WERELDGEZONDHEIDSDAG in
het teken van de voeding
Onderontwikkelde gebieden
moeten economisch op peil
gebracht worden
In Nederland: VERKEERDE
VOEDING EN OVERVOEDING
ARBEIDERSKINDEREN
kleiner dan „rijke" kinderen
Twee-derde van de wereldbevolking lijdt
honger, maar de aarde is groot genoeg
Van horen en zien gesproken
^3°-tensheid
Veel bezoek
kalme handel
Massale installatie
van natuurwachters
in Apeldoorn
ZATERDAG 6 APRIL 1957
PAGINA 11
(Van onze speciale verslaggever)
De wereldbevolking is in de afgelopen eeuw meer dan verdub
beld, van ongeveer 1150 miljoen in 1850 tot 2500 miljoen in
1950. Momenteel kan de maximale aanwas op 1,5% per jaar
gesteld worden, zodat rekening gehouden moet worden met een
wereldbevolking van 3700 miljoen zielen in 1980. Wanneer men
tegen de achtergrond van deze cijfers ziet, dat de landbouwproduktie
over de hele wereld met 3% per jaar stijgt, maar dat juist in de
minder ontwikkelde gebieden minder voedsel per hoofd van de
bevolking beschikbaar is gekomen, moet men zich afvragen of de
wereld de steeds toenemende bevolking wel kan blijven voeden. Dit
is de alles beheersende vraag op de wereldgezondheidsdag, die
zondag 7 april over de gehele wereld wordt gevierd als verjaardag
van de Wereldgezondheidsorganisatie, waarvan het statuut op
7 april 1948 in werking trad. Als thema van de wereldgezondheids
dag 1957 is gekozen „Voeding en Gezondheid", reden waarom ook
de Voedsel- en Landbouworganisatie (F.A.O.) bij de viering betrok
ken is. Het was naar aanleiding van deze dag, dat het ministerie
van Sociale Zaken en Volksgezondheid een persconferentie hield
waarop prof. dr. ir. M. J. L. Dols, raadadviseur bij het ministerie
van Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening, bovenomschreven
vraag aan de orde stelde.
V<*LA?
Thomas Scherman
Het kaperschip
Ander geluid
Nieuwe kapiteins
Zonnetrein voor TV
Peter van Campen
Voorjaarsbeurs 1957
I V
700miljoen kinderen
in de wereld kriigen on
voldoende medische
zorg
J we- m grote delenv.d we-
sldok-| reld heeft men slecht:
üü£hseD 5 ziekenhuisbedden
1 perlo.000 mensen
beschikbaar
Kan de wereld de steeds toenemende
bevolking wel blijven voeden? Dr. H.
A. P. C. Oomen, hoofd van de onder
afdeling voedingsgeneeskunde van
het Koninklijk Instituut voor de Tropen
te Amsterdam, wees er op, dat 2/3 deel
van de wereldbevolking honger lijdt en
dat zij in het verleden nooit bevredigend
gevoed is geweest. Prof. Dols voegde
er aan toe, dat een groot deel der kin
deren nimmer het leven ziet en dat
miljoenen sterven voordat zij hun jeugd
hebben bereikt of voltooid.
De oorzaak is het gebrek aan voedsel.
infU}ste voeding en gebrek aan goede medische behandeling zijn er oorzaak van, En toch bezitten wij de kennis, be-
"k Indonesische kindje zijn leven lang blind zal zijn. Een paar lepels lever- kwaamheid en middelen om voldoende
traan hadden zijn gezichtsvermogen kunnen redden. voedsel voort te brengen en honger te
"'"■iiiiiitiiiiiiiiiimininiiniiiiiiiiiiniiiiiiiiiniiimnmiiiiiiiiiiiifiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii iiiiiiiimiHiiiiiiiiiiiiiiiiiMiMiiiiMuuiiiiiiiiiiMiiiiiiiiNiiiii"""!"1")""1""1
l¥ ordt in vele gebieden van de we-
Vy reld niet oldaan aan de pri-
maire behoefte aan voedings-
"delen, in Nederland komen ernsti-
i\j,etv°rmen van ondervoeding vrijwel
KJ voor. Een groot deel van de Neder-
Se bevolking schaatst echter, wat
ije,Voeding betreft, wel op zwak ijs.
