Hof en Constitutie Regering van Hongarije gelast: Premier Nagy belooft gouden bergen MALENKOV en MIKOJAN in BOEDAPEST? M Een onbeschrijflijke Sovjet-terreur in Hongarije GOMULKA nog niet naar Moskou Koning Hoessein van Jordanië vermoord In de provincie Pro-Westers „Laat kardinaal Mindszenty vrij" Massale executies C. A. Bisschop bij het zwemmen overleden Geestelijken in Joegoslavië gearresteerd cfrMOBBB (xjjeteyou Uy! Het weer vrijdag 26 oktober 1956 80ste JAARGANG No. 26740 niet deaas?aStflling vanbf ?b^™ 9. H fl8 Is® Kapitein van de Stockholm99 kreeg een flauwte Hongaarse zender eist: Florentijnen kunnen gerust zijn m v* - i 1 T m Zwitsers zakenman bij terugkeer Eerst moeten alle Russische troepen op hun bases zijn DUFFEL MONTY COATS 59 50 Afnemend buiig BUREAU SMEDESTRAAT 5 HAARLEM Telefoon: Redactie 21544, Advertenties 21543 Abonnementen 20800 Postgiro 143480 Bijkant. Beverwijk: Breestraat 171, tel. 4790 Bijkantoor en Red. Dmuiden: Leeuweriklaan 30 Telefoon 5790 Directie: 3. 3. W. Boerrigter en Mr. W. A. M. van der Kallen. Hoofdredactie: Drs. H. v RUN en W. Severln. NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT ADVERTENTIETARIEF 28 cents per milimeter- hoogte. Omroepers 16 cents per m.m.-hoogte. De administratie behoudt zich het recht voor advertentiën eventueel zonder opgave van redenen te weigeren. ABONNEMENTSPRIJS 57 cents per week, f 2.50 per maand, f 7.40 per kwartaal. Voor klachten over de bezorging na 5.30 uur 's avonds tel. 21544. Met de verklaring van de vijf fractievoorzitters der grot partijen in de Tweede Kamer Woensdag j.l. en het antwoord daar op gisteren van minister-president dr. prees is de „kwestie-Soestdijk" op net niveau gebracht, waarop zij staatsrechtelijk thuis hoort. Te lang reeds is deze zaak, die door haar Verontrustende ontwikkeling zeker biet de draagster der Kroon alleen raakt, buiten de sfeer van de volks vertegenwoordiging gehouden. Het is hnmers alleen de voorzitter van de Eerste Kamer geweest, mr. Jonk- hian, die op Prinsjesdag in de Ka- hier herinnerde aan de uitspraak van Koningin en Prins op 24 augustus haar aanleiding van het advies der commissie van drie, dat beiden met Vertrouwen de toekomst tegemoet za gen en daaraan de wens van ons Volk toevoegde: ,,dat het zo moge zijn". Deze voorzichtige woorden we zen er toen duidelijk op, dat de moei lijkheden nog geenszins waren uit de Weg geruimd. De niet ophoudende stroom van buitenlandse publikaties hiet hun veelal fantastisch onjuiste voorstellingen wettigde evenwel één conclusie, waaraan moeilijk te ont komen was, namelijk, dat inderdaad de moeilijkheden nog niet waren op gelost. De bevestiging hiervan werd Weergegeven door het communiqué van zeer bevoegde zijde van 15 okto ber j.l. waarin o.a. gezegd werd, dat de Koningin zich uiteraard op de te treffen voorzieningen rustig wenste te beraden. Ook diende nog verder overleg te worden gepleegd met de Prins, waartoe eerst na diens terug keer uit de Verenigde Staten in be- £in november de gelegenheid zou be gaan. Het is op grond hiervan, dat dr. Drees in zijn sober en van terug houdendheid getuigend antwoord gis teren moest /erklaren: ,,Ik verwacht dat deze voorzieningen binnenkort zullen leiden tot mutaties in ge noemde diensten. Het is mijn over tuiging dat dit zal moeten worden afgewacht alvorens men zich een me ning terzake kan vormen". De ,,kwestie-Soestdijk" verkeert thans dus in een stadium van af pachten. Zij verkeerde al eerder in dit stadium, namelijk sinds de ver klaring van Koningin en Prins op 24 augustus, maar er is nu dit verschil dat, hoewel deze zaak ten nauwste het privéleven van ons koninklijk ge zin raakt, zij tengevolge