9
Gigantisch planbeurskoersen omhoog
Wel Rotterdam—Marseille
Y
niel botterdam—Roergebied
ten van het project:
een miljard dollar
v«land' Be'8iëNeder,anA
s sas* in het Oosten van de Middelland-
Westbury in
angstige
afwachting
hf~l",ie."afspraak"
ffaysssSS&ras
«Öss-vHS tts
Het populaire toverapparaat van het
atoomtijdperk
E
rn
t
"Radio en TV
Voorzitter Raad voor de Kunst
O
fr^ndslofvoorziening
Reactie op de beurs
18 juli beslissing
Mgr. Grösz contra
de Hongaarse
regering
De stem van de
Onzichtbare Man
wordt hoorbaar
V
H. Stoel wendt
zich tot Nasser
Britse plannen
voor Cyprus
opgegeven
Vermoeiende T.V.-avond
Tragisch ongeval
in Tegelen
Twining vertelt
Eisenhower over
Russische reis
Ontvoerder(ster) van
b% hield zich niet
»c,5ts«n. op v„„,:r
Politieke redenen
^ebroeders Messina
gevonnist
Nieuwe SUS-actie
Nationaal monument
Vanavond
PAGINA 9
Besprekingen over
onderwijs en recht
spraak
Krachtig Turks verzet
Gangen van Amerikaanse
stafchef werden nagegaan
Mr, dr. P. J. Wittemani
te
Net van oliebuizen door
West-Europa
den
groep in
zaam in
■E Het keslü['[""— °Hemaatscïiappijen zijn druk bezig met
m gebreid 0lieh" pJannen voor de aanleg van een uit-
^larseille aan de MVhfl koofdhuisleiding zou Wen van
kurg, bet Saargebie l ^ee via Oost-Frankrijk, Luxem-
naar de bavens vai^R ^espF)uitsIand, Nederland en België
aanleg van dit net °ller<^ani en Antwerpen. De kosten voor de
Het net zou i geraamd op ongeveer 1 miljard gul-
samenwerkin^ ge^)ouwc' ^oor Koninklijke-ShelI-
Frankriik n"8 I**16* een aantal maatschappijen, werk-
ring van ruim a in P'aats ^en Van bet Midden-Oosten, betekent lossing
de tegenwnn,- r van ho+jte botterdam of Antwerpen, een bespa-
Voor olie van h enVervoerPriizPn °r het ta»kschiP af te leëgea weS en biJ*
geveer een k erz<sehe Golf Van meer dan een derde van de kosten.
^Tachtnrik nnWart Van de af Zo,u de besparing voor de tankschepen on
geveer een vijfde 6 8gen afstand bedragen en die op de
Ken, het <5 nabij pari!f n« van grote
in andere uargebied, het R,,lv? Lotharin-
2°u deze u ?nenlandse ,,?V. gebied en
hen zijn v!f' n8 van grnVnetrbraikscentra"
Jvaar de de 'Must!,! belang kun-
bet Midden ongtZal iopen n alle landen
?®n borden n zou in',?Uwe olie uit
hiding verdcJF6 en dl Marseille kun-
van zoals tut Wordei?vB n via de buis-
de EuropVse^fhaar we/yoer.din plaats
fese Atlanti }veg te vinden naar
.Beginnend in e k"st.
fiog^ door algemeellle' zou de leidin£
lijk van i °°st-Fr.,5?n. noordelijke rich-
Passerend yvn blijvendnjk lopen' weste"
gebied ,Ra de en Dijon oostelijk
en Buxetpkf, ns tussen het Saar-
rg te zijn gepasseerd,
ontvoerster» d! l i* »°K-
een losgeld van 2^S ^««geV6"'
eist. Sinds ukk dollar (.„brief
bericht van de vër1a?™1'ddaK' t<*n ge-
bekend werd erdwjning van nt' bet
kinderen Staie^" tal Van «Sder^
ste een onnafaurUKtnt?*"- E*h£ïï
der politie gaan in de rl'chtingK!!,«in*en
f0?geid2werUddS?tSbl^fj^ ^""het
[n grote §®YraaSd" ..maar ik ben
bang ju moeilijkheden. Ik ben doods-
ik vraag an„meer kunnen vragen, maar
2 000 dofia*11^" wat ik nodig heb. Leg
d'e garage" (i£?m® coupures in die en
houdt de DoliJf adres van de garane
«chuw de.^^bflm) „en
De politie houdt zieh n a
vraag of wellicht iemand'van h fet de
gere huispersoneel dor WebT1 vroe-
dederes is. Dat onderzont;! Ygers de
moeilijk, omdat ten huize w! zeer
eindeloze reek^ Hi on .tinberger
gewerkt. s dienstmeisjes heeft
zou zij tot in West-Duitsland, ten westen
van Trier, doorlopen. Te Keulen, nabij
het Ruhrgebied, zou de leiding dan in
noordwestelijke richting naar Nederland
gaan om vervolgens zich naar Antwerpen
en Rotterdam te vertakken. Normaal
zouden Antwerpen en Rotterdam ont
vangende eindpunten worden.
