Geheimen achter aJwnmium wanden op Schiphol
Glanzende, roerloze stilte
van de kernreactor
1
m
Gevaren van het
onmatig roken
Schadelijke invloeden op het
menselijk organisme
ASPRO
HONIG
Science fiction
overtroffen
Ontdekkingsreis door een land
vol wanstaltige gewassen
Kerkenbouw-
zondag op 7 juli
PROMOTIE TE AMSTERDAM
Gaat Suriname 60 miljoen dollar
lenen van banken in de V.S.?
Ten behoeve van aluminiumindustrie
PAGINA
Het grijze, strakke aluminiumgebouw, waarin van morgen af de
tentoonstelling Het Atoom wordt gehouden, betreedt men enige
meters boven de grond. Op de luchtbrug voor de ingang staand
hebben we nog even omgezien. Schiphol is volop in bedrijf, de aan
blik van geparkeerde auto's, van bussen en bezige mensen is ver
trouwd. Wat zich achter de aluminiumwand bevindt, is het aangezicht
van de nabije toekomst, voor de meesten nog een onbekende wereld
Is de wereld van de atoomenergie „a brave, new world", waar de
mensen produkten zijn, aan de leiband van chemie en techniek? De
reclame-symbolen van de tentoonstelling bezitten een doorzichtige
magie. De ingang van de 20e-eeuwse spelonk gaapt nietszeggend.
Maar de nieuwsgierigheid, om te achterhalen wat die toverkracht is
die ons leven gaat beheersen, is gewekt. Het geheim van de nieuwe
wereld ligt voor iedereen, open en bloot, achter aluminium.
In bisdommen Haarlem
en Rotterdam
Van trap gevallen
en overleden
dank
^1//.
HET ATOOM
morgen open
Het kermisachtige tourniquetje waar
door men zijn entree maakt, heeft niets
geheimzinnigs. Al verrast het toch dat
vlak voor onze ogen op het zelfde mo
ment een bont-beschilderde carrousel
gaat draaien. Onder een hemeltje van
puntlichtjes pirouetteren een kristal en
een spiraal lustig mee. Dit speelsig-
heidje duidt aan dat spierkracht, de
kracht waarmee we ons boogje in de
tourniquet maakten, de oorspronkelijk
ste vorm van energie 'is. Foto's en af
beeldingen spreken van dezelfde kracht,
zoals ook de oude tredmolen, waarmee
de bezoeker, zoals vroeger een slaaf,
de kaapstander kan bedienen. De mens
ls water en wind gaan benutten, de
symboliek van water- en windmolen is
duidelijk. De in elementaire kleuren ge
schilderde omgeving suggereert niets
meer.
De vlucht der eeuwen is wel in een
hoog tempo aangegeven. Het stoomge
maal dat ooit de Haarlemmermeerpol
der hielp droogmalen, staat er naast
de Engelse stoomautomobiel. Het
prachtige koetswerk wedijvert met dat
van de Spijker-auto, met haar koperen
carbidlantaarns, de speelgoed-achtige
claxon, de stakerige wielen, om de
schoonheidsprijs. De Spijkerconstructie
wordt met een explosiemotor voortbe
wogen. Een archaische dynamo mar
keert het mompnt, waarop ooit elektri
citeit is opgewekt door warmte. We
begrijpen dit alles en als iets ons nog
onduidelijk zou zijn, kunnen we het
vernemen van een van de werkstuden
ten op de tentoonstelling. Zij hebben
uitgebreid instructie ontvangen en voor
een rijksdaalder per uur verklaren zij
de mysteries van de techniek. Eb en
vloed, zoals die bij St.-Malo ten nutte
Worden gemaakt voor energie-opwek
king; zonnewarmte, gevangen in spie
gels zoals in de Pyreneeën en in Birma,
zij behoren nog tot de oude wereld, die
we zo'n beetje kennen. Een meters
hoge kolom steenkool is het laatste wat
we zien: twee en een halve ton, wordt
ons gezegd, geeft evenveel energie als
één gram uranium.
Spookmuziek
De volgende stap is als een sprong
in het heelal. In het aardedonker steken
twee gekruiste neonhoepels omhoog.
