Een
nachtelijke processie van taxi's
naar de stad van David
Heilig land vol onheilige
problemenwaar de tijd de
wonden niet schijnt te helen
I
Nieuwe aanwijzingen in
recente vondsten
HET GRAF VAN ST.-PETRUs
if=
DINSDAG 24 DECEMBER 1957
PAGINA 8'
jjPlpiiMlpW
-
J. G. VINK O.P.
<:•-
•.....-,
geweest, als hjj diens geboorte had mo
gen beleven. Daarmee is de kring rond;
Jeruzalem was slechts een fase, een
noodzakelijke fase, maar die terugleid
de naar het zwakke en onaanzienlijke
voor de wereld.
De grot, die
een lange koker: Uvaaif bij vjjPbij drie
hiddVnda gevuId met een bonte menigte
biddende mensen. Betlehemse chris-
rirnnht"1^011 dFagen bun karakteristieke
Wlttej puntmuts met sluier,
rflnw, £,an "2lddel®euwse platen doet
rit !n' Deze dracht moet dan ook een
rest zun van de kruisvaarderstijd. Ach-
rfH gro,t zit een jonge Mexicaanse
pnester roerloos op zijn knieën. Fran
se religieuzen met witter vleugelkap-
t -I j- en er> en christenen uit
Ül? j® voor deze ene nacht het ijze
ren gordijn van de grens voor zich heb
ben zien opengaan. 3jj de plek, aan
ae korte zijde van de grot, tussen de
beide trappen, waar de traditie de Ge
boorte nauwkeurig localiseert, buigen
veie mensen zich voorover en kussen
de zilveren ster: Hic de Virgine Ma
ria Jesus Christus natus est: Hier is
Chnstus geboren uit de Maagd
Maria. Iemand strooit er medailles
i™L.n)«„en ra,apt ze weer bijeen. Een
tilteiscplf6 Te laat haar dochter
tje kussend neerbuigen over de ster
en geeft instructies aan do
men fotograaf. Het lukt niet- het kfndlö
blijft aan het kussen en gluurt achter!
om. Iets meer naar rechts en wat dio
per is het altaar der Franciscanen: het
altaar der Kribbe, waar alleen Mis rnal
worden gelezen deze nacht. Een Amer?
kaanse priester leest er nu; Zvjn co_
frater doet wanhopige pogingen er odI
namen van te maken zonder flits-licht"
zijn toestel klemmend tegen de muur.'
Ongestoord door het gewoel om hen
heen zitten velen intens te bidden. De
vreemde klanken van de Armeense
zang dringen van boven door als een
onveranderlijke achtergrond van
hun gebed. Op de plaats van de Krib
be ligt het felwesterse beeldje van
het Kind, dat de Latijnse patriarch
omstreeks middernacht na een plech
tige processie daar heeft neergelegd.
Die processie heeft dat jaar veel van
haar traditionele luister ingeboet. De
gebruikelijke optocht van de leden
van het diplomatieke corps van Jeruza
lem naar Betlehem heeft niet plaats
gehad. Ook de feestelijkheden op eer
ste Kerstdag, die anders het groten
deels Christelijke Betlehem opvrolij
ken, zullen achterwege blijven. Er
hangt een schaduw van rouw over
Betlehem.
Tijdens de ongeregeldheden, die enke
le dagen tevoren het stadje op stelten
hebben gezet, zijn er bij de politiepost,
die het kerkplein begrenst, vier in
woners gedood. Daar komt dan nog het
gemis aan inkomsten bij, waarvan Bet
lehem voor een groot deel van het jaar
moet leven. Maar niet minder vurig
bidden de Christenvrouwen van Betle
hem. Langs de trappen gaan velen
weer naar boven, voorbij de halve cir
kel van zingende Armeniërs naar de
„Latijnse" kerk, die zij aan zij ligt met
de oude basiliek. Deze laatste immers
is gereserveerd voor de Armeniërs en
de Grieken en daarom bouwden de
Franciscanen de Sint Catharina-kerk in
Gotische stijl. Na de plechtige Nacht
mis is daar niet veel te beleven. Ook
hier een groot aantal slapende jon
gens in de banken; wat devoot be
wegen in de zijkapellen. Men snakt
naar de buitenlucht. Daar vindt men de
absolute stilte en eenzaamheid, waarop
men in deze nacht in Betlehem niet
had durven hopen. De weg loopt van
af de kerk in de richting van het her-
dersveld, de plaats waar de slapende
herders naar de traditie door de enge
len werden gewekt. De weg daalt in
oostelijke richting van de zacht glooien
de heuvelhelling af. Naar voren enke
le lichten van een dorpje; schuin achter
me geven de lichten van de moderne
wijken van Jeruzalem een lichte plek
aan de nachthemel Tussen die wijken,
die in Joodse handen zijn en de rustige
velden van Betlehem loopt het ijzeren
gordijn, dat Palestina doorsnijdt; ge
markeerd door forten en als forten zo
sterke collectieve boerderijen, waar ook
vannacht de uitkijkposten in het donker
Een biddende vrouw met een brandende kaars in de hand in de geboortegrot.