De grote raffinaderij te Pernis van de
Koninklijke/Shell-groep zou dus via de
buisleiding bevoorraad worden, in plaats
van langs de lange tankschiproute. Wan
neer echter op een bepaald ogenblik het
Westeuropese gebied behoefte mocht
hebben aan olie uit het Caraïbische ge
bied in plaats van uit het Midden-Oosten,
of wanneer er bij het eindpunt te Mar
seille een opstopping mocht ontstaan,
dan zouden Antwerpen en Rotterdam als
mvoer-eindpunten gebruikt kunnen wor
den. In alle opzichten zou het nieuwe
voorzieningsstelsel een veel grotere soe
pelheid voor de Westeuropese olie voor
ziening betekenen.
De plannen voor het aanleggen van een
Westeuropese olieleiding bereikten de
New Yorkse beurs tegen het slot, de
ouewaarden kwamen hierna zeer vast in
markt te liggen. Royal kwam bijna
4 hoger op S 109V4. In het telefonisch
ninfcm erkeer *e Amsterdam boekte Ko-
V'dke Olie een avance van 23 punten
en kwam op 833.
kin^at betreft de reeds lopende bespre-
lei!;11 °mtrent de aanleg van een pijp-
terd S van bet Ruhrgebied naar Rot-
dat riüY01 Wllhelmshaven vernemen wij
be<ui!ti„ °kken oliemaatschappijen hun
De uitgesteld hebben tot 18 juli.
der tiiH ï?ee9te Rotterdam heeft zich in
zienineen re,ld verklaard de nodige voor-
Rondsreee-i treffen. De Westduitse
dagen rfivr üY k?eft echter een dezer
breidine en mill- gevoteerd voor uit-
van WilVieiverbetering van de haven
Duitse re»fü!filaven' Bovendien hecht de
de aan dat pr grote politieke waar-
®en eigen vv.°ork<rUr wordt gegeven aan
nam- In R0S'n boven die van Rotter-
dan ook aan Ydani.se krmgen neemt
dam onmiddellijk over terdege geoutil
leerde oliehavens en over geschoolde
werkkrachten, terwijl in Wilhelmshaven
alles nog uitgediept en opgebouwd moet
worden.
Het is duidelijk, dat politieke redenen
bjj de Westduitse Bondsregering het
zwaarst hebben gewogen. Niet onbegrij
pelijk weliswaar, maar in deze tijd van
een steeds bewustere Europese eenwor
ding toch wel teleurstellend. En waar
lijk niet alleen omdat Rotterdam het
spel dreigt te verliezen.
De Duitse Essomaatschappij heeft thans
nog bekend gemaakt, dat zij de door
haar aangeboden bijdrage in de kosten
van de aanleg van de buisleiding heeft
verhoogd, terwijl de Shell haar financie
ringsaanbod heeft ingetrokken. In de
plaats hiervan heeft de Shell zich be
reid verklaard overeenkomsten te slui
ten voor gebruikmaking van de buis
leiding, indien de capaciteit hiervan niet
ten volle wordt gebruikt.
Van Britse zijde is geïnformeerd
naar de mogelijkheid van een aftakking
onder het Kanaal, gelijk aan de leiding
die vlak na de oorlog bestond (PLUTO).
De Koninklijke Shell-groep heeft deze
uitbreding echter voorlopig verworpen.
Naar het K.N.P. verneemt, heeft
mgr. Grösz, de pas vrijgelaten aarts
bisschop van Kalocsa, een verzoek van
de Hongaarse regering om zijn zetel
in Esztergom te vestigen afgewezen.
Esztergom is de zetel van de promaat
van Hongarije, kardinaal Mindszenty.
Als plaatsvervanger van de kardinaal
neemt mgr. Grösz momenteel wel het
voorzitterschap van de Hongaarse bis
schoppenconferentie waar; daar hij ech
ter niet het primaatschap bezit, heeft
hij geweigerd aan het regeringsverzoek
gehoor te geven.
Mgr. Grösz heeft voorts in een memo
randum aan de minister van gezond
heid, Roman, fel geprotesteerd tegen
een actie van de regering om het aan
tal geboorten te beperken. (KNP.)
