Topjaar 1947 niet geëvenaard, omzet
een derde hoger dan in 1956
Waardig slot van de proef tentoonstellingen
m
O'
in de Haarlemse Vishal
w
DOOR EEN ZATERDAGSE BRIL
V
S. H. DE ROOS 80 JAAR
B
AUGUSTUSREGEN WAS STROP
VOOR STRANDBEDRIJVEN,
MAAR GAF DORPSWINKELS
MEER DRUKTE
Volgend jaar hopelijk definitieve uit
breiding van kampeergelegenheid
Afscheid van de
Opera Italiana
SLEUTEL WEG
Vijftien jaar R.-K. Avondmulo
in Haarlem
PORTRETTEN VAN JAN SLUYTERS EN TIJDGENOTEN
Een der fraaiste collecties van de cyclus
Letterkunstenaar, in wiens persoon de
vaderlandse drukkunst is herleefd
Badseizoen in Zandvoort ten einde
»DE SLEUTELSPECSALIST
De jubileum wedstrij
den van St.-Bavo
GROEN Co.
ZATERDAG 7 SEPTEMBER 1957
PAGINA 3
RADIO MOONS
Kamperen
DAMMEN
Circuit
Bedrijven
Sparen in de vakantie
Tijdgenoten
CENTRALE VERWARMING
POW-R-MATIC Oliebranders
Prix d'Honneur
Norm noch vorm
Z®'
Het badseizoen te Zandvoort is praktisch geëindigd. Op 31 augustus en
1 september hebben de badgasten Zandvoort verlaten. Wel ziet men
een enkele vreemdeling door de badplaats en langs de boulevards wande
len maar deze eenling accentueert juist de leegte en de stilte welke over
Zandvoort gevallen zijn. De kampeerterreinen zjjn nagenoeg verlaten. In het
dorp ziet men alom de huisvrouwen hun schoonmaakwoede botvieren; de
door de huurders ontruimde kamers krijgen een extra-beurt.
Oppervlakkig oordelend, zou men zeggen dat 1957 geen al te best seizoen
heeft gebracht. Dit oordeel wordt dan gevormd onder de indruk van de
regenachtige augustusmaand welke menig badgast een desillusie heeft be
reid. Men vergete echter niet dat tot 9 augustus de zon praktisch alle da
gen heeft geschenen en dat Zandvoort tot die datum een record-bezoek
kon registreren. Weliswaar werd de verwachting, dat het topseizoen 1947
(honderd zomerse dagen!) zich tien jaren later zou herhalen, niet ver
vuld; »Ue seizoenbedrijven (die op het strand incluis) zijn voor 1957 zeer
goed te spreken.
van een verwarmingsinstallatie worden
voorzien.
Het nieuwe paviljoen „Kniefer" aan
de Zuid-Boulevard mocht zich in een
toenemend bezoek verheugen. Deze
zaak is zeer in trek bij degenen, die
een rustig zitje met uitzicht op zee pre
fereren. Het oude paviljoen „Kiefer"
aan de Noord-Boulevard zal binnen
kort in slopershanden komen. Het moet
verdwijnen omdat het belemmerend
werkt op het uitzicht vanuit de in
aanbouw zijnde flat-complexen.
Het tijdelijke etablissement, de „Wie
ner Bonbonnière', met zoveel enthou
siasme in exploitatie genomen, onder
vond ernstige moeilijkheden bij de toe
passing van de drankwet. Gevreesd
moet worden dat dit experiment het
volgend jaar niet zal worden herhaald.
Het gezelschap van de Opera Italiana
dat onder leiding staat van Marisa Mo
rel neemt zaterdag 14 september af
scheid van de Haarlemmers met opera
fragmenten in costuums uit La Bohème
Parelvissers, La Tosca, Madame But
terfly, II Barbiere di Siviglia, Werther,
Rigoletto en tot slot de waanzin aria
en het sextet uit Lucia di Lammer-
moor.
De medewerkenden zijn; Marisa Mo
rel, Nancy Riccardi, Efrem Casagrande
Luigi Di Stefanis, Gino Orlandini,
Gastone Presset, Adriano, Ferrario.
De voorstelling vindt plaats in het ge
meentelijk concertgebouw.
