*euwe
wegen om
Stompe Toren te
eiHeente wil gebouw in erfpacht
overnemen ter restauratie
Spaarnwou's
behoeden
UI
838
1
LUILAK IN HAARLEM
Gouden bruidspaar: Spaarndams en Rooms
B
H
DOOR EEN ZATERDAGSE BRIL
H
M
Vïn°t?rrnVieheid van mr' H' K' de Raaf en zii"
ttiji
M principe
CrCfd subsidie
te verlenen
m
k^i?"r alS mU'
rs!>*s
"««SS,»'
Radio-reparatie
H. J. Maertens N.V.
Schuifelende parade langs de
bloemenmarkf in de kilte
van de luilaknacht
Van 'n bruidegom
die nooit achter
het net viste
Kfvg niet
NVT
Ns
V
ZATERDAG 19 MEI 1956
PAGINA 3
d^levrou^y W. de RaafBrand van Straa-
°fïigeving van het kerkgebouw opgravin-
Geen geld
ifJjV.log „J1
W aitöd
,rh6C^ctën, vormen de kos-
rt Ssiticun0 Probleem. Bijdragen
Ni ®erini e beurs behoren tot
N «'la^bflp-fenwat kan men in
I
{w?«w Geen kitsch
KV»V, d?oreV-en" -Want een wan'
ï^arkeerrüimlte
^Nr°V!bci.
Wt 'hnte
en
Onitmoed'igd
Betrouwbare
Origelibesipe'Magen
Waterstanden
c
v3n fja TJ, ^eeI lang geleden verschenen er in tal
v4ti r.^len q a9en en periodieken enthousiaste arti-
HPi>PaarriwVer de ten leven gewekte Stompe Toren
Sebj i^heifj ?U,de' da* bescheiden, maar in zijn onver-
ten 0n°f ewuste kerkje midden in het polder-
,rPth Heprr^t0n van Haarlem. dat door het ijveren
i^r .van CunSteedse echtpaar De Raaf tot een cen-
dof,]| jfrele gebeurtenissen was verheven. Zes
SudF°°s achto in het kerkgebouwtje, tot dan toe
ÜtL*! get00j,rg?bleven in het schaars met boerenhof-
ay0ndp andschaP> concerten gegeven en voor-
l'ondc,'!. gehouden tot volmaakte bevrediging
Nie gelep ?n kunstminnenden, die voor deze bij-
tcw^Paarn5°nkeden graag een tocht naar het idylli
se vL binder11 °ver hadden- Een tocht trouwens, die,
brjr!p0oite r, ,t*ernakkelijk te volbrengen, op zich zelf
Nj M schn ^00ts l°onde door een weelde van
n el Weerf,,n len toon te spreiden. Na die zes jaar
de betrekkelijk stil rond de Stompe Toren.
gen verrichtten en daarbij wonderbare voorwerpen aan
het licht brachten, nam een einde. En wie thans een
blik werpt in het interieur van de Stompe Toren, en
ziet, hoe verwaarloosd het middeneeuwse meubilair er
bij staat, krijgt het sombere vermoeden, dat de ople
ving maar van korte duur is geweest. Dreigt het kerk
je dan toch een roemloos einde beschoren te zijn? Dit
jaar zullen cultuurminnaars er in ieder geval niet
terecht kunnen. Maar er klinken zowaar verblijdender
geluiden. De gehavende staat van de kapel en toren
gaat ook de gemeente Haarlemmerliede en Spaarn-
woude ter harte, eigenaresse van de toren. In een der
eerstvolgende raadsvergaderingen zal het voorstel ge
daan worden om een overeenkomst met de kerkvoogdij
der Nederlands Hervormde gemeente, eigenaresse van
de kerkzaal, aan te gaan, waarbij de burgerlijke ge
meente de kerk in erfpacht zal verkrijgen. Dan zal de
gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude ook in
staat zijn met de restauratie, waarvan door architect
H. Korringa te Heemstede een plan is gemaakt, van
het gehele bouwwerk te beginnen. Juist dezer dagen
kwam een bericht binnen, dat het rijk in principe be
reid is in de kosten bij te dragen.
te komen teneinde bezoekers rond te
leiden en te vertellen van haar opgra
vingen en van de historie van Spaarn-
wou. Desnoods in de nacht.