In de cirkel danst, heel klein en fel
belicht, een voorwerpje. Boven ons
hoofd huilt spookachtige muziek en
jaagt <le stormwind. Geen werkstudent
hoeft ons te vertellen dat hier de wereld
ls van het atoom. Het doet mysterieus
aan. In een hoek schittert een nest
van ijzerdraad. Bij nader toezien vormt
elk ijzerdraadje een cirkel in een ande
re. In het holst daarvan gloeit een
zeepbelachtig oog. In deze duisternis,
met de lampen en" de figuren, wordt,
heel simpel, uitgelegd wat een atoom
is. Elke stof is opgebouwd uit deeltjes,
moleculen. In een molecuul zitten nog
kleinere deeltjes, atomen. Een atoom
Is samengesteld uit een kern en uit
elektronen. Elke elektroon draait in
een eigen baan om de kern. Dat is wat
de ringen, de wentelingen van licht om
het brandende middelpunt ons bedui
den.
We vernemen nog meer: dat de on
voorstelbaar kleine elektronen om de
kern een bijzonder grote afstand afleg
gen, te vergelijken met een vlieg in het
Dampaleis.
„Nogal eenvoudig," horen we de
bezoeker al tevreden mompelen,
„maar waarom dat spookgeluid, die
geheimzinnige atmosfeer? Waarom
moedwillig die imposante grootheid
tegen zulk een microscopische klein
heid uitgespeeld?" De ontwerpers to
nen de jongste ontdekkingen van het
heelal, zo luidt het antwoord, in het
bewustzijn dat heel deze materie uit
eindelijk verder reikt dan de weten
schap ooit zal achterhalen. Een
atoom is niet groter dan een hon
derdmiljoenste centimeter, een
atoomkern niet groter dan een dui-
zendmiljardste. Wat er tussen en er
achter ligt is meer dan getallen,
kleuren, spanningen en bewegingen
kunnen aangeven.
We zien dus wat een molecule is, wat
een atoom is, dat een atoomkern is
samengesteld uit protonen en neutro
nen. Een metershoge linnen ballon
toont degenen die er nog meer van
willen weten dat de verhouding tussen
de protonen en de neutronen de aard
van de stof bepaalt. Wie zich thuis
voelt in de materie, bemerkt al meteen
dat hjj hier, in grote, fascinerende ap-
paraturen, vol schietende lichten, vol
raadselachtig leven, nog veel meèr ge
waar kan worden. Spectaculair, bevatte,
lijk, maar op wetenschappelijk verant
woorde wijze wordt het hem uitge
beeld. Men kan ook met het eenvoudige
genoegen nemen en, wijs genoeg ge
worden om de rest te begrijpen, zijn
weg vervolgen. Deze vreemde wereld
met haar wilde vormen en verrassende
effecten stelt de onwetende al gauw te
vreden.
De oude alchemisten
De eerste emoties dwingen tot het
nemen van rust. En die kan men vinden
bij de historie. In een Grieks landschap
peinst de wijsgeer Demokritos. Enkele
honderden jaren voor Christus conclu
deerde hij al dat de stof bestond uit
onzichtbare deeltjes die onsplijtbaar
waren, atomen. Hij baseerde hierop
zijn theorieën, die Aristoteles weer
sprak. Toch was Demokritos dichter bij
de waarheid dan zijn grote tegenspeler.
Op Aristoteles echter stelden de alche
misten, die goud zochten te brouwen,
hun vertrouwen. Zij kwamen dan ook
bedrogen uit. Maar omdat zij door hun
onderzoekingen zoveel bijdroegc tot de
moderne scheikunde, verdienen ze een
plaatsje op Het Atoom. Daar zitten ze
in hun schemerige werkkamers, voor
hun gloeiende smeltpot, temidden van
retorten, blaasbalgen en spinrag. De
grond is hier belegd met eeuwenoude
tegels, oude grenen hanebalken steunen
het plafond. Het volgende vertrek is
een reconstructie van de werkkamer
der Curies, met de door hen gebruikte
inventaris. De werktafel is van profes
sor Otto Hahn. Het vertrek is een
desolate schuur, waar het tocht en al
de akeligheid van het weer naar bin
nen dringt Men zegt dat madame Cu
rie die de radio-activiteit bestudeerde,
aan de tochtigheid van de schuur te
danken heeft dat haar ernstig aange
taste gestel nog zo lang stand hield.
