i
m.
RAI
EEN VOLK OP WIELEN
autobezitters
In Amerika 70
op 170 miljoen inwoners
He
Overweldigende ontvangst
van DAF-personenauto
i
KVP-bestuur
van af d. Leiden
afgetreden
Tafelpoten met krassen? Prachtbijts
De rechter
en zijn beul
a? s? sss
I Los Angeles een j
Miljoenenwerk nu
waardeloos
Marktordening ad. 54 miljoen gulden
Produktie zal minstens verdubbeld
worden tot 50.000 per jaar
Missiologisch pionier
ZATERDAG 22 FEBRUARI 1958
PAGINA 5
mm
De auto waarover U denkt staat op de
AMSTER DAM
van 13-23 Februari
„werelddorp
Oxy staalfabriek
vandaag geopend
Straks weer miljoenen
voor sloop en slechting?
De „Modjokerto" in
Rotterdam gearriveerd
Met vijftigtal repatrianten
Bijzonder transport met
succes verlopen
Eindbedragen voor melkprijs garanties
1956-1957 vastgesteld
Eregoud voor Van
Doornes
Wrijving naar aanleiding
van kandidatuur voor
de groslijst stemming
Nederlandse nota aan
de landen van de
NATO
Standpunt inzake maat
regelen van Indonesië
Geheime zenders
Mgr. W. J. Pompe
door
FRIEDR. DÜRRENMATT
Dr. Anton Freitag SVD
!.60
Advertentie
Het autoverkeer heeft in Amerika een geweldige omvang gekregen, en het Amerikaanse landschap heeft zich sterk
gewijzigd door het zich steeds uitbreidende wegennet.
laatste
et is een onbetwistbaar feit, dat
in geen land ter wereld zoveel
auto's rijden als in de V.S. De
te statistieken geven aan, dat op
?nn,„',''volki"K van 170 miljoen zielen
dit io 2eiL autobezitter zijn. Wie nooit
cdfeis hoorf" bezocht en dergelijke
v f »i *"wel eei*s geneigd hier-
nt S i een tikje sma-
ün benijdend kennis te ne
men. Tot welke categorie ikzelf voor
heen behoord mag hebben, een ver
blijf van ruim een jaar hier heeft mij
van deze dwaling mijns weegs terugge
bracht en heeft mij doen inzien, dat
autobezit in dit land even noodzakelijk
is, als het bezit van een fiets in Ne
derland. Zoals een Amerikaan het
heel juist opmerkte: „Tot in de twinti
ger jaren was de auto het speelgoed
van de rijke man, nu is hij een nood
zaak voo. de gewone man".
De afmetingen, die het autoverkeer
heeft aangenomen, hangen samen met
de enorme ruimte van dit land, dat
nooit volkomen is opengelegd, ook niet
door de spoorwegen, tot de personen
auto's, de bussen en trucks de weg ver
overden, en door hun verschijning de
aanleg van steeds nieuwe en betere
wegen stimuleerden. Het bezit van een
Amlriï**1149 llet voor de doorsnee-
„„TI.V.,,.'"' '""S'-Uik zijn droom van
een huis met tuin te verwezen
lijken. Ruimte hiervoor was er in over-
vloed, het probleem was een goede en
-snelle verbinding met de plaats van
zijn arbeid.
De massaproduktie van de auto met
dientengevolge prijzen binnen het be
reik van de man met een mid<ielin^g
inkomen, betekende ietterlp, een
vreedzame revolutie in de gehe
nomie en levenswijze in de v.o.
ontstaan der supermarkets hing er mee
samen, want in de uitgestrekte nieuwe
woonwijken was het gemakkelijk en
tijdbesparend voor de huisvrouw om
al haar inkopen op een centraal punt
te kunnen doen, en het bezit van een
auto maakte het ook mogelijk de zak
ken vol boodschappen zelf mee te ne
men. Om onnodig veelvuldig bezoek
aan de markt te voorkomen was het
wenselijk van alles liefst een voorraad
voor verscheidene dagen in te slaan,
hetgeen weer de grote vlucht van de
ijskasten- en diepvriesindustrie ten ge
volge had, die op zijn beurt weer leidde
tot de miljardenbusiness van het be
vroren voedsel.