°ntbreekt deze groepen aan reser-
ir,vj' c''e nodig zijn bij ziekte of andere
UC(.®e<len, welke hogere eisen aan het
«an ?m stellen, zodat de voeding niet
<ien 6 e's van het maximaal welbevin-
tog Voldoet, aldus prof. dr. C. den Har-
rea„ ireeteur van het voorlichtingsbu-
voor de voeding.
van de a.s. moeders in
gee(rr'hnd is verre van ideaal; nog
da» j° pet. drinkt een liter melk per
«(.J'.wiwijl bijna de helft minder dan
°Pboin*Ve liter per dag gebruikt. Voor de
Zijj. xv van het lichaam van het kind
echter extra eiwit, calcium en
OnVoin°dig. Wanneer de a.s. moeder
"Jende voeding gebruikt, worden
«eg ,st°ffen aan haar lichaam onttrok-
Van' jerwiji ook de invloed op de groei
de vrucht evident is.
rSchn -'n Nederland bovendien een
•k'n j 'n voeding geconstateerd tus-
Pen r® Arbeidersbevolking en de groe-
vah d et hogere inkomens; de voeding
m 3® eerste groep is armer aan dier
min,} calcium en vitamine B. Het
V^hiidri i de hogere welstandsklasse is
«itin ,?eld langer en zwaarder dan het
vljftig <3e groep der lagere inkomens;
van g 'laar geleden was er een verschil
®th. na 8 cm, thans is het nog 1 a 1.5
rij,, erzoekingen hebben uitgewe-
|?geg jt dit verschil niet uitsluitend ge-
r Kr 'n het meerdere melkgebruik
j.°ePen met hogere inkomens.
vltl? y0rnt in Nederland ook overvoe-
7ah SQ°°r. Overmaat van voeding of
7'ge jnmige voedingsfactoren kan ern-
r,ltlg vf6v?lgen hebben, zoals verkor-
v'ji1q het leven of invaliditeit op de
)i,08dn Overgewicht geeft een ver
hit Va sterftekans. Wanneer de morta-
h lOo Pei"sonen met normaal gewicht
h®l'SonDJ'estel<i wordt, is het 122 voor
bo, rnet een gewicht van 5 a 15
hk1 hie* normaal en 147 voor perso-
•haai een gewicht van 24 pet. boven
de goed bedoelde toevoeging
>^PRIL-WEREIDGEZ0NDHEIDSDAG
i^VD.WERELDGEZONDHEIDSORGAN.
jaarli|ks sterven er;
aUh>ii;,, rr,en er
^frlafanrj1aensen
5miljoen mensen,
aan r.b.c.
f^'wensduur
SIM nodig
van vitaminen aan levensmiddelen
door fabrikanten is niet zonder ge
vaar, aldus prof. den Hartog. In het
buitenland zijn ernstige verschijnse
len beschreven van overdosering van
vitamine D.
Hoe groot de betekenis van de over
voeding, speciaal van vetten en kool
hydraten, is, kan bij de huidige stand
van de wetenschap nog niet nauwkeu
rig vastgesteld worden, aldus prof. dr.
P. Muntendam, directeur-generaal van
de Volksgezondheid. Het speurwerk is
nog niet zo lang geleden met kracht
ingezet, maar nu reeds zijn er aandui
dingen, die er op wjjzen, dat de toene
ming van hart- en vaatziekten mede
door fouten in het dieet wordt veroor
zaakt.
Het is mede de verdienste van de
Wereldgezondheidsorganisatie geweest,
dat het geneeskundig denken thans
meer in de richting van bevordering
en behoud van de gezondheid leidt en
dat men zich niet bepaalt tot de be
strijding van ziekten en de behandeling
van zieken. In dit verband wordt in
toenemende mate aandacht geschon
ken aan de voedingstoestand van be
paalde bevolkingsgroepen.