Wellicht komt de vraag op waartoe
er zoveel geofferd is aan de ontwikke
ling van de atoomenergie. De doden,
de verminkten van Hiroshima en Na
gasaki kunnen daarop onmogelijk het
antwoord zijn. Met ongerustheid echter
heeft men het tanen van de olievoor
raad, het dunnen van de steenkolen-
lagen gadegeslagen. Wat moet het ais
die uitgeput zijn? Aan al het comfort dat
wij ons opgelegd hebben, al die vereisten
van een steeds gecompliceerder wor
dende samenleving kan niet meer met
spierkracht alleen voldaan worden,
noch met oncontroleerbare elementen
als zon, water en wind. Het atoom, de
in kernen verborgen energie, biedt een
grenzenloze bron, de oplossing van het
energievraagstuk: de kernen splitsen,
de vrijgekomen krachten opvangen en
gebruiken.
Honingraten
Als onze stappen ons naar een vol
gende afdeling hebben gevoerd, worden Met deze kolossale honingraten, waarin
we overweldigd door kolossale, hoge radio-activiteit is, hoe stoffen van soort
schotten met gaten, als gigantische ho-
knipperbollen hun bliksemflitsen wegschieten, wordt duidelijk gemaakt wat
kunnen veranderen, kortom, hoe de hersenschimmen der alchemisten achterhaald
kunnen worden.
Een jantastisch spel als van schitterende zeepbellen heeft het Amsterdamse G.E.B.
na maandenlang werken hier kunnen uitbeelden. Het ls het spel van de ketting
reactie, dat hier verbluffend eenvoudig, maar spectaculair wordt gedemonstreerd.
ningraten. Grote knipperbollen richten
hun licht naar kleinere, afgetakte lam
pen. Hiermee wordt de radio-activiteit
gedemonstreerd. Elke kern schiet zijn
bliksem uit. De samenstelling van de
kern wijzigt door menselijk ingrijpen,
de ene stof verandert in de andere.
De hersenschimmen der alchemisten
zijn hier gegrepen, imposant, maar
lachwekkend simpel voorgesteld door
bollen die van kleur verschieten, van
blauw, naar groen, naar geel.
Het landschap in deze volop atomi-
sche wereld wordt steeds onwerkelij
ker. Reusachtige, wanstaltige padde
stoelen rijzen hoog op. „Een model
van een neutronenversneller," wordt
ons verteld. Ze tarten iedere beschrij-
ving, deze staketsels. Hier, waar de
„science fiction" overtroffen wordt,
staan wij heel klein, heel onwetend.
We raken geëpateerd. We wandelen
door de ruimte van staal, van mon
sterachtige machinerieën langs een
ruime nis, die ons wordt aangepre
zen als de speelkamer voor de tech
nische fijnproevers. Apparaten, lich
ten, knoppen, meters. We noteren de
naam van een der tentoongestelde in
stallaties, die ons illustratief lijkt voor
het totaa,veeld: diffusienevelkamer.
Allerlei elementen spelen samen om
ons in de nieuwe wereld te wanen, de
onwennige, bizarre, kille wereld. Een
luchtbrug voert ons over de grote hal,
waarin een aantal modellen van be
staande kernreactoren zijn opgesteld, in
het midden verheft zich de Nederlandse
kernreactor, als het ware afgedekt door
ec i verlokkend lichtschijnsel. We zijn
er nog niet aan toe. We weten nog niet
veel meer dan wat atomen zijn, dat
atoomkernen gespleten moeten worden,
dat kernen zijn samengesteld uit proto
nen en neutronen. En passant hebben
we vernomen dat de atoomkern van
uranium als splijtstof wordt gebruikt.
Schematisch eerst wordt ons voorge
steld wat kernsplitsing is. De protonen
en neutronen van de kern klitten op
elkaar als in een druiventros. De tros
wordt gebombardeerd met een neutron
en splijt. Uit elk van de twee delen
maakt zich een nieuwe neutron los die
elk een andere druiventros, een andere
kern, bombarderen. De daaruit vrijko
mende neutronen richten zich wéér op
andere kernen. Zo gaat dat door, steeds
sneller, en zo heeft men de fameuze
kettingreactie.
Het Amsterdamse G.E.B. heeft dit op
een fantastische wijze voorgesteld. Men
is maanden bezig geweest om het ver
haal van de bliksemsnelle, zich steeds
uitbreidende reactie met een rui lelijk
model in beeld te brengen. Hier schieten
de lichten met een razende snelheid
door een verwarde kluwen staken. Het
zelfde ziet men nog eens ingenieus,
maar helder aangetoond op een plat
vlak, met knikkertjes en lampjes in een
alsmaar versnellende dans.