0Ok
roti's ee?, e Plannen doorgaan,
jCV; 'schf. nirne tijd duren eer de
van de Stompe To-
t %Kd- nhet Publiek kan worden
V: M'biet-lipa? burgemeester van
\XwVissde en Spaarnwoude, drs.
X danger,' verwacht, dat, als de
Vjl l rp naar wens verlopen,
N! Htó 8eho etiewerkzaamheden,
-v&oi0 l9S7Viende dak betreffende,
V(V plicht kan worden begonnen.
V \bi0 1 pas in 1958 het Spaarn-
eiSent, weer als cultureel
uruik kan worden geno-
iV^Vm,n UitannS?r het &aat om h€t
Jl ,S !e 05. °udheidkundig oogpunt
VPrwnrhton' on oon
5 histn PPbomen
Si,1V ool- ^Iscb kostelijke bouw-
rio ln Spaarnwoude. De be-
SliSii j reparatiekosten schom-
iM7lUzp-.be zestigduizend en de
tó^'nsel g,u,lden. waarvan het
Ir i l5?bt v pct en misschien
i !,i!VJvin^00r zÜn rekening neemt.
6 het voorbeeld van het
v VVtSe* °5?„15 Pct de financiële
V'. A bog i.bbjft er in het gunstig-
ja adnf. .Pct voor de gemeente
A !*iih sUbsi?.lnistratieve afwikkeling
iGverleni"g vergt echte?
,'es ®ch vol jaar. En natuur-
-b 1 dpg afhankelijk van het
'"•'fj ijr.t _raad, die immers te
verwachten? en een
K realiserende overheid
voor het be-
•I
°ver de nieuwe juridi-
nn li1 hia gemeente. Deze ver-
W &4?arilï?n bestaan, dat de ge-
iSNhthNei .rnrnerliede en Spaarn-
V bn rt ebt in de rechten en
bi kerkelijke gemeente
bet kerkgebouw in ei-
1,6 hemen.
%l eigèmHwnnen beperken zich
j W, de 'uke gebouw, maar be-
Af>'Ül d?*<Uur °m de „Akker
5* E Vera "feeën van de burge-
«N°l rtlNw d0r gaan. Hij zou gaar-
l|is i blaf luipt„ eer ingericht willen
Ale p ln een zo groot moge-
itspK met verwijdering van
'«No bfffeikt' :ZWemende elementen.
>j?r en riS' met medewerking
V 'wb^st ,van^evS0Uw De Raaf. die
V Ntd!0"inp Stompe Toren, kan
V a b jh 'i do?,- toeristen weer ge-
verspreiding van fol-
hafbetie 'nS van reisbureaus.
1» ,/''r aanh?°g groter te maken
^Nifb h-bi het ftJS ng- aldUs de bur"
VSf Ndp torisp,?0 meter lange kerk-
N er* Vnpv. weg dwars door
ptorp„ erend vanaf de terp
«j;°ren Pt --e
bdhi!aarndi neergeplant, tot
V.N.blVaf'd te open te stellen
w ffb "iïl au" d? Noordhollandse
^aarnwn. Gel d? mass!eve
Vbh Dbw °et de0? ln ZV)n rustieke
eersta? ware natuurgenie'
Sr e*>&baar in bekoring
WSseh der wordt dan ook „De
eik Aan ri^emige nog vrij ga-
gebracl^ Mooie Nel, onder
u^fèts^bofogen van Noord-
H
'bNtN 'a Polripfb zicb uiteraarc
b(j St0lfygebied in Spaarn-
V'f N e ais njf Pe Toren nog meer
ifiSfAb Arwp ^ervswaardigheid te
bi>>nh*t kertnz« z«lfs in de na-
'ste aan gebouwtje een par-
e 'ip,
ijlt rtftkr
om meer
aan te
-,,, fjP?e Stompe Toren tn
Sr^ko,1 7noeite paar De Raa1
bU eSik nZ* 9epeven- om cr
e^n ?71 Vonrfe?m V1 te richten
Nb l,n de in de bodem
bier n„a tJe omtrek. Men
de arbeid.
Vereenzaamd en dromerig en nu in
snelle aftakeling houdt de Stompe Toren
nog steeds de wacht over het wijde
polderland van Spaarnwoude. Onderzoe
kingen hebben uitgemaakt, dat het
kerkje, waarvan de toren stamt uit de
12e eeuw, is opgetrokken op een kunst
matige terp. De bodem is zanderig, zodat
men aanneemt, dat hier een oude duin
strook loopt.
trekken en te gerieven. Maar tegen dit
voornemen is de burgemeester gekant.