In de oude stadscentra van New
York, Chicago, San Francisco vindt
men nog en min of meer adequaat
stelsel van publieke vervoermidde
len, maar het zou ondoenlijk zijn de
enorme uitgestrektheid van de sub
urbs, de tegenwoordig soms negen
tiende van de stadsoppervlakte be
slaan, ook maar enigszins bevredi
gend te bedienen.
De ontwikkeling van een stad bijv.
als Los Angeles zou onbestaanbaar zijn
geweest zonder de auto. Want waar
Den Haag wel eens 'n groot dorp wordt
genoemd, zou men Los Angeles als
„werelddorp" kunnen betitelen. De be
trekkelijk kleine oude stadskern, die
hier als overal elders in de U.S. „down
town" heet, zit als een spin in het web
van een uitgestrekt complex tuindor
pen. Dure ais Beverley Hills en Holly
wood, midddeldurals Santa Monica aan
de Stille Oceaan en Pasadena aan de
rand van de woestijn, en de woonwijken
van hoofdzakelijk arbeiders en kleine
middenstand als Culver City en Veni
ce. Daar bewonen zeker drie vijfde
van de ruim 6 miljoen „Angelenos" al
naargelang van hun inkomen kapitale
villa's of kleine bungalows met eigen
tuin en de minder drukke zijstraten
bieden buiten schooltijd hetzelfde beeld
als een zijstraat in onze Hollandse bui
tenwijken van voetballende, vliegerende
en rolschaatsende kinderen. Het grote
verschil, dat direct in het oog springt
vormen de talrijke auto's, die overal
geparkeerd staan.
Bij nauwkeuriger beschouwing komt
een ander en diepergaand ver
schil naar voren, nl. de bouwwijze
der huizen. In de Nederlandse woning
is de huiskamer gewoonlijk aan de
straatkant gelegen en de doorsnee Hol
lander zit graag ge"oegll->^ JlfïjL zn1J"
faam met een kop thee of koffie om
de wandelende en fietsende voorbijgan
gers gade te slaan en, ach ja, ookwel
eens te bekritiseren. Hier zou jen slechts
Voorbijschietende auto's te bekijken
*ijn. Gevolg, dat de meeste nieuwe wo
ningen de woonruimte achter hebben
biet uitzicht op de eigen tuin, waar ae
Amerikaan in het algemeen zeer veel
moeite en geld voor over heeft, en aan
de straat de keuken, badkamer, garage
e d. Door de overvloed van ruimte
Wordt het ergens te vol, dan begint
men maar weer een kilometer of tien
Verderop te bouwen. Wat maakt die
eis tand uit voor een auto! gaat men
nok steeds meer in de breedte en diep
te, in plaats van in de hoogte bouwen,
twee-verdieping huizen worden in
de nieuwe woonwijken steeds zeldza
mer. Om het nijpende parkeerprobleem
net hoofd te bieden vereisen de bouw
voorschriften in Los Angeles bijv. dat een
bepaald percentage van de oppervlak
te van nieuwe zaken- en flatgebouwen
5 J
voor parkeerruimte wordt gereserveerd
en moeten gewone woonhuizen minstens
twee garages hebben. Zo oefent koning
auto ook zijdelings zijn invloed uit op
het totale stadsbeeld.
Dat Los Angeles overigens de stad
is met de meeste auto's per hoofd van
de bevolking konden wij al direct con
stateren toen wij met de Greyhoundbus
hier binnenreden langs een van de zg.
freeways, de aderen van het snelver
keer, die „downtown" met de buiten
wereld verbinden. Het was het uur, dat
alle werkers huistoe gingen en wij zagen
de 5 rijbanen van het ons tegemoet
komend* verkeer als een onafzienbaar
op en neer golvend lichtend lint, dat
zich bij het naderkomen telkens oploste
in paren vurige autolampen. Een waar
lijk fantastisch schouwspel.
Het algemene autobezit heeft ook ver
andering gebracht in de vrijetijdsbe
steding hier. Men schat, dat voor 85 pet
van de Amerikanen de „family-car"
een hoofdrol speelt in het doorbrengen
Hiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiniiiiiiiiiiiliiiniiiiin
iïiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiifr
van zijn vakantie. Dit maakte weer, dat
tot in de- verste uithoeken van het land
motels, motor- of autohotels, in alle
prijsklassen als paddestoelen opscho
ten om aan de behoeften van deze nieu
we soort vakantiegangers tegemoet te
komen.
