De vaderlandse stad in miniatuur
FEESTELIJK EDAM BIEDT
VERRASSENDE AANBLIK
HET JOCHIE
Chaplins „The Kid'' in
weer terug
geluidsversie
De huurverhoging van de
na-oorlogse woningen
'Sv
600 IAAR STADSRECHTEN
„Schone slaapster"
is ontwaakt
Magnificat in
de Grote Kerk
De eerste stap
tot restauratie
Regeling voor diverse categorieën
Nederland produceert per jaar zes miljard liter melk. Meer dan
een kwart van die hoeveelheid wordt verwerkt tot kaas en
één derde van al die kaas heeft de bekende kogelronde vorm
Van de „Edammer", waaraan wij Nederlanders de eretitel kaaskop,
Dutchmen-head, te danken hebben. De vaderstad van de Edammer
heeft zelf sinds lang geen kaasmarkt meer, Alkmaar profiteert van
de reputatie. Het eeuwigdurend recht, in 1573 door Willem van
Oranje aan Edam verleend, tot het houden van een kaaswaag, heeft
zijn betekenis verloren, maar de Waag staat er nog en een enkele
maal, zoals ook nu tijdens het stadsfeest, komen er nog enkele partijen
ter markt. Voor de show, net als in Alkmaar. Verder wordt de kaas,
zoals overal elders, verhandeld op de Beurs: in totaal zet Nederland
per jaar 27 miljoen Edammer kaasjes om. Edam is over heel de
Wereld een begrip geworden, een culinair begrip, zoetemelks of be
legen hartig, en het is niet slechts de naam, maar iets van de ziel,
van het wezen van het stadje, dat meereist met elke kaas. De kenner,
die Edammer proeft, ziet in een visioen Edam: de lieve, kleine,
propere stad, zoet als volvette melk, maar ook oud en belegen. Mis
schien de liefste stad van Nederland, een kostelijk miniatuur, als door
een wonder voor ons bewaard.
A quarium-tentoonstelling
in Leidse hortus
De Kerk van het
H. Graf
Nader onderzoek
in moordzaak
Aantal olieprodukten
lager in prijs
H. D. Mcfaddin officier
Oranje-Nassau
Rector F. M. Bekkers
Hoofdaalmoezenier
sociale jeugdzorg
10.000 dollar voor
studentenhuis
- ggj
EDAM, een naam die over
de wereld ging
In het stadsmuseum te Edam staat aan
«Je muur een waarschuwing te lezen aan
het adres van de Koningen van Spanje:
•■Castilliaen, staeckt trotse reden tegen
heerlands groote steden." Daar moet men
0ln glimlachen, om die „groote steden",
«J't uitdagend woord juist hier in Edam.
men kan zich voorstellen hoe de
Spanjaard dacht met zo'n handvol
'>veenvossen en turftreders" korte met-
Mi te kunnen maken. Niettemin heb-
Mq steden als Edam de tachtigjarige
°0rlog dan toch maar gewonnen, tegen
«Je grootste macht van hun tijd. En
het is goed, dat Ëdam daar nog ligt
om precies de situatie aanschouwelijk
te maken. Vandaag heeft men de in
druk. dat alles in Edam zo n beetje
op verkleinde schaal is, behalve de
kerk en het stadhuis; het lijkt nauwe
lijks meer echt. Vooral nu de stad ter
gelegenheid van haar feest uitvoerig
toilet heeft gemaakt en alles blinkt en
glimt of het nieuw was. Tal van geluk
kige restauraties versterken nog dit
beeld De schone slaapster, zoals zij
^erd genoemd, is overnacht ontwaakt,
^v®®t zich weer jong en ziet er stralend
het blijft de stad van de
2i htigjarige oorlog in de ruimste
fla> Zodat het nog een anachronisme
A Wanneer de bevolking zich in deze
711 middeleeuwers vertoont.
..ua T!"wel niet de vrijheids-
S£rGVHM 3aar 1?57- toen Graaf
Willem de Vufde voor het eerst sprak
Van „onser stede van Edam" en de
lieven en getrouwen poerteren" het
recht gaf een nieuwe haven te gra
ven tussen de zee en het water van
de Purmer en wel „onversparret."