Terecht meent hij, dat de aanleg van
een parkeergelegenheid met één klap
geheel het karakter van deze streek
zou wegvagen, zoals trouwens alles, wat
al te nadrukkelijk wijst op veelvuldig
bezoek van vreemdelingen, de landelij
ke rust uitlevert aan toeristische expan
siedrift. Eventueel kan een parkeer
ruimte geschapen worden op enige af
stand van de oude dorpskern.
Toen wij mevrouw De Raaf in haar
huis „De Sfinx" aan de Heem-
steedse Bronsteeweg, dat geheel
in middeleeuwse stijl is ingericht, be
zochten om met haar over al die plan
nen te praten, troffen wij haar wat
mismoedig aan. Zij bleek nogal teleur
gesteld te zijn over de manier, waarop'
de huurovereenkomst was aangegaan
en waarop de koop van de kerkzaal
plotseling niet was doorgegaan, hoewel
dat al zeker scheen. Voorts maakte
mevrouw De Raaf zich zorgen over
haar eigendommen, die zich thans nog
voor een groot deel in de Stompe Toren
bevinden en die bij de restauratie zul
len moeten verdwijnen, en tenslotte
was zij wat geïrriteerd door de kri
tiek die van verschillende zijden was
geuit op de wijze waarop het interieur
van de kerk is ingericht. „De mensen
begrijpen dikwijls niet, dat wij alles be
langeloos gedaan hebben uit louter be
hoefte anderen te kunnen laten genieten
van onze vondsten", zegt zij „en daar
om ontmoedigt het dubbel, als je tegen
werking ondervindt".
Laat ons er direct aan toevoegen, dat
de tegenwerking niet komt van de zijde
van het gemeentebestuur, integendeel.
Het is de burgemeester er alles aan
gelegen, dat het echtpaar De Raaf zijn
medewerking zal blijven geven, maar
hjj zoekt naar een vorm, waarin de
Stompe Toren, om deze term als deel
voor het geheel te gebruiken, voor een
ieder toegankelijk is. Destijds is de
heer H. P. Baard, directeur van het
Frans Halsmuseum, gepolst, maar de
ze bleek het te druk te hebben om zich
nog intensief met andere objecten te
bemoeien. Mevrouw De Raaf ziet een
oplossing in een gemeentelijke functio
naris, mits de belangstelling groot ge
noeg is. En al is nu haar lust wat aan
het tanen, wij menen zeker te weten,
dat zij, wanneer er een beroep op haar
wordt gedaan, direct bereid is om naar
haar geliefd museum in Spaarnwoude
iteraard heeft ook de Gewestelijke
Bond voor Vreemdelingenver
keer in Zuid-Kennemerland veel
belangstelling voor de Stompe Toren als
cultureel centrum en toeristisch doel
wit. Financieel kan de vereniging, zo
vertelde ons de directeur, de heer W.
van Willige, weinig uitrichten. Aan het
onderhoud van de molen „De Slokop"
wordt jaarlijks 250 ten koste gelegd,
maar voor het oude kerkje blijft niets
over. De vereniging moet er zich toe
beperken propaganda te maken in bin
nen- en buitenland. Hetgeen zij gaarne
doet, mits er geen vergeefse verwach
tingen gewekt worden. En daar raakt
men weer het tere punt van de ge
regelde openstelling.
Voorts moet de Stompe Toren op
een reisroute komen te liggen of en
dat is een reële mogelijkheid be
nut worden als einddoel van een rond
vaart over het Spaarne en de Mooie
Nel. Kan men zich een fraaier boot
tocht voorstellen dar. naar een zo lan
delijk gelegen gebied, enerzijds on
der de rook van Haarlem en ander
zijds van een volmaakte, weldadige
rust? Een wandeling door de groene
velden kan de bezoeker dan voeren
naar de Stompe Toren.
Maar goed, er moet nog veel gebeu
ren alvorens deze vragen aan de orde
komen. Voorlopig dient aan de snelle
aftakeling van het cultuurmonument
een einde te komen. Zelfs de fraaie
bomen op de terp dreigen te verdwijnen.
Snel ingrijpen is noodzakelijk. Dat zijn
wij aan de bewogen historie van de
Stompe Toren wel verplicht.
