Samenvoeging volgend jaar
reeds een feit?
In betrokken gemeenten wellicht twee
raadsverkiezingen dit jaar
M
H
8!
Spaamwouders moeten een reis van
25 kilometer maken om te trouwen
bedreiging katholieke
belangen
WEINIG BEVREDIGEND
ZATERDAG 8 FEBRUARI 1958
PAGINA 3
Wanneer de minister van Binnenlandse Zaken
het nu eindelijk Zuid-Schalkwijk krijgt, zodat het
de continuïteit in zijn woningbouw kan hand
haven.
Vóór 21 maart kunnen personen of rechtsper
sonen uit de betrokken gemeenten schriftelijke
bezwaren indienen bij Gedeputeerde Staten.
Vóór diezelfde datum moeten de raden der betrok
ken gemeenten aan Gedeputeerde Staten laten
weten hoe zij over het voorontwerp van wet
denken en G.S. stellen de verschillende gemeen
teraden vervolgens op de hoogte van de weder
zijdse standpunten. Vóór 1 mei tenslotte komen
Gedeputeerde Staten in een openbare vergadering
bijeen, tijdens welke de betrokken gemeenteraden
via een gemachtigde en de individuele raadsleden
persoonlijk of via een gemachtigde kunnen toe
lichten hoe zij over het ontwerp denken. Daarna
zenden G.S. het voorontwerp en de geopperde
bezwaren naar de minister van Binnenlandse
Zaken, die het na beoordeling in het Par
lement aanhangig maakt, of niet-
Achterstelling
Eerste faze
Hoorcpoup
tfARq
Niet wenselijk
Anders geaard
NHC
HAARLEMMERLIEDE I ziet de noodzaak van
opheffing niet in
besluit het onlangs samengestelde vooront
werp van wet met betrekking tot de
samenvoeging van Haarlemmer]iede en Haarlem
mermeer in het Parlement aanhangig te maken,
en wanneer het Parlement dit ontwerp aanvaardt,
zal de samenvoeging op 1 januari 1959 een feit
worden. De gemeente Haarlemmerliede en Spaarn-
woude zal dan ophouden te bestaan. Haarlem
krijgt Zuid-Schalkwijk en Oost-Spaarndam en de
gemeente Haarlemmermeer zal een gebied omvat
ten, dat reikt van de Kaag in het zuiden tot aan
het Noordzee-kanaal in het noorden, en dat inge
klemd ligt tussen Haarlem en Amsterdam. Het
spreekt vanzelf, dat men in Haarlemmerliede
sterk tegen dit voorstel gekant is en binnenkort
zal het bij Gedeputeerde Staten van Noordholland
dan ook wel bezwaarschriften regenen tegen de
opheffing van deze gemeente. Haarlemmermeer
zal zich vermoedelijk niet verzetten tegen vergro
ting van zijn gebied en Haarlem is tevreden, dat
Yerwaci a„ worden, dat de minister die immers reeds in beginsel
zijn ins einimng met de voorgestelde samenvoeging heeft betuigd
het voorste in e a in het parlement aanhangig zal maken. Vermoede
lijk zal dat dit najaai gesc ïeden, zodat dit zich nog voor het einde van het
jaar erover kan ui spre en. in dat geval zullen de gemeenteraden van
Haarlemmerliede en van Haarlemmermeer, en wellicht ook de Haarlemse
raad, ontbonden worden. Men zal ZICh herinneren, dat op 28 mei in het hele
land gemeenteraadsverkiezingen worden gehouden, zodat in de gemeenten
die bij de opheffing van Haarlemmerliede betrokken zijn, mogelijk binnen
enkele maanden tweemaal raads\ erkiezingen gehouden zullen moeten
Worden.