Tot die datum liep er slechts een
smalle waterloop, de E of Te, Zuid
oostwaarts naar zee. In en over dat
water had het jonge Edam een Dam
sluis gebouwd, precies als Amsterdam
in en over de Amstel en zoveel an
dere Nederlandse steden.
Nu nog is de hooggewelfde
Damsluis in het hart van de stad
een duidelijk en zeldzaam voorbeeld
van hoe de Damsluis is geweest in
Amsterdam en overal elders. Edam
groef nu zijn vrije en onversperde
waterweg tussen de Purmer en de
zee, door de beweging van eb en
vloed steeds op diepte gehouden. Te
gelijk werd de mond van de Ye ge
dicht, de Waterlandse dijk ter plaat
se gesloten, de plek zou Vollendam
zijn genoemd.
Een dubbel jubileum dus eigenlijk,
bók zes honderd jaar Volendam, maar
bet dorp doet niet mee aan het feest
Van de stad. Het heeft royaal zijn me
dewerking verleend, alle subsidies goed
gekeurd, maar zelf wacht het liever
°P eerlang het eeuwfeest, van zijn kerk
en op de 10.000ste inwoner. Ja, de vis-
®erswijk, waar een vorige burgemees
ter nog van sprak, is de stad wel bo-
Ven het hoofd gegroeid. En boteren tus
sen die twee wil het nog altijd niet.
Want ofschoon de Volendammers, met
bun overgrote meerderheid in de raad,
bunnen zeggen, dat zij ten stadhuize be
vissen „met U, over U en zonder U," zo
'boeten zij toch voor alles naar Edam,
^n Edam, zegt een Volendammer,
^dam ligt altijd dwars. Hoe gevoelig
zaak mag heten, is wel gebleken uit
de poging, die is gedaan om de naam
der gemeente te doen wijzigen in
fcdam-Volendam. Hopelijk verklappen
Ml geen staatsgeheim als wij vertel
et, dat het uiteindelijk is afgestuit op
de vrees van de Raad van State, dat
Leeuwarden als gemeente Ljouwert
Edam nog altijd de roep van haar
schoonheid, haar heel bijzondere
sfeer.
Edam, dat mede de spits afbeet in
de strijd om 's lands vrijheid, is overi
gens de enige stad in deze contreien,
die een borstbeeld van Filips de Twee
de in ere houdt. Met dat van Karei
de Vijfde prijkt het aan de gevel bij
het fraaie pand van het Hoogheem
raadschap van de uitwaterende sluizen,
van Kennemerland en West-Friesland,
het hoofdkwartier voor de waterbe
heersing in het grootste deel van Noord-
Holland. Het beeld heeft voor de fees
ten nog weer een opknapbeurt gehad.
Met het Wilhelmus mag Edam getui
gen: „De Koning van Hispanien heb ik
altijd geëerd."
F. Th.
zou willen gaan heten, Bolsward Boal-
sert en Franeker Frentsjer. Het is dus
Edam gebleven.
Is Volendam min of meer
koekoek in het oude nest, Edam pro
fiteert evengoed van levensdrang in
deze bruisende gemeenschap. De na-
biiheid van Volendam schiep met het
verloop der visserij de mogelijkheid
tot industrialisatie. De Afsluitdijk, die
Volendam moreel en cultureel zo gro
te schade berokkend heeft, is voor
Edam een winst gebleken. Burge
meester Van Baar is dan ook bij dit
feest optimistisch gestemd. De oude
welvaart mag zijn vergaan, het vertier
op meer dan 30 werven, waar is ge
bouwd aan de vloten der zeventiende
eeuw, o.m. „De Halve Maen" en „De
Zeven Provinciën" op stapel zijn gezet,
de scheepvaart verdwenen, de houthan
del, de kaasexport verplaatst, er is
nieuw perspectief, een begin van her
leving na zo lange teruggang en stil
stand. En als grootste schat bezit
BOVEN;
Het eeuwigdurend recht van een Kaas
waag, door Willem van Oranje aan
Edam verleend, is nog slechts een
toeristische attracties.
LINKS:
Feestvierend Edam heeft de klok zes
eeuwen terug gezet.