De migratie tussen de staten onder
ling is door dit alles in sterke mate
toegenomen en misschien nergens ter
wereld vindt men zo'n vlottende be
volking als in de V.S. Dit geeft aan
het leven iets onbestendigs, een sterk
gevoel van tijdelijkheid. Oudere men
sen weten nog te vertellen, hoe zjj
opgroeiden in een gebondenheid met
het ouderlijk huis, de buurt, de paro
chie. Zij hadden gemeenschapsgevoel,
het besef ergens „bjj te horen - De
tegenwoordige jeugd mist deze acn-
tergrond. Zelfs de boeren kennen met
meer zo de verbondenheid met hun
grond, die richting aan hun leven
placht te geven. Trouwens, vele van
hen zijn geen boer van huisuit. Vaak
zjjn het stadsmensen, automonteurs,
winkeliers of zo, die gedreven door
een verlangen naar de natuur van
hun spaarduitjes een kleine farm heb-
hen zijn geen boer van huis uit. Vaak
nood, men laadt zijn zaakjes maar
weer op een truck en zoekt het hoop
vol weer verderop.
Een ander aspect van deze keerzijde
van de auto-medalje is de invloed, die
het gemak van de steeds gereedstaande
wagen heeft op de karaktervorming
en gezondheid van de jeugd. Lopen
doen de meesten slechts als het niet
anders kan, wandelen of fietsen als
sport is hier onbekend. Wij waren on
langs op bezoek bjj een familie, waar
het 10-jarige zoontje wilde gaan spelen
bij een vriendje, dat een straat verder
woonde. Maar even erheen lopen, neen,
dat was het jongemens te veel moeite,
dus zeurde hij net zo lang, tot mama
het bezoek met veel verontschuldigin
gen alleen liet om het lastige jongetje
met de auto naar zijn vriendje te rijden.
In medische kringen begint men reeds
zijn bezorgdheid uit te spreken over de
verslappende invloed, die de auto op
het physiek van het Amerikaanse volk
heeft. Vergelijkende cijfers betreffende
de keuring voor de militaire dienst
hier en in Europa spreken een waar
schuwende taal. Iemand beweerde hier
onlangs, dat de Indianen de strijd tegen
de blanke indringers al bij voorbaat
verloren hadden, omdat zij het wiel met
kenden. Dit is een nieuw en belangwek
kend gezichtspunt. Maar men zou dan
ook kunnen stellen, dat ditzelfde wiel,
dat de veroveraars ter overwinning
voerde, nu voor hun nakomelingen een
ernstig nadeel dreigt te worden.
L.H.B.
In een korte plechtigheid is vanmor
gen te elf uur de nieuwe oxystaalfa-
briek van Hoogovens te Beverwijk offi
cieel door de directie geopend. Enkele
honderden genodigden woonden deze
voor de Nederlandse staalindustrie be
langrijke gebeurtenis bij.
De oxystaaltabrlek, waaraan we ter
gelegenheid van de proefproduktie, uit
voerige aandacht hebben gewijd, is de
eerste fabriek van het Hoogovencom
plex, die geheel op Beverwijkse bodem
staat. Het is de vierde oxystaalfabriek
in de wereld, er zijn nog enkele der
gelijke fabrieken in aanbouw die de
produktie #an met behulp van zuurstof
uit ruw jjzer te blazen staal ter hand
neemt.
(Van onze correspondent)
Tijdens de deze week gehouden ver
gadering van de gemeenteraad van Anna
Paulowna is aan burgemeester M. Th.
Mijnlieff gevraagd, of het geen ver
lichting voor de heersende werkloos
heid zou betekenen, indien de, voor de
oorlog begonnen, aanleg van een auto
snelweg van de Stolpen naar de Af
sluitdijk werd afgemaakt. Het antwoord
hierop was voor de raadsleden ver
bijsterend nieuws.
Dit werk, waaraan reeds miljoenen
ten koste zijn gelegd, zal nimmer
'orden voltooid. Wel zullen er «veer
ettelijke miljoenen moeten worden
uitgegeven om te slopen en te slech
ten wat er nu staat en ligt.
Deze weg, die naar vooroorlogse be
rekening een aanmerkelijke verlichting
zou geven voor het verkeer tussen Alk
maar en de Afsluitdijk, bevat momen
teel acht geheel voltooide kunstwerken
(een tunnel, een viaduct en zes brug
gen), verbonden door een zandonder-
laag voor een 30 meter brede autoweg,
die gemiddeld zeven meter boven het
maaiveld ligt. Nu heeft deze zaak al
leen nóg waarde voor degene, die ze
st -aks za! moeten slopen.