Advertentie
Van ouds bekend. Tel. 14609
Officieel Philips-reparateur
Kruisstraat 38 - Haarlem
De omzet van de strandbedrijven
^•'as dit jaar ongeveer een derde hoger
Pah in 1956. Het aantal verhuurde stoe-
'!1 wordt op 400.000 geschat (in 1956
300.000). De strandbedrijven hadden
fle grootste opbrengst begin augustus
31 binnen. De regenbuien op vrijdag
augustus werden door hen vriende
lijk begroet; eindelijk eens een dag rust
na wekenlang dag in dag uit in vol
bedrijf te zijn geweest! Dat de regen-
Periode zó lang aanhield was natuur
lijk een streep door hun rekening.
De hotels en pensions waren gedu-
h.e* hoogseizoen praktisch alle
ln en augustus was in
spaarzaam nog een
gemeubileerde kamer open. Juni was
voor de gemeubileerde verhuur van
weinig betekenis.
Kenmerkend voor dit seizoen was
de duidelijke verschuiving naar de
goedkopere en meer sportieve vorm
van vakantiegenot. Het toenemend
aantal toeristen dat Zandvoort be
zoekt kwam het sterkst tot uiting bij
de vraag naar kampeergelegenheid.
Het trekkerskamp „De Branding"
was vrijwel constant volledig bezet.
De Vindingrijke kampopzichter, de
heer M. v. Dijk, slaagde er niettemin
in. dit jaar nog meer kampeerders te
plaatsen dan het vorig jaar. Het cara
van-park „Dennendal" van de heer
Van Breemen moest in juli en begin
augustus vele gegadigden teleurstel
len.
'jyDvenalS' m de voorgaande jaren deed
hoo(j-\klennemfr Sportpark" dienst als
bii rtlkampeerterrem voor degenen, die
ton w officiële kampeerterreinen moes-
Pi nkst°rden afgewezen. Gedurende het
kele h™re®kend vonden daar al en-
vanner," rden kampeerders en cara-
7uli was h6n P'aats- °P het eind van
7Ó «root a 1 aantal kampeerders daar
de sanitaire outillage van
Mm tot het uiterste werd
xfj1 moest toen ook hier nieuwe
gegadigden gaan afwijzen.
Het bestuur van het Kennemer Sport
park beraadt zich thans over de voor
net seizoen jg-8 te nenjen maatregelen.
De ligging Van het sportpark hoewel
ee". kilometer van zee verwijderd
S-St-isn?01, talrijke kampeerders aan-
zlin. Naast de sportvelden
«in Men «v cen «root vlak ter-
j herweegt nu, in de komende
®3,1. f„ aan'taire en andere voor
zieningen te treffen> weike no<ng zijn
om van dit ter»,n een „fficieei erkend
kampeerterrein te maken. Worden deze
Plannen verwezenlijkt, dan zal de kam_
Peercapaciteit van Zandvoort het vol
gend jaar aanmerkelyk xiin vergroot
Was de augustusmaand voor de
strandbedrijven een teleurstelling de
zaken in het dorp profiteerden „van
dat de badgasten beschutting zochten
Advertentie
Lange veerstkaat ïo - TELi 11493
ii
Nadat dinsdagavond de eerste
de van het klaverjastoernooi, waaraan
ongeveer honderd personen deelnamen
op voortreffelijke wijze geslaagd was'
zijn woensdag de Bekerwedstrijden voor
gezet. Ook nu weer was de zaal geheel
gevuld met aandacht spelende dam-
biers en belangstellenden. Voor de hoofd
klasse kwamen nu de winnaars van
vorige week tegenover elkaar; hèt
pAren D.C.G. uit Amsterdam tegen de
h^Memse Damclub en St. Bavo tegen
s( 1 Leidse D.C.L. D.C.G. liep hard van
m'pel en stond na enige uren spelen
ten v00r- Daarna kwamen de pun-
ei maar traag binnen en op het
'hele van de avond was de stand 8-6 in
voordeel van de Amsterdammers.
dat aan D.C.G. een finaleplaats niet
v°er kan ontgaan. De kans dus blijft
fra i"®n' dat zil bet bezit van de
een jaar prolon-
me beker met
geert.