A d«erten tie
Nassaustraat 5 Haarlem Telefoon 152211
In de Grote of St.-Bavokerk zal
Klaas Bolt op dinsdag 22 mei van 8-9
uur het orgel bespelen'.
Het programma luidt: 1. Orgelkoraal:
Nun bitten wir den heiligen Geist Diet
rich Buxtehude; 2. Preludium en fuga
Dietrich Buxtehude; 3. Ach Gott und
Herr (2 variaties) Dietrich Buxtehude.
4. Triosonate nr. 2 Vivace - Largo - Al-
lagro Joh. Seb. Bach. 5. Preludium en
fuga in en, Joh. Seb. Bach; 6. Impro
visatie.
Donderdag bespeelt de heer Bolt het
orgel van 3-4 uur. Het programma is
dan: 1. Ciacona in e, Dietrich Buxte
hude; 2. Preludium en fuga Dietrich
Buxtehude; 3. a, Wachet auf, ruft uns
die Stimme, Bach-Bach; b. Jesu, joy
of man's desiring, Bach - Van Weste
ring; 4. Preludium en fuga in e, Joh.
Seb. Bach; 5. Kleine koraalvoorspelen,
Max Reger; 6. Improvisatie.
Luilak in Haarlem
Twee begrippen die zonder elkaar
niet denkbaar zijn. Natuurlijk ook
Amsterdam en Zaandam hebben hun
luilak, maar dat is niet te vergelijken
met wat in Haarlem gebeurt. Waar
komt ge een slenterende, etende, ko
pende, giechelende, gooiende, rokende,
kleumende ommegang tegen als de
jaarlijkse parade langs de kleurrijke
en je er al weer", zei de bisschop
toen visser Jukes uit Spaarndam
voor de vijfde maal het patriarcha
le huis aan de Nieuwe Gracht met een
krachtig belgeiuid deed opschrikken. Het
schrandere, scherpe gezicht van de ma
gere man, getaand door regenvla
gen, maakte de hoge prelaat aan het
lachen. ,,U hebt zelf gezegd, dat ik
moest komen, wanneer dat nodig was",
aarzelde de bezoeker, „en gisteren heb
ik weer grote ruzie gehad met de pas
toor, over het armbestuur". Na een uur
vertrok de intelligente vissenvanger weer
naar het hem zo dierbare dorpje „Spaa-
rendam" met zjjn pas gebouwde kerk
,,St. Adalbert". Hij keerde met lichte
tred weerom, de bisschop zou hem voor
lopig niet meer zien, want de geschil
len zouden worden bijgelegd. Dat was
de aan chronische bronchitis lijdende
Jukes, een man, die geen amen zei
als iemand, al was het een geestelijke,
een zaak verkeerd behartigde. Hjj kreeg
de naam van een eigenwijze kerel met
een hart van goud. Bij hem thuis ont
beten de kapelaan en pastoor na de
H. Mis op zondag, hij collecteerde in
de kerk, verzorgde het naehtlogies voor
paters, die kwamen preken en verga
derde tot diep in de nacht met het
armbestuur; zijn vrouw beoefende de
naastenliefde als geen ander. Zij waste
jarenlang het linnengoed van de pas
torie, voor niets, haar kinderen waren
ijverige kosters en kosteressen van de
kerk en dienden de H. Mis. Dit echt
paar Jukes, wonende aan de West-Kolk
12, is 30 mei 50 jaar getrouwd. Man
en vrouw zijn met Pro Eclesia en Bene
Merenti onderscheiden, maar hun ver
diensten kunnen niet met ere-metaal
worden afgewogen.
De heer Th. Jukes is een eigenaardig
man. Zijn verstand zegt hem dat de
mens op aarde is om God te dienen,
en daarom praat hij niet over een tijd
waarin hij „toevallig" zoveel goed heeft
Warm was het en een dag vol
overmoedig zonlicht, toen ik
van de week'er met permis
sie een dag mocht uitbreken om
een collega zijn lieve bruid naar het
altaar te zien leiden. Het was in de
zelfde kerk, ergens aan de zuidpool
van de bollenstreek, waar ik nu
al weer een paar jaar geleden
een minstens zo lieve bruid aan
mijn zijde mocht hebben, terwijl^
een ferme orgelist Hollands meest*
populaire Antonius-melodie langs de
gewelven liet dreunen met een ro
mantische pathos, waarvoor ik hem
ten eeuwigen dage dankbaar zal
blijven.
