NYLON, ROOK EN NEON
AAN DE HEMEL
Brussel wordt tijdens de Expo het Mekka
der reclamevliegers
Feestelijk boekenbal opent
de 23ste boekenweek
Nederlandse Comedie speelt
twee spelletjes van Shaw
Tdanus: Een ideaal dat nu
nog niet vatbaar is voor
verwezenlijking
r
Het regende boetes zoals eens tijdens
de diensttijd celstraffen
Werkt Hongaar
voor de A.V.O.?
Het bal was beter
Eén protestants-christelijke partij?
Antipapisme is C.H.U. vreemd.
De verduistering
te Ammerstol
„Spion' door land
genoten onder
handen genomen
Krijgen alle kinderen
hun spaargeld terug?
ZATERDAG 1 MAART 1958
PAGINA 7
JSr inB
r'nvijl de heer J. M. Schroder, de 27-jarige direc
teur van het Nederlands Luchtreclamebedrijf, ons
zijn druk vliegprogramma voor dit jaar ontvouwt,
Verkeren onze gedachten nog bij een vroegere passage
Ult ons gesprek, bij die wilde avond van de luchtmacht-
Vrienden. Dat is een opwindende gebeurtenis geweest
Vtt het verleden van de jonge directeur. Hij vervolgt
Zl]n verhaal. „Zeventig procent van onze bezigheden
échten we dit jaar op België. Bij de invalswegen van
Brussel en op het terrein van de Expo hangen we
ballonnen in de vorm van bierflessen en pakjes siga
retten in de lucht. Al onze vliegtuigen zullen reclame
teksten boven de stad slepen. Bij mooi weer schrijven
rve reclamenamen met witte rook aan de hemel en
s avonds vliegen onze machines met neonletters. Voor
e riachtreclame moeten we nog drie Harvards kopen",
denken nog steeds een beetje aan wat hij eerder
vertelde, over de jongens die de vliegeropleiding het
enige voordeel van hun militaire diensttijd vonden. Als
Sergeant-vlieger of als luitenant-vlieger meenden ze
een extra zakcentje te kunnen verdienen met iets heel
hieuws, met luchtreclame. We waren toen al te optimis
tisch, had de heer Schroder ons bekend. Met zijn lange
Bestalte even rustig neergevlijd in een stoel in zijn
kantoorverirek te Amsterdam legt hij ons uit dat hij
zijn medewerkers op het ogenblik een methode be
studeren om bij donkere hemel reclame in de lucht te
schrijven. Hij heeft het over nieuwe, grotere vlieg
tuigen kopen en zegt dan ineens: „In het iets verdere
Verschiet zullen we zeker met passagiers- en vracht-
Vervoer beginnen". „Een eigen luchtvaartmaatschappij
dus?", vragen we. „Een eigen maatschappijtje met voor
lopig zo'n twee kisten voor speciale opdrachten. Noem
het de wilde vaart, want het is niet de bedoeling dat
we op vaste lijnen gaan vliegen of de bestaande maat
schappijen met hun vaste lijnen concurrentie aandoen".
hierover. Ons oog valt voor het eerst op
.HhJuj,'V' VS' de speelgoedvliegtuigjes, boven het
scnnjjöureau van de heer Schroder. Als een spelletje,
'let begonnen. De dienstplichtige Schroder die in
onder de vleugels van 's lands luchtmacht werd ge-
toepen, kwam net van de H.B.S. Hij kreeg een oplei
ding tot vlieger, hetgeen hij op prijs stelde; maar het
blauw-grijs van het pakje en de ruimte van de kazerne
waren hem te nauw. Op een wilde avond, zoals hij ons
Vdievr' yerd het Idee geboren: je moest iets achter
Frn ,n kunnen hangen, reclame bijvoorbeeld.
l/™ l "CUj.'con je hier en daar wel huren,
in"™* d^nstvrienden werken er thans nog zeven
tt dttjf, meest vliegers", zegt de heer Schroder.
et is lastig met herhalingsoefeningen. Dan zijn we
Zeve,n weg- Bovendien heb ik dan een
moeilijke tijd omdat ik als sergeant de luitenants heb
aan te horen die ik nu werk verschaf. We moeten het
gedurende die tijd redden met onze losse medewerkers,
van wie de meesten K.L.M.-vliegers zijn, die voor ons
mi hun vrije tijd vluchtjes maken".