(Van onze correspondent)
Gelijk met een congres van de we
reldfederatie van aquarium-liefhebbers
die ook buitenlanders naar de Sleutel
stad heeft gebracht, wordt in de Oran-
gerie van de Hortus Botanicus een
tentoonstelling van vele soorten aqua
ria gehouden.
De burgemeester van Leiden, jhr.
mr. F. H. van Kinschot, opende don
derdagavond deze kleurrijke expositie,
waarna hij van de twee organiserende
verenigingen „De Natuurvriend" en
„De Leidse Aquarium Vrienden" een
visbak cadeau kreeg, die in het stad
huis te Leiden een plaats zal vinden.
De tentoonstelling is met fantasie en
kunstzin samengesteld. Brede land
schappen vormen de achtergronden
van de aquaria. Exotische en kostbare
exemplaren treft men in de bakken
aan. Zeer zeldzame vissen bijvoorbeeld
zijn in de zeevis-aquaria verzameld.
Eén van de schoonste stukjes van deze
tentoonstelling is een Chinese schaal,
die stamt uit de zeventiende eeuw,
waarin geheel volgens de oud-Chinese
inrichting sluierstaarten worden ge
kweekt: het is een inzending van het
museum voor Volkenkunde te Leiden.
De tentoonstelling geeft ook enige ar
tistieke aquaria voor kleinbehuisden te
zien. Het zijn smalle bakken, die men
aan de muur kan hangen en die met
klimpiaten worden gecombineerd.
De tentoonstelling duurt tot en met
28 juli a.s.
In Edam zijn de feestelijkheden begonnen ter gelegenheid van het .600"^™ö bestaan der stad. Voor tien dagen
plaatsje zich m feesttooi gestoken.
(Van een verslaggever)
De stadsfeesten van Edam ziin vrij
dagavond geopend met een herdenkings
bijeenkomst in de Grote Kerk, die zo
als burgemeester Van Baar in zijn be
groetingswoord zeide, in hee! haar hi
storie nog nooit zo druk bezocht is ge
weest. Nu kan de enorme hallenkerk
wel heel Edam en half Noord-Holland
bergen. Prof. dr. L. W. G. Scholten uit
Utrecht heeft een rede uitgesproken,
waarin hij de nadruk legde op de men
selijke schakel, die zes eeuwen Edam
verbindt. De kracht van de plaatselijke
kern, in 1357 door het centraal gezag
erkend. De zelfbewuste geest, die zich
hier ontwikkelde, de drang naar de ver
te, naar de oneindigheid, de vrijheids-
Vertegenwoordigers van de drie chris
telijke kerken die gezamenlijk de Kerk
van het Heilig Graf in Jerusalem behe
ren, zullen het komende week-end be
sprekingen voeren over het herstel van
deze kerk in zijn oorspronkelijke staat
van eenheid en eenvoud, zoals hij door
de Kruisvaarders in de twaalfde eeuw
gebouwd werd. In principe hebben de
drie kerkgenootschappen, de rooms-ka-
tholieke, de Grieksorthodoxe en de Ar
meense, hiertoe besloten, maar er blij
ven, vooral tengevolge van de onderlin
ge rivaliteit, nog zoveel moeilijkheden
over, dat men verwacht dat het nog
minstens een jaar zal duren, voordal
de restauratie kan beginnen en vijf jaar
voordat deze voltooid is. Zoals bekend
verkeert d'e kerk op het ogenblik in een
deplorabele toestand. Het uitzicht erop
wordt ontnomen door enorme stalen
stutten die de hoofdingang en het zuide.
lijke dwarsschip overeind houden.
Het interieur wordt ontsierd door hou
ten stellages, er is onvoldoende licht en
bovendien is door de onderlinge rivali
teit der drie beheerders het gebouw zeer
slecht schoon gehouden. De drie kerk
genootschappen zullen de restauratie
van het gedeelte dat zij samen beheren
samen bekostigen en verder elk zijn ei
gen gedeelte. Twee jaar lang is de res
tauratie bestudeerd: het woord is nu aan
de architecten, twee rooms-katholieke
(de Amerikaanse franciscaan Cajetanus
Baumann en zijn Franse ordebroeder
Jean Touselet), twee Grieks-orthodoxe
en een Armeniër.