turen. Er heerst helemaal geen stem
ming van vrede hier. De neonvlek aan
de hemel roept plotseling weer de ge
dachte in mjj wakker aan de schrijnen
de tegenstellingen die dit land verde
len.
re Zuidland. Na zijn aanvaarding ais
koning over alle stammen heeft hij zich
met eigen troepen een eigen domein
verworven: de stad Jeruzalem, horend
tot geen enkel stamgebied. Deze hoofd
stad zou de koning boven de verdeeld
heid der stammen verheffen. Als jonge
nun uum mui ui ui" hui
Opeens zie ik ook het Kerstgebeu
ren anders dan vroeger: als één
episode uit een eindeloze kroniek
van menselijk lijden. Meer dan vroeger
onderga ik de Geboorte van de Heer
als een gebeuren, dat een scheiding der
geesten, en daarmee nieuw lijden aan de
mensengeschiedenis heeft toegevoegd.
Tsnd duizend jaar vroeger was in die
kroniek net belangrijkste hoofdstuk al
begonnen. Uit deze velden van Betlehem
werd toen immers David van achter de
schapen geroepen om door zijn koning
schap zijn volk tot een eenheid te sme
den. Maar zijn roeping was het begin
van een reeks conflicten, vanaf de bot
sing met de mislukte koning Saul. Die
dwong hem door zijn achtervolgingen
tot een guerillaleven ver in het bar-
icrder moet David meer dan eens dicht
genaderd zijn tot de vijandige en ge
luchte vesting Jeruzalem. Dat die ves
ting als onneembaar gold, heb ik zo-
straks nog kunnen ervaren, toen de taxi
de diepe dalen inschoot, die de stad in
het zuiden omgrenzen. Die moedige
daad van de jonge koning en zpn ge
trouwen legde de grondslag van een
dynastie, die zich in het bezit van
grote beloften voor de toekomst wist.
Jeruzalem met zijn heilige Tempel
werd het middelpunt van het godsdien
stig leven van de tot eenheid geworden
natie. In Jeruzalem kwam men offe
rend en biddend tot de ervaring van
Jahweh's beschermende tegenwoordig
heid onder zijn volk. Maar behalve uit
nodiging en kans, werd de grootheid
van de hoofdstad ook een verleiding:
de verleiding van macht en verwereld
lijking. Terwijl koning Salomon er
grootse bouwwerken optrok, ondermijn
de hij tegelijkertijd de nog zo kort ver
worven eenheid van de stammen van
Israël. .Heeft mijn vader u met roe
den gegeseld, ik zal het met schorpioe
nen doen" is het woord van Roboam,
Salomons zoon, een woord dat de
scheiding van Noordrijk en Zuidrijk
definitief maakt. Weer opnieuw loopt de
grens der verdeeldheid door dit land.