DE GEIGERTELLER
r is een tijd geweest, dat alle avonturiersromantiek
ter wereld kulmineerde in het gouddelversbestaan.
Wie er door getrokken werd, ging naar Klondyke
in het verre noorden van Amerika om klompen goud te
zoeken. Het was romantiek van een spijkerharde soort,
want Alaska was koud en onherbergzaam en het mes
en de revolver speelden een belangrijke rol in het goud
delversbestaan. Het wist echter zelfs de dichter te trek
ken, en hij schreef: „Delf waar gij staat, want waar gij
staat is Klondyke."
Dat woord heeft in de laatste jaren in Amerika nieu
we betekenis gekregen, want het land telt tegenwoordig
weer vele fortuinzoekers. In onze dagen zoeken zij ech
ter niet meer naar goud. Dat is niet moeilijk meer te
vinden, maar er is wel erg moeilijk bij te komen, want
het ligt in enorme hoeveelheden opgestapeld in het
ontoegankelijke Fort Knox. Waar zij naar zoeken, is
uranium, het goud van de twintigste eeuw, van het
atoomtijdperk. Zoals in Alaska destijds de goudsteden,
zo zijn nu de uraniumsteden als paddestoelen uit de
grond verrezen. Hele legers uraniumzoekers zijn op het
pad in Amerika en het wachten is maar op een tweede
Charley Chaplin, om aan de uranium-rush een even
fascinerende filmische gestalte te geven als de eerste
Charley het deed aan de gold-rush.
Steld jA1® dedadeWr°ofri^aar de
beurde verlw ?r °.f daderes zelf
verliprTuaaeres zelf Ee-
®P onder dat er iets |e-
boD j
kfndT Wl®V» Van Pet®r Wein-
mevrouwC mij
tot de nn!er8er ,T!u°rden nchtte
werd j oerder van b= Vla de radio
en zH ontr°ering hbaar kind. Toen
vnifiw ni®t in staat £r te machtig
voltooien. „ik kan niet aar oproeP
niets meer zeevar, meer. ik kan
Van' ,Verstikte Stem pP0i Ze tenslotte
an de poiltie las functionaris
nen voor; „ik mL'°\n d® laatste zin-
D geld nodig hpif, T,begrijpen' dat
alles te doen Ik ben bereid
knJgen. Ik fj„n? mi]" kind terug te
zondheid. Hii chts aan zijn ge-
Pas vier weken oud."
^°ortijdigPrrn^tftï.Se ?ers he®ft overigens
\?ak- Het ho^fa8 ld Begeven aan de
ke%v Yorkil ,van het betreffende
ve£t de blad Politic-district, Pinnell
!tóe®rd. Ook hierover ernstig gecri-
Pers in h!T+ ïw Weinberger heeft
laagd. re bewoordingen aange-
daag m Eogenio Messina is van-
Doornik in Briïïs "iakende Proces te
oordeeld zeven jaar ver-
legale o,.^ vrouwenhandel en II-
rige bro!? CaV™»i rlidlng' Zijn «"ia
den Carmelo kreeg tien maan-
<Rtr.)
aan een verbin-
uug aa ■»- iieemi men
m de oiiepijpl1ide stad toch de kwestie
dï? er vele vÜf i za* ver1'0"""
tussen h°tor5elen aan
DeZb?stv®rbondenhrgebied en Rotter-
danr|?bied !n jj^oorbeeld tussen het
helmdhavtussen het Rrfm isu.veel k°rter
^aardooren' ®en ?°ergebied en Wil-
£®zuinigJ °P de niir!i!-!ilgriike factor,
beslag 8d ®n de do0v5dmg kan worden
®mt. Voorts minder tjjd in
rts beschikt Rotter-
Het is met het goud van de twintigste
eeuw als met dat van de negentiende: er
kunnen fortuinen gemaakt worden,
maar ook verloren en er kunnen u for
tuinen rakelings langs de neus voorbij
gaan. Dat is geen wonder want er komt
naast geluk ook veel kennis en noeste
vlijt bij te pas. Maar veel Amerikanen
geloven nog altijd, dat in het land er
gens het geld op straat ligt en daarom
is het aardig zo tussen de bedrijven
door ook even naar uranium te zoeken.
Zelfs, als men ter nauwernood weet
en dat komt niet zeldzaam voor
waarnaar men heeft te zoeken.
Maar één ding is deze fortuinjagers
niet onbekend. Dat is, waarméé ze moe
ten zoeken. De Geiger-teller is bij deze
uraniumzoekers zo populair geworden
als vroeger het cameraboxje bjj de va
kantiegangers.