Er zijn voldoende tekenen, die er op
wfjzen dat het nog heel lang zal duren
voor men het over de restauratie wer
kelijk eens zal worden, zo dit al ooit
gebeurt. Het komend overleg echter zal,
naar men hoopt, niet zonder resultaat
blijven.
'fie Koning van Hispanien heb ik altijd geëerd". Edam heeft ook de borst-
e?lden van Karei de Vijfde en Philips de Tweede een opknapbeurt gegeven.
Na de terugkeer van Chaplin's ge
luidsfilm komen thans zijn stom
me produkten successievelijk aan
de beurt, waarbij men telkens verder
teruggrijpt in de historische ontwikke
ling van de uitzonderlijke figuur, die een
40 jaar geleden voor velen de eerste
kennismaking met de rariteit, die cine
matografie heette, betekende en die
zich tot op heden in het vak heeft ge
handhaafd.
Het is interessant om te zien, hoe de
zwakheden van „The Kid", die in 1921
ontstond, zich in de laatste films van
Chaplin heviger en daardoor fnuikend
wederom doen gelden. Met name de
melodramatiek, die men de wijze en ge
voelige grappenmaker van toen gaarne
vergeeft, doch die men bij de arrivist,
die de allure van een grappenmakende
wijsgeer heeft aangenomen als vals en
onecht ervaart en daarom niet meer
accepteert. „The Kid" had indertijd een
fenomenaal succes om allerlei redenen
en een daarvan was de verschijning van
de 5-jarige Jackie Coogan, die op slag
,,'s werelds lieveling no. 1" werd. Het
geen een compliment voor Chaplin be
tekent en voor hem alleen, want het op
treden van Jackie in latere films, die
door Pa Coogan werden geproduceerd,
gaf geen enkele aanleiding tot geest
drift. Toen dan ook de gebaartjes en ma
niertjes van de jonge ster te vaak en
zinloos waren uitgebuit vervlogen suc
ces en roem weer even snel.
In „The Kid", dat ieder die de film
vroeger heeft gezien beslist weer veel
genoegen zal verschaffen, demonstreert
zich weer eens zonneklaar de zwakheid
van de dramatische constructie van
Chaplin's grotere films. Hier weer een
aantal afgeronde, overigens voortreffe
lijke, kluchten die worden bijeen gehou
den door een belachelijk melodrama
tisch verhaaltje, dat zo uit het „Droom-
koffertje" kon zijn gehaald. Men herin
nert zich de sentimentele intrige van
de jonge moeder, in de teek gelaten
door een trouweloze kunstschilder, die
haar kind te vondeling legt en het later,
als het door de berooide vagebond voor
beeldig is grootgebracht, weer her
kent en opneemt in het rijke milieu,
waartoe ze zich heeft opgewerkt. Wel
nu, overal waar dit element opduikt, is
de film ongenietbaar geworden. Echter
daar waar de comedie zegeviert, bloeit
de unieke, charmante en onnavolgbare
humor van de jonge Chaplin weer op,
die wonderlijk genoeg na zoveel jaar nog
even fris en origineel op de toeschou
wer afspringt als 36 jaar geleden. Daar
zijn meesterlijke fragmenten, opgebouwd
volgens het procédé van de befaamde
twee-acters, waarin Chaplin toen excel
leerde en die ook nimmer overtroffen
werden. Er is die overrompelende scène
van het gevecht tussen Jackie en i
pesterige vrindje, dat overslaat op de
vagebond en de brute krachtpatser, die
uit een serie meesterlijke puur-humoris-
tische regievondsten is opgebouwd. Dan
het gevecht met de kerels van de voog
dijraad, die het kind komen wegsleuren:
de tragi-comedie in het logement, waar
de kleine knaap clandestien door het
raam naar binnen glipt en er tenslotte
verraderlijk wordt uitgebracht. Daar is,
om nog een scène uit de vele te noemen,
de droom aan het slot als een naïef-
mcnselijk visioen van het geluk. Men
heeft de film in Italië nagesynchroni
seerd, d.w.z. Mario Nazarro heeft een
orkest zeer luidruchtig allerlei motie-
tieven laten spelen, die met de beelden
niets te maken hebben en daar ook niets
aan toedoen. Ook het feit dat de film,
oorspronkelijk stom opgenomen, nu an
derhalf maal zo vlug loopt, doet aan de
effecten van vele der reeds tot een maxi
mum aan snelheid opgevoerd verloop
der gags wel enige afbreuk. Dit alles
weerhoude echter niemand om van de
ze kostelijke humor, die na ruim 36 jaar
nog triomfeert, voor het eerst of op
nieuw te gaan genieten.