Ir M. Ie Cosquino le Bussy, hoofdin
genieur-directeur van Rijkswaterstaat,
heeft als zijn mening uitgesproken, dat
het jammer is, dat voor deze weg geld
s uitgegeven en dat het juist zou zijn
nog grotere bedragen te besteden aan
de voltooing ervan. Tot sloping zou ir.
Le Cosquino le Bussy niet willen over
gaan. „Maar Holland zal nog een grote
ontwikkeling doormaken en wellicht zal
de weg dan nodig zijn.
Gisteren is het m.s. „Modjokerto",
dat een vijftigtal passagiers en negen
honden uit Indonesië repatrieerde, te
Rotterdam aangekomen.
Ofschoon de Lloyd op haar vracht
schepen, die immers geen arts aan
boord hebben en niet zijn ingericht voor
het vervoer van kinderen, zo min mo
gelijk jeugdigen meeneemt, had men on
der de huidige omstandigheden 31 kin
deren beneden de twaalf jaar vervoerd.
De volwassen passagiers waren uit
sluitend dames. De reis had een uit
stekend verloop.
Naar de gezagvoerder, kapitein G. L.
Slothouwer uit Wassenaar, bij aankomst
vertelde, was er bij het passeren van
een ander schip op zee geen groet met
de scheepsfluit nodig geweest. De kin
deren brachten nl. in vereniging meer
geluid voort, dan de scheepsfluit kon
produceren.
Vrijdag is met succes een zeer zware
scheepsschroef over de weg van Vaas-
sen naar Amsterdam vervoerd. Deze
schroef, 7000 kg wegende en met een
diameter van 4.20 meter, is in sfero-
idaal grafietjjzer gegoten door de
n.v. nederlandse ijzergieterij „Vulca-
nus" te Vaassen.
Daar de normaal voor het wegver
keer toegestane breedte 2,50 meter be
draagt, was voor het transport van
Vaassen naar Amsterdam een speciale
vergunning nodig van de rijks
dienst voor het wegverkeer te Den
Haag, die voor dit transport een apar
te route voorschreef.
(Van onze Haagse redactie)
Binnen uiterlijk vier weken zal door
de melkfabrieken 157 miljoen gulden
aan de veehouders worden uitbetaald
ter gedeeltelijke realisering van de
melkprijsgarantie 1956/1957. Het ge
hele bedrag voor dat melkjaar is vast
gesteld op ruim 211 miljoen. In begin
1959 zullen de resterende 54 miljoen,
die de uitgestelde nabetaling van 1 ct.
per kg melk vormen, worden uitbe
taald. Minister Vondeling heeft dit me
degedeeld in antwoord op vragen van
het Tweede Kamerlid Vredellng (P.
v.d.A.)
De minister voegt er aan toe, dat
het uit een oogpunt van financiering
van het landbouwbedrijf wenselijk is de
uitbetaling van de melkgarantie eerder
te doen dan in het afgelopen garantie
jaar. Hij is voornemens hierover tij
dig met minister Hofstra te overleggen,
mede in verband met de vraag of 's-
lands kas het toelaat om tegen het ein
de van he komende melkjaar reeds
een gedeeltelijke betaling te doen.
Over de financiële resultaten in
1956/1957 zegt de minister dat 54
miljoen nodig is geweest voor de te
korten, die bij het marktordenend
beleid van het produktschap voor
zuivel zijn ontstaan. In het kader van
dit beleid moesten grote hoeveelheden
worden ingeleverd en met verlies
weer worden geëxporteerd. Het stan
daardiseren van de melk op een vet
percentage van 2,5 betekent dat
20.000 ton boter vrij komt.
De jaarinkomens van de boer-bedrijfs-
leider op weidebedrijven van 20 ha
bedroeg 7650, op de gemengde bedrij
ven van ca. 10 ha 5300 en op de
akkerbouwbedrijven variërend van
2500 tot 6300.