Een formatie reclamevliegtuigen boven het Olympisch Stadion in Amsterdam is vooral in de pauze
een vertrouw de attractie.
Het Luchtreclamebedrijf, zo hebben
We vernomen, moet vooral voor de
Expo zun personeel uitbreiden, niet al
leen vliegend personeel, maar vooral
grondpersoneel voor de bewaking en
verplaatsing van de ballonnen. „Ja, die
ballonnen-affaire is een bijkomende
werkzaamheid geworden. We kunnen ze
in aiie vormen laten maken bij een
Duitse fabriek, waarvan wij de alleen
vertegenwoordiging hebben in Europa.
Sigarettendoosjes, bierflessen^ bananen
ballonnen, maar ook schpnvliegtui-
of schijngeschutsstukken. Met deze
{dummies" kun je in de tijd van een
fVartier een hele schijnvliegbasis aan
eggen," zegt hij en hij laat ons foto s
'an die echt-lijkende rubberen straal
jagers zien. Evenmin als bij de bal-
jonnen hoeft hij op het gebied van de
'Uchtreclame-met-vliegtuigen concur
rentie te vrezen. Er is in Europa geen
weede bedrijf als het zijne aan te wij
ten. Daardoor kon hij zich wat minder
Afhankelijk maken van de engheid en
"et vele slechte weer in ons land. Hij
pon in het buitenland luchtreclame gaan
bedrijven, vliegtuigen in Turijn en
Antwerpen stationeren, zoals hij ook
2lJn materieel over Nederlandse vlieg
velden verspreid heeft. ,,De moeilijk
heid m het buitenland is altijd weer
sicZfrslUnning- Vergunning om met een
S vergunning om na zonsonder-
fp ,u;Jl guÏPing °m boven grote steden
v»nrt!PnVDe Nederlandse Rijkslucht
vaartdienst verleent bewonderenswaar
dig veel medewerking, maar elders moet
je stapje voor stapje
Als stripverhalen
Als dan ineens weer de telefoon gaat,
Vangen we flarden op van een soort
gesprek dat op dergelijke momenten
«teevast populaire boeken of
stripverhalen onderbreekt. De heer
bchröder, met zijn ogen naar de Din-
«y-toys, praat in de telefoon verheugd
Over een contract dat in plaats van
veertien dagen vijf weken geldigheid
neeft. „We waren een paar minuten
voordat de inschrijving slootoen
contract van\ een miljoenja". Wij
denken inmiddels aan die beginjaren,
waarover hij verteld heeft, hoe hij en
ijn medewerkers gezocht en gezocht
ebben naar de juiste manier om met
en sleepnet op te stijgen. Op een be
tonnen baan kreeg zo een trillend een-
mansvliegtuigje het net na lang rukken
trekken wel de lucht in, al moest
Je niet vragen hoe. Maar op een gras-
baan lukte dat niet. Dan probeerde men
bet door een paar mannen op een jeep
ïe zetten die een stuk van het net boven
hun hoofd tilden. Het net moest blijven
Paken aan de overvliegende machine
blaar als de jeep schakelde of over
bobbel reed, lagen de uitgerekte
Plannen voorover op hun neus. Einde-
juk vonden ze een systeem dat de vlie-
|ei"s na dagenlang oefenen onder de
jh'e kregen. En die netten? Op de
.beeste Nederlandse vliegvelden heeft
j®t bedrijf een volledige uitrusting en
de tijjj van zes minuten is een for-
t atie van twaalf vliegtuigen met een
g blarnetekst de lucht in, Formatievlie-
t h met een tussenruimte van tien me-
hiph leerden de heer Schroder en zijn
hstvrienden al in hun diensttijd,
ajj telefoongesprek is geëindigd. En
veri?e heer Schroder de blijkbaar slecht
hij. lon vraag in onze blik ziet, zegt
Zaj "Schrijft u er verder niet over. Ik
hjet et H uitleggen. Onze klanten willen
hie. Altijd dat we van té voren onze
griwe Plannen bekend maken. U be-
W6 ?e klant moet tevreden zijn. Toen
allps 53 begonnen deden we letterlijk
We k°? de klanten tevreden te stellen,
terii eJJreven soms regelrecht vrijbui-
hoop'tp ,.luchtvaartregels wat betreft
htondpp jijden en vliegplaatsen be
de hrw„V0?r °"s nauwelijks. Het regen-
tuir-en olvf1 e tüd- Er werden vlieg
den achter ons aangestuurd en als
De „schrijvende vliegtuigen" zijn nog maar halverwegeIn de mond van funny
face" moet nog een sigaret gestoken worden en daaronder moeten de vliegers
nog het merk schAjven.