van het pu blieke optreden van volksvertegen woordiging en kabinet, dat in deze zijn eigen constitutionele verantwoor delijkheid draagt, strakker in de Staatsrechtelijke sfeer is getrokken. Te meer is dit nodig, omdat tengevol ge van de publikaties in de buiten landse pers en daar niet alleen er tendenzen vallen te bespeuren van een zekere blokvorming onder ons volk Men kan over deze publikaties denken zo men wy, op een bepaald moment ontkomt men niet aan de Indruk, dat er, welke de duistere bronnen ook mogen zijn, een strek king pro of contra van uitgaat. Het heeft zelfs de schijn dat deze bronnen bewust hierop aansturen. Het ver heugt ons dan ook, dat dr. Drees gisteren mededeelde, dat het kabinet hiet H.M. de Koningin overlegt op tvelke wijze het best kan worden Vastgesteld, hoe bepaalde perspubli- katies zijn tot stand gekomen. De staatsrechtelijke kant van de „kwestie-Soestdijk" is gisteren eveneens in enkele woorden haar buiten getreden. Dr. Drees her innerde aa. artikel 25 van de grond wet in verband met de voorzieningen, Welke moeten worden getroffen tot het. bereiken van een doelmatiger coördinatie van de verschillende diensten van het Koninklijk Huis, Waarover, zoals gezegd, Hare Majes- beit zich rustig wenst te beraden. Wij achten dit terzijde de terminolo gie „coördinatie der verschillende diensten" een wat vage term. Als een radicale verandering in de omge ving van het Hof kan bijdragen tot het ,,met vertrouwen de toekomst te- Remoetzien," zoals Koningin en Prins het 24 augustus verklaarden, dan dient dit te geschieden. Krachtens artikel 25 van de grondwet behoort d|t alles echte tot de taak der Ko- hjngin. Dit artikel, dat luidt: ,,De Koning richt zijn huis naar eigen goedvinden in" is de vorige eeuw nog al eens ter sprake gekomen. De grote staatsrechtsgeleerde Buys behandelt P't artikel in zijn „Grondwet" onder het hoofdstuk: 'Regeringsinvloed op hofhouding. Hij acht dit artikel in de grondwet overbodig. En bovendien dubbelzinnig. Nu het er toch in staat, had hij liever enige aanwijzing ge- Jhen over de zin, waarin het moet Worden opgevat. In Engeland, aldus T^hrijft hij, is meermalen door de jhinisteries op de aanstelling der hof- ^ambten invloed uitgeoefend. Bij niet bestaat die invloed grondwettig dan 0r>getwijfeld niet; maar zou ze (the^el bestaan, wanneer artikel 30 kunn„S artikel 25) ontbrak? Vanwaar woorA ministers en volksvertegen, ontlen 6rs' aldus Buys, het recht on do °m invloed uit te oefenen dp- v„_- at maar enkel de persoon dL f dienen en door hem uit Inmrondseh worden betaald? reoht fant wat deze staats- echtsgeleerde dan verder betoogt: omgekeerd, aldus gaat hij voort, mo u6er Zlch aan het Hof een invloed ocht doen gelden, welke naar de „.„ring van het ministerie tot schade of jVan het land dan zal men met "i zonder artikel 30 (25) niemand het er inconstitutioneel achten, wan- v»r .ministers de verwijdering an die invloed tot de voorwaarde aken, welke zij aan de voortzetting an het bestuur menen te moeten F.bjhden. Het recht om deze of der gelijke voorwaarde te stellen kan geen grondwetsartikel opheffen, rot zover de staatsrechtsgeleerde uys. Prof. Kranenburg wijdt in zijn ALGEMENE AANVAL OP DE OPSTANDELINGEN Vanmorgen om vijf uur maakte radio-Boedapest bekend, dat de regering een „algemene aanval" op de opstandelingen bad gelast en dat daarom alle inwoners van Boedapest werd ge adviseerd om zoveel mogelijk binnenshuis te blijven. Terwijl de omroeper nog bezig was met een relaas van de gebeurtenissen van gisteravond, verdween de zender uit de lucht, zonder het gebrui kelijke teken ter beëindiging van de uitzending. Ongeveer een uur later keerde