De opheffing van Haarlemmerliede is voor velen vry onverwacht ge
komen. Het begon op 2 februari 1955, toen de Haarlemse raad een
request zond aan de koningin, waarin gevraagd werd uitbreiding van de
gemeente met Zuid-Schalkwijk te willen bevorderen in verband met de be
hoefte aan grond voor woningbouw. Toen eind 1954 deze gedachte voor het
eerst in de Haarlemse gemeenteraad was geopperd, zond de raad van
Haarlemmerliede onmiddellijk een brief aan de minister van Binnenlandse
Zaken, waarin gevraagd werd als een soort compensatie voor een eventueel
verlies van Zuid-Schalkwijk: Zwanenburg (dat onder de gemeente Haar
lemmermeer valt) bij Haarlemmerliede te voegen. Op 12 augustus 1955
Verklaarde de raad van Haarlemmerliede, dat de annexatie van Zuid-
®chalkwijk door Haarlem volstrekt niet zo urgent was als Haarlem deed
y°orkomen, maar op 18 oktober van dat jaar verklaarde de raad van Haar
lemmerliede, dat een sterke agrarische buffergemeente tussen Amsterdam
Haarlem nodig was maar dat Zuid-Schalkwijk wel aan Haarlem prijs
®egeven zou moeten worden.
betrokken gemeentebesturen weten, dat
de minister van Binnenlandse Zaken
zich in beginsel met hun voorstel had
verenigd en hun had opgedragen een
voorontwerp van wet op te stellen,
waarin de samenvoeging zou worden
geregeld. Eind januari verscheen dit
voorontwerp.
Voor de ingezetenen van Haarlem
merliede zal er heel wat veran
deren. Welke die dingen zijn, weet
men in de Lie nog niet precies. Maar
men houdt het hart vast om zo te zeg
gen. „Straks moeten we naar Hoofd
dorp om te trouwen" zeggen de^ men
sen van Spaarnwoude. „Dat is 25 kilo
meter ver weg" voegen ze er aan toe.
Dat betekent op de fiets naar Spaarn-
dam, dan met de bus naar het sta
tion in Haarlem en met een andere
bus naar Hoofddorp." Daarmee is een
van de grootste moeilijkheden al met
een aangeroerd. Haarlemmermeer
wordt zo groot, dat men in Spaarn
woude en in Halfweg vreest achter
gesteld te zullen worden. Niet met op
zet, maar omdat het gemeentebestuur
veel te ver weg zit.
Haarlemmerliede had zeven raadsle
den. Na de samenvoeging zal de raad
van Haarlemmermeer rqet twee leden
worden uitgebreid. Men vreest voor de
behartiging van zijn belangen „ginds
in Hoofddorp". In Halfweg
denkt men er al net zo over. Men kijkt
daar naar Zwanenburg, dat al jaren
bij Haarlemmermeer hoort. ,,Wij heb
ben hier een prima straatverlichting"
zegt ds. A. J. Kromhout, Ned. Hervormd
predikant in Halfweg. ,,En kijk eens in
Zwanenburg". En verder „we worden
een klein onderdeel van een gemeen
schap, die anders georiënteerd is dan
w;i". Halfweg wordt goeddeels bewoond
door forensen, terwijl Haarlemmer
meer een agrarische gemeente is. „De
natuurlijke grens van de Ringvaart
mocht nooit verbroken worden, zeiden
ze toen Zwanenburg in 1945 aansluiting
zocht bij Halfweg", zegt architect Jos'
van Engelen uit Halfweg, die een actie
comité heeft opgericht dat zich verzet
tegen de plannen van G.S. „Nu heffen
ze zelf die natuurlijke grens op en voe
gen ons bfj Haarlemmermeer". De oud
voorzitter van de LTB in Haarlemmer
liede, de heer N. Vriezekoop, zegt het
hem na.
Wij gaan nu voor Haarlemmer
meer een even onzinnige uit
was vormen, als Zuid-Schalk
wijk voor ons is", zegt Dominee Krom
hout. Daar komt dan de angst om, de
hoek kijken, die wy ook ontmoetten
bij pastoor B. Keyer van Spaarnwoude,
bij Jos van Engelen en bij oud-LTB-
voorzitter Vriezekoop. De angst voor
T~I en doorkijk op de Stompe
/V Toren van Spaarnwoude. Na
JL-J i januari komt ook deze
streek bij Haarlemmermeer, de ge
meente die zich dan uitstrekt van
de Kaag tot aan het Noordzeekanaal.