Uranium blinkt of glimt niet, zoals
een gouden nugget., Het straalt, maar
die straling is onzichtbaar en onvoel
baar. En geologie is een moeilijk vak
en bovendien een vak dat ook in Ame
rika niet op de lagere school geleerd
wordt. Het herkennen van uraniumerts
is lang'niet ieders werk en er zijn zelfs
deskundigen, die zich op het gezicht
vergissen.
Het zoeken naar uraniumerts is dus
zoiets als het zoeken naar de Onzicht
bare Man. Maar uit de oude film van
die naam weten wij. dat ook hij ziin
aanwezigheid verraadde. Hij liet zijn
voetsporen achter li de sneeuw.
Zo verraadt ook het uranium zijn aan
wezigheid aan degene, die in het bezit
Is van het toverapparaat van het atoom
tijdperk, de Geiger-teller. Al ziet hij het
niet, hij kan het horen. Want het appa
raat begint te tikken bü de aanwezig
heid van het fel begeerde mineraal.
De twintigste eeuw heeft al gauw ge
zorgd haar kinderen dit toverapparaat
in handen te spelen. Want de construc
tie ervan gaat terug naar het jaar 1906.
Dat was een tijd vol verrassingen en
vol beloften. Het eind van de vorige
eeuw had de uranium-straling aan het
licht gebracht, de Curies hadden het
veel krachtiger stralende radium ont
dekt en de wetenschappelijke wereld
voelde hoe deze ontdekkingen voor de
inzichten ten aanzien van de aller
fijnste bouw der materie weidse per
spectieven openden.
Een van de natuurkundigen, die in
zag van welk een eminent belang het
was zich in deze verbazingwekkende
verschijnselen te gaan verdiepen, was
de uiterst begaafde Nieuw-Zeelander
Ernest Rutherford, die in Engeland
directeur van het Cavendish Laborato
rium in Cambridge was.
Hjj was een man die, samen met ziin
leerlingen, in veel moeizame arbeid de
grenzen van de natuurwetenschappelij
ke kennis tot diep binnen het atoom
Amerikaans geoloog met de Geigerteller op zoek naar sporen van radio
actieve erts.
wist uit te leggen. Van de leerlingen,
die hij rondom zich wist te verzame
len, hebben verschillende later zelfs
wetenschappelijke roem behaald. De
Deen Niels Bohr bijvoorbeeld, en Otto
Hahn.
In 1913 schiep Rutherford de eerste
atoomtheorie. H* bombardeerde atoom
kernen met snelle deeltjes, afgescho
ten door het radium en bracht in 1919
de eerste transmutatie van elementen
tot stand, zo dn eeuwenoude droom der
middeleeuwse alchemisten verwezenlij
kend.
De Onzichtbare Man
Onder zijn assist, ten telde hjj de
jonge Duitse natuurkundige dr. Hans
Geiger, de zoon van een professor.
En het was Geiger. die op het denk
beeld kwam de stem van de Onzichtbare
Man hoorbaar te maken.
Hij bedacht de telbuis, die later de
naam Geiger-teller kreeg en nog later,
toen Geiger haar, ten dele met de
hulp van zijn collega Muller, verbeterd
had, de Geiger-Muller-telbuis werd ge
noemd.
Aanvankelijk maakten Rutherford en
Geiger voor het waarnemen van de
radioaktieve straling gebruik van een
schermpje, bestreken met zinksulfide.
Telkens als een door een radio-actieve
stof radium bijvoorbeeld uitge
stoten deeltje tegen het schermpje op
vliegt ziet men even een lichtpuntje op
flikkeren en met behulp van een mi-
kroskoop kon men die scintillaties dui
delijk waarnemen en ze tellen
Een andere ingenieuze methode om
deze onzichtbare atomaire deeltjes op
heterdaad te betrappen was de be
roemde nevelkamer van Wilson. Dat
Was een met verzadigde waterdamp
gevulde doos, die een glazen bodem en
deksel had.
Van opzij laat men de straal van
deeltjes er binnentreden. En dan ge
beurt het. Die deeltjes ioniseren op hun
weg de lucht waar ze doorheen gaan.
Dat wil zeggen dat ze elektronen uit
de mantels van de atomen losrukken. En
rond de zo ontstane ionen als kern, con
denseert langs die weg de waterdamp
tot een hele reeks van uiterst fijne wa
terdruppeltjes.
Beschijnt men nu het inwendge
van de doos met een fel licht, dan
ziet men die processie van waterdrup
peltjes langs de weg, die het onzicht
bare deeltje gegaan is, als een nevel-
spoor, dat achtergebleven is.
