Hongarije halverwege de vrijheid
Hij beveelt het vuren op de opstandelingen te staken
Russische troepen
sullen Boedapest
verlaten
Israël gaat
mobiliseren
PANIEK
Kard. Wyszynski
in waardigheid
hersteld
Reuzenzwaai
Onderhandelingen over de
evacuatie van alle Sovjet
troepen uit heel Hongarije
Aftreden van
Ulbricht geëist
Rokossovsky
„met verlof?"
Groep-Gomulka geeft toe
ERNÖ GERÖ DOODGESCHOTEN?
ƒ50.000.- voor
Hongarije
Wie riep de Russen te hulp?
fee MORRIS before yen iuy!
Het weer
.Nederlandse jongen
België omgekomen
La«rtv?ssen' in België aan de Neder-
1heae grens, is zaterdag de 13-jarige
hdi Nense uit Agtmaal (in Neder-
do0r °m het leven gekomen, nadat hij
t)e -een bromfietser was aangereden,
gen, die op de fiets reed, kwam
n5lukkig te vallen, dat hij een
hij ueibasisfractuur opliep, waaraan
- Poedig is overleden.
In een uiterste poging om van het Hongaarse communisme nog te
redden wat er van te redden is, heeft premier Imre Nagy gisteren
een reeks opzienbarende concessies gedaan. Hij heeft bekend
gemaakt, dat de Russische troepen ogenblikkelijk de Hongaarse
hoofdstad zullen ontruimen en dat hij onverwijld besprekingen is
begonnen over de evacuatie van alle Russische troepen uit geheel
Hongarije. Hij heeft de Hongaarse militairen opdracht gegeven het
vuren op de opstandelingen te staken. Nagy zegt, dat hij dat bevel
heeft gegeven, om een eind te maken aan het bloedvergieten. Waar
schijnlijker is het echter, dat dit de eerste order is, die het Hon
gaarse leger sinds het begin van de revolutie zal opvolgen. Nagy
heeft verder meegedeeld, dat niemand zal worden gestraft wegens
deelneming aan de revolutie.
Het bestuur over de Hongaarse communistische partij is voorlopig in
handen gelegd van een presidium van zes man. Behalve Nagy zelf zitten in
dit presidium partijsecretaris Janos Kadar, vice-premier Antal Apro, de
minister voor nationale planvorming Arpad Kiss, de minister van binnen
landse zaken Ferenc Miinnich (een vriend van wijlen Laszlo Rajk) en Zoltan
Szanto. De gehate Staatsveiligheidsdienst wordt ontbonden. De taak van
de ordehandhaving zal worden toevertrouwd aan een nieuwe openbare
macht, die zal zijn samengesteld uit leger, politie, studentenkorpsen en ar-
beidersmilitia. De 15e maart, herinnering aan de opstand van 1848, zal
worden hersteld als nationale feestdag en in plaats van het communistische
staatsembleem komt het historische wapen van Kossuth.
Het was vanmorgen vroeg nog niet bekend, of de leiders van de
opstand genoegen zullen nemen met deze concessie. Wel had de
voorzitter van de Nationale Raad van de Opstand, Attilla Szigèty,
in Györ verklaard, dat de opstandelingen Imre Nagy kunnen aan
vaarden als premier, maar dat hij zich moet omringen met andere
ministers. Hij leverde toen commentaar op een lijst van nieuwe mi
nisters, die door radio-Boedapest nog bekend gemaakt moest wor
den. Dit bevestigt de berichten uit andere bron, dat de opstande
lingen over uitstekende contacten met Boedapest beschikken en dat
Nagy de opstandelingen erkent als onderhandelingspartner. Er is
hem niet veel anders overgebleven nu de opstandelingen heer en
meester zijn in de provincies Györ, Papa, Szombathély, Sopron en
Egerszeg, allemaal in het westen des lands. Hun invloed in zeven
andere provincies (Kaposvar, Pecs, Veszprem, Miskolc, Szekszard,
Szolnok en Debrecen) is aanzienlijk.