radio-Boedapest in de aether terug met een oproep tot kalmte, die elke vijf minuten werd herhaald. Hongarije is dus nog steeds in opstand. Het Hongaarse persbureau heeft van nacht meegedeeld, dat er gisteravond in verschillende delen van Boedapest opnieuw gevechten tussen opstandelingen en leden van de staatsveiligheids dienst zijn voorgevallen. Volgens reizigers die uit Boedapest in het Oostenrijkse grensplaats je Nickelsdorf aankwamen is de Hongaarse hoofdstad „nagenoeg in handen van de opstandelingen". De toeristen hadden de indruk dat eigenlijk alleen de radio in handen van de overheid is. Poolse journalisten hebben uit Boedapest naar Warschau bericht, dat de opstandelingen een van de voor naamste stations hebben bezet. De Hongaarse regering blijft voortgaan de termijn, waarbinnen de opstandelingen zich kunnen overgeven en de be straffing aldus kunnen ontgaan, te verlengen. De nieuwe Hongaarse premier, Imre Nagy, heeft meegedeeld, dat er binnenkort een nieuwe regering op brede politieke basis zal worden gevormd. Dit heeft radio Boedapest heden morgen meegedeeld. Volgens de zender heeft Nagy deze verklaring afgelegd voor een afvaardiging van arbeiders. Het program van de regering zal bin nenkort bij het parlement worden ingediend. De nieuwe regering zal reke ning houden met de „eisen van het publiek", aldus de radio. Nagy heeft eveneens aangekondigd dat er op korte termijn onderhandelingen met de Sovjet-Unie zullen worden aangeknoopt over de terugtrekking van de Rus sische troepen en het baseren van de vriendschap op de beginselen van ge lijkheid en nationale onafhankelijkheid. Nagy gaf toe, dat „een deel" van de arbeiders van Boedapest heeft meegedaan met de contra-revolutionairen en zei, dat dit een resultaat was van de ernstige fouten die in het verleden door de Hongaarse regering zijn gemaakt. „Ik ben vastbesloten alle consequenties uit deze tragische dagen te trekken", zei Nagy. In de loop van de dag is in Boedapest getracht de openbare vervoersdiensten weer te doen functioneren, maar deze pogingen moesten worden opgegeven met het oog op de nieuwe incidenten. Winkels die in de ochtenduren geopend waren, werden 's middags weer gesloten, behalve een aantal levensmiddelenzaken en apotheken. Tele foon- en telex-verbindingen met andere steden zijn hervat. De telefoon dienst in de hoofdstad werkt zo goed als normaal. Volgens de correspondent van United Press, die hedennacht een relaas over de gebeurtenissen in Boe dapest kon geven, bedraagt het aantal doden in de Hongaarse hoofdstad „vele duizenden". KJZCRCh y SLOWAKIJE Harvan H0NG4R 'Jt BALATON- JOEGO- SLAVIE „Nederlands Staatsrecht" slechts en kele woorden aan artikel 25. Hij acht het eigenlijk overbodig. Nu echter dr. Drees in zijn verkla ring van gisteren wees op artikel 25 leek het ons niet ondienstig de visie van de staatsrechtsgeleerde Buys op het artikel van onze grondwet: „De Koning richt zijn huis naar eigen goedvinden in" uitvoerig weer te ge ven. Gezien immers de jongste ge ruchtmakende publikaties in een Lon- dens zondagsblad, waarbij in ieder ge val vaststaat dat een Kamerheer in buitengewone dienst contact heeft ge had met de journalist, die dit artikel schreef, lijkt het niet onmogelijk, dat het ministerie na ernstig onderzoek tot de conclusie komt, dat er inder daad een situatie is ontstaan, waarop Buys hierboven doelde. Uit alles blijkt, dat in dit artikel grensgebieden geraakt worden van de competenties van Hof en Staat. Normaal zullen zich hier niet zo ge makkelijk wrijvingen voordoen, van daar dat moderne staatsrechtsgeleer den aan dit artikel weinig aandacht hebben besteed. De jongste ontwik keling in de „kwestie-Soestdijk" houdt echter de mogelijkheid in, dat de situatie niet normaal blijft, dal er dus wél wrijvingen in deze zouden kunnen ontstaan. Het is daarom goed, dat deze kwes tie thans op het niveau is gekomen, waarop zij hoort. Kapitein Gunnar Nordenson van de Zweedse lqnboot „Stockholm" is tijdens het vooronderzoek inzake de botsing tussen de „Andrea Doria" en de „Stock holm" flauwgevallen. Underwood, de advokaat van de Italian Line („Andrea Doria') had de kapitein vijf uur lang ondervraagd, toen Nordenson plotseling voorover in zijn getuigenbank zakte. Volgens sommige berichten zouden enkele leiders van de Russische com munistische party thans in de Hon gaarse hoofdstad verblpven. Men noemt in dit verband de namen van Malenkov, Mikojan, Saburov en Suslov. Het ontslag van Ernö Gerö als secre taris van 'de Hongaarse communisti sche party zou zjjn verleend onmiddel lijk na aankomst van de Russen. Een correspondent van het Joegosla vische partijblad „Borba" meldt, dat een van de voornaamste redenen voor de opstand een toespraak was, die Er nö Gerö voor de radio heeft gehouden. Allerlei gerechtvaardigde eisen, die al maandenlang door groepen uit de be volking naar voren zyn gebracht, wees h;j in zjjn rede af, omdat het „reactio naire eisen" zouden zyn. „Borba" voegt er vol leedvermaak aan toe, dat de „reactie" dan ook niet is uitgeble ven. Uit de provincie is gemeld dat er in verschillende steden betogingen zpn ge houden, maar in de meeste gevallen zouden deze op een betrekkeiyk nor male manier zyn verlopen. Volgens ra dio Pecs in zuid-Hongarüe is in de pro vincie Baranja een revolutionaire raad gevormd, waarvan de leden thans in gevechten zyn gewikkeld tegen de Hon gaarse troepen die loyaal zijn, met de regering. Janos Kadar, die gisteren be noemd werd tot eerste secretaris van de Hongaarse communistische party als opvolger van Gerö, deed eveneens via de radio een bewogen beroep op zü'n landgenoten. Hy bezwoer het volk de eenheid tussen party en arbeiders klasse niet te verbreken. De correspondent van United Press in Boedapest heeft hedenmorgen meegedeeld dat de opstandelingen sterk pro-Westerse gevoelens tonen, die zij uiten door samen te groepen voor de Amerikaanse en Engelse le gaties en daar om steun te roepen van Amerika en de Verenigde Naties. Zjj waren er niet tevreden mee dat de Amerikaanse zaakgelastigde, Spen cer Barnes, en de Engelse diploma tieke vertegenwoordiger, Fry, beloof den hun regeringen op de hoogte te stellen van de gewelddadige gebeur tenissen in Boedapest. .De correspon dent deelde mee dat vele slachtof fers zpn gevallen als gevolg van de schietpartyen van Russische troepen op ongewapende burgers. „De ge schiedenis was gewooniyk overal de zelfde. Vredelievende menigten, al leen maar met vlaggen bp zich, wer den beschoten door de Russen en de Hongaarse geheime politie, terwijl er geen spoor te bekennen was van het Hongaarse leger. De ernstigste si tuatie ontstond vlak voor het parle mentsgebouw, waar een Russische tank op een vredelievende menigte van ongeveer 2.000 betogers begon te schieten, alleen maar „gewapend" met Hongaarse vlaggen," aldus de correspondent. De strijd begon toen de menigte naar het parlement op rukte om een petitie aan de regering te overhandigen. (Vervolg op pagina 7) Een niet nader geïdentificeerd radio station, dat zich „de Bevrijdingsradio van het Hongaarse volk" noemt, heeft de Hongaarse regering verzocht kardinaal Mindszenty vrü te laten en hem volledig te herstellen in zjjn waardigheid van primaat van Hongarije en bisschop van Esztergom. Het radio-station zei, dat een dergelijke maatregel het bewijs zou zijn. dat de politiek van de