drukke Italiaanse Rivièra, over de plei
nen van Londen en Stockholm. Er ko
men kaarten aan te pas, schema's van
gestationeerde vliegtuigen, a"to's en bal
lonnen. „Het is bij ons óf razend druk
óf tergend kalm. Het kan gebeuren dat
we overdag netten knopen, 's nachts
met de een of andere ballon naar Eind
hoven rijden, een andere in Antwer
pen ophalen, de volgende dag uren
langs het strand vliegen, tegen vijf uur
een bespreking op het ministerie heb
ben, 's avonds parachuutjes met siga
retten uitgooien en de volgende dag
nou ja, dan heb je weer omzetbelasting
te betalen, uit te rekenen hoe het met
investeringen en afschrijvingen gaat,
mensen uit te leggen dat je niet kunt
vliegen omdat het slecht weer is, ga zo
maar door." Dan spreekt hij over acht
tien man personeel die extra moeten
worden aangenomen en nog eens elf
man voor
Met korte tussenpozen dwalen onze
gedachten weer af en trachtten we ons
de jongeman voor te stellen die de dienst
zo eentonig vond en avondjes organi
seerde. Een zo'n avond zou geld moe
ten opbrengen voor de militairen in In
donesië. Dienstplichtige Schroder, nog
geen twintig jaar en in de rang van
korporaal-leerlingvlieger, kreeg hon
derd gulden van zijn commandant in
Nijmegen om dat te organiseren. Hij zat
niet lang met de handen in het haar,
belde Lou Bandy op en legde uit dat
hij de belangeloze medewerking van
een uitgelezen gezelschap kleinkunst-
artiesten verlangde. Het was voor „de
jongens in Indonesië." In veertien dagen
tijd had een transportbedrijf belange
loos voor vervoer van allerlei gezorgd,
had een groot hotel een enorm gratis
diner toegezegd, had generaal Aler
goedgevonden dat strooibiljetten zou
den worden uitgeworpen, trokken twee
radiowagens door de stad, de burgerij
inlichtend over de op handen zijnde
feestavond en had korporaal Schroder
zeer kwade gezichten gezien van gene
raals die hij onaangediend bezocht. Zo
moest hij in Den Haag zijn om vlieg
tuigen te krijgen die de biljetten zouden
uitwerpen. Korporaal Schroder kwam in
een gebouw met een lange gang. Hij
opende de eerste deur. Niemand aan
wezig. Klopte op de tweede. Geen ge-
Vervolg op pagina 9)
(Van onze correspondent)
Vijf in Arnhem wonende Hongaren
hebben dezer dagen een landgenoot met
een broekriem bewerkt, omdat zij tot
de conclusie waren gekomen, dat hij
optrad als spion van de Hongaarse
staatspolitie, de AVO. Tot die conclu
sie zijn zij gekomen op grond van de
volgende feiten: de jongeman ontving
via Brazilië regelmatig postwissels,
soms van meer dan 100 gld. Hij werk
te niet, betaalde nochtans zijn huur
en was herhaaldelijk dronken. In een
dergelijke toestand heeft hij zich laten
ontvallen dat zijn broer in Hongarije
„ook bfl de AVO" werkte.
Tenslotte heeft hij getracht geld te
lenen, toen hij onmiddellijk naar Den
Haag moest, ofwel naar het Hongaar
se consulaat ofwel naar de Braziliaan
se emigratiedienst. In zes weken tijds
is hij in drie verschillende pensions
wegens herhaalde dronkenschap buiten
de deur gezet.
Op een gegeven ogenblik zat dit al
les de Hongaarse jongens zo hoog, dat
zij op hem afstormden toen zij hem
od de straat ontmoetten. I 'aarop heb
ben zij de politie meegedeeld dat hij
een spion is. Zij verklaarden verder, dat
zij hem in december hadden leren ken
nen toen hij hen uit Rotterdam in hun
kosthuis te Arnhem bezocht en om on
derdak vroeg. Zij hebben hem toen bij
zich opgenomen, maar na vier weken
werd hij wegens dronkenschap de deur
uitgezet.