De boeren fond de Stompe Toren
zien de toekomst bezorgd tegemoet.
Zal de Haarlemmermeer ook de
belangen van 'deze mensen in een
uithoek van de gemeente goed be
hartigen? En wat zal er straks
gebeuren wanneer de oostelijke
randweg gereed is en de nieuwe
gemeente in twee delen splitst?
„Dan worden we stadsbewoners en
een boer gedijt niet in de stad,"
zeggen zij.
Stl'? ïanuari 1957 lieten Gedeputeerde
mp r toen aan Haarlem, Haarlem-
dat -^e 0n Haarlemmermeer weten,
Zuia ilj uitbreiding van Haarlem met
ei~ ""Schalkwijk onvermijdelijk achtten,
bil a tevens voornemens waren
ken minister van Binnenlandse Za-
recf samenvoeging te bepleiten van het
lem van Haarlemmerliede en Haar-
mmermeer. Hiermee werd een nieuw
den 4 •1.n het sPel gebracht, dat geen
uer partyen voorzien had.
Haarlem voelde niets voor het kop
pelen van het annexatieverzoek
aan het plan om Haarlemmerlie
de en Haarlemmermeer samen te voe
gen, omdat dit alleen maar vertraging
betekende van de annexatie die lang
zamerhand hoogst urgent begon te wor
den. Haarlemmerliede verklaarde zich
bereid Zuid-Schalkwijk af te staan
zij het onder zekere voorwaarden
maar wilde zijn zelfstandigheid niet
prijsgeven. Haarlemmermeer tenslotte
liet weten, dat het nooit uitbreiding
van zijn gebied had nagestreefd, maar
dat het deze oplossing wel wilde aan
vaarden, wanneer G.S. dit in 's lands
belang nodig achtten. Op 7 december
van het vorige jaar lieten G.S. aan de
Vtfi-S
r>
ry ovenstaand kaartje geeft een overzicht van de grenswijzigingen, die
fj door Gedeputeerde Staten van Noord-Holland zijn voorgesteld ter
opheffing van de gemeente Haarlemmerliede. Het grootste gedeelte
van deze gemeente op onze kaart ge-arceerd aangegeven wordt bij
Haarlemmermeer gevoegd. Het restant, zijnde zuid-Schalkwijk en oost-
Spaarndam, op de kaart geblokt aangegeven wordt bij Haarlem
gevoegd. Duidelijk is te zien, dat de nieuwe gemeente Haarlemmermeer
zich uitstrekt van de Kaag in het zuiden tot aan het Noorzeekanaal in het
noorden.
de verdere plannen van G.S. „Wat zal
er gebeuren als straks de Oostelijke
randweg gereed komt?" formuleert
pastoor Keyer. „Dan wordt het nieuwe
gebied van Haarlemmermeer van
noord tot zuid in tweeën gesplitst.
En wat dan?" De heer Vriezekoop ant
woordt: „Dan komt Haarlem met zijn
grijpgrage vingers en annexeert alles
bewesten de nieuwe weg. Dan wor
den we allemaal stadsbevolking hier"
En anderen brommen „Een boer ge
dijt niet in de stad."
Eigenlijk gelooft men, dat men over
het onmiddellijke ongerief van de grote
re afstanden nog wel heen zal komen
in Haarlemmerliede, maar men voelt
zich bedreigd. Men beschouwt de sa
menvoeging met Haarlemmermeer als
de eerste faze van een proces, dat uit
eindelijk tot resultaat zal hebben de op
splitsing van het gebied van Haarlem
merliede ten noorden van de Amster
damse Vaart tussen Haarlem en Amster
dam. „Dan worden we stadsbevolking!"
klinkt in dat verband veelzeggend. „De
mensen zijn hier in Spaarnwoude al
veel meer op Haarlem georiënteerd
dan op Haarlemmermeer" zegt pastoor
Keyer. „Veel kinderen gaan in de stad
naar school en de jeugd zoekt in de
stad zijn ontspanning." De Spaamwou
ders voelen eigenlijk nog meer voor aan
sluiting bij Haarlem. Dat is de stad.