Andere 'satellieten op
alles voorbereid
Van katholiek Nederland
Ons nieuwe feuilleton
Stefan kardinaal Wyszynski,
primaat van Polen, is blijkens een
officiële mededeling van de Pool
se regering in Warschau terug
gekeerd en in zijn waardigheid
hersteld. Ruim drie jaar gele
den, in september 1953, is de
thans 53-jarige kardinaal gear
resteerd op beschuldiging van
„misbruik van gezag en activi
teit tegen de staat". Hij is nim
mer berecht. Meer dan twee jaar
heeft kardinaal Wyszynski in
de gevangenis doorgebracht;
daarna is hij verbannen naar
een klooster hij Prezemysl. In
de bekendmaking van de Poolse
regering wordt gezegd, dat in de
naaste toekomst een commissie
van vertegenwoordigers van de
regering en de Kerk zal wor
den ingesteld, om de thans nog
bestaande problemen in de ver
houding tussen Kerk en Staat op
te lossen. Het besluit hiertoe is
genomen tijdens een bespreking
tussen de kardinaal en vertegen
woordigers van de regering en
de communistische partij. Men
verwacht, dat het in de loop van
de dag tot grote demonstraties
ten gunste van de kardinaal zal
komen. Het bericht van zijn vrij
lating is pas vanmorgen in Po
len gepubliceerd.
'n TIP VAN BOOTZ
Falcon Harris Tweedjassen
Koud weer
MAANDAG 29 OKTOBER 1956
80sfe JAARGANG No. 26742
NAGY ZWICHT VOOR HET VERZET
iiiiiiMMiiiii iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiriiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHi
Het is moeilijk om het belang te
overschatten van de gebeurtenis
sen, die op dit ogenblik in Hon
garije plaats grijpen. Na de tweede we
reldoorlog zijn er opstanden geweest, in
Oost-Berlijn en in Poznan. Maar wat er
'n Hongarije gebeurt, dat is na de oor
log nog nooit vertoond. Een heel volk
keert zich tegen de Russische bezetters,
tegen het Rode Leger. En als Nagy en de
zijnen thans geen lugubere komedie op-
Voeren, dan lijkt het, alsof het onwrik
bare in beweging is gekomen. De Rus
sen trekken zich terug uit Boedapest en
er zijn onderhandelingen gaande over
bet vertrek van alle Russische troepen
bit geheel Hongarije. Het klinkt onge
looflijk en zolang men met communis
ten te doen heeft is voorzichtigheid al
tijd geboden. Maar toch zit er in de laat
ste ontwikelingen in Hongarije een zeke
re lijn, en het begin daarvan moet
"ten in Polen zoeken.
Ieder herinnert zich nog het drama
tisch bezoek, dat Khroesjtsjev vrijdag
voor een week aan Warschau heeft ge
bracht. Wat de Russische partijsecre
taris toen dacht te vinden, was een
"titoïstische samenzwering".
Een samenzwering van communis-
bsche partijbonzen, die genoeg hadden
Jfjih de Moskouse supervisie,
riaar wat hij vond, was iets heel anders,
blo „Titoïst" Gomulka, die hij op zijn
bummer had willen zetten, bleek de
steun te genieten van allerlei commu-
b i^n' zicil in een vroeëer stadium
laaclen gedragen als zijn aartsvijanden.
JJ1? cle oorzaak daarvan overrompelde
khroesjtsjev.
Poolse communisten maakten hem
zuidelijk, dat de partij zich in de ogen
an het volk onmogelijk had gemaakt
0„jr naar nauwe bindingen met en haar
naerdanigheid aan Moskou. Als er niet
middellijk een zekere „liberalisatie"
an het regiem werd ingevoerd, dan
tond Khroesjtsjev en Rokossovsky en
gomulka zelfs een reeks Poolse opstan-
~en te wachten, waarbij vergeleken de
^blusten in Poznan maar kinderspel wa-
ieb. Er waren maar twee manieren, zei
len Gomulka en de zijnen, om het com
munisme in Polen te behouden. De ene
fc"'Sdl°egeven aan de ei£en van het voilt
strijd omr~ voorop laten gaan in de
vaart. meer vrijheid en meer wei-
De andere was- v,,..
sisch wapengeweldgebruik van Rus-
de knoet. Het verzet d=t ??ueren- van
in Warschau aantrof,'was
Hatische vrijmoedigheid van een eigenl
tvijze partij-élite. Het was de afkeer
Van het gehele Poolse volk jegens Rus
land en de Russen. Uit het telefonische
?*cuus, dat Khroestjtsjev later vanuit
•Vloskou maakte, bleek, dat hij zich niet
bezelfde draconische maatregelen kan
hp^Jbitteren als die, welke Stalin bij
Doou- ng heeft genomen. Khroesjtsjevs
skr-k ,e",de hele Positie van het Rus-
d-„ jleiders-collectief is veel zwakker
hiot Cu8 van Stalin. Zij hebben er zelf
p„Vi bun „destalinisatie" toe bijgedra-
ïeS ?n de tactische situatie deed de
SQ,,; ^et als de vrije wereld poogt het
Jet-blok in de pas te komen bij de
ai ,.rale" mogendheden. Het verliest
be„?1J,n kansen, als het de met bloed
da te knoet van Stalin weer voor de
«re aalt" Dat laatste is gebeurd in
^ongarije. De verklaring daarvan is,
Zelri u Russische leiders te lang geaar-
tip hebben, voordat zij de consequen-
tj van hetgeen zij van Gomulka had-
t0 geleerd, ook voor Hongarije van
jPassing verklaarden.