Zjjn echter alle kringen van de be
volking wel voldoende doordrongen
van de overheersende rol, welke de
voeding speelt bij de bepaling van ziek
te en gezondheid? Prof. Muntendam
zeide niet te kunnen begrijpen, dat zij,
die uit hoofde van hun beroep zich da
gelijks gesteld zien tegenover ziekte en
gezondheid, in hun opleiding weinig of
niets horen over de voeding. Een sys
tematische behandeling van de voe
dingsleer komt niet voor op het les
rooster van de Nederlandse universi
teiten. De secretaris-generaal zich
overigens bewust van het streven naar
verkorting van de studieduur pleit
te daarom voor meer aandacht voor
de voeding bij de opleiding van de stu
denten in de geneeskunde.
Bjjna zeventienhonderd leerlingen van
36 Apeldoornse lagere scholen zijn vrij
dagmiddag in het openluchttheater van
„Berg en Bos" te Apeldoorn door bur
gemeester mr. A. L. des Tombe als lid
van de onlangs opgerichte jeugd-na-
tuurbeschermingsvereniging geïnstal
leerd. Apeldoorn is daarmee de eerste
Gelderse gemeente, waar de jeugd
daadwerkelijk bij de natuurbescherming
wordt betrokken.
De voorzitter van de vereniging voor
natuurbescherming, luitenant-generaal
b. d. A. T. C. Opsomer, sprak de jeugd
toe, waarna de burgemeester aan een
vertegenwoordiger van elke school een
insigne uitreikte.
Karig is de tafel in vele delen van de wereld. Deze foto werd genomen te Amatitlan in Panama.
voorkomen. In het verleden werden
zelfs grote hoeveelheden voedsel vernie
tigd en ook in deze dagen denkt men
helaas nog aan produktiebeperking om
te voorkomen, dat voorraden, die niet
tegen een lonende prijs kunnen worden
afgezet, zich opeenhopen.
Honger en ondervoeding worden ver
oorzaakt door armoede en gebrek aan
koopkracht in de achtergebleven gebie
den, eveneens door het gebrek aan ken
nis van moderne landbouwmethoden,
ziektebestrijding bij plant en dier, bo
demverbetering en produktiviteits-
verhoging. Het gebrek aan koopkracht
is met enkele cijfers duidelijk aan te
geven: het Verre Oosten beschikt met
50 pet. van de wereldbevolking slechts
over 17 pet. van alle in cultuur ge
brachte grond en over 28 pet. van de
agrarische wereldproduktie, terwijl
van °de wereldbevnTkimr *22^ nct^van alle tale wereldinkomen, terwijl Europa en Overigens heeft het voedselprobleem
cultuurfond bezïtten fn' 44net van de Noord-Amerika met 25 pet. van de we- niet uitsluitend economische effecten,
agrarische produktie opbrengen'. In geld reldbevolking 70 pet. van het wereldin- Ook verkeerde voedmgsgewoonten spe-
uitgedrukt: 50 pet. van de wereldbevol- komen ontvangen, d.w.z. per hoofd van len een rol. Dr Oomen haalde als voor-
king, levend in het Verre Oosten, be- bevolking 15 maal zoveel als in het beeld aan dat in de Philippijnen jaar-
schikt slechts over 10 pet. van het to- Verre Oosten. lijks nog 80.000 mensen sterven aan de
K beriberi, omdat het volk alleen mooie
witte gepolijste rijst eet, die door het
verwijderen van het zilvervlies vitami
ne-arm geworden is. Nu is het mogelijk
de vitamine weer kunstmatig toe te
voegen, welk proces „rice-enrichment"
genoemd wordt. Gebleken is, dat men
sen, die „verrijkte rijst" eten, geen beri
beri meer krijgen, maar in een aantal
provincies heeft het vitamineren geen
effect, omdat de rijstmolenaars er zich
tegen verzetten; het verrijkingsproces
biedt namelijk een uitstekende controle
op hun omzet en omzetbelasting
Men ziet hier dus een fraai voedsel
probleem. Eerst slijpt de mens een vi
taal bestanddeel uit zijn voedsel weg,
omdat hij het smakelijker vindt. Met
grote moeite en scherpzinnigheid wordt
dan ontdekt wat hij eigenlijk met zijn
rijst heeft uitgehaald (Eykman, Bata
via, 1896). Vervolgens verzint men me
thoden om het verlorene weer toe te
voegen en tenslotte weigert een deel
van de gemeenschap om dit toe te pas
sen, al kost het ook duizenden levens.