Een bijzondere omstandigheid
maakte het mij mogelijk van de
plechtigheid meer getuige te zijn
dan de getuigen zelf, en in die ver
trouwde omgeving, waarin zelfs de
priester zich verbaasde over het
pure en rustig golvende tempo van
het gregoriaans, dat niets weghad
van het gebruikelijk kattig gemi-
auw, kwam opnieuw een sprookje
tot leven, dat de kracht in zichzelf
bezit om werkelijkheid te worden.
Ik zal u niet verrassen met een
lyrische beschrijving van dat feest;
u kent de sfeer rond het bijna ge
fluisterd e,,ja ik wil," u kent ook de
altijd vermanende woorden van Sint
Paulus „dat de vrouwen aan haar
mannen onderdanig zijn, in alles,"
en u weet, hoe een bruid kan stra
len en een bruidegom een verlegen
trots kan demonstreren. Maar ook
nu was het een feest de witte bruid,
omringd door familie, vrienden en
geburen, de kerk te zien uitschrij-
den, mooi van Victoriaanse allure en
getekend met een gouden kruis.
Het fortissimo van de solist en Pur-
cells trompetklanken uit het orgel
gaven aan die uittocht de cadans
van een oprechte vreugde.
Onder superieure geleide werd ik
in het vroege middaguur per auto
door de bollenstreek gereden, rich
ting Haarlem; het werd een joyeu-
se tocht, waarop in ieder dorp een
bruidje gesignaleerd werd. Op dat
uur voelde ik mezelf als de bejaar
de, die van een vriendelijk mens
een autorit krijgt aangeboden; wel
koesterde ik toen de stille hoop, dat
als ik werkelijk bejaard zal zijn
en ik weer zo'n tocht gepresenteerd
krijg de wegen in de bollenstreek
een wat meer effen service zullen
bieden. Ik beklaag tenminste het
lieve bruidje, dat zij in die lentelij-
ke avond dezelfde rit heeft moeten
maken naar Haarlem, een ware
kruisweg, waar echter aan de eind-
statie het wittebrood lag te wach
ten.
-aarlems jeugd heeft haar van
morgen misschien getrac-
teerd op een originele Luilak,
en het moet het bruidje even droef
te moede zijn geweest, dat het wit
tebrood 's morgens vroeg met zo'n
hartige brok belegd wordt. Maar
zij niet alleen, ook de honderden
anderen, die het afgelopen jaar
nieuw aangekomen in de Luilak-
stad gepoogd hebben de Haar
lemse ziel te doorgronden en te be
grijpen, zullen bij al dat gerucht
verstoord op de wekker hebben ge
keken, en zij hebben gefoeterd,
omdat het „middernachtelijk" ru
moer de baby en hen zelf uit de
armen van Morfeus hebben gehaald.
Niets klinkt, wanneer je in bed
ligt, zo irriterend als het „luilak-
beddezak" op pinksterzaterdag, en
je bent in staat om het vers op de
markt gekochte plantje door het
raam te smijten naar die rustver-
storende rakkers. Maar je doet het
niet. Liever kruip je getergd onder
de dekens dan je jezelf in pyama
laat zien, blootgesteld aan nog gro
tere hoon.
En natuurlijk hebt u zich op het
werk groot gehouden, zoals dat ie
dere Haarlemmer betaamt. Als u
maar niet tot die ongelukkigen hebt
behoord, die na dat ochtendlijk ru
moer de ogen hebben gesloten en te
laat kwamen op het werk, omdat
zij zich verslapen hadden. Je staat
er gelakt op, als de lui van het
werk het liedje van de Luilak jou
ter ere zingen. Dan
kom je aan een plan
tentuin te kort.
gedaan. Zijn vrouw is even bescheiden,
maar blikt nog graag eens terug naar
het verleden met zijn mooie, gelukkige
dingen. „Vader had een groot aandeel
in de bouw van onze bijkerk", vertelt
zij, „vóór de annexatie met Haarlem
in 1927 zat hij ook in de gemeenteraad
en richtte de „Kring" op in Spaarn
dam". Met drie kussens achter zijn rug
de laatste vier jaar ligt hij met een
maagziekte te bed hoort oud-visser
Jukes het gesprek weinig geestdriftig
aan. Maar als er dan toch gepraat
moet worden, kan hij ook meedoen.