Tijdens een ontvangst, welke de directie van Van Doornes Automobielfabriek
N.V. te Eindhoven vrijdag ter gelegenheid van de R.A.I.-tentoonstelling hield in
het Amstelhotel te Amsterdam, heeft de heer E. J. Muller, voorzitter van de
vereniging „Nederlands Fabrikaat", aan de heren dr. H. J. en W. A. V. van
Doorne de erepenning in goud uitgereikt, welke door de vereniging is ingesteld
om verdienstelijke leden te eren. V-l.n.r.: de heren W. Van Doorne, dr. H. van
Doorne en E. J. Muller.
men wachtlijsten moeten instellen. On
danks het feit nu, dat men de aspirant
kopers niet stimuleert in het zich op
die wachtlijst laten plaatsen, had men
vrijdagavond op de RAI-tentoonstelling
alleen al ruim 1650 liefhebbers geno
teerd. In Eindhoven zijn bovendien 400
schriftelijke aanmeldingen binnengeko
men en bij de vrachtwagendealers van
de Daf in Nederland is het totaal 500.
Men verwacht dan ook, dat aan het ein
de van de RAI-tentoonstelling zeker
een drieduizend kandidaten zich hebben
gemeld.
In Nederland hebben 600 automobiel
handelaars de directie van de DAF-fa
brieken verzocht op te mogen treden
als dealers en, zoals gezegd, in tweeën
veertig landen hebben te goeder naam
en faam bekend staande importeurs
verzocht als agent te mogen optreden.
(Van onze speciale verslaggever)
„De belangstelling en het enthousias
me, waarmee onze DAF-personenauto
is ontvangen, is overweldigend en wij
zijn ons wel bewust van de consequen
ties ervan". Zo sprak gisteravond dr.
H. J. van Doorne tijdens een receptie,
die is gehouden ter gelegenheid van de
RAI-tentoonstelling te Amsterdam. Het
succes van de DAF-personenauto heeft
o.a. tot gevolg, dat de plannen, welke
zijn ontvouwd voor de produktie, zullen
moeten worden herzien. Men heeft uit
tweeënveertig landen in de gehele we
reld, tot zelfs de Verenigde Staten toe,
dusdanige contracten en voorstellen aan
geboden gekregen, dat zelfs een produk
tie van honderdduizend wagens per jaar
niet voldoende is om aan de eerste
vraag te beantwoorden. De gebroeders
van Doorne hebben dan ook besloten,
dat de produktie minstens verdubbeld
zal worden en op minimaal 50.000 zal
worden gebracht. Want, zo zeggen de
van Doornes, de kans, die wij nu krijgen,
moeten wij benutten.
Elke dag nog komen op de fabriek
in Eindhoven honderden felicitaties
binnen uit binnen- en buitenland.
Het grootste teken van lof kregen
de gebroeders van Doorne echter gis
teravond, toen de voorzitter van de
Vereniging „Nederlands Fabrikaat",
de heer E. J. Muller, de erepenning-
in-goed overhandigde. Voorzover is na
te gaan, is het de eerste keer, dat
deze onderscheiding door de vereni
ging aan een harer leden is verleend.
De heer Muller noemde de prestatie
van de gebroeders van Doorne om
in deze tijd van concentratie in de
automobielindustrie als een nieuwe
ondernemer op de markt te komen
een uniek staaltje van Nederlandse
ondernemingszin.
Wjj vertelden al, dat er een overwel
digende be'angstelling voor de DAF-
auto bestaat. Omdat de produktie eerst
later in het jaar op gang komt, heeft
Ook de buitenlandse publiciteitsorganen
hebben zich bijzonder vleiend over de
(Van onze i rrespondent)
Tijdens een algemene ledenvergade
ring van de K.V.P. afdeling Leiden is
vrijdagavond na een motie uit de ver
gadering, waarin over het beleid van
het bestuur in afkeurende zin werd ge
sproken, het bestuur in zijn geheel af
getreden. De motie werd namelijk met
7464 stemmen aangenomen.
Achtergrond van dit optreden is een
meningsverschil over de kandidatuur
van de heer A. van Dijk voor de ge
meenteraad. De heer van Dijk, die
sinds vorige gemeenteraadsverkiezing
als voorzitter van de katholieke raads
fractie optreedt, is volgens het advies
van de adviescommissie voor de kandi
datuur van de groslijststemming op de
dertiende plaats gesteld. De Leidse
raad telt acht leden. Naar aanleiding
hiervan heeft een kiescomité-van Dijk
actie gevoerd. Het bestuur meende
hierop dat in een vergadering zijn be
leid ter sprake moest komen en in de
ze vergadering, die zeer verhit was,
kwamen de vele geschilpunten die tus
sen de heer Van Dijk en het bestuur,
i.e. voorzitter en secretgrisse, gerezen
waren, aan de orde.