De ramp waar het op uitloopt, is zo
groot, dat God zijn eigen werk schijnt
teniet te doen: de Tempel en de heili
ge stad in puin, de dynastie met haar
leuwige beloften in ballingschap. Maar
ook dit was voorzegd door een pro
feet uit het eenvoudig gebleven berg
land van Juda: Van daaruit had -
cheas uit Moreshet de verwereldlijking
van heilige stad en dynastie gezien
teruggedacht aan de eenvoudige
dersjongen uit Betlehem, met
Gods werk begonnen was. „Jeruzalem
zal een puinhoop worden; de Tempel
berg een heuvel met struiken". Maar
tegelijkertijd: ,,Gij, Betlehem, te klein
om onder Juda's gouwen te tellen, uit
u zal mij Een ontspruiten, die over
Israel zal heersen". Dit is een terug-
T de geschiedenis, óver de mis
groei van het te machtig geworden Je-
ruzalem heen, naar de eenvoud van
het landelijke Betlehem. Daar is de
uitverkoren dynastie begonnen, van
daar zal de Messias komen. Ziin oor
sprong ligt in de oude tijd, in eeuwige
dagen", niet in het nü van ontrouw en
bederf. De Wijzen uit het Oosten vra
gen waar de nieuwe koning der Joden
geboren is. De schriftgeleerden doen
een "oede greep in het oude Boek, als
ze de profetieën van deze Micheas op
slaan. De gids naar de kribbe, die de
Wijzen in de profeet Micheas vonden,
zou over de armoede en de verborgen
heid van de Messias niet verbaasd zijn
her
wie
n tegenstelling met Lucas heeft
vooral Mattheüs het leed rond de ge
boorte van Christus sterk benadrukt.
De maagdelijke ontvangenis reeds
brengt Jozef in zielenood. De komst der
Wijzen is de enige lichte trek in de
schildering, maar een die het ongeloof
van de Joden nog meer markeert. De
vlucht naar Egypte openbaart Jezus
reeds dadelijk als de door de zijnen af
gewezen en vervolgde Messias. Het
verblijf in het heilige land, zo vol van
onheilige problemen, en een zo onro
mantische Kerstmis maken gevoeli
ger voor dit aspect van Christus' komst.
Er gaat geen dag voorbij, of schietpar
tijen aan de grens of opstootjes herin
neren je eraan, dat je in een land leeft
vol menselijke tragiek, aan beide zijden
van de scheidslijn. Alleen hier schijnt
de tijd de wonden niet te helen: de haat
wordt dieper, jaar op jaar. En tussen
de opstootjes en de schietpartijen door
vieren wij Christenen in Betlehem
Kerstmis, Geen sprookje; daarin zou
de afloop anders zijn: „God kwam op
aarde en nam ai het leed van de men
sen weg, en ze leefden lang en geluk
kig". De werkelijkheid ligt op een an
der vlak. Niet het wegnemen van het
leed, maar het delen ervan. Toch een
soort wegnemen dus, want het gedeel
de leed heeft veel van zijn verschrik
king verloren. Vooral als degene die
naast je staat, de Zoon is van God.
De flauwe neonvlek duidt ongeveer de
plaats aan, waar Golgotha ligt en het
heilig Graf. Dicht bij Betlehem!
Huiverend in mijn regenjas zoek
ik het kerkplein weer op. Er brandt
een ster van gloeilampjes aan de
gevel van de kerk. Het nachtelijk
duister houdt nog veel bedekt: veel
lieflijks in het landschap, veel dat
meer of minder schilderachtig is in
het stadje. Het landschap is hier wel
dadiger dan rond Jeruzalem. Het
uitzicht is breed en weids over vrij
vruchtbare en niet al te steile heu
vels. Nu, tijdens de winterregens zijn
die op hun best. Van bij de Geboorte
kerk of vanaf een der terrassen kun
je over een paar uur ver uitzien over
de oljjventuinen, door stenen muur
tjes van elkaar gescheiden. De lijn
der heuvels wordt alleen onderbroken
door de vreemde tronk van het He-
rodium: ruïnes v;.n de burcht waar
koning Herodes van de kindermoord
met veel praal maar weinig verdriet
werd bijgezet.