Dat betekent betere wegen, betere voor
zieningen, net als in West-Spaarndam.
Haarlemmermeer is landelijk, ook in
zijn voorzieningen. En het ligt zo ver
weg.
en vraagt zich in Haarlem
merliede af of deze opheffing
werkelijk nodig is? Men ge
looft niet in de motieven die G.S. aan
voeren. Financieel niet draagkrach
tig genoeg? „Haarlemmer.iede heeft
steeds een overschot op zijn begroting
en Haarlemmermeer steeds een te
kort," zegt architect van Engelen".
De burgemeester van Haarlem, mr.
O. P. F. M. Cremers, meent dat iede
re gemeente financieel zo sterk aan
het rijk gebonden is, dat een gebrek
aan financiële draagkracht nooit een
motief mag zijn voor het opheffen van
een gemeente. Mr. Cremers ziet de
bestuursmogelijkheden na de samen
voeging overigens eerder kleiner wor
den dan groter, in tegenstelling tot de
motivering van G.S. Hij gelooft niet
in de noodzaak en zelfs niet in de wen
selijkheid van de opheffing van Haar
lemmerliede.
Pastoor Keyer voorziet bovendien nog
een verslechtering van de positie der
katholieken in de op te heffen gemeen
te. In Haarlemmerliede is een stevige
meerderheid katholiek. De haast dage
lijkse omgang met het gemeentebestuur
deed de katholieke instellingen een ze
gen voor de streek zyn. In het vergro
te Haarlemmermeer vormen de katho
lieken een minderheid. De positie van
de katholieken van Haarlemmerliede
wordt sterk verzwakt. Over het afstaan
van Zuid-Schalkwijk is men het in
Haarlemmerliede vrijwel eens. „Dat is
een verloren gebied", zegt de heer
Vriezekoop. „Het was te gek, om van
Halfweg naar Zuid-Schalkwijk te ko
men moest je over Haarlems gebied",
licht architect van Engelen toe. De
hereniging van Spaarndam onder be
heer van Haarlem levert ook al geen
onoverkomelijke bezwaren op, al grin
nikt men een beetje om de motieven
die Haarlem heeft aangevoerd. Men
kent Haarlem, zegt men 111
Spaarnwoude.
et ergste vindt men algemeen, dat
men een deel wordt van Haar
lemmermeer, een zo heel anders
geaarde gemeente met een zo heel an
ders geaarde bevolking. Men weet wel
dat Haarlemmermeer het ook niet kan
helpen, dat het allemaal zo gelopen is.
Van de 25 raadsleden van Haarlemmer
meer, hebben er destijds 7 tegen het
pre-advies gestemd om de gebieds
uitbreiding te aanvaarden. Maar Haar
lemmermeer kan het niet aan, zo
vreest men. Van de Kaag tot aan het
Noordzeekanaal. Je kunt van de raads
leden toch niet verwachten, dat ze zich
van alle verlangens en wensen in alle
deeldorpen op de hoogte komen stellen.
Haarlemmermeer is agrarisch en Haar
lemmerliede is goeddeels een forensen
gemeente. Haarlemmerliede is goed
deels katholiek en Haarlemmermeer
niet. De mensen in Haarlemmerliede
geloven niet in de noodzaak van de op
heffing.
Met burgemeester drs. J. Vissers zijn
ze van oordeel, dat ze er wat hun voor
zieningen betreft flink op achteruit zul
len gaan. Ze houden het nog altijd op
een samenvoeging van Halfweg en
Zwanenburg, eventueel uitgebreid met
Badhoevedorp tot één, zelfstandige ge
meente. Zoals de kaarten nu liggen,
zien ze de datum van 1 januari 1959
met een bezorgd gezicht tegemoet.
lllllflItlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII
De voorgestelde samenvoe
gt^ ging van de gemeente Haar-
lemmerliede en Spaarnwoude
enerzijds en Haarlemmermeer ander
zijds, is een weinig bevredigende op
lossing van een vraagstuk, dat be
slist niet zo urgent was dat het ge
koppeld moest worden aan een be
trekkelijk onbelangrijke grenswijzi
ging als Haarlem vroeg. Door deze
twee zaken te koppelen, hebben G.S.
de ene kwestie te traag, de andere
te snel behandeld.