Uraniumgrotten
In de grotten van ue nieuwe wereld
zoekt men vooral naar uranium. We da
len af in de duisternis over een hobbe
lende bodem. Allerlei ertsen, allerlei
vindplaatsenmijnpakken als de kleding
van Marsbewoners doen ons verbaas
r< -.dkijken. De literatuurafdeling la i
we links liggen, zoals we eerder de
filmzaal hebben overgeslagen waar aan
de lopende band instructieve rolpren
ten gedraaid zullen worden.
De afhellende trap brengt ons van
zelf bij de kernreactor, het trekpunt
van de tentoonstelling, helemaal echt,
werkend, geheimzinnig, in tegenstelling
tot de modellen in de reactorhal. De
kernreactor staat centraal, een bassin
op een hoog voetstuk. Opzij van de bas-
sinring staat het huisje voor de bedie
ning.
Wat hier gebeurt is in enkele woor
den samen te vatten. De veroorzaak
te kettingreactie bij de kernsplitsing
wordt vertraagd. De verkregen ener
gie wordt omgezet in gewone elektri
citeit. We beklimmen de cilinder en
buigen ons voorover naar de diepte.
Een wondermooi lichtschijnsel, he
melsblauw, straalt uit de wanden.
Het bassin is met water gevuld, al
ziet men daarvan niets, zo stil, zo
rimpelloos glanst het. Het is intrige
rend deze stilte, deze betoverende
kleur die ons helemaal geboeid hou
den. Het zou niet vreemd zijn als een
nachtegaal zijn lied zou laten klinken,
zo peinzen we; het sprookje van de
nieuwe wereld. Als we de blik ver
der slaan naar de ijzeren stangen, de
hoogspanningskabels, de splijtstofele
menten onderin, de televisiecamera
voor de stralingsmeting in de wand,
lijken we om onze droomgedachte
uitgejouwd. Neen, hier is zeker
geen plaats meer voor de kleine
dingen die een argeloze vreugde kun
nen bezorgen. Om deze staken en dra
den geen wilde rozen, op het dak van
het glazen bedieningshuis geen luid
ruchtige merel. Wat een denkbeeld!
„De sterkte van de straling wordt op
een rol papier geregistreerd", zegt ons
de werkstudent. „Men kan de straling
met een enkele handgreep regejlen.
Hij wijst ons op het onderwatertelevi-
sitoestel dat het publiek in staat stelt
te volgen wat zich onder in de reac
tor afspeelt. Met veel nadruk wordt
men in kennis gebracht met de vele
veiligheidsmechanismen.
Slangenkoppen
Hoe eenvoudig men zich in labora
toria kan veilig stellen voor de vernie
tigende straling, zien we in het „hot-
lab". Men kan er een leuk spelletje
spelen. Buiten het lab zijn „handen"
waarmee men de „handen" in de af
geschermde ruimte kan bedienen. De
„handen" met hun zonderlinge knijp-
vorm lijken op slangen die op hun
prooi loeren. Tijdens de laatste voor
bereidingen van de tentoonstelling zijn
we er getuige van geweest hoe een
in de ruimte druk bezig zijnde werk
man ongemerkt van buiten-af van zijn
schoenveters werd beroofd.
Indrukwekkend is het ook te aanschou
wen waarvoor de kernenergie wordt
toegepast: de landbouw, de medische
praktijk en de industrie. Hier blijkt de
macht van het atoom meer dan ooit.
Gewassen krijgen nieuwe, voedzame
variëteiten, radio-actieve kobaltbron-
nen doden gezwellen en genezen weef
sels, in bedrijven kan men gebruik ma
ken van nauwkeurige, snelle instru
menten. De loep van olie in eindeloze
buisleidingen is te volgen, zandver-
plaatsingen (bijvoorbeeld voor het Del
ta-plan) kunnen eenvoudig gemeten
worden. Men kan de ouderdom en de
samenstelling van artikelen bepalen,
enz. enz.
Er is een aparta elektronika-afdeling.
Zonder de elektronika zou de weten
schap van het atoom nimmer veroverd
zijn. Radarschermen geven een haar
scherp beeld van de luchthaven, Schip
hol in bedrijf, met zijn aankomende
en vertrekkende vliegtuigen, zijn lan
dingsbanen en gebouwen, zijn auto's en
bussen, kortom het vertrouwde beeld
waarvan we het lijkt vele uren ge
leden nog een blik opvingen voor
we de wondere, nieuwe wereld gingen
ontdekken.