v-Ajb ,de jubilaris wilde aanvankelijk
fi, kken en de punten kwamen maar
daa°P bet bord. De Leidenaren
men ™f^en speelden zeer goed en kwa-
moet eiuiclelük voor te staan. Ook hier
elhnken r het resultaat van vier af-
We!ke oLrTtlien de beslissing brengen,
eike ongetwijfeld in het voordeel van
zal uitvallen.
ri.7 Vn,finaie zaI °P nader te bepalen
en nofesPv d worden tussen D.C.G.
striki en bijzondere spannende
de Anïïf Yerwacht worden, waarbij we
achte?1s^dammers toch iets sterker
evenee'nY re,sarves van St.-Bavo was
seerd St Ëfvo tt'v tc>ernooi georgani-
tegens'tanrier» n t r>tegen de oude
senstanaers D.I.D. uit Amstprriam uit
n won na fraaie strijd met 12-8. H D C-
vLrtaenm he strijdperk tegen zand
poort en won met 13-7. Hier gaat de
jjUale dus tussen St.-Bavo II en H.D.O.
in het dorpscentrum. Banketbakkers
hadden in die weken een drukke klan
dizie. De speelgoedwinkels brachten
vooral, binnenspelen aan de man. De
buitenlandse gasten waren over het al
gemeen goede klanten van de winke
liers; in dit verband werden vooral de
Duitsers en de Zweden genoemd als
goede verteerders.
Het circuit heeft in het afgelopen
seizoen teleurgesteld. Het niet doorgaan
van de „Grand Prix"-race voor auto
mobielen was een flinke kluit uit de
circuit-pap. Voor het al dan niet door
gaan van dit evenement schijnt de ga
rantie, welke de benzine-maatschappijen
geven ter dekking van het tekort, van
beslissende betekenis te zijn.
*rïïe» _°nderhandellngen, welke de
i-i terzake steeds moet voeren,
schijnen niet al te gemakkelijk te ver
lopen. Een belangrijk feit is daarom,
dat de benzinemaatschappijen voorne
mens zijn om zelf een stichting in het
leven te roepen, welke de garantie
verlening zal regelen. Het zal daarom
voor de K.N.A.c. waarschijnlijk moge
lijk zijn om in 1958 weer een „Grand
Prix" te organiseren.
De veiligheid van het circuit voor de
berijders is in discussie gekomen door
een dodelijk ongeval tijdens de ama
teur-races met sportwagens. (Het eer
ste ernstige ongeval in de tien jaren,
waarin het circuit geëxploiteerd werd).
Een gesprek tussen wedstrijdofficials
en gemeentebestuur van Zandvoort
blijkt zoals uit de verklaringen
van de burgemeester gebleken is
verhelderend gewerkt. Met een aantal
voorzieningen van ondergeschikte aard
(zoals het vlak maken van enkele kui
len) kan worden volstaan. Inmiddels
's met deze werkzaamheden reeds een
x gemaakt. Momenteel wordt
hlon ^ufx 1 Jangs het gedeelte van de
baan, dat nabij de Vondellaan ligt.
Hotel „Bouwes" was het centrum
van het meer mondaine badplaats-ver
tier. Bij dit bedrijf kan men zelfs spre
ken van een verlenging van het zomer
seizoen. In september zijn de zalen van
dit hotel tamelijk frequent gereser
veerd voor modeshows, partijen en
grote diners. De hotelaccommodatie
wordt verder geschikt gemaakt voor
winter-exploitatie; ook de tweede en
derde verdieping van het hotel zullen
Deze maand is het vijftien jaar gele.
den, dat Haarlem een katholieke avond
mulo kreeg. Naar aanleiding van dit
derde lustrum hebben wij een praatje
gemaakt met de directeur van de school
de heer J. H. Uttien, die vijftien jaar
geleden met school begonnen is.
Het begin was feitelijk toevallig. Een
meisje kwam naar de heer Uttien
met de vraag, of hij haar niet op kon
leiden in de avonduren voor het
Mulo-examen. De heer Uttien ging aan
het rekenen en meende, dat er met
drie avonden in de week van ieder drie
Advertentie
555! 'x"
SPRUIT modeconfectie nodigt U
uit tot het bezoeken van haar
MODESHOW in de VLEESHAL
op MAANDAG 16 SEPTEMBER
's middags half drie en 's avonds
acht uur. Thé complet 3.50.