De politie te Arnhem is van mening
dat het uit veiligheidsoverwegingen be
ter is hierover geen nadere mededelin
gen te doen.
H. M. de Koningin tijdens de pauze op het openingsfeest van de Boekenweek in
gesprek met Anna Blaman en de heer Chr. Leeflang, voorzitter van de „Vereeni-
ging tot behartiging van de belangen des boekhandels".
Staatssecretaris mr. R. G. A. Höp-
pener is de man geweest, die gister
avond na een daarmee samenhangend
speechje kon verklaren, dat de 23ste
Boekenweek was geopend. Hij deed dat
aan 't begin van een feestelijke avond,
bijeenkomst in de Amsterdamse Stads
schouwburg, waarbij ook dit jaar weer
H.M. de Koningin door haar aanwe
zigheid blijk gaf van haar belang
stelling voor alle faits et gestes van
de commissie voor de collectieve pro
paganda van het Ned. boek. Het
moet overigens gezegd worden, dat
de commissie ook nu weer bijzonder
gelukkig bleek in de organisatie van
wat onderhand iedereen in Nederland
„het boekenbal" is gaan noemen. Met
ten Koomstra had daarvoor de Schouw
burg met behulp van vele visnetten,
bakblikken en linker damesschoenen
zeer aantrekkelijk versierd en de zw
waarmee honderden joyeus geklede
dames en heren zich door die ruim
te bewogen deed ons althans iets be
grijpen van de fervente zwarte handel
in toegangskaarten. Het is, alles bij
eengenomen, een allergenoeglijkst
feest, waar van het jaar ook de mi
nister J. G. Suurhoff en dr. ir. A. Von
deling verschenen.
Zo genoeglijk overigens als het feest,
zo onbelangrijk mogen ook dit jaar
weer de op deze avond geleverde ar
tistieke prestaties genoemd worden.
Daarmee blijkt de commissie geen bij
zonder geluk te hebben. Na het wel
komstwoord van de heer Chr. Leeflang
en het openings speechje van staatsse
cretaris Höppener werd namelijk het
woord gegeven aan de Ned. Comedie,
die twee weinig gespeelde spelletjes
van Bernard Shaw op de planken
bracht.
Het eerste, „Village wooing" (Dorps
vrijage) hebben wij ai besproken toen
vorig jaar september de Edinburgh Fes
tival Company daarvan in Eindhoven
de eerste Nederlandse opvoering ver
zorgde. Het is een volslagen onbelang
rijk gevalletje, waarin Shaw ons drie
bedrijfjes lang bezighoudt met een
dorpse winkeljuffrouw, die tenslotte een
nogal sufferige schrijver het huwelijk
inpraat.
Het is bepaald niet Shaw op zijn best,
maar gezegd moet worden dat Han
Bentz van'den Berg en Mary Dressel-
huys het vertolktenop een manier die
de aandacht voortdurend plezierig ge
spannen hield. Beiden leverden een
vaardigheidstest, die ons na een stille
vergelijking met Brenda Bruce en Mi
chael Denison aan de Nederlandse in
terpretatie de voorkeur doen geven.
Na de pauze was het opnieuw Shaw,
nu „How he lied to her husband".
Kwaliteit nog iets minder en het spel,
eerlijk gezegd, dienovereenkomstig.
Noch Kitty Janssen, noch Allard van
der Scheer, noch André van den Heuvel
zagen kans dit onbenullige werkje van
de grond te Jcrijgen. Het was ook een
onmogelijke opgave en de poging der
optredenden vertoonde werkelijk nog
wel kwaliteiten.
Neen, nogmaals herhaald, het bal was
beter. Iedereen was er, iedereen keek
naar iedereen en de vice-voorzitter van
de commissie komt de eer toe erin ge
slaagd te zijn de gasten te bewegen de
versiering tot ongeveer twee uur on
gemoeid te laten. Daarna begon de tra
ditionele afbraak, die in andere zin
op vele plaatsen tot vroeg in de mor
gen is doorgezet. Het speechje, waar
mee clementie voor de versiering werd
ingeroepen, was dan ook artistiek het
onbetwistbaar hoogtepunt van het se
rieuze gedeelte. Zo is het boekenbal nu
eenmaal.