Zeer zwaar woog in dit verband
het feit dat een vertrouwelijke brief
over de heer Van Dijk, die door de
secretaresse aan de voorzitter was
gericht een brief die in een badi
nerende toon was gesteld door de
voorzitter per ongeluk in een enve
loppe was gesloten die aan de heer
van Dijk werd gestuurd.
Intussen is een commissie van zeven
personen gekozen die een vergadering,
waarin een nieuw bestuur wordt geko
zen, voorbereidt. De thans zitting heb
bende bestuursleden stellen zich niet
herkiesbaar.
Naar de Nederlandse ambassadeur
te Parijs, mr. Beyen, gisteren volgens
Reuter te °arjjs heeft meegedeeld,
heeft de Nederlandse regering aan de
Indonesische regering bekend gemaakt,
dat zjj niet de wettigheid erkent van
de besluiten en de maatregelen, ge
richt tegen de Nederlandse onderdanen
en Nederlandse belangen in Indonesië.
Voor de politierechter te Leeuwar
den hebben vrijdag zeven personen te
recht gestaan, die zich schuldig hadden
gemaakt aan het gebruik van geheime
zenders, zonder de vereiste toestem
ming van de minister van verkeer en
waterstaat. Er werden onvoorwaarde
lijke straffen geëist, variërend van
twee weken tot twee maanden hechte-
Advertentie
auto van de DAF uitgelaten. Zo heeft ,^n nota's, waarbij van deze stap werd
- de variomatic- kennis gegeven aan alle landen dis
de Duitse televisie
film" van de Nederlandse televisie over
genomen en daarvan vijl' minuten, voor
zien van uiterst deskundig commentaar,
vertoond. Het gevolg is geweest, dat
er een enorme belangstelling in Duits
land is ontstaan. Invloedrijke impor
teurs met een uitgebreide dealersorga
nisatie zjjn tijdens de RAI-tentoonstel-
Iing naar Nederland gevlogen om zake
lijke contacten te leggen. Zij kwamen
uit Duitsland, Zweden, Denemarken,
Frankrijk en uiteraard uit België en
Luxemburg.
bij de NATO zijn aangesloten, wordt
gezegd, dat de Indonesische besluiten
en maatregelen In strijd zijn met de
grondbeginselen van de internationale
wetten.
De oud-deken van Den Haag mgr. W.
J. Pompe, die enige tijd terug werd be
diend, is opgenomen in het Sint-An-
toniusgasthuis te Utrecht.
25
„Je vergist je," zei Baerlach, die op het plein
stond, oud en bibberend in de frisse morgen, „je
zult me niet vermoorden. Ik ben de enige, die je
kent en dus ook de enige, die een veroordeling
over je kan uitspreken. Ik heb je veroordeeld, Gast-
mann, ik heb je ter dood veroordeeld. Je zult de
ze dag niet overleven. De beul, die ik heb uitge
zocht, zal je vandaag opzoeken. Hij zal je doden,
want dat moet in 's hemelsnaam nu eindelijk
maar eens gebeuren."
Gastmann kromp in elkaar en staarde de oude
man verwonderd aan. Maar deze stapte het station
in met zijn handen in zijn overjas zonder om te
kijken. Hij verdween in het donkere gebouw, dat
zich langzaam met mensen vulde.
„Ouwe gek," schreeuwde Gastmann plotseling de
commissaris achterna, zo hard, dat een paar voor
bijgangers zich omkeerden. „Ouwe gek." Maar
Baerlach was niet meer te zien.
Het was een stralende dag. De zon wierp harde
en lange schaduwen over de stad, die het licht op
zoog en in de kleine steegjes verborg om het in de
nacht met duizenden lichtjes weer terug te spuwen.
Tschanz wachtte een uur lang. Hij liep rusteloos
op en neer door de galerijen bij de kathedraal en
keek omhoog naar de waterspuwers, die met hun
komische gezichten in de scherpe zon naar het pla
veisel staarden. Eindelijk gingen de deuren open.
Er kwam een stroom van mensen uit, maar hij
zag direct de witte regenjas. Anna kwam naar
hem toe. Ze zei, dat ze blij was hem hier te zien en
gaf hem een hand. Ze liepen de Keszlerstraat in
midden tussen dromen kerkgangers, omstuwd
door oude en jonge mensen, een professor en een
netjes uitgedoste bakkersvrouw, twee studenten met
een meisje in hun midden, een half dozijn ambtena
ren, iedereen keurig gewassen en opgetuigd, ver
langend uitziend naar het zondagsmaal. Anna en
haar begeleider kwamen op het Casinoplein, staken
het dwars over en gingen een straat in. Bij de brug
bleven ze staan.