We weten nog steeds niet of dit de
„brave, new world" is, nu we haar
verlaten hebben. We zitten in het open
hof, met vredig water in het rond,
omsloten door hoge beschilderde wan
den. Men kan hier bekomen. Na een
paar minuten lijken de gevoelens en
ervaringen van de rondgang onwerke
lijk. Men kijkt vermaakt naar de te
kens, de figuren en beroemdheden op
de muren. Confucius, Einstein, Demo
kritos weer, geleerden en wijsgeren die
de nieuwe leer predikten. We geloven
nu in Einsteins formule e is mc2.
HENK SUèR
De jaarlijkse Kerkenbouw-zondag
wordt in de diocesen Haarlem en Rot
terdam gehouden op 7 juli. De bisschop
van Haarlem, mgr. J. P. Huibers, zal
aan de vooravond zich via de radio
richten tot de katholieken van beide
bisdommen. De bisschop van Rotter
dam, mgr. M. A. Jansen, legt op Ker-
kenbouwzondag de eerste steen voor
de nieuwe kerk in Morgenstond te Den
Haag.
De 50-jarige mevrouw B. Wouters-
Koning uit de Veerlaan te Rotterdam
werd door een medebewoner op de
vloer in het trapportaal van de woning
gevonden. Men vermoedt, dat zij bij
thuiskomst van de trap is gevallen. Zij
werd naar het Zuiderziekenhuis ver
voerd, waar men de dood constateerde.
De Hilversumse internist C. van
Proosdij, verbonden aan het sana
torium „Zonnestraal", promoveer
de hedenmiddag aan de gemeentelijke
universiteit van Amsterdam tot doctor
in de geneeskunde op een proefschritt
over „Roken - een individueel- en
sociaalgeneeskundige studie'Promotor
was prof. dr. A. Querido. De promoven
dus komt in zijn zeer uitgebreide studie
tot de conclusie, dat men door te roken
allerlei soms zelfs zeer ernstige aandoe
ningen kan opdoen. Het staat eveneens
vast, dat roken op de wijze en in "e
mate waarop het in onze onrustige
maatschappij geschiedt een individueel
en sociaalgeneeskundig probleem van
grote betekenis is geworden. Dit pro
bleem is dan ook het hoofdthema van
de studie van dr. Van Proosdq. Een
groot gedeelte van het proefschrift ls
gewijd aan de schadelijke invloed van
tabaksgebruik op het menselijk organis
me, waarmee de jonge doctor de aan
dacht vraagt voor het vraagstuk tabaks
gebruik en verschillende vormen van kan
ker, waaronder de longkanker de eerste
plaats inneemt. Aan het slot komt dr.
Van Proosdij tot de conclusie, dat liet
belang van de volksgezondheid eist dat
de jeugd er toe wordt gebracht niet te
roken; aldus luidt ook zijn eerste van
de II stellingen.
Schadelijke sigaretten
Dr. Van Proosdij stelt vast, dat bij
het roken nicotine, chemische irritan-
tia en carcinogene stoffen een schade
lijke werking op het organisme uit
oefenen. Nicotine is speciaal voor het
zenuwstelsel een vergif en beïnvloedt,
direct of indirect, de organen van de
bloedsomloop. Van de teerprodukten
zou vooral de weefselprikkelende wer
king van belang zijn. Koolmonoxyde
komt normaliter niet in zodanige con
centratie in tabaksrook voor, dat het
duidelijk nadelige gevolgen teweeg
brengt. Het is in hoge mate afhanke
lijk van de rooktechniek en van de
samenstelling van de tabak in welke
mate de schadelijke stoffen door het
lichaam worden opgenomen. Het be
langrijkste is uiteraard hoeveel er ge
rookt wordt. Het staat vast dat van de
verschillende vormen waarin tabaks
gebruik kan plaats vinden, het roken
van sigaretten de meest gevaarlijke is.
Deze vorm voert blijkens de ervaring
het meest tot onmatig gebruik en heeft
bovendien het nadeel, dat de rook ge
makkelijk diep ingeademd kan worden.