Wp^ro Nagy heeft tijdens het afgelopen
bfp heinde een reuzenzwaai moeten vol-
y.. bgen om zijn partij te kunnen iden-
m beren met de vrijheidsstrijd. De ge-
(jecbten, die hij aan het Kremlin en aan
Stalinisten" heeft gewijd, zullen
Vo Van de aangenaamste soort zijn ge-
line?t. Maar de aarzeling van het Krem-
het ls te begrijpen. Als het begint met
00-.terugtrekken van zijn troepen uit
V'aou uroPa, dan moet het maar af-
daa wat er "an het communisme
Op terecht komt. En als men afgaat
blaak berichten uit Hongarije, dan
u zelfs het Titoïsme er nog maar
bescheiden kans.
In de nieuwe regering, die Nagy za
terdag heeft gevormd, zitten minstens
twee figuren, waarvan hij hoopt, dat ze
de opstandelingen het nodige vertrou
wen zullen inboezemen. Een van hen is
de leider van de vroegere Kleine Boeren
partij, Bela Kovacs, die nu minister van
landbouw is en die enkele jaren geleden
wegens zijn verzet tegen de Russische
bezetters naar Siberië is getranspor
teerd. Het feit, dat hij is ingegaan op
de uitnodiging van Nagy, wordt be
schouwd als een bewijs, dat hij tevoren
duidelijke garanties heeft gekregen voor
een „liberale" koers. De andere ver-
trouwensfiguur is ex-president Zoltan
Tildy.
In de nieuwe regering zijn vijftien
vooraanstaande communisten uit de vo
rige regering niet teruggekeerd. Op de
lijst van nieuwe ministers ontbreken
o a. oud-premier Hegedüs en de vroe-
ï}6' men ear, Pruwejfn zVn In de afgelopen dagen in Hongarije bedreven. Hier
ï.V eeii <>°n9e "ongaarse opstandeling, die in de stad Magyarovar, gewapend
Q,'eriant ;r,..„ty|a7l.en me£ een band om de arm, bij het bed zit van de gewonde
vvaro var dia Ie,n-,vcln de commandanten van de veiligheidspoliti ein Ma-
^dkt'ward viat, v hospitaal werd opgenomen. Kort nadat deez foto werd
d Stefko, die zeer gehaat was, door de bevolking uit zijn bed gesleurd
en letterlijk doodgetrapt.
Een Nederlander, die op de dag, dat de Hongaarse opstand uitbrak, in Boedapest verbleef, en die zaterdag uit Wenen in
Nederland terugkeerde, maakte in Boedapest en op de autotocht van deze stad naar Oostenrijks gebied enige foto's. Dit
is een van de opnamen, die hij onderweg maakte. Men ziet een groep opstandelingen met de Hongaarse vlag op een
vrachtauto. Langs de weg tussen Boedapest en de Oosten rijkse grens treft men veel van deze groepen aan. De bestuur
der van de vrachtwagen heeft de cabine verlaten. Hij was uitgestapt, om de man, die deze foto vanuit zijn auto maakte,
met getrokken pistool tot stoppen te dwingen.
Studenten van de Humboldt-universi-
teit in Oost-Berlijn hebben volgens het
Westberlijnse blad „B.Z." geëist, dat
er toestemming zal worden gegeven voor
een massa-bijeenkomst, waarop vrijelijk
gesproken kan worden over de gebeur
tenissen in Oost-Europa. De studenten
eisten tevens, dat de secretaris van de
Oostduitse communistische partij, Wal
ter Ulbricht, wordt afgezet. Ulbricht zelf
en de Oostduitse premier, Grotewohl,
hebben voor de radio duidelijk gemaakt,
dat er naar hun mening in Oost-Duits-
land geen „reden voor verandering" is,
enkel en alleen omdat het „op het
ogenblik mode is".