Men kan het niet alleen zien, maar
het laat zich zelfs ook fotograferen. Dat
is alles van een enorm belang, want
het onthult ons zo heel wat geheimen
van die deeltjes. Normaal volgen zij het
rechte pad, maar laat men ze in de
doos bijvoorbeeld door een magnetisch
veld heen gaan, dan wijken ze in een
booe daarvan af. Als het tenminste deel-
ties zijn, die een elektrische lading heb
ben zoals het geval is met alpha- en
bêtadeeltjes. Foto s van deze abberra-
ties hebben de natuurkundige heel wat
over het betrokken deeltje te vertellen.
Geiger kwam Rutherford nu verblij
den met een ander instrument om de
deeltjes te registreren. En zoals zo dik
wijls, was zün vondst eigenlijk vrij sim
pel.
Hij nam een cylindervormige metalen
buis en een dunne metaaldraad die in
de lengteas van de cylinder door de
buis heen liep en ervan geïsoleerd was.
In de buis, die aan de uiteinden was
afgesloten, bevond zich verdunde lucht.
Tussen de buis en de draad legde hjj
nu een hoog elektrisch spanningsver
schil aan, met zorg zó gekozen dat er
net nog geen vonk 1 ssen buis en draad
overspringt. Ze zijn beide nog door de
tussen beide aanwezige lucht geïso
leerd, want die lucht is niet geleidend
voor elektriciteit.
Laat men nu een deeltje de buis bin
nendringen.- En ook nu ioniseert het de
lucht langs haar weg en er ontstaan
positieve en negatieve ionen. In de
Geiger-buis komen deze ionen in be
weging. De positie begeven zich naar
de negatieve buis, de negatieve naar
de positieve dr ad.
Op hun weg daarheen komen ze ech
ter obstakels tegen, andere atomen van
de lucht, die de buis .uit en zij ionise
ren ook deze. Het resultaat is dat er
een lawine van ionen ontketend wordt.
Maar de negatieve lading kan niet on
middellijk, en geleidelik dus, afvloei
en, tengevolge van de weerstand in de
dunne draad. Tenslotte gaat het in
eens, met een schot als het ware en
dat doet de spanning in de draad plot
seling veranderen. En daarom nu was
het Geiger te doen. Die spanningsver
andering kon geregistreerd worden.
Als impuls via een kondensator naar
een koptelefoon gevoerd, laat ze ons
een korte, scherpe tik horen. Ze kan
zelfs op een luidspreker worden over
gebracht.
Uiterst gevoelig instrument
Aan het toestel werden in de loop
der jaren verschillende verbeteringen
aangebracht, b.v. door het inbouwen
van een stroomversterker, waardoor
het mogelijk werd een mechanisch tel
werk in te schakelen.
Het is een uiterst evoelig en hand
zaam instrument geworden, onmisbaar
bjj de toepassing van de radioaktieve
straling. Het registreert niet alleen kor-
puskulaire stralen deeltjes dus
in zijn omgeving maar ook^de gamma
quanten van de radioactieve straling,
elektromagnetische straling dus. Want
ook deze kunnen de atomen van de
lucht ioniseren. Eveneens de deeltjes
van de kosmische straling.
Onder normale omstandigheden
signaleert de telbuis ons een 25 tot
50 deeltjes in de minuut. Maar dat
betekent niet, dat er uraniumerts in de
buurt is. Het zijn alleen de deeltjes
van de kosmische straling en de na
tuurlijke radioaktieve straling van ge
steenten in de bodem, zoals graniet.
Iets bijzonders is er pas te doen, als
u het apparaat bij de lichtende wijzer
plaat van uw armbandhorloge of uw
wekker zoudt houden. Want de lichtende
verf bevat een uiters1- geringe toevoe
ging van radium, dat dan onophoude
lijk deeltjes in de telbuis schiet. En
de Geigerteller wil dat kleine bombar
dement voor ons niet verborgen hou
den.
MR. H. C. M. EDELMAN
De apostolisch delegaat voor Pales
tina, Jordanië en Cyprus, mgr. S. Oddi,
is naar Cairo vertrokken voor bespre
kingen met president Nasser. Hij ver
vangt de apostolisch internuntius in
Egypte, mgr. De Jonghe d'Ardoye, die
zich in België bevindt voor een me
dische behandeling. De besprekingen
zullen voornamelijk betrekking hebben
op de jongste regeringsbesluiten be
treffende de rechtspraak en het onder
wijs.
De regering heeft namelijk de ka
tholieke en protestantse scholen ver
plicht aan al hun Mohammedaanse leer
lingen onderwijs in de Koran te geven.