Dichterbij gaat de blik over de hui
zen van Betlehem, die zich in een cir
kelsegment naar het noordoosten rich
ten. Ze liggen verspreid over twee heu
vels, de noordelijke verheft zich enigs
zins boven het niveau van de Geboor
tekerk. De huizen zien er vrij welva
rend uit. Vanouds heeft Betlehem in
derdaad de naam van een zekere wel
stand; de grond is goed, het toerisme
nog beter. Maar ook hier heeft de oor
log een grens getrokken tussen de eige
naars en hun bezittingen in het nu
Joodse gebied. De traditionele meerder
heid der Christenen tegenover de Mo
hammedanen schijnt af te nemen door
het grotere kindertal van deze laatsten
en door de grotere bereidheid tot emi
gratie bij de Christenen. Zo dadelijk
als het licht is, word je van alle kan
ten aangeklampt door de vele handela
ren in paarlemoeren souvenirs: Betle-
hems specialiteit. Langs de klimmen
de hoofdstraat heeft het daglicht dan
ongenadig de Westerse filmreclames
en schreeuwende uithangborden ont
huld. .„j-,, lr
De rommelige en smoezelige mar
hoort bij het normale uiterlijk van
levendig stadje. De feestelijke
muts met witte sluier doet her
dan de zwarte of gebloemde Ipzicnts-
sluier in Hebron en Jeruza
wordt er niet veel feest gevierd, toch
gaan er vele inwoners in de richting
van het kerkplein. Er is altijd wel wat
te zien bij de vreemdelingen, die uit de
taxi's stappen en hun camera's richten
op de kerk. Er is misschien wat te ver
dienen voor wie tolk kan spelen en de
beduusd kijkende reiziger wegwijs kan
maken op het plein. Je kunt dan ver
tellen, dat de zware en vestingachtige
muren van het Armeense en Griekse
klooster zijn. Dat op de geveldriehoek
aan de verste zijde vroeger het mozaïek
was aangebracht, dat in 614 de kerk
volgens de oude verhalen voor ver
woesting heeft gespaard. De aanstor
mende Perzen hadden eerbied voor die
afbeelding van de wijzen in Perzische
kledijJe kunt vertellen over het kleine
weinig monumentale poortje, dat de
christenen maakten, om de Turken het
binnenreden te paard te beletten.
Wijs dan aan de pelgrim door de oude
basiliek, „misschien de oudste der
christenheid", de weg naar de grot,
waar hy de ster gaat fotograferen.
Maar laat hem dan alleen tussen de
rode tapijten aan de wand. Vertel hem,
dat hij een volgende keer zijn bezoek
maakt in de nacht, als alles stil is langs
de herdersweg. Als alleen de auto's pro
cessie houden, met hun lichten lijnen
tekenend, als zwaaiende kaarsen in
het donker.
Prof. Margherita Guarducci, hooglc-
ra aan de Universiteit van Rome, heeft
nieuwe bewijzen gevonden voor de
theorie dat het graf van Sint Petrus
ligt onder de basiliek naar hem ge
noemd. Zij heeft de pauselijke acade
mie van oudheidkunde van haar bevin
dingen op de hoogte gebracht. Haar
ontdekkingen vormen een bewijs dat de
tombe onder de vloer van de St.-Pie-
ter deel uitmaakte var. een uitgestrekt
kerkhof daterende uit de eerste eeuw
na Christus, de eeuw waarin Petrus ge
storven is.
Omdat de overblijfselen, die terug
gaan tot de tijd van de apostel, slechts
schaars zijn, is bij vele oudheidkundi
gen twijfel blijven bestaan of de tombe
onder de basiliek inderdaad het graf
van St.-Petrus 'is. Zij zijn het er ech
ter over eens dat hun twijfels eniger
mate worden weggenomen door de be
vindingen van prof. Guarducci.
Paus Pius XII maakte in zijn Kerst
boodschap van 1950 bekend, dat na 11
jaren van opgravingen de tombe van
Sint Petrus „buiten alle twijfel" gevon
den was. Hij voegde daar echter aan
toe dat „niet met zekerheid" kon wor
den vastgesteld of de menselijke been
deren die er in aangetroffen waren,
werkelijk van de prins der apostelen
waren.
Een van de voornaamste redenen
waarom Vaticaanse oudheidkundigen
meenden de nauwe crypte als die van
St.-Petrus te mogen identificeren, was
dat dichtbij een "muur var. rode steen
werd aangetroffen, daterend uit he
jaar 160 of 170, waarop in Griekse i
tertekens de naam van de apostel
aangebracht en te
Op grond hiervan meende
mogen aannemen dat reeds een eeu^
na St.-Petrus' dood in de jaren tus
sen 64 en 67 de christenen va_
Rome de tombe als de laatste
plaats van Petrus beschouwden. Enig
archeologen echter vonden de wein'g
aangetroffen relieken als te weinig
overtuigend om enige uitspraak to
te laten.
De tombe zelf bevatte niets <t0t
enige aanwijzing kan geven. Het enige
voorwerp waaraan men houvast had
was een steen en het wapen van
keizer Vespasianus, een steen echter
die evengoed van een oud gebouw kon
zijn gesloopt en voor een nieuw ge
bruikt.