Ulbricht zei, dat de hervormingen in
Polen nodig waren wegens het lage le
venspeil en dat de mensen het in Oost-
Duitsland stukken beter hebben. Radio-
Boekarest heeft een verklaring uitge
zonden, waarin o.a. wordt gezegd, dat er
in Roemenië groeperingen zijn, die gaar
ne het Hongaarse voorbeeld zouden vol
gen, maar dat de autoriteiten voortdu
rend op hun hoede zijn. Radio-Praag
heeft een soortgelijke waarschuwing la
ten horen in Tsjechoslowakije. Volgens
berichten uit Oostenrijk zijn sterke
Tsjechische tankeenheden gelegerd aan
de Tsjechisch-Hongaarse grens.
Het Nederlands r.-k. Huisvestings
comité te Den Bosch heeft telegrafisch
vijftigduizend gulden overgemaakt
aan de Oostenrijkse Caritas-organisa-
die voor directe hulpverlening aan
Hongarije.
Deze wijze van hulpverlening werd
gekozen na telefonisch overleg tus
sen het r.-k. Huisvestingscomité en de
Caritas te Wenen. Voor de onmiddel
lijke hulpverlening zijn geldzendingen
het meest welkom, daar goederen
transporten te lang onderweg blijvgn
en Oostenrijk over voldoende aan te
kopen voorraden beschikt.
gere minister van defensie, generaal
Istvan Bata, die verantwoordelijk wordt
geacht voor het eerste gewapende op
treden tegen de opstandelingen.
De vraag, wie nu feitelijk de hulp van
de Russen heeft ingeroepen, houdt alle
Hongaren voortdurend bezig. Er zal Im
re Nagy alles aan gelegen zijn om te
bewijzen, dat h;: het niet heeft gedaan.
Het gerucht, dat de afgezette partij
secretaris Ernö Gerö in de straten van
Boedapest is doodgeschoten, wint in dit
verband aan waarschijnlijkheid.
(Vervolg op pagina 5)
De Israëlische regering heeft beslo
ten een gedeeltelijke mobilisatie af te
kondigen. Zij baseert deze maatregel
in de eerste plaats op het feit, dat
Egypte, Jordanië en Syrië dezer da
gen een militair bondgenootschap heb
ben gesloten, dat ten doel heeft „Is
raël van de kaart te vegen". Ook van
Iraakse zijde, aldus redeneert men in
Te! Aviv, wordt zeer dreigende taal ge
uit tegen Israël. Verder valt er de laat
ste twee weken een sterke opleving te
bespeuren in de activiteit van de z.g.
„fedayeen", de zelfmoord-comman
do's, die vanuit Egypte en Syrië de Is
raëlische grens oversteken. President
Eisenhower heeft de Israëlische pre
mier, David ben Gurion, verzocht niets
te ondernemen, dat de vrede in het
Midden-Oosten in gevaar kan brengen.
Hij heeft de premier een „spoedige
bijeenkomst" van Amerika, Engeland
en Frankrijk in het vooruitzicht gesteld.
Niettemin heeft het State Department
alle Amerikanen, die zich niet wegens
dringende redenen in het Nabije Oosten
bevinden, aangeraden het gebied te
verlaten. (Reuter-UP)
Wat aanvankelijk voor inspec
teur Tom Brennan en diens
assistent, rechercheur Jim
Shane, een misschien wat onver
kwikkelijke maar in wezen onbe
langrijke zaak was: de verdwijning
van het lijk van de eerzaam ont
slapen oud-burgemeester Patterson,
groeide plotseling uit tot een afschu
welijke nachtmerrie. Brennan en
Shane konden kop noch staart aan
de affaire ontdekken; het tachtig
duizend inwoners tellende provincie
stadje leefde in de grootste onrust,
en commissaris O'Henry liet zich in
een uitbarsting van woede verleiden
tot de enigszins vreemde opmerking:
„Een mens zou er haast voor terug
schrikken dood te gaan."
Over dit vreemde toneel wandelt
tussen alles door een meisje met rode
sandalen en een zwarte gebloemde
rok
Ziedaar enige flitsen uit ons nieu
we feuilletonverhaal, dat wij van
vandaag af publiceren. Het is typi
sche ontspanningslectuur: licht en
boeiend, dus uitermate geschikt tot
enige verstrooiing temidden van de
vele ernstige zaken, waarmee de
krant haar lezers moet confronteren.
PANIEK is de niet mis te verstane
titel van het .verhaal. C. BAUER is
de schrijver.
Voor het hoofdkwartier van de Russi
sche vertegenwoordiging bij de Vere
nigde Naties in New York, heeft een
grote groep in de V. S. verblijvende
Hongaren een protest-demonstratie ge
houden tegen het gebruik van Russische
tanks en vliegtuigen in de strijd tegen
de opstandelingen in Hongarije. De foto
toont een huilende Hongaarse vrouw,
die een bord draagt, waaraan ec zwarte
sluier is bevestigd en waarop te lezen
staat; „de Roden moeten uit Hongarije".