Zeer onlangs heeft het Egyptische mi
nisterie van onderwijs nog gewaar
schuwd, dat als dit voorschrift niet
wordt nagekomen, de scholen gesloten
zullen worden. Verschillende compro
mis-voorstellen van de zijde der kerke
lijke autoriteiten werden afgewezen.
De kwestie van de rechtspraak be
treft de wet van december 1955, waar
bij de confessionele rechtbanken wer
den afgeschaft en alle ook kerk
rechtelijke kwesties voorgelegd die
nen te worden aan Mohammedaanse
rechters. Tegen deze wet heeft de chris
ten-gemeenschap in Egypte ernstig ge
protesteerd, tot dusver zonder resul
taat. (K.N.P.)
Uit gezaghebbende bron heeft Reuter
gisteravond in Londen vernomen, dat
de Britse regering haar jongste voor
stellen voor oplossing van de kwestie-
Cyprus opgegeven schijnt te hebben we
gens krachtige Turkse bezwaren er
tegen. Het Britse plan voorzag in zelf
beschikkingsrecht voor de inwoners van
het eiland circa 10 jaar, nadat de Cy
prioten zichzelf bestuurd zouden hebben.
De meerderheid, van de bevolking van
Cyprus is van Griekse afkomst en wenst
aansluiting bij Griekenland. De Turkse
minderheid verzet zich hiertegen.
Men .verwacht, dat de kwestie-Cyprus
de volgende week in het Lagerhuis ter
sprake zal komen.
De Britse regering zou zich ook zor
gen maken over verzet in de conserva
tieve partij tegen de nieuwe plannen.
(Reuter)
De V.A.R.A. heeft gisteravond een
rechtstreekse reportage over de oplei
ding en het werk van kikvorsmannen
der Koninklijke Marine afgelast, omdat
nog voor de reportagerepetities begon
nen waren een der kikvorsmannen ern
stig werd gewond. Die verwonding, de
man kwam met zijn benen in aanraking
met de schroef van een buitenboord
motor, zag er aanvankelijk zeer ernstig
uit. Vandaar dat Ben Stegman van de
V.A.R.A. de reportage afgelastte en dat
de kijkers een muziekfilmpje voorgezet
kregen. Dat was jammer, want dit film
pje kon het vrij vervelende programma
niet opfleuren.
„De spiegel der kunsten" van de
VARA b.v. handhaafde zich gisteren
voor de zesde maal, doch het was ze
ker geen hoogtepunt te noemen. Wat
hadden wü nu aan dat gesprek over
reisgidsen, waarbij veel gepraat te ho
ren was, terwijl we alleen in boekjes
bladerende heren te zien kregen. Waar
om die boekjes en plaatjes niet aan ons
getoond? Van Picasso's veelbesproken
schilderij Guernica kregen we een aantal
voorstudies te zien. Dit had een interes
sante uitzending kunnen zjjn wanneer de
getoonde beelden wat duidelijker ge
weest waren en als de spreker minder
gemeenplaatsen en meer feiten in zijn
tekst vermeld had. Een gesprekje over
een nieuw ballet wordt moeilijk te ver
werken wanneer men steeds weer te
horen krijgt: „Als we het orkest kon
den laten horen" en „Als we 't korps de
ballet konden laten zien". Had men dat
orkest dan niet via de geluidsband kun
nen laten horen? En kunnen de verrich
tingen van een corps de ballet niet ge
filmd worden?
Een korte documentaire over dr.
Drees deed de goede jubilaris vast geen
eer aan. Zelden zagen wij een slechter
en onsamenhangender serie plaatjes.
Daar had voor de VARA toch waar
achtig wel wat ingezeten. Ook het ge
sprek van Meijer Sluizer met vier par
lementaire redacteuren verliep zeer on
bevredigend. We hebben al meer gezegd
dat zulke programma's helemaal geen
zin hebben als ze zo kort duren. Boven
dien kregen we de indruk dat de heren
slecht gedisponeerd waren, van journa
listen verwacht men immers helder en
geen zwaarwichtig gepraat. Twee ver
velende Amerikaanse TV-films comple
teerden het geheel. Al met al een wel
vermoeiende maar weinig overtuigende
avond. J.v.S.