Kaarten verkrijgbaar: Grote Hout
straat 136.
lesuren wel een mogelijkheid inzat. Fi
nancieel zou het voor de leerlinge ech
ter niet zo eenvoudig zijn. De heer Ut
tien raadde het meisje derhalve aan nog
enige leerlingen er bij te zoeken en het
resultaat was, dat hij in september 1942
met 9 leerlingen kon beginnen. De ge
projecteerde drie jaar werden voor die
eerste groep teruggebracht tot twee,
en bp het examen slaagden er 6 van
de 9 leerlingen.
iTi?-e lessen werden gegeven bij de heer
Uttien thuis, toen nog in de Atjehstraat
en spoedig bleek, dat deze particuliere
school levensvatbaarheid had. Mensen,
die geen gelegenheid hadden gekregen
na de lagere school voortgezet onder
wijs te volgen of die door omstandighe-
dfn °P óe school voor Mulo, H.B.S.
of Gymnasium gestrand waren, meld
den zich aan, zodat men spoedig on
derdak kreeg in dé St. Jeroen-Mulo-
school aan de Overtonstraat.
Het experimenteel onderwijs kwam
in een definitief stadium, vooral toen
na de oorlog iedereen weer ging stude
ren. Omstreeks 1948 moesten er dubbel-
klassen ingevoerd worden, omdat zich
per jaar ongeveer 60 leerlingen en
meer aanmeldden. Voor het eerste,
tweede en derde leerjaar zijn er dus
nu ieder twee klassen, terwijl er nog
een aparte klas is voor leerlingen, die
na het behalen van het A-diploma door
gaan voor diploma-B. De school telt
thans 120 leerlingen en er zijn 11 leer
krachten, de directeur incluis.
Een belangrijke mijlpaal was het jaar
1951, toen de school van een particulie
re onderneming werd omgezet in een
„Stichting voor r.-k. Avondmulo St.
Augustinus." Dat gaf o.a. het voordeel
dat men van een gemeentelijke subsi
die kon profiteren.
De heer Uttien heeft bijzonder pretti
ge ervaringen. Van de leerlingen, wier
leeftijd varieert van 16 tot soms 50 jaar
en ouder, wordt een grote wilskracht
en veel uithoudingsvermogen gevraagd.
Het grootste verloop valt in de eerste
klas te constateren, maar daarna vallen
er niet veel meer af. Gemiddeld 70 pet.
van de examen-candidaten slaagt; dit
jaar was het resultaat bijzonder gunstig,
omdat van de 26 candidaten er 25 slaag
den.
Het meeste plezier voor directeur en
leerkrachten is dan te zien, dat hun
oud-leerlingen later in het leven nog be
ter slagen.
Gedurende augustus werd bij de Nuts-
spaarbank te Haarlem ingelegd een
bedrag van ƒ2.541.974 en terugbetaald
ƒ2.373.794, zodat het spaaroverschot
168.180 bedroeg.
Het inleggerstegoed bij de Nutsspaar-
bank steeg daardoor tot een bedrag van
ƒ48.312.354.
In dezelfde maand werden 838 nieuwe
spaarders ingeschreven, waardoor het
aantal inleggers een totaal bereikte van
83 197.
Het aantal spaarbusjes in omloop ver
meerderde met 310 tot 13.194.
ken van zijn hand geeft een nuance van
het grote kunnen van Sluyters in zijn
heerschappij over de materie.
Portret van mevrouw VroomNieuwenhuys, geschilderd door Jan Wiegers.
In de tentoonstelling ,,Jan Sluyters en de Moderne Kunstkring die particulier
tijdgenoten" treffen we een aantal hetzelfde deed vóór de eerste wereld
figuren aan die met elkaar gemeen oorlog als Sandberg in Amsterdam na-
hebben dat ze allen vóór 1901 ztfn ge- mens de overheid na de tweede, name-
i 1Ü' Hun artistieke samenhang is |yk het introduceren van buitenlandse
slechts ten dele duidelyk, dus ook ten 0 ivïö,™ xt
dele willekeurig. De combinatie van e „tualiteiten. Jan Wiegers en Kees er-
Jan Sluyters met Gestel, Van Dongen weiJ z«n hier toevoegingen die geen na-
en Charley Toorop is van oudere da- 'lere reconstructie kunnen zijn van de
tum bekend, en wel uit de dagen van kring van destijds.