„Anna," zei Tschanz, „vandaag grijp ik de moor
denaar van Ulrich."
„Weet u dan, wie het is?" vroeg zjj verrast.
Hij keek haar aan. Zij stond bleek en smal voor
hem. „Ik geloof, dat ik het weet," zei hij. „Wil je
voor mjj," hij aarzelde met zijn vraag, „hetzelfde
zjjn als je was voor je overleden verloofde?"
Anna antwoordde niet direct. Zij trok haar jas
strakker om zich heen als had zjj het koud. Een
zachte wind woelde haar haren door elkaar, maar
tenslotte zei ze: „We zullen het daar op houden."
Ze gaven elkaar de hand en Anna ging naar de
andere oever. Hij keek haar na. Haar witte man
tel scheen tussen de berkenstammen door, dook hier
en daar op tussen de wandelaars en verdween ten
slotte. Toen ging hjj naar het station, waar hij zijn
auto had laten staan. Hij reed naar Ligerz. Het was
bjjna middag, toen hjj daar aankwam. Want hjj
had langzaam gereden, was af en toe uitgestapt en
rokend de velden ingelopen, dan weer naar de auto
teruggekeerd en doorgereden. Hij stopte op de par
keerplaats in Ligerz én liep de trap op naast de
kerk. Hjj was rustig geworden. Het meer was diep
blauw, de wijngaarden stonden bladerloos en de
aarde ertussenin was bruin en los. Maar Tschanz
zag niets daarvan en bekommerde zich nergens om.
Hjj liet het dorp achter zich en omhoog met gelijk
matige stappen zonder om te kijken of de pas in te
houden. De weg ging steil tegen de berg op, om
zoomd door witte muren. De ene wijngaard na de
andere liet hij achter zich. Zjjn rechterhand hield hjj
in zjjn jaszak. Soms kruiste een wezel zjjn weg, bui
zerds stegen op, het land sidderde in het vuur van
de zon alsof het midden in de zomer was. Onop
houdelijk klom hij. Later dook hjj in het bos en liet
de wijngaarden links liggen. Het werd koeler. Tus
sen de stammen blonken de witte Jura-rotsen. Hij
klom steeds hoger, steeds met dezelfde pas en hjj
kwam nu tussen de velden. Het was bouw- en wei
land, de weg klom nog maar weinig. Hij passeer
de een kerkhof, een rechthoek van grijze muren met
een groot 'hek. In het zwart geklede vrouwen lie
pen op de wegen. Een oude kromme man stond
de wandelaar na te kijken, die steeds verder ging
met zjjn rechterhand in zjjn jaszak.
Hij bereikte Prêles, passeerde hotel Baren en ging
de kant op van Lamboing. De lucht boven de hoog
vlakte stond onbeweeglijk. Er was geen mist, al
les was duidelijk zichtbaar, ook de meest verwij
derde voorwerpen. Alleen de top van de Chasseral
was met sneeuw bedekt, verder was alles bruin
gekleurd, doorbroken door het wit van de muren
en het rood der daken en door de zwarte banen
van de akkers. Gelijkmatig liep Tschanz verder. De
zon stond in zjjn rug en wierp zijn schaduw voor
hem uit. De straat zwenkte, hij liep langs de zage-
rjj, nu met de zon van opzjj. Hjj ging 'verder, ge
dachteloos, zonder op te kijken, gedreven door slechts
één verlangen, één hartstocht. Ergens blafte een
hond, hjj kwam dichterbij, besnuffelde de voorbij
ganger en liep weer weg. Tschanz ging voort, steeds
aan dezelfde kant van de weg, stap voor stap, niet
langzamer en niet vlugger, het huis tegemoet, dat
opdook uit het bruine veld, omringd met populie
ren. Zij schoenen zonken weg in de warme aar
de van een pas omgeploegd veld. Hjj bereikte het
hek, het was open en hjj ging verder.
(Wordt vervolgd).