De K.R.O. is van plan ook begin
1958 een financiële actie te steunen
door middel van radiopropaganda. Dit
Donderdagmorgen is te Tegelen een
tragisch ongeval gebeurd toen de heer
S. zijn bestelauto uit de garage reed
en daarbij niet bemerkte dat zijn doch
tertje en enig kind van anderhalf jaar,
dat in de tuin aan het spelen was, onder
de voorwielen terecht kwam. De kleine
was vrijwel op slag dood.
zal de actie SUS IV worden. Katholie
ke instelling en organisaties die me
nen dat zij in aanmerking komen om te
mogen delen in de opbrengst, dienen
schriftelijk een aanvrage hiertoe te zen
den aan het secretariaat van de advies
commissie K.R.O. - Radio-acties, Em-
mastraat 52, Hilversum.
De adviescommissie is, op verzoek
van de K.R.O., ingesteld door het
Hoogwaardig Episcopaat teneinde de
K.R.O. van advies te dienen inzake de
keuze van instellingen en de mate waar-
In de gekozenen uit de opbrengst pro
fijt mogen trekken. De K.R.O. zelf heeft
in deze commissie geen stem.
In de rubriek Ontmoeting der Levens
overtuigingen zal donderdagavond 12
juli om 21.10 uur een gedachtenwisseling
worden gehouden over de tekst van A.
Roland Holst op het nationaal monument
te Amsterdam. Onder de sprekers is pa
ter S. Jelsma M.S.C.
Voor Hilversum I wordt vanavond
van de Salzburger Festspiele de opera
Idomeneo van Mozart uitgezonden. Het
geheel staat o.l.v Karl Böhm. Het
werk wordt ingeleid door G. v. Ra-
venswaaij. (298 m. - 20.20 uur).
Voor het Vlaamse Brussel speelt het
Omroeporkest o.l.v. Franz André waar
bij Henri Honegger het Celloconcert van
Chatsjatoerian zal spelen. (324 m. -
draadomroep lijn 3 - 20.15 uur).
Yugoslavia between the world, is een
causerie van Richard Goold-Adams
voor het Derde Progr. Spr. heeft een
lange reis door Joegoslavië gemaakt
en met vele vooraanstaande persoon
lijkheden gesproken over de rol van het
Titoïsme na de ommezwaaid in Rusland.
(464 m. - 19.35 uur).
De stafchef van de Amerikaanse
luchtmacht, generaal Nathan Twining,
heeft gisteren in Gettysburg aan pre
sident Eisenhower verslag uitgebracht
over het kortstondig bezoek, dat hjj aan
de Sovjet-Unie heeft gebracht en waar
bij hjj o.m. de jaarlijkse luchtvaart-
show in Moskou heeft bijgewoond.
Twining zei, dat hij in Rusland niet
meer gezien had dan de Sovjet-mili
tairen wilden tonen. Hij zei ook, dat
zijn gangen in de Sovjet-Unie „zeer
wlettend" zijn nagegaan. Twining
verwachtte, dat de leiders van de
nauwlettend" zijn nagegaan. Twining
verwachtte, dat de leiders van de
Sovjet-luchtmacht zullen worden uit
genodigd op hun beurt de Verenigde
Staten te bezoeken, maar dat zjj dan
„onder hetzelfde scherpe toezicht ko
men te staan, als waaraan Ik in de
Sovjet-Unie ben onderworpen."
„De zesde juli 1956 is een
dag van vreugde voor ons al
len", heeft mr. dr. P. J. Witte-
man vandaag in een toespraak
gezegd. Als de heer Witteman
zulke gevoelvolle uitdrukkin
gen bezigt is er iets bijzonders
aan de hand. Vandaag is dan
ook in Den Haag de Raad voor
de Kunst geïnstalleerd, van
welke Raad de heer Witteman
tot voorzitter is benoemd. Hij
heeft, na de dood van Herman
van den Eerenbeemt, ook van
ie voorlopige Raad voor de
Kunst het voorzitterschap be
kleed. En het is begrijpelijk
dat de vroegere voorzitter van
iets voorlopigs zich verheugt
over de evolutie daarvan tot
iets definitiefs, temeer wanneer
hij recht van spreken mag ont
lenen aan het hem opnieuw op
gedragen voorzitterschap.
De nieuwe Raad voor de
Kunst is een voor het meren
deel uit kunstenaars bestaand
college, dat verplicht te vragen
adviezen verstrekt over alle
belangrijke maatregelen, welke
de overheid wil nemen op het
gebied van de diverse kunsten.