H.
zin en tegelijk de eerbied voor het ge
zag, de trouw aan Oranje. In het spel
der vaderlandse steden heeft Edam
met grote vaardigheid zijn partij gebla
zen, zelfstandig, dapper, door allen ge-
eerd. Van dit laatste getuigen de be
roemde glazen in deze kerk, door het
gewest en de zustersteden aan Edam
geschonken.
De samenkomst werd opgeluisterd
door zang van het Nederlands Ka
merkoor, dat ónder leiding van de
oud-Edammer Anton Krelage Jr., Va
lerius en Sweelinck ten gehore bracht,
het Paree Domine en Segheninghe uit
de zestiende eeuw. Pater Noster van
Verdi en het Magnificat van Hein-
rich Schütz (1585-1672). In het late
licht, door de gebrandschilderde ven
sters, bood de kerk een feestelijk arn-
zien: een groot deel der aanwezigen
was in de kleding van het voorgeslacht
en tussen de hennins, de gesluierde
tuithoeden der dames, vlinderde de
hul der Volendamse genodigden, de
vrouwen van wethouders en leden van
de gemeenteraad. Aan tal van kostuums
was grote zorg besteed: van oude
schilderijen schenen zij herleefd. De
burgemeester in het bijzonder kleed
de het magistraal.
Uit de kerk betrad men het feeste
lijk Edam. En hier past een woord
van hulde: de kleine stad heeft zich
zelf overtroffen. De speeltoren in
kleurig strijklicht, de illuminatie der
straten, het effect van brandende
kaarsen en vetpotjes, fonteinen in de
smalle grachten, de versiering van
bloemen en vlaggen, en vooral de
fantastische verlichting onder het
Damsluisgewelf, waar Edams le
gendarische meermin lag gebed, het
was alles een verrassing. De bonte
dracht der poorters temidden van
een menigte van nieuwsgierigen gaf
aan het geheel een uniek accent.
De
nog
een
(Van onze correspondent)
rechtbank te Assen deed vrijdag
geen uitspraak in de zaak van
43-jarige Ambonees (ex-militair
van het K.N.I.L.) uit het kamp Schat-
tenburg bij Westerbork, die in januari
van dit jaar zijn 40-jarige vrouw om
het leven bracht door haar te dwingen
een tablet sublimaat in te nemen. Me
degedeeld werd dat een nader onderzoen
zal worden ingesteld naar de geestes-
vermogens van de man en de hoeveel
heden sublimaat in de tablet. Veertien
dagen geleden heeft de officier van
justitie, mr. C. J. v. Oldenbeek, een
gevangenisstraf van achttien jaar ge-
eist tegen de verdachte, die een dag na
zijn arrestatie reeds een volledige be
kentenis aflegde.
Naar wij vernemen zullen de prijzen
voor een aantal olieproducten worden
verlaagd. Met ingang van 15 juli a.s.
zullen de prijzen van stookolie worden
verlaagd met 7.50 per 1000 liter, of
1000 kg Afhankelijk van de soort, zul
len de prijzen voor dieselolie, lichtpe-
troleum, tractorpetroleum en huis
brandolie worden verlaagd met ƒ1.-
per 100 liter.
De prijzen van benzine blijven nor
maal.
De heer H. D. Mcfaddin, van 1936
tot 1948 mede-directeur van Esso Ne
derland N.V., destijds de Standard
Amerikaanse Petroleum Compagnie
N.V., is benoemd tot officier in de
orde van Oranje-Nassau.
Als de Eerste Kamer het wetsont
werp tot wijziging van de huurwet aan
neemt, zullen de huurprijzen van diver
se categorieën woningwetwoningen met
ingang van 1 augustus een verhoging
ondergaan. In een circulaire heeft de
minister van volkshuisvesting en bouw
nijverheid de gemeentebesturen enige
richtlijnen doen toekomen.