Zeer waarschijnlijk is het voor
de katholieke missie een groot
voordeel geweest, dat de jeugd-
wens van pater dr. Anton Frei-
tag S.V.D. om later missionaris
te worden, nooit in vervulling is
gegaan. Niet, dat pater Freitag
geen goed missionaris zou zijn
geweest, maar alleen, omdat de
betekenis van missionaris Frei
tag voor de missionering in het
algemeen wellicht veel geringer
zou zijn dan die van missioloog
Freitag. Stellig heeft deze ge
dachte ock bij de stichter van
de missiecongregatie van de pa
ters van het Goddelijk Woord,
pater Arnold Janssen, voorge
zeten, toen hij van de wijdelin
gen van 1908 uitgerekend aan
Anton Freitag, afkomstig uit Al
tenbeken (Westfalen) de op
dracht gaf om zich in de nog
jonge wetenschap, van de mis-
siologie te gaan bekwamen.
Voor deze jonge priester, die
tot dan toe geen groter ideaal
had gekend aan uitgezonden te
worden naar 'n vreemd missie
gebied, zal deze studie-opdracht
niet licht geweest zijn. Toch be
tekende dit niet, dat pater Frei
tag maar matig geïnteresseerd
was in de studie aan de univer
siteit van Munster, die in 1910
dank zij prof. dr. Jos Schmid-
Wn de beschikking kreeg over de
eerste leerstoel voor missiologie. Integendeel. Het besef, dat ook deze stu
die voor de missie van groot belang was, deed pater Freitag als eerste
priester ter wereld, in een recordtijd promoveren tot doctor in de missio
logie. Het proefschrift was gewijd aan de grote apostel van de Indianen,
Bartolomeo de las Casas. De dissertatie vormt het begin van een onaf
zienbare reeks boeken en publikaties, welke in de loop der jaren van de
hand van dr. Freitag zijn verschenen Welke functies hyQ,°°k"fl"
vuld (leraar aan het gymnasium te Steyl Van 1915 toL1®*7},!!
nrofessor aan de bisschoppelijke academie te Paderborn van 1922 tot 1921,
en secretaris-generaal van de katholieke academische „Missionsbund in
Duitsland van 1924 tot 1928), steeds is hij als publicist werkzaam geweest
Voor dr Freitag was publiciteit het middel bij uitstek om zijn nieuwe
ideën omtrent de missionering in brede kring uit te dragen. Terwille van
ditzelfde doel organiseerde hij ook vele internationale missiecongressen
o a~ te Mödling Budapest, Posen, Würzburg en Ljubljana.
De opkomst 'van het nazidom in Duitsland, maakte aan de veelzijdige
activiteit van pater Freitag in zijn vaderland een voortijdig einde. In 1937
zaahi?zich gedwongen Duitsland te verlaten en uit te wijken naar Ne-
hij hier zijn wetenschappelijke missie-arbeid voort.
waarde kwamen er tot
Werken van grote
stand. Het meest belangrijke
boek verscheen in 1952 en
zonder twijfel „Die neue Missionsdra". Dit boek verscheen tn ispzen
werd twee jaar later in het Nederlands vertaald onder de titel gerend
nüssiegetij". Volgens insiders is dit werk een synthese van Freitag s nieuwe
visie op het wereldmissiewerk en een hernieuwde oproep teuens tot aUe
katholieken om de missionering en de missionaire voorlichting op geheel
""nfboodfeba/uan 'pate'r^Freitag aan de wereld, neergelegd in „Kerend
ooit a^ueelissieuerk„ zo Mj regardeert niet alleen de missionarissen,
maar geheel de Kerk. Dit betekent, aldus pater Freitag, dat alle bisschop
pen, priesters en leken (onder deze laatsten speciaal de leden van katho
lieke organisaties) van de beschaafde wereld niet langer onbewogen mogen
blijven voor de rote nood in de onderontwikkelde gebieden. Zy allen
zullen het missiewerk krachtiger moeten gaan aanpakken. Hiervoor is,
volgens missioloog Freitag, nodig: 'n hechtere samenwerking van de diverse
missionerende congregaties en instellingen over de gehele wereld; een
grotere coördinatie van het missiewerk en daarnaast ook het present zijn
van de katholieken in de algemene hulpverleningsorganisaties."
Uitgebreider dan wij in deze schets de verdiensten van pater Freitag
hebben kunnen schilderen, zal zijn werk maandag 24 februari a.s. de
dag, waarop hij zijn gouden priesterwijding herdenkt in het missiehuis
te Steyl worden gememoreerd.