De groep-Gomulka gaat onverdroten
voort met het ontslaan van partij-func
tionarissen en regeringsleden, van wie
geen medewerking aan het democratise
ringsproces kan worden verwacht. Go
mulka zelf zou zijn bezoek aan Moskou
opnieuw hebben uitgesteld. Aanvanke
lijk was bericht, dat hij pas zou gaan,
als alle Russische troepen in Polen weer
naar hun bases zouden zijn terugge
keerd. Dat is nu gebeurd. Thans ver
luidt echter, dat hij eerst ook nog de
gebeurtenissen in Hongarije wil afwach
ten. In de Poolse hoofdstad meent men
te weten, dat de in Polen geboren Rus
sische maarschalk Rokossovsky, die de
portefeuille van defensie in Polen be
heert, „op eigen verzoek" met verlof
zal gaan. (AFP, Reuter, UP)
Volgens de Londense pers van heden
morgen heeft Rokossovsky Polen ver
laten. De maarschalk zou binnenkort
benoemd worden tot opperbevelhebber
van het pact van Warschau, aldus de
Londense bladen.
Kardinaal Wyszynski ontving in 1924
de priesterwijding. Hij studeerde
later sociale wetenschappen en ca
noniek recht in Lublin, België en Frank
rijk. Tijdens de Duitse bezetting dook hij
onder. Hij was een van de stuwende
krachten van het verzet der Poolse ka
tholieken. In 1946 werd hij aartsbisschop
van Lublin en twee jaar later aartsbis
schop van Warschau en Gniezno. In ja
nuari 1953 werd hij kardinaal, maar hij
kon de tekenen van zijn hoge waardig
heid niet in Rome aanvaarden, omdat
hij vreesde bij zijn terugkeer in Polen
niet meer toegelaten te zullen worden.
Zijn vrijlating was een van de eerste
eisen, die bij de jongste demonstraties
in Polen is gesteld. Zodra de groep-
Gomulka aan het bewind kwam, heb
ben katholieke parlementsleden bij de
nieuwe regering gepleit voor de vrij
lating van de kardinaal. Gomulka c.s.
gingen met dit verlangen vrijwel da-
KARDINAAL WYSZYNSKI
delijk akkoord. Op die manier kon
den zij immers aantonen, dat het hun
ernst was met de „democratisering"
van het Poolse openbare leven. Alleen
het tijdstip moest zó worden gekozen,
dat men niet werd overrompeld door
het enthousiasme van de bevolking.
Zondag is mevrouw Zenobia Champ-
rubi Jiménez, de echtgenote van de
kortgeleden met een Nobelprijs onder
scheiden Spaanse dichter Jiménez,
overleden.
Advertentie
De roem van de TIP
is voor velen,
Nauw verbonden met
droge kelen.
Maar is het niet groots,
Dat steeds Tip van Bootz
Weer vermag onze
tongen te strelen?
Inz. Mevr. P. B. K.f Wassenaar, ontv.
1 £1. TIP -f- 1 Lfl. Rood van Bootz.
Advertentie
BARTEUORISSTR. HAARLEM TEL. 13439
FERD. BOLSTR. 48 A'DAM - TEL 717162
Verwachting tot dinsdagavond
(opgemaakt te 11.15 uur)
Veel bewolking met buien. Matige
tot krachtige, langs de kust nu en
dan barde wind tussen noordwest
en noordoost. Koud weer.
Zon: 7.33-17.18
Maan: 3.54-15.33
BUREAU SMEDESTRAAT 5 - HAARLEM
Telefoon: Redactie 21544, Advertenties 21543
Abonnementen 20800 Postgiro 143480
Bijkant. Beverwijk: Breestraat 171, tel. 4790
Bijkantoor en Red. IJmuiden: Leeuweriklaan 30
Telefoon 5790
Directie: 3. 3. W. Boerrigter en
Mr. W. A. M. van der Kallen.
Hoofdredactie: Drs. H. v. RUN en W. SeVerin.
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
'ADVERTENTIETARIEF 28 cents per milimeter-
hoogte. Omroepers 16 cents per m.m.-hoogte.
De administratie behoudt zich het recht voor
advertentiën eventueel zonder opgave van
redenen te weigeren.
ABONNEMENTSPRIJS 57 cents per week,
f 2.50 per maand, f 7.40 per kwartaal.
Voor klachten over de bezorging na 5.30
uur 's avonds tel. 21544.