Een en ander neemt niet weg dat in 1 interieur of stilleven waar het pictura-
T T1-, 1 aaIIaa I 1 n pr»al_ft1nrvinMi- rrni'iat» tnt 115 'fin cy L-Q*i IrGd
de Vishal een uitermate fraaie collec
tie portretten bijeen gebracht is waar
bij Wiegers en Verweij de vleugelposl
ties innemen: de ene in zijn afkomst
het Duitse expressionisme markerend
de ander als rechtlijnige' voortzetting
van de Hollandse opvatting van het im
pressionisme terzijde van de Frans ge
oriënteerde middengroep.
De periode waarin Sluyters zich
vormde is alweer zo ver verleden tijd
dat het historische skelet daarvan voor
ons zichtbaar is. Hoe modern, hoe zeer
van onze tijd, is veel van dat alles nog;
hoe zeer is dit preludium ons toch nog
nabij
Jan Sluyters is in het merendeel van
het hier getoonde werk experimenteel
op zijn retour: bezadigd toepassend, in
de voortgaande lijn inlassend wat nieuw
gevonden en bruikbaar gebleken is. Het
kubisme dat hij toepaste in het portret
van de naaldslanke mevr. de Vries-van
Heyst uit 1914 (hoe sterk is de figuur
doorgebouwd in de fond) is in het plas
tische en scherpe portret van de heer
Boendermaker geheel verlaten. Zonder
rest? Een retrospectieve collectie zou
een gefundeerd antwoord mogelijk ma
ken. Het portretstuk met zijn noodza
kelijk accent op het model zal hiertoe
trouwens minder kunnen dienen dan het
ie ben jij? Een vraag van de
Zuster met haar zangerig la-
tijnse naam. Uit het smalle
jongensmondje klonk bijna onhoor
baar „Paultje". Met de last van vier
volle levensjaren was hij voor het
eerst naar school gegaan, een fra
giele kleuter, die een nieuwe wereld
binnenstapte.
Het jongetje was voor mij het pro
totype van de honderden Haarlemse
kinderen, die deze week voor het
eerst naar school gingen. In de mees
te gezinnen werd het kind op een
haast verradelijke manier voorbereid
op een jarenlange ballingschap, die
mtgeschilderd werd als een paradijs
aarde. Dat ging zo in de trant
c„wi,n^anneer mag Jantje naar
,De niets vermoedende peu
ter vertelde dan aan iedereen, die
het maar horen wilde„Nog vijf
nachtjes slapen". Maar dan, als die
vijf nachtjes geslapen waren. Dan
kwam het kind er wel achter, dat
hij juist u i t in plaats van i n een
paradijs stapte, en plots beseffend,
dat het met de vrijheid voorgoed
gedaan was, produceerde het een
verbijsterende hoeveelheid water
landers, daarbij uitstekend geas
sisteerd door zijn mama, die in één
slag uit de kleine kinderen was en
plotseling een droevige stilte in huis
moest zien te verwerken. Na een
dag was het leed natuurlijk geleden.
Een kind past zich gauw en een moe-
der vindt het prachtig, als zij thuis
eens ongestoord de boel op z'n kop
kan zetten.
Zij zijn naar school gegaan de
kinderen.Opgepoetst en glimmend,
gestoken in nieuwe jurkjes of pakjes
met de naad nog in de broekspijpen,
hebben zij bedachtzaam hun eerste
stap over de schooldrempel gezet,
bij voorbaat in het defensief tegen
het mysterie van het onbekende. Zij
hebben met ontzag naar de ouderen
gekeken, de routiné's, die er al een
paar jaar hadden opzitten, de gro
teren, de jongens met het bravour,
de meisjes met haar luid gegiechel.
Op zo'n eerste schooldag moet
ik altijd terugdenken aan de mijne,
zo'n paar decennia geleden. Met een
kleurig broodtrommeltje om de hals
stapte ik bij Zuster Veronica bin
nen, die met haar liefste woorden
mij en al mijn lotgenoten gerust stel
de. En een paar jaar later die eerste
dag op de grote school, waar ik werd
binnengeloodst in een groot en hoog
lokaal, met rechts vooraan een in-
mense grote vulkachel en aan de
muren majestueuze platen, waarvan
die met de Verloren Zoon gulzig
etend van het varkenvoer een
blijvende indruk maakte. Ongeloof
lijk trots was ik op mijn lei en
griffeldoos, toen met de sponzen-
doos de onmisbare attributen van
een heel lagere scholier. Dat is nu
voorbij. Het gekras van de griffel
wordt niet meer gehoord en in vele
gevallen zijn het moderne, frisse en
in zonlicht gedompelde lokalen,
waarin de schooltijd gesleten wordt.