Ook gebrek aan eiwit
Voedingsgebreken berusten echter
lang niet altijd op het gebrek aan vita
minen. Er is in vele landen ook een
groot tekort aan eiwit, belangrijke
bouwstof van het lichaam, waardoor de
levende cellen van hun belangrijkste in
houd, het protoplasma, beroofd worden
en de weefsels verschrompelen, met
kindersterfte als gevolg. De mens heeft
eiwit nodig in dozijnen grammen, maar
kan het slechts met moeite bemachtigen
omdat vlees, eieren en melk relatief
duur zijn. Arme mensen zijn daarom
gedwongen eiwit uit plantaardige hulp
bronnen te bemachtigen. Wanneer men
de voeding van miljarden tropenbewo-
ners wil verbeteren, is het eiwit steeds
rr i j„, j ,j leen van de grootste struikelblokken.
Even primitief als deze boeren m Abessinte gaat men m vele delen van de wereld Bovengenoemde vraagstukken, die dr
te werk. Vandaar een geringe en wisselvallige oogst.
Oomen aansneed, hangen samen met de
e wereld heeft nog
miljoen arisen
Donderdagavond wordt het
Omroeporkest voor de Avro ge
dirigeerd dooi Thomas Scher
man. Hjj is de oprichter van
„The Little Orchestra Socie
ty" in New York, een klein
ensemble dat in de Ver. Staten
een zeer goede naam heeft
door het niveau van de uit
voeringen van een voor dat
land ongewoon repertoire.
Scherman werd in 1917 in
New York geboren en begon
zjjn muziekstudie als bijvak
van zijn wiskunde-opleiding aan
de Columbia University. Hij ging
zozeer op in theorie, composi
tie, piano en directielessen dat
hij de wiskunde-studie opgaf.
In 1939 werd hvj assistent van
Otto Klemperer aan de „New
School for Social Research" in
New York. Zjjn „Little
Orchestra Society" werd in
1947 gesticht. Het doel was
werk van hedendaagse en ver
geten vroegere componisten uit
te voeren. Ondanks aanvanke
lijke tegenwerking heeft het ge
heel veel succes gehad. Met
medewerking van beroemdhe
den als Claudio Arrau, Benny
Goodman en Joseph Szigeti
heeft men volkomen vergeten
meesterwerken weer uitge
voerd. Het concert van don
derdagavond omvat werk van
J. S. Bach, Gerald Finzi (En
gels componist in 1901 geboren)
en de Zuidamerikaanse compo
nist Antonio Ginastera.
Het schijnt nu toch werkelijk
tot meer dan een woordenwis
seling te gaan worden tussen
de Vara en de Avro over het
thema „Karei Prior". In „De
Radiogids", het orgaan van de
Vara, trekt men deze week vol
humor, maar met des te meer
THOMAS SCHERMAN
scherpte, van leer tegen prak- van Jan de Winter. Deze func-
tijken die van een „Showboat" tie, die heel wat hoger geno-
een „Kaperschip" hebben ge- teerd stond dan zijn „kapitein
maakt. De Vara staat op het van de Showboat", werd hem
standpunt dat Prior zich heeft wel gegund. Wat daarna alle-
laten „wegkopen". Dat is niet maal gebeurd is, is minder
helemaal waar, want Prior is fraai. Terecht stelt de Vara
zelf naar de Avro gegaan om dat eigenlijk alleen de Avro
te solliciteren naar de baan veel belang heeft bij een goed
amusementsprogramma: „bij
de principiële omroepen ligt de
binding met de leden in een
ander vlak". Er is over dit
alles meer dan veel publici
teit. Een kolfje naar de hand
van de artiesten die er bij be
trokken zijn en die daarom zo
graag met Prior mee trokken
naar het Eldoradio. Maar de
Vara maakt ook fouten. Zjj
stuurt, dagen voor het ver
schijnen van de Radiogids, aan
de pers het hoofdartikel. Maar
men is verontwaardigd als voor
het verschijnen van die gids al
commentaar op dat artikel
wordt gegeven.