huidige leiders werkelijk is gewijzigd. De desbetreffen de uitzending is in Parijs opgevangen. Klaarblijkelijk om peiling en ontdek king te verhinderen verandert het sta tion voortdurend zijn golflengte. In de zelfde uitzending werd ook bij de Hon gaarse arbeiders aangedrongen op een algemene staking. Waarnemers in Wenen zijn tot de con clusie gekomen, dat de Hongaarse op standelingen vooral in het oosten en zui den des lands grote successen hebben geboekt. In de industrie-streek Borsod, in noord-oost Hongarije tegen de Tsje chische grens, schijnen zij praktisch heer en meester te zijn. Daar hebben zq ook èen radio-station in handen: radio Mis kolc. Het Hongaarse ministerie van bin nenlandse zaken heeft bepaald, dat de inwoners van Boedapest vandaag tussen tien uur 's morgens en drie uur 's mid dags hun woningen mogen verlaten om inkopen te doen. Alle doktoren in Boe dapest zijn opgeroepen naar de zieken huizen te komen, omdat zij „misschien vele levens kunnen redden". AFP-Reuter-UP) De vier Florentijnse schilders die zichzelf in de toren van het stadhuis hadden opgesloten uit protest tegen de verscheping van antieke schilderijen naar de Verenigde Staten, hebben hun hoge post na 32 uur verlaten toen be kend werd dat Paolo Rossi, de Italiaan se minister van Onderwijs, de versche ping heeft uitgesteld. De minister ver telde in de senaat dat eerst een weten schappelijk onderzoek zal worden inge steld naar de duurzaamheid van de schilderijen. ~r - Ï- r - 1 irTiï:-;.f* f' :vv Een beeld van de ongeregeldheden in Boedapest. Een van de opstandelingen is op een ladder geklommen om een Russisch embleem van het stadhuis af te halen, terwijl de menigte toekijkt. (Telefoto) Het onafhankelijke Weense avondblad „Bildtelegraf" en het West-Berlijnse boulevardblad „B.Z." brengen allebei het verhaal van een Zwitserse zakenman, die gistermiddag uit Boedapest in Wenen is aangekomen. „De Russen zijn een gru- welregiem begonnen", vertelde hy. „Ik heb met mijn eigen ogen gezien, dat twintig opstandelingenleiders zqn opge hangen aanviaggemasten en lantaarn palen op de promenades langs de Do- nau. De gebeurtenissen in Hongarqe zün met geen pen te beschreven. De werke lijkheid overtreft de stoutste verbeel ding. Mensen werden bijeengedreven en ter plaatse terechtgesteld, soldaten en burgers. Anderen werden op vracht auto's weggevoerd. In de stadswyken. dia door de Russen zijn veroverd, wer den de bewoners van hele huizenblok ken, mannen, vrouwen en kinderen, bij - Dit is een van de eerste foto's van de bloedige vrijheidsstrijd in Boedapest, welke volgens de laatste berichten nog steeds voortduurt. Een Russische tank rijdt hier door de straten van de stad. Boven op de tank staat een groep opstandelin gen, die de Hongaarse vlag zwaait. Telefoto eengedreven en met machinegeweren neergemaaid. Opstandelingen, die het radio-station van Boedapest bezet had den, zyn uit de ramen van de vierde verdieping gegooid". De Zwitser vervolgde: „Maar ook de opstandelingen zijn genadeloos, als ze even ergens de baas zijn, Ik heb ook gezien, dat Russische soldaten zijn opgehangen. Ik geloof, dat de op standelingen verloren zijn, als er geen hulp van buiten komt. Én dan zal het Hongaarse volk een terreur onder gaan, zoals het nog nooit heeft mee gemaakt. In Boedapest heb ik twaalf uitgebran de Sovjet-tanks gezien, en op verschil lende plaatsen zijn Russische soldaten naar de rebellen overgelopen. De Hon garen zelf zijn er vast van overtuigd, dat de opstandelingen zullen winnen". Aldus het relaas van de Zwitserse zaken man. (Reuter-UP) Donderdagmiddag is tydens het zwemmen in Stoop's Bad te Overveen overleden de heer C. A. Bisschop, le