De jeugd van tegenwoordig is be
voorrecht, zegt iedere inspecteur,
als hij een woordje spreekt bij de
opening van een nieuwe school. Hij
heeft natuurlijk gelijk. Daar is hij
inspecteur voor. Maar als ik op
nieuw moest beginnen, zou ik toch
de voorkeur geven aan zo'n oud lo
kaal. Die plaat van de Verloren Zoon
zou ik op de koop toenemen. Op
school ben je per slot van zaken
toch een verloren man.
Herinnert u zich nog die beroem-
roemde geschiedenislessen op
school? Het was grandioos, als
de meester aan het vertellen sloeg,
de zaak werd saai als de jaartallen
aan de orde kwamen, Hoe dikwijls
hebben wij niet die onmogelijke rij
jaartallen opgedreund, soms in vers
vorm en altijd in het dreunend rit
me, dat tot ver op straat te horen
was. Een befaamd jaar, tevens een
rustpoos om in die dreun adem te
halen, was 1296. Floris V werd ver
moord. Gemakkelijk te onthouden,
zei de meester dan. Er waren 36
edelen, die Floris ieder 36 steken
gaven. Reken maar uit: 36 x 36
1296. Een prachtig ezelsbruggetje
tussen ons en die arme Floris.
Wie had kunnen vermoeden, dat
hij na zoveel eeuwen samen met zijn
vader in ons leven zou terugkeren.
Willem II ook al vermoord, en Floris
V. Twee indrukwekkende middel
eeuwse ridders, wier beeltenissen
van nu af aan zullen prijken in twee
nissen boven de Pandpoort. Zij ko
men terug, geharnast en wel, in de
stad, waaraan de naam van Willem
II reeds eeuwenlang is verbonden.
Hij heeft Haarlem tot stad gemaakt,
hij heeft het jachtslot ,,'t Sant" laten
bouwen, dat door Floris V werd vol
tooid. En het was Floris, die het
westelijk deel van het slot aan de
Dominicanen vergaf om er een
klooster te stichten. Daarna is het
oude ridderlijke slot, waarvan de
ridderzaal nog steeds de trots van
Haarlem is, de zetel geworden en ge-
i\/ren Van stedelijke regering.
Men mag de stedelijke regering
van nu prijzen om haar initiatief tot
plaatsing van de beelden in de
Pandpoort. Hun ridderlijke voor
gangers zijn die plaats terdege
waard. Maar nog steeds zal er een
nis leeg blijven. Een leegte, die om
vulling vraagt. Waarom dan nu niet
ook de herinnering aan die andere
bewoners van het vroegere slot ver
eeuwigen? Ik denk dus aan de Do
minicanen, de aloude Predikheren,
die tot heil van de Haarlemse mid
deleeuwers hier gewerkt hebben en
wier wapen nog prijkt in het uit
hangbord van de stadsbibliotheek.
Dominicus was een monnik van de
bovenste plank. Zijn beeltenis ver
dient een plaats in de overblijven
de nis. Misschien dat de gemeente
raad ook voor hem wat geld voteert.
Hij heeft zich destijds van zijn beste
kant laten zien. En vrees niet, dat
ik daarna zal gaan pleiten om ook
de andere kale nissen, die Haarlem
in grote getale kent, met beelden te
vullen. Haarlem is nu
voldoende een beeldi
ge stad.
Ie spel-element vrijer tot uiting kan ko
men. Men ziet bijvoorbeeld in de por
trettekeningen van de actrices De Boer
van Rijk en Mann-Bouwmeester hoe het
model aan de schilder materiaal en
factuur opdringt. Elk der veertien wer-
een geheel andere manier ge
hoorzaamt Van Dongen aan zijn
model. Het lijkt alsof hij zich van
hen distancieert, de poserende figuur
zich zelf laat schilderen. Men vergelij
ke ten deze het persoonlijke plezier van
Sluyters bij het modelleren van pastoor
Hosemans. Bij Kees van Dongen staat
men verbaasd over de enkelvoudige, di
recte schildering en de onmiddellijke
deelname van elke toets verf in de
transfiguratie.