Het is een nare geschiedenis,
waarover men zich wel mag
bezinnen. Men wake er vooral
voor dat in dit land de „show
business" niet oppermachtig
gaat worden. Commentaar van
een K.R.O. - functionaris:
„Praat er a.u.b. niet over".
En van een N.C.R.V.-idem:
„Dat het zover kon komen...."
Voor het nieuwe TV-winter-
seizoen heeft de Vara een serie
musicals gepland, die door
Eric de Vries zullen worden
geregisseerd. Daarmee keert
deze Nederlandse TV-pionier
dus weer terug op zjjn oude
basis. In 1953 werd hjj ervan
verwijderd, ging toen TV-55 or
ganiseren, Costa Rica van een
behoorlijk georganiseerde TV
voorzien en meerdere verre ta
ken wachtten hem.
Het aardige is nu dat de
VPRO akkoord is gegaan met
een voorstel van de Vara om
een avond in november aan
de Vara over te doen. De se
rie musicals wil men n.l. lie
ver niet onderbroken zien. In
oktober brengt de Vara de eer
ste aflevering, in november de
VPRO de tweede.
We blijven nog even in de
linkse hoek om te vertellen
wat de Vara in het komende
winterseizoen van plan is..
Door het contract met Eric de
Vries is Gtjs Stappershoef voor
de radio vrijgekomen. Samen
met Joop Koopmans en Ko van
der Heiden Wijma gaat hij nu
het nieuwe zaterdagavond-pro
gramma leiden. Geen dicta
tuur meer, een driemanschap
zal de nieuwe boot besturen.
Het Vara-bestuur meent dat de
gang van zaken nog wel eens
in het voordeel van ae luiste
raars kon zijn: „op de dinsdag
avond zal men dus het oude
zaterdagavond-programma van
de Vara kunnen horen". Dat
zal dan Hotel Eldoradio heten,
waarvan de teksten zullen wor
den geschreven door Jan Mo
raal, Geert Elferich (beiden
ook van de Vara afkomstig) en
Alexander Pola.
Het is inderdaad maar te
hopen, dat de, verontruste,
luisteraars van al deze bom
barie voordee' zullen hebben.
Het is overigens bijzonder ge
vaarlijk tevoren zoveel publi
citeit te maken over moeilijke
zaken als radio-amusement.
Eerst maar eens laten horen,
dan praten we verder
Men is bij de omroepvereni
gingen zeer verbaasd over het
succes van de voor de TV uit
gezonden radio-uitzendingen als
„Tierelantijn"- en „Goed zo"-
programma's. De radio-men
sen hebben vreselijk het land
aan zulke TV-uitzendingen,
want zij zijn rustiger werkme
thoden gewend: alles gaat op
het „bandje", wat niet goed is
wordt er uitgeknipt. De
N.C.R.V. laat op twee maan
dagavonden Johan Bodegraven
zien in een programma „Tus-
senhalte zonnetrein" geheten.
Maandagavond a.s. zal hjj voor
de camera's een aantal voor
werpen laten zien, die door en
thousiaste „Goed zo"-propagan-
disten zijn ingezonden. De be
doeling is natuurlijk dat er wat
binnenkomt.
Zo gaat dus een radiopro
gramma een nieuw bestaan
vinden voor de TV.
De TV-kijkers kennen Peter
van Campen als de filmkritikus
van de N.C.R.V. Hij zal 1 juli
in vaste dienst treden van de
TV-afdeling van deze omroep,
waarbij hij de leiding krijgt
over filmzaken en program
ma's gebaseerd op actualitei
ten. Van Campen is journalist
en was tot nog toe werkzaam
als free lance, zowel bij de pers
als bij de T.V.
PETER VAN CAMPEN
gezondheid. Maar of de wereld beter
en gezonder gevoed zal worden, hangt
slechts voor een klein deel van de dok
ters af. Er zjjn voornamelijk twee fac
toren, die de achtergebleven gebieden
belagen: onkunde en onvermogen. Tegen
onkunde is, ook op korte termijn, wel
iets te doen, maar economisch onver
mogen is veel slechter te benaderen.