De huurprijzen van woningwetwonin
gen, tot stand gekomen in de periode
van 27 december 1940 tot en met het
jaar 1950, alsmede die van een aantal
in 1951 gereed gekomen woningen, zul
len met 25 pet. worden verhoogd.
Voor de woningwetwoningen, waar
voor steun is verleend op voet van de
bijdrageregelingen 1950 (bouwjaren 1950
tot heden) geldt het volgende:
Indien de huurprijzen van deze wo
ningen onder de verhoogde huurprij
zen van vergelijkbare woningen ko
men te liggen, dienen zij, rekening
houdend met woninggrootte, woning-
gerief, e.d. tot het huurniveau van
deze woningen te worden opgetrok
ken.
De mate van huurverhoging voor
deze groep woningen staat in eerste in
stantie ter beoordeling van het gemeen
tebestuur, dat daartoe strekkende voor
stellen aan de minister zal voorleg
gen. Zolang de door het gemeentebe'
stuur voorgestelde huurverhogingen
niet zijn goedgekeurd, dragen zij een
voorlopig karakter en de huurders die
nen derhalve rekening te houden met
een eventuele nadere vaststelling door
de minister.
De huurprijzen van noodwoningen
zoals zij gelden op 31 juli 1957, worden
eveneens met 25 pet. verhoogd. Indien
evenwel wegens de kwaliteit der wo
ningen de huurverhoging naar het oor
deel van het gemeentebestuur tot een
Een scène uit „The Kid"
lager percentage dan 25 beperkt dient
te blijven, is de minister bereid een
daartoe strekkend verzoek in overwe
ging te nemen.
Ook de huurprijzen van woningen, tot
stand gekomen met toekenning van een
jaarlijkse bijdrage ingevolge de finan-
cieringsregelingen woningbouw 1947 en
1948, worden met ingang van 1 augus
tus verhoogd met 25 pet.
Aangezien door deze huurverhoging
de onrendabele top van de bewuste wo
ningen kleiner wordt, zal de jaarlijkse
bijdrage met ingang van 1 augustus
worden herzien. Daarbij zal mede de
huurverhoging van 5 pet., ingegaan op
1 september 1955, in aanmerking wor
den genomen.
Ten aanzien van de woningen die tot
stand zijn gekomen met premiën krach
tens de premieregeling woningbouw
1950, de verminderde premieregeling
woningbouw 1950 of de premie- en bij
drageregeling woningbouw 1953 geldt
de volgende regeling:
Aangezien de huurprijzen van deze
categorieën voor het merendeel uitgaan
boven de verhoogde huren van verge
lijkbare particuliere objecten waarop
de algemene huurverhoging van toe
passing is, bestaat geen aanleiding tot
een algemene verhoging over te gaan.
Slechts ten opzichte van huurprij
zen in deze categorieën, welke lager
liggen dan de krachtens de huurwet
verhoogde huurprijzen en vergelijk,
bare objecten, is de minister bereid
op verzoek van belanghebbenden de
huurprijzen met ingang van 1 augus
tus te verhogen.
Deze verhoging kan variëren van 1
t/m 15 pet., afhankelijk van de huur
prijzen van vergelijkbare objecten,
waarbij rekening zal worden gehouden
met woninggrootte, woongerief e.d.
Mgr. dr. B. Alfrink, aartsbisschop
van Utrecht, heeft namens het Neder
lands Episcopaat benoemd tot hoofd
aalmoezenier bij de kampen en inter
naten voor sociale jeugdzorg rector F.
M. Bekkers te Den Haag, als opvolger
van de hoogeerw. heer E. A. M. Paap,
deken te Alphen aan de Rijn.
De heer Nathan Straus uit de U.S.A.
heeft een schenking van 10.000 dollar
gedaan aan de Centrale Stichting Stu
dentenhuisvesting te Leiden. Deze gift
is bedoeld als een blijk van bijzondere
waardering en dankbaarheid voor de
hulp, welke door de Nederlanders tti-
dens de tweede wereldoorlog aan de
Joodse bevolkingsgroep is geboden.
De heer Straus zal op zaterdag 20
juli, in het gebouw van de voormalige
akademie, het bedrag persoonlijk ko
men overhandigen. Het geld zal worden
gebruikt voor de restauratie van het
studentenhuis Oude Delft 106.