Roken en longkanker
Over het actuele vraagstuk van roken
en longkanker merkt dr. Van Proosdij
op, dat bij klinische gevolgen van tabaks
gebruik allereerst het kankervraagstuk
van belang is. Het onmatig roken van
sigaretten vormt de enige aannemelijke
verklaring, welke tot dusver van deze
toename van longkanker kon worden
gevonden. Er is uit elk wetenschappelijk
opgezet statistisch onderzoek in deze
richting gebleken, dat er een positieve
correlatie bestaat tussen onmatig siga
retten roken en longkanker. De kans od
het ontstaan van longkanker neemt
regelmatig toe met het verbruik van
sigaretten.
„Niet-rokers krijgen zelden longkan
ker; in IJsland, waar het roken van
sigaretten pas na 1940 in zwang kwam,
nam de longkankermortaliteit tot dusver
niet toe. Het onmatig roken van sigaret
ten was tot dusver voornamelijk door
mannen gedaan; de longkankertoename
betreft eveneens in hoofdzaak het man
nelijk geslacht. Later dan de mannen, en
op veel bescheidener schaal, zijn de vrou
wen ais groep in de Westerse landen be
gonnen sigaretten te roken. De laatste
decennia is ook bij hen enige toename
van de longkankermortaliteit geconsta-
Adverten tie
„Hè-hè Mams, mijn keelpijn is over! Mag ik weer buiten spelen?"
Als de kinderen keelpijn of hoofdpijn krijgen en hiervan
koortsig worden, geeft Mama ze meteen een 'ASPRO'-tablet.
Ook zij mogen 'ASPRO' zonder enig bezwaar innemen
(maximaal één tablet per keer). 'ASPRO' werkt snel zonder
de gezondheid te schaden
)ok 't kind Is blij te kunnen zeggen: „Hè-hè!".,
Moeder vult aan: „dank zij ASPRO"
en de pijn
verdwijnt!
De president van de wereldbank,
Eugene Black, heeft de regering van
Suriname geadviseerd de lening van
60 miljoen dollar, nodig voor de bouw
van een dam en krachtcentrales ten
behoeve van de aluminiumindustrie,
aan te trekken in kringen van Ame
rikaanse particuliere bankinstellingen.
Een woordvoerder van de wereldbank
verklaarde woensdag te Washington,
dat Eugene Black onderhandeld heeft
met de directeur van het Surinaams
planbureau, de heer H. Teunissen.
Dr. Ferrier, de Surinaamse premier,
had verklaard dat een aluminiumfa-
briek zich bereid heeft verklaard het
bauxiet van Suriname tot aluminium
te verwerken op voorwaarde dat de
dam gebouwd wordt. Tevens is de af
zetmogelijkheid vastgesteld, en zijn
reeds afnemers gevonden voor ha alu
minium. Met deze garanties, zo ver
klaarde Black, zal de Surinaamse rege
ring zonder moeiten de 60 miljoen dol
lar onder Amerikaanse bankinstellin
gen bijeen kunnen brengen.
De wereldbank, verwijzend naar een
rapport dat vier jaar geleden over de
economische situatie in Suriname is
uitgebracht, stelde vast dat het land
over uitstekende mogelijkheden be
schikt, zodra een afzetgebied voor zijn
produkten is gevonden.
teerd. Tenslotte vindt de stelling, dat
onmatig roken longkanker kan veroor
zaken, steun in de resultaten van die
experimentele onderzoekingen, waarbij
in de van sigaretten afkomstige teer en
rook stoffen werden aangetoond met
carcinogene eigenschappen."
Er zijn echter ook carcinogenen van
andere herkomst die het brochusepitheel
bedreigen. Het staat vast, aldus dr. Van
Proosdij, dat het werken in sommige
afdelingen van bepaalde industrieën de
kans op het ontstaan van longkanker
doen toenemen. Waarschijnlijk kan ook
de sterke verontreiniging van de atmos
feer in sommige grote steden een rol
spelen van locaal belang.
De auteur verwijst naar een onder
zoek, waaruit is gebleken dat van elk 11
onmatige sigarettenrokers van 25 jaar
er 1 voor het 76ste levensjaar aan long
kanker zal sterven. Deze kans is voor
niet-rokers ongeveer veertig maal zo
klein. Het risico van pijproken schijnt
ten aanzien van longkanker klein te zijn
vergeleken met dat van het roken van
sigaretten. Zeer waarschijnlijk houdt dit
verband met de rooktechniek. Over de
betekenis van het roken van sigaren
ontbreken nog voldoende gegevens.