Prof. Guarducci heeft nu een torn*
be onmiddellijk achter de St.-Pietef
onderzocht en er een lamp uit de
eerste eeuw aangetroffen. Deze
lamp is gelijk aan vroegere vondsten
die dateren uit de tijd van het kei
zerschap van Nero, onder wiens re
gering Petrus met het hoofd naar
beneden gekruisigd werd.
Volgens de archeologe hebben haar
recente vondsten aangetoond dat het
antieke kerkhof zich ver buiten het ter
rein van de St.-Pieter en ook ver buiten
de muren van de Vaticaanse staat uit
strekt. Volgens haar zouden de onlangs
gevonden grafresten onder de garages
in Vaticaanstad en het gebouw van de
voedseladministratje «e ontbrekende
schakel kunnen zun tassen de tomben
onder de St.-P.i,eter .en andere, gevon
den op twee afstand.
Die graven dateren voor een deel uit
de eerste eeuw waaruit afgeleid kan
worden dat in de tijd van P^rus op
deze plaatsen een reusachtige begraai-
'aats bestond voor zowel christenen
^ls heidenen.
Pcof- Guarducci's onderzoekingen
hebben geen nieuw licht geworpen pP
de identiteit van de beenderen die bij
5® tombe van de St.-Petrus gevon-
°pn werden. Voor veie deskundigen is
h„ ePflter weinig twijfel meer dat de
beenderen inderdaad die van de apos
tel zijn.
punt-
beter
Gezicht op Bethlehem van boven uit een klokketoren.
bij de GROT in
BETLEHEM
KERSTMIS vieren
De reis per taxi van Jeruzalem naar Betlehem in
de kerstnacht heeft iets van een processie. In een
onafgebroken stoet volgen elkaar de wagens, met
hun koplampen de grillige lijn van de asfaltweg af
tekenend in het duister. Bij de Damascuspoort in het
Noorden van Jeruzalem, waar het nu vreemd rustig is,
is men vlug ingestapt: geen tijd voor lange discussies
over de kostprijs. Langs de Turkse muren en over de
Olijfberg schiet de wagen in zuidelijke richting, naar
beneden, zigzaggend de dalen in. Nu er in de omgeving
niets te zien is dan de lichten der andere wagens
een enkele keert al terug komt het stijgen en dalen
van de weg des te scherper uit. De route is nog pas
enkele jaren oud: de oude weg kwam na de Joods-
Arabische oorlog in Joodse handen, terwijl Betlehem
zelf Arabisch bleef. Toen werd het dus nodig een
nieuwe weg aan te leggen, die niet, zoals de oude, over
de begkam van het Judese gebergte liep, maar ver
schillende dalen aan de oostelijke zijde van die berg
kam moest doorsnijden. Zo veranderde de afstand van
ongeveer vijf in veertien kilometer, die heel de dag door
antieke autobussen en glanzende taxi's worden af
gelegd. Maar vooral van deze nacht moeten de
chauffeurs het hebben: ze voelen toch al de weerslag
van de troebelen (we waren er in '55) die vele toeristen
er\ an weerhouden naar het woelige Midden-Oosten te
komen. De processie heeft dan ook haast, maar er wordt
reinig geclaxonneerd. De vaardige chauffeurs halen
allen het maximum op de haarspeldbochten. Dë nacht
is rustig en fris. De stoet van zwenkende en stijgende
lichten mondt al spoedig uit op het kerkplein, begrensd
door muren als van een fort. Door „het oog van de
naald het kleine lage poortje, gaat men naar binnen
in de oude basiliek. Links voorin staat een groep
Armeense priesters en diakens het nachtofficie te
zingen. Aan hun zwarte puntmutsen zijn de monniken
onder hen te onderscheiden. Ze zingen hun gewone
zondagse getijden, want Kerstmis vieren zij later. Door
^le trappen opzij in het transept dalen de verschillende
pelgrims af naar de grot. De benauwde warmte slaat
je tegemoet. Het is een wringen van mensen op df
nauwe doorgang: op verschillende treden zitten slapende
jongens, en bovendien willen andere pelgrims weer
naar hoven.
Schilderachtig beeld van de bedrijvigheid in het Jordaanse, plaatsje BethlehemBijna alle mannen op de foto dragen de traditionele Arabische hoofdtooi.