Het portret van Rensburg door Leo
Gestel is een typisch tijdsbeeld van de
Céranneske interpretatie van het jonge
kubisme in Holland.
Geheel los van de gemeenschappe
lijkheden die deze drie figuren toch
wel aan elkaar verbinden staat Char
ley Toorop, zoals deze geisoleerd
staat in de gehele Nederlandse kunst,
het dichtst waarschijnlijk nog naar
het uiterlijk bij de „magische realis
ten" te betrekken. Maar zij is van
een geheel ander innerlijk: warm-
menselijker, agressiever tevens op
een ander vlak, strijdvaardig met een
bewogen gemoed.
Kees Verwey is met zijn minst ge
avanceerde, daardoor echter in rust ge
dane, meest gave werk de maatstaf van
de Hollandse beslotenheid in dit progres
sieve milieu van internationale beïn
vloeding. Zijn voortreffelijk portret van
Van Deyssel met de ruimtewerking door
zijdelingse belichting is daarbij sterk en
zuiver van kleur, soms indringend van
expressie, in rust of beweeglijkheid
van doen zich toch weer aan het model
conformerend vibreren een vijftal zeer
recente portretten van Jan Wiegers als
de meest eigentijdse bijdrage tot deze
expositie. De droge techniek bereikt in
andere gevallen de effecten van de gou
ache. Tegenover het, waarschijnlijk eni
ge tientallen jaren oudere portret van
Dijkstra doet de serie van vorig jaar
evenwichtiger, maar ook minder ver
rassend aan. Doorwerking zoals in dat
van mevr. Vroom wekt een spanning
op die ons dierbaarder is dan het ge
mak van doen in de overige.
Dit is de laatste tentoonstelling
zij is te bezichtigen tot 23 september
geweest onder verantwoordelijk
heid van de commissie Chapon-de
Kat-Wiesman. Wij zijn dankbaar voor
de geboden evenementen en daar
overheen voor de mogelijkheden die
zij proefondervindelijk heeft aange
toond: de bestemming van de Vishal,
de duidelijke behoefte aan, en de In
stemmende waardering der Haar
lemse bevolking voor culturele infor
matie op dit niveau, en de bijdrage
van Haarlem aan het culturele leven
die zij aan haar ontwikkeling ver
plicht is. Dat de Raad straks tegen
over al dit positieve een even positief
gebaar moge maken en de definitie
ve her-openstelling van de Vishal be-
spoedige. L. T.
Advertentie
BLOEMENDAAL
TELEF. 54855
UCCiUCH IC
vertoonden geen binding meer met de
drukkunst. Derkinderen, Dysselhof, A.
Molkenboer en Veldheer wierpen zich
op de sanering van de boekversiering,
maar de lettergieterij „Amsterdam'1
drong in 1907 door tot de kern van de
typografie toen zij De Roos, een jong
lithografisch ontwerper aan een blik-
fabriek in Krommenie, als vast ont
werper aan zich verbond en hem de
zorg toevertrouwde voor het zetsel! Men
had De Roos reeds leren kennen door
zijn typografische verzorging van „Kunst
en maatschappij" van William Morri»
en het eerste Drukkersjaarboek, uit
gegeven resp. door A. B. Soep en de
drukker Modderman, beiden voorvech
ters van de nieuwe typografie.
In 1912 verraste „Amsterdam" grafisch
Nederland door de Hollandse Mediae
val aan te kondigen: de eerste in ons
land ontworpen letter sinds meer dan
een eeuw! Zij werd in binnen- en bui
tenland enthousiast ontvangen; het is
de „broodletter" geworden die in geen
enkele zetterij ontbreekt. De Roos
bleek een vruchtbaar ontwerper. Was
voordien reeds een Javaans type ver
schenen, met tussenruimten van enkele
jaren telkens, ontwierp hij voor de Let
tergieterij nog zeven typen. Daarnaast
ontstonden nog twee typen voor biblio
fiele uitgaven, het ene voor zijn parti
culiere handdrukkerij „De Heuvelpers",
het andere voor de idealistische uitgaven
van mr. Van Royen, Goeshoft en Van
Eyck. Het laatste type, „De Roos Romein
en Cursief", verscheen in 1947, toen De
Roos 70 jaar was, vijf jaar nadat hij de
Lettergieterij had verlaten. Het is een
van zijn zuiverste letters, sterk verwant
aan zijn bibliofiele typen.