Behalve kanker zijn er nog andere
afwijkingen van de ademhalingsorga
nen als gevolg van roken mogelijk.
Sigaretten roken is een belangrijke
factor bij het ontstaan van chronische
bronchitis. Door de laatste aandoening
stijgt weer de kans op het optreden
van longcomplicaties na operatieve in
grepen en de kans op het krijgen van
longemphyseem. Er zijn ook aanwij
zingen dat roken het reactiveren van
genezen longtuberculose bevordert.
Voordelen van tabak
Er zijn aan het roken onmiskenbaar
ook voordelen verbonden, als „een mid
del tot ontsnapping aan onlustverwek-
kende situaties". Het kan de mens ook
helpen als gemeenschapsmens te verke
ren in de samenleving. Men herkent im
mers in het roken een element van ge
zelligheid, de mogelijkheid tot situatie
wijziging, de verhoging van het zelfbe
wustzijn.
Dr. Van Proosdij komt in zijn proef
schrift tot de conclusie, dat het in de
huidige situatie onmogelijk is aan het
tabaksgebruik een einde te maken. Al te
rigoureuze maatregelen zijn trouwens
niet aan te raden, volgens de auteur,
„daar het sluiten van deze „deur" door
braak langs een nog minder gewenste
uitweg ten gevolge zou kunnen hebben".
Met alle middelen moet er dan ook naar
gestreefd worden het roken minder
schadelijk te maken dan het thans is. Het
onttrekken van schadelijke bestanddelen
aan de rook is tot nu toe niet mogelijk
gebleken zonder aan de genotswaarde
afbreuk te doen. Voorlopig blijft dus al
leen het veranderen van de rookge
woonten over.
Dr. Van Proosdij stelt de bestrijding
van het onmatig roken als de eerste eis.
Daarnaast acht hij het mogelijk door
verandering van de techniek van het
roken een deel van de gevaren te onder
vangen. Rookhygiënische maatregelen,
zoals niet inhaleren en roken in een niet
te snel tempo, betekenen een stap in de
goede richting. Het niet te ver oproken
van de sigaret is eveneens van belang.
Het vervangen van sigaret door sigaar
of pijp is, mits dan toch niet geïnhaleerd
wordt, zeker aan te bevelen.
Taak voor de arts
Het is van groot belang, dat er meer
inzicht ontstaat in de gevaren die aan
het roken verbonden zijn. Dr. Van
Proosdij is van oordeel dat hier een taak
is weggelegd voor de arts waaraan hij
zich niet mag onttrekken. Zijn vertrou
wenspositie als raadgever bij vraagstuk
ken welke de gezondheid betreffen
maakt het waarschijnlijk dat zijn voor
beeld en vermaan op den duur een gro
tere uitwerking zullen hebben dan acties
van overheidswege en publiciteit in de
pers. Het effect van dit laatste heeft over
het algemeen slechts een vluchtig karak
ter, aldus de schrijver.
De jeugd
Bij het voeren van acties tot matiging
en verandering van de rookgewoonten
dient niet uitsluitend gedreigd te wor
den met de klinische gevolgen van het
onmatig roken. Daarnaast moet nadruk
kelijk op de voordelen worden gewezen,
welke matiging met zich medebrengt.
Wie zich weet te beheersen zal uit zijn
bescheiden tabaksgebruik meer profijt
trekken. Op deze wijze kunnen ook
degenen, die al jaren lang te veel heb
ben gerookt, zonder bezwaren van psy
chologische aard worden beïnvloed,
De meeste kans op succes biedt uiter
aard de nog niet verslaafde jeugd. Het
is echter niet gemakkelijk aan te geven
op welke wijze zij het beste kan worden
bereikt. Een rookverbod voor de jeugd
komt niet in aanmerking, meent dr. Van
Proosdij. Hij acht een dergelijk verbod
op grond van psychologische als prakti
sche redenen ongewenst. Het stimuleren
van sportbeoefening kan wel een goed
hulpmiddel zijn. De beste weg om de
jeugd van het roken af te houden is het
scheppen van een gezond geestelijk
klimaat door een adaequate opvoeding.
Het gedrag van de volwassenen zelf moet
daarbij als een factor van zeer grote be
tekenis worden beschouwd.
Advertentie
een soep voor fijnproevers
A3 cent per zakje