raar in de Engelse taal en letterkunde aan het Triniteitslyceum te Haarlem. De heer Bisschop, die 35 .jaar oud was, was van 1948 tot 1954 leraar aan het Triniteitslyceum, daarna twee jaar aan het Mendelcollege en sinds augustus van dit jaar weer aan het Triniteits lyceum. Zoals elke donderdagmiddag verge zelde de heer Bisschop met pater S. van Beurden en de heer S. Holleboom, sportleraar, ongeveer 80 jongens van het lyceum naar het zwemuur in Stoop's Bad. Toen omstreeks half vier bp het einde van het zwemuur afgeflo ten zou worden, meldden enkele lyceïs- ten en badpersoneel dat zy de heer Bis schop in het water hadden zien duiken, maar dat zün lichaam op de bodem van het ruim twee meter diepe bassin bleef liggen. De heer Holleboom is daarna onmiddeliyk zün collega nage- doken en heeft hem boven water ge bracht. Het badpersoneel heeft daarna, later geholpen door enkele artsen en verplegers van het ziekenhuis St.-Joan- nes de Deo, getracht met kunstmatige ademhaling en het toedienen van zuur stof de levensgeesten op te wekken. Hoe wel men dar -r ede enige uren bezig is geweest, heeft dit niet meer mogen ba ten. Het stoffeiyk overschot werd om streeks zes uur vervoerd naar het zie kenhuis St.-Joannes de Deo. De Poolse communistische partylei der, Wladislaw Gomulka heeft zijn reis naar Moskou uitgesteld, totdat alle Rus sische troepen naar hun normale 1 ases zijn teruggekeerd. Gomulka zou van daag aan het hoofd van een delegatie naar Moskou zyn vertrokken, maar wel. ingelichte kringen delen mede, dat hij aan de Russen gezegd heeft, dat hq Polen niet zal verlaten, voordat de Rus sische troepen naar hun kazernes zullen zün teruggekeerd. Het officiële Poolse nieuws-agentschap, P.A.P. deelde mee, dat de Russische troepen vandaag in hun garnizoenen terug zouden zijn. Gomuika verwacht, naar men gelooft, eerst nog even af, want hij wil zekerheid hebben dienaan gaande. (UP) Blijkens in Rome ontvangen berich ten is mgr. Milivoy Cekada, broer van de bisschop van Skoplje (Uskub), in Joegoslavisch Macedonië, Z. H. Exc. mgr. Smjljan Cekada, door de* Joego slavische communistische autoriteiten gevangen gezet, op beschuldiging, dat hij in een preek de H. Jozef de ver tegenwoordiger van de arbeidersklasse heeft genoemd. Buitendien zijn nog twee paters Franciscanen gearresteerd de paters Domogoj Simie en Mijo Djeno. Van hen is echter niets bekend. Naar voorts in Rome wordt vernomen, heb ben de Joegoslavische communistische autoriteiten strenge maatregelen geno men tegen een groot aantal andere geesteiyken en wel omdat zij gewei gerd hebben hun handtekening te zetten onder een protest tegen de door de H. Stoel gepubliceerde Pauselijke Brief, gericht tot alle kardinalen, bisschoppen priesters en gelovigen van de Kerk in de communistische landen. Koning Hoessein van Jordanië is vermoord. Een woordvoerder van het Franse ministerie van buitenlandse zaken verklaarde vanmiddag, dat in Parijs een telegram is ontvangen van de Franse diplomatieke missie in Amman, waarin wordt meegedeeld, dat de 21-jarige koning bet slachtof fer is geworden van een moordaan slag. De Jordaanse ambassade te Pa rijs deelde mee een dergelijk bericht niet te hebben ontvangen. (U.P.) Advertentie BARTEUORISSTR. HAARLEM TE1. 13439 FERD. B0LSTR. 48 A DAM - TEL 717162 Verwachting tot zaterdagavond (opgemaakt te 11.15 uur) Wisselend bewolkt en minder bui en. Vannacht plaatselijk lichte nachtvorst en hier en daar mist banken. Morgen overdag ongeveer lezelfde temperaturen als vandaag Matige tot zwakke wind uit noor delijke richtingen. Zon: 7.28-17.23 Maan: -.—.-14.21

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1956 | | pagina 1