Omdat deze maatregelen zich
gelukkig beperken tot het subsi- j
dieren en stimuleren, zal de Raad voornamelijk hebben te adviseren over
de vorm en de mate waarin financiële hulp dient te worden verleend
aan de kunstvoortbrenging. De heer Witteman denkt daarbij met name
aan het ontwerpen van subsidiesystemen, die, in tegenstelling tot inci
dentele subsidietoekenning, het voordeel hebben dat de begunstigde
kunstbeoefenaren tevoren weten waar zij aan toe zijn. Voor ae orkesten
is er al zo'n systeem: de overheid betaalt de helft van de salarissen van
de musici der gesubsidieerde orkesten. Analoge toepassing ten gunste
van de toneelgezelschappen stuit helaas op de moeilijkheiddat men
daar met te weinig stabiele gegevens te maken heeft.
Voor het quasi-systeem, dat bestaat m subsidieverlening tot aanvul
ling van de tekorten, heeft de heer Witteman weinig bewondering. Even
min acht hij het voor de beeldende kunstenaars toegepaste stelsel erg
fraai. Men kent in dat opzicht de tevens onder Sociale Zaken ressor
terende contraprestatie-regeling, die hierop neerkomtdat de kunste
naars financiële steun ontvangen en als prestatie hunnerzijds door hen
vervaardigde kunstwerken beschikbaar stellen; daarnaast houden twee
commissies zich bezig met het aankopen van kunstwerken, resp. van lie
den met een gevestigde naam en van minder bekende kunstenaars, je
gens wie een aanmoediging welbesteed mag worden geacht.
Ter vervanging van deze uit de nood ontstane lapmiddelen heeft de
heer Witteman als ideaal voor ogen een herleving van de markt voor
vrije kunstwerken. Er worden nog wel opdrachten gegeven, vooral in
de gebonden kunsten, maar er is geen spontane vraag naar wat spontaan
werd gecreëerd. Hoevelen kopen er b.v. nog een schilderij in de kunst
handel? Er zijn er die zeggen, dat men de weggevallen vraag en het uit
sterven van het maecenaat als jammerlijke doch reële feiten heeft te aan
vaarden en dat ter betering niets anders rest dan aankopen van over
heidswege. Maar daar staat tegenover dat aan volle museumkelders en
met schilderijen versierde overheidsgebouwen een uiterst betrekkelijk
nut moet worden toegekend. Waar wij heen moeten, aldus de heer Wit
teman, is: belangstelling en liefde van de gewone man voor de kunst. En
wanneer die gewone man, eenmaal in liefde voor de kunst ontstoken,
uit geldgebrek een gefrustreerde minnaar zou moeten blijven, dan mag
de overheid niet terugschnklzen voor een evolutionair subsidiestelsel. De
particulier zou met overheidssubsidie in staat moeten worden gesteld
tot aankoop van b.v. een schilderij, dat hij uit eigen middelen niet ge
heel bekostigen kan. Niet geheel ondenkbaar misbruik (over het alge
meen moet de Nederlandse handelsgeest sterker worden geacht dan de
kunstlievendheid) zou met speciale maatregelen kunnen worden tegen
gegaan, zoals de verplichting dat men een met overheidssubsidie ge
kocht schilderij minstens drie jaar in eigen bezit moet houden. Een niet
te verwezenlijken systeem? In Alkmaar bestaat er van gemeentewege al
iets dergelijks. Er steekt bovendien meer innerlijke rechtvaardigheid en
logica in dan men op het eerste gezicht denkt: is het niet bij de gratie
van overheidssubsidie aan uitvoerende gezelschappen dat de toegangsprijs
voor toneel en opera betaalbaar kan blijven? En komt dat niet neer op
een indirecte subsidie ten bate van de liefhebbers?
Over dit onderwerp is onlangs een belangrijk rapport verschenen van
het Prins Bernhard Fonds. Een commissie uit de Raad voor de Kunst
zal het bestuderen en haar conclusies aan de minister mededelen.
Is het een toevalligheid, dat een man, die zijn jurist-zijn in twee titels
belijdt, voorzitter is geworden van een Raad voor de Kunst? Het is inte
gendeel eerder een kwestie van voorbeschikking. Van jongsaf heeft de
heer Witteman liefde voor de kunst gehad en in zijn familiale omgeving
wordt hij door kunstenaars omringd. De edelsmid Nico Witteman is een
broer van hem en zijn echtgenote is een zuster van de gebroeders Willem,
Hendrik en Mari Andriessen. Maar behalve voor de kunst heeft hij ook
gevoel voor overheidsverantwoordelijkheid: hij is immers oud-minister,
en lid van de Eerste Kamer. Hij beoefent één kunst in de praktijk, de
kunst van de muziek en de zang. Maar dat geschiedt uitsluitend in de
huiselijke kring, in zijn op een hofstede gelijkende woning in Overveen.
Men zij dus gerust. Het eigenbelang zal voor de voorzitter van de Raad
voor de Kunst geen reële verzoeking zijn.