Behalve door zijn letters bevruchtte
De Roos onze typografie ook door
zijn geschriften en voordrachten.
In binnen- en buitenlandse vaktijdschrif
ten heeft hij artikelen, soms van weten
schappelijke strekking, gepubliceerd. Hij
was lid van internationale commissies,
organiseerde in vele landen tentoonstel
lingen van onze typografie, verwierf ve
le malen een Prix d'Honneur. In 1930
werd hem de onderscheiding Ridder in
de orde van Oranje Nassau verleend, in
1947 volgde de bevordering tot Officier.
Zijn werkzaamheden in de Lettergieterij
beperkten zich niet tot het tekenen van
nieuwe letters die Romeins, Romaans,
Gothisch of 18deijeeuws geïnspireerd,
steeds calligrafisch waren opgevat, hij
ontwierp ook ornamenten, vignetten,
boekwerken, boekbanden, affiches.
De inmiddels overleden Maastrichtse
meester-drukker Charles Nypels was een
van zijn leerlingen.
De huidige stand van de typografie
in ons land: een ambachtelijke boek
drukkunst is voor een belangrijk deel
resultaat van de bemoeienissen van de
nu 80-jarige S. H. de Roos.Wat hij be
schouwd heeft als zijn sociale plicht
heeft hem niet verhinderd ook als
beeldend kunstenaar doende te blijven.
In hoeverre de vrije kunst hem ver
strooiing bracht tussen zijn typografische
bezigheden in, en hoe zij zich na zijn
officiële afscheid van de Lettergieterij
heeft ontwikkeld zal men kunnen zien
in de Typografische Bibliotheek van de
Lettergieterij „Amsterdam" waar 30 sep
tember voor een intiem gezelschap een
expositie wordt geopend van zijn vrije
werk, maar dan toch niet zonder dat
ook specimina van zijn boek- en letter
kunst getoond worden.
De man in wiens persoon onze va
derlandse drukkunst is herleefd
na die hoogst abominabele situatie
waarin de typografie hier en elders
op het einde der vorige eeuw ver
keerde, viert op 14 september bla
kend en blozend, doch in de huiselij
ke kring zijn 80ste verjaardag. Het
is Sjoerd H. de Roos, geboren als
zoon van een maatschoenmaker uit
Drachten die een strijdbare figuur
was in die sociaal zo bewogen tijd.
De jonge Fries groeide op in Amster
dam, maar woont nu sinds jaren in
de historische typografische stad
Haarlem waar de namen van Coster,
Enschedé, Van Krimpen, Hartz en
de zijne familiair zijn.
®rbvaar.t de betekenis van De Roos
kitjT, enaar slechts door haar te
betrekken op dit maatschappelijk en
cultureel zo spannende seizoen toen „een
nieuvye lente een nieuw geluid" bracht
en jong en krachtig leven door de dor-
heid van het verleden heenbrak. De
vrije schilderkunst had sinds haar ont
staan in de Renaissance de overige kun
sten geïnfiltreerd en in de loop van vier
eeuwen verziekt tot karakterloze degé-
nerees.
Tpn onzent herkende Jos Alberdinck
Thijm in de 19e eeuw reeds de deca
dentie; in de jaren negentig klonk eerst
door Jos Cuypers, later door Jan Kalf
Jan Veth en R. N. Roland Holst, dé
stem van het artistiek geweten. Ten
aanzien van de architectuur, de monu
mentale kunsten, het interieur en ook
de typografie groeide een hernieuwd
besef in tweeë"ïei kringen: katholieke
en socialistische. Het is typerend dat
dragers van uitgesproken, hoewel tegen
gestelde ideologieën elkaar vonden in
hetzelfde ideaal: de kunsten in ambach
telijke zuiverheid te doen herleven in
dienst van de gemeenschap. Diepen-
brock naast Henriëtte Roland Holst.
eperken wij ons tot het drukkers
vak: de drukker was zijn norm
kwijt, de typografie haar vorm.
Versiering en illustratie woekerden we
lig doot het armzalige zetsel heen en