Spaarndam is zijn stokpaardje. Spaarn
dam en het geloof in God. „Ze hebben
al drie keer gezegd, je gaat dood, jon
gen, maar steeds red ik het weer. Op
Goede Vrijdag heeft de pastoor me nog
bediend, weer voor niks. Als het mijn
tijd is ga ik pas". De logica in deze
woorden typeert de Christen Jukes. Zijn
gevoeï voor rechtvaardigheid en zijn hel
dere kijk op het leven lagen overigens
lang niet iedereen. Hij wilde bbijvoor-
beeld de pauselijke onderscheiding „Pro
Ecclesia et Pontifice" niet hebben. „Ik
heb een hekel aan zulke dingen, waar
mee je niets opschiet. Het is precies
hetzelfde als bij koninklijke onderschei
dingen. Iemand die 40 jaar enveloppen
heeft dicht geplakt wordt met veel
poeha beloond. We zullen wel zien hoe
de Grote Visser boven er over denkt.
En ik denk dat een beetje eremetaal
geen gewicht in de schaal zal leggen".
„Kom man, je moet nu niet overdrij
ven", sust de bruid, „je bent heus
wel een beetje trots op de medaille en
in ieder geval, jij hebt haar verdiend"
„Jij zeker niet" komt brommerig het
antwoord.
Het echtpaar Jukes, dat al zijn ne
gen kinderen in het huis aan de Kolk
heeft zien opgroeien, is arm en klein
begonnen. Maar de jonge visser was
heel wat mans en spoedig had hij een
welvarende handel opgebouwd met het
buitenland. Zijn vis ging naar Parijs
Brussel en Londen. De grote netten
uit die dagen bezit hij nog steeds.
Zij zijn misschien wel 20.000 waard,
maar ze verkopen lokt de 74-jarige niet
aan.
„Haal die oude portefeuille even van
de zolder" vraagt de zieke heer Jukes
dan ineens." Daar zit een krantenbericht
je in dat wij onderscheiden zouden
worden en dat de kapelaan gemaakt
had". „We wisten nergens van", ver
volgt hij peinzend", en toen we van een
visite terug kwamen zat het hele huis
vol. Er hingen allemaal geestelijke
hoeden aan de kapstok en ik dacht al
wat er wel aan de hand moest zijn.
In de kamer hield de pastoor een
speech van een half uur, wat me aar
dig de keel uit begon te hangen. Hij
hemelde me maar op zonder te zeggen
waar het op stond. Tenslotte kregen
we een onderscheiding, die ik- eigenlijk
alleen van waarde vindt voor de kin
deren".
Op 3 juni zal voor het gouden bruids
paar een H. Mis worden opgedragen
in de „St.-Adalbert" kerk. De plech
tigheid begint om tien uur.
IJMUIDEN
Zondag 20 mei
Hoog water: 0.06 u. en 12.36 u
Laag water: 7.54 u. en 20.42 u.
Maandag 21 mei
Hoog water: 1.02 u. en 13.32 u.
Laag water: 8.57 u. en 21.36 u.
bloemenstalletjes langs de grachtekant?
Waar ziet ge de oudjes gelukzalig hun
plantje in de arm knellend, huis
waarts schuifelen? Waar lachen de
meisjes en grollen de jongens als hier
in de Iuilaknacht? Waar minnen de ge
lieven blozend over hun bosje narcis
sen of over hun tuiltje tulpen?
De grote attractie van de luilaknacht
is wel, dat niemand weet waarom hij
eraan meedoet. Men slentert en dren
telt zomaar, op het instinct. Het in
stinct van de bloemengeur, dat plotse
ling begint te ruisen in het bloed. Men
moet de estraat op. Men moet de grach
ten langs. De lichtjes zien. De bloemen
zien, betasten, bewonderen. Men moet
kopen. Men moet paling ruiken. Oliebol
len eten. Worstjes knabbelen. Ieder jaar
weer opnieuw. De nacht van vrijdag op
zaterdag voor Pinksteren.
Het is een onwezenlijk gezicht. Het
lijkt een schimmenparade. Al die men
sen. Honderden en honderden. Schui
felend langs de stalletjes, gehoorza
mend aan de stem van hun instinct.