Daar komen produktie, transport en
distributie aan te pas in landelijke ge
meenschappen en bovendien industria
lisatie in meer geavanceerde omgevin
gen.
Men is niet klaar met beschikbaar
stelling van pakketten vitaminenpre-
paraten of tonnen ondermelkpoeder.
Men moet de mensen bekeren tot een
beter soort economie om meer en een
beter produkt uit hun hulpbronnen te
halen, ook om de juiste voedingsmid
delen op de juiste wijze te gebruiken.
Een enorme opgave, waarbij land
bouw, visserij, veeteelt, transport,
markten, onderwijs en gezondheids
zorg een belangrijke functie hebben.
Geen ongeneeslijk
natuurverschijnsel
Keren wij thans terug tot de vraag
van prof. Dols: Kan de wereld de steeds
toenemende bevolking wel blijven voe
den? Om hierop een antwoord te kun
nen geven, beperkte hij zich tot 1980 en
onderscheidde hij de mening van pessi
misten „honger is een ongeneeslijk
natuurverschijnsel, dat alleen door ster
ke daling van het geboortecijfer kan
worden voorkomen" en van optimis
ten, die menen, dat honger slechts het
gevolg is van een gebrek aan koop
kracht.
Dat honger een ongeneeslijk natuur
verschijnsel zou zijn, mist elke grond. In
het licht van de potentiële mogelijkheden
blijken honger en verhongering niet het
gevolg van een natuurwet te kunnen
zijn. Slechts 7 a 10 pet. van de wereld
oppervlakte is in cultuur gebracht;
naast 48 pet. sneeuw- en ijsvlakten,
woestijnen, toendra's en bergruggen is
er nog 40 pet., dat voor uitbreiding van
de cultuurgrond in aanmerking komt.
Voor produktieverhoging en distri
butieverbetering is echter nationaal en
internationaal een grote krachtsinspan
ning nodig. Internationale liefdadigheid,
hoe belangrijk ook, kan op den duur
geen oplossing brengen. Goede voor
lichting en toepassing van moderne
hulpmiddelen zijn dringende eisen.
Voorts zijn er mogelijkheden, aldus
prof. Dols, om nieuwe gronden (pod-
sols, tropische roodaarden enz.) in cul
tuur te brengen en om een beter ge
bruik te maken van de zee; momen
teel wordt slechts 10 pet. van het we-
reldverbruik aan dierlijk eiwit aan de
zee onttrokken, terwijl de betekenis van
de zee voor de vetvoorziening nog bui
ten beschouwing gelaten wordt. De pro
duktie van gisten op voedingsbodems
van melasse, van synthetische vezels
(besparing broodgraan) en van synthe
tische vetten zijn slechts enkele moge
lijkheden van een voedselproduktie zon
der cultuurgrond. Prof. Dol* was der
halve optimistisch, althans wat de po
tentiële mogelijkheden betreft; de tijde
lijke verwezenlijking van deze mogelijk
heden hangt if van de mensen in de
economisch meer ontwikkelde gebieden.
Na vier dagen kon vrijdagavond ge
constateerd worden, dat de voorjaars
beurs te Utrecht tot nu toe veel be
langstelling heeft getrokken, zowel uit
alle delen van het land als uit het bui
tenland; er werden reeds vijftig natio
naliteiten geregistreerd. Het grootste
aantal buitenlanders is afkomstig uit
België en West-Duitsland. Hoewel de
belangstelling groter is dan verleden
jaar speciaal de nieuwe afdeling
scheepsbouw trekt de aandacht, maar
ook in andere technische sectoren is
men tevreden over het bezoek blijkt
de handel over het algemeen een kalm
verloop te hebben. Vooral in de sector
van de gebruiksgoederen bljjkt de de
tailhandel zeer voorzichtig in te kopen,
omdat vele branches nog beschikken
over extra voorraden, die in november
1.1. in verband met de internationale
toestand werden ingeslagen. Een gun
stige uitzondering vormt de textiel-
groep, waarin vele exposanten aanzien
lijke orders hebben geboekt, ook uit
het buitenland.