De zaak waar het in dit geval om
draait is: is de voorgestelde oplos
sing de enig juiste? Die vraag moet
men zich stellen, want de opheffing
van een gemeente is waarachtig geen
aangelegenheid die men zomaar af
doet, omdat een hangende kwestie
daartoe toevallig een mooie aanlei
ding biedt. Het vergemakkelijkt wel
iswaar de controlerende taak van
G.S., maar dat op zichzelf mag nog
geen reden zijn om twee gemeenten
tot één samen te voegen. Zeker niet
wanneer geen der partijen daarom
heeft gevraagd; de één er zelfs fel
tegen en de ander er beslist niet
vóór is.
Tussen Amsterdam en Haarlem
moet een sterke agrarische buffer
gemeente komen, zeggen G.S. in hun
toelichting, om te voorkomen dat de
stedelijke agglomeraties aan elkaar
vastgroeien. Dit zal zo vervolgen
zij het meest dreigen in het noor
delijk gedeelte van het tussengebied,
het gebied derhalve van Haarlem
merliede. En Haarlemmerliede heeft
alweer volgens G.S. zeker na
het afstaan van zuid-Schalkwijk en
oost-Spaarndam niet voldoende fi
nanciële draagkracht om zich als
zelfstandigheid te handhaven.
Nu hoeft men slechts de nood
kreten van vrijwel alle gemeente
besturen te lezen om te weten, dat
iedere gemeente financieel aan han
den en voeten door het rijk gebon
den is. Van een financiële zelfstan
digheid is geen sprake meer. En
wanneer die autonomie noodzakelijk
moest worden prijsgegeven, dan is
het maar het beste om daarvan zo
veel mogelijk de vruchten weg te
slepen. Die vruchten zijn de uitke
ringen uit het gemeentefonds, waar
op ook Haarlemmerliede aanspraak
maakte. En als het uit hoofde van
zijn functie als buffergemeente bij
zondere voorzieningen moest treffen,
dan heeft het ook recht op subjec
tieve uitkeringen.
Blijkens de Memorie van Toelich
ting vragen G.S. van de buffergemeen
te, die tussen stedelijke agglomera
ties in ligt, bijzondere bestuurskracht.
Wij menen te mogen betwijfelen of
Haarlemmermeer met zijn vele deel
dorpen en zijn grote afstanden een
dergelijke bestuurskracht kan op
brengen. De raad van Haarlemmer
meer twijfelde daar zelf evenzeer
aan, blijkens het raadsverslag van
7 maart 1957.
Men krijgt sterk de indruk, dat
G.S. hier trachten langs een achter
deurtje de veel-omstreden conclusies
van het rapport Ter Veen binnen te
halen, dat samenvoeging van vele
gemeenten in Noord-Holland be
pleitte.
Waarom tracht men niet serieus
de veel meer bij elkaar passende be
volking van Halfweg, Zwanenburg
en desnoods Badhoevedorp in één,
zelfstandige gemeente onder te bren
gen die dan een heel eigen karakter
heeft: een halfstedelijke gemeenschap
met landelijk karakter. Haarlemmer
meer krijgt dan een meer uitgespro
ken agrarisch karakter en beide
zouden nauw samenwerkend on
der supervisie van de Provinciale
Planologische Dienst en in het kader
van de Wet op de Gemeenschappe
lijke Regelingen een voortreffe
lijke buffergemeenschap kunnen vor
men tussen de stedelijke agglome-
ratics
Laten Gedeputeerde Staten met
sterker argumenten komen om deze
samenvoeging te bepleiten,
of laten zij met een doel
treffender voorstel komen.