Niet slaafs of nonchalant, maar blij en
opgetogen. Met stralende ogen en glim
mende wangen, 's Anderdaags zal men
het ontkennen. „Ik doe aan die onzin
niet mee!" Maar pas op, want ook u
was erbij vannacht.
et is de enige nacht van het jaar,
dat Haarlem een echt nachtleven
kent. Een nachtleven, dat niet
beperkt is tot de kapitaalkrachtigen die
tot in de kleine uurtjes champagne kun
nen drinken uit fonkelende glazen, in
klatèrgouden lokalen. Nee, het is een
veel reëler nachtleven, waaraan ieder
een deelneemt. Groot en klein. Op deze
vrijdagavond bestaat er geen kinderbed
tijd. Het klokje van zeven uur slaat pas
's ochtends. En zelfs dan niet eens,
want dan gaat de jeugd georganiseerd
luilakritten maken. Of ongeorganiseerd
belletjes trekken, met blikken bussen
door de straten ketelen en op hoonrtjes
blazen en trommels slaan. Een enkele
onverlaat laat zich gaan. Baldadigheid.
Deuren bekrassen, met stenen gooien
of ruiten intikken.. Maar dat zijn uit
zonderingen. De meesten zijn opgeno
men in de sfeer van de Iuilaknacht.
De echte Sfeer, die onwezenlijk maar
toch levensecht is.
De oudere kinderen denderen in groe
pen dwars door de bedaarde luilakgan-
gers heen De jongens gooien de meis
jes met gummiballetjes aan eindeloos
elastiek. Ze giechelen en gillen. Ze la
ten zich paaien. En voor een frites- of
oliebollentent wordt de vrede getekend.
Niet voor lang, want stilstaan ligt de
jeugd niet. Opnieuw er op los. De me
nigte in. Dwars tegen de draad. Een
luid gejoel als een of andere Nurks het
ernstig neemt. Een rondedans tot ook
de zwartgalligste zuurpruim begrijpt
dat het luilak is. Het nachtfeest van de
bloem.
Langs de grachten hangen roerloos
de peertjes te branden. Zij gooien achte
loos hun schijn op het rimpelloze wa
ter, dat inktzwart lijkt in de nacht.
Zij vormen de parels aan het halssnoer
van de nacht. De tentjes zijn elektrisch
verlicht. Vroeger was dat anders. Toen
hingen er petroleumlampen, oliepitjes
of suizende carbidglazen. Dat was de
tijd toen de paling en de zuurstok nog
hun gloriedagen beleefden. Het elee
tri-sche licht is harder, onmeedogender.
Het reflecteert op de gezichten der pas
santen. Hun trekken worden duidelij
ker. De plechtige plooien, waaruit zij
maar nauwelijks los kunnen komen. En
de paling en de zuurstokken hebben
langzaam maar zeker het veld moeten
ruimen voor worstjes en patates frites.
aar de mensen schuifelen nog
altijd. En ze zullen het ook wel
blijven doen. Een beetje rillerig
gisteravond, in de al te kille avondlucht.
Ze zetten hun kraag op en nemen el
kaar wat steviger onder de arm. Zij
paraderen verder. Want wie zou er deze
nacht weg willen blijven? In de huizen
langs de grachten brandt de hele nacht
het licht. Men gaat niet naar bed. Men
kijkt uit de ramen. Men zit voor het
venster. Men loert in het spionnetje.
Daar gaat de buurvrouw! En Piet en
Marie zijn ook op stap!
De vreemdeling kijkt zijn ogen uit.
Een bloemenmarkt die de hele nacht
voortduurt. Een enkeling zal misschien
denken aan de kermis op de Boulevard
de Clichy in Parijs of aan andere nach
telijke centra elders ter wereld. Maar
hij zal moeten erkennen dat dit anders
is. Gelukkiger misschien. De vreemde
lingen hebben zich door de grachten
laten varen om de lichtjes te zien, de
mensen en bloemen. Niet zo de Haar
lemmer. Die wil er zelf bij zijn. Hij
kan niet anders. Straks, als het licht
wordt, dan verandert hij weer. Dan
komt zijn dagelijkse plooi terug op het
gezicht. Dan komt hij tot rust en her
neemt zijn oude leven. Maar deze ene
nacht wil hij erbij zijn. De nacht van
luilak. Een bloem, een plant, een zakje
oliebollen. Dat is alles wat ervan rest.
En niet eens zo heel lang. Dan blijft
alleen de herinnering. Luilak is voorbij.
Het bloed komt weer tot rust. Een jaar
lang. Tot het opnieuw luilak is.
Luilak in Haarlem 1