Alb. W.
De voorzitter van de Christelijk-Histo-
ricche Unie, de heer H. W. Tilanus
heeft vanochtend te Amsterdam op de
algemene vergadering van deze partij
opnieuw de vraag over de samenwer
king met anderen en met het indiener!
van een gemeenschappelijke lijst, aan
de orde gesteld.
Hij meent, dat daarvoor geen vaste
gedragslijn kan worden aangegeven, om
dat wat in de ene gemeente mogelijk
of zelfs noodzakelijk is, in de andere
ongewenst kan zijn. Dat in Brabant en
Limburg de samenwerking met de pro
testantse christenen wenselijk is, acht
hij begrijpelijk. Hij betreurt het, dat
het Gereformeerd Politiek Verbond en
de staatkundig gereformeerden in Bra
bant dit niet inzien. „Hun stemmen
gaan nu praktisch verloren", zei hij
In Den Haag hebben A.R., C.H. en
S.G.P. thans besloten met één protes
tants-christelijke lijst uit te komen met
de motivering, dat door dit samengaan
de A.R. en de C.H.U. duidelijk stelling
willen nemen tegen het socialisme en
de zogenaamde doorbraak. „Ais protes-
we maar tien meter te laag vlogen,
waren we erbij. We zijn nu echter vol
maakt heer in het luchtverkeer, van
daar dat we van de Rijksluchtvaart
dienst zulke voortreffelijke concessies
hebben gekregen."
Liftend naar klanten
De tijd van de boetes lag maar drie
jaren na de tijd van de celstraffen.
Dienstplichtige Schroder bekende ons
zjjn dienstjaren bi) wijze van spreken
meer in de cel dan daarbuiten te heb
ben doorgebracht. Altijd was hy op pad
om bedrijven te interesseren voor zjjn
luchtreclame. Hij vloog met zijn ge
huurde vliegtuigjê voor de bakker en
de slager. De grotere bedrijven geloof
den er niet in. De weinige vlieguren kost
ten hem handenvol geld, en op geregel
de tijden zijn vrijheid. Als militair mag
men geen bijverdienste genieten, het
geen hem duidelijk werd gemaakt met
arrest, telkens als hij maar even te
laat in de kazerne terugkeerde. Na zijn
diensttijd meende hij, en meenden zijn
enthousiast geworden vrienden dat het
luchtruim voor hen open lag. Maar
voordat zij vergunning hadden om de
hemel met reclame te verstoren, was
er ruim een jaar verstreken. En daar
na waren er bijna geen klanten te
vinden. Naturlijk ging de jonge Schro
der verder, hoewel zijn schulden wan
hopig stegen. In de winter zocht hij
andere baantjes, als autorij-instructeur,
als produktieieider, ais vertegenwoordi
ger van een jeneverfirma. Intussen pro
beerde hij klanten te vinden voor de
zomer. Het was een lijdensweg. Zonder
een cent op zak, liftend van hier naar
daar, ging hij de bedrijven langs, tot
opeens een bekende sigarettenfabriek
driehonderd uur lang haar merk in de
lucht wilde zien. Toen kon de zaak
beginnen. De luchtmachtvrienden kre
gen werk, ander personeel kwam in
dienst, er werden Tiger-moths gekocht
en een Auster. Volgende klanten maak
ten het nodig vliegtuigen van de Na
tionale Luchtvaartschool van particulie
ren te charteren.
De heer Schroder roept voor ons het
heden weer op als hij vertelt van de
prijzen. „Een uur slepen kost 205 gul
den. Schrijven dat doen we door
olie te verbranden kost ƒ65 per let
ter. Hoe lang denkt u", zo vraagt hij
ons, „dat een poot is van één letter?"
We raden: honderd meter. „Twee kilo
meter," zegt hij. „We schrijven op een
hoogte van vijf kilometer. Voor elke
zes letters is een vliegtuig nodig. Van
te voren is uitgerekend, zo lang die
koers, zo lang die koers. De vlieger
hoeft maar op zijn instrumenten te
kijken en op tijd op de knop te druk
ken voor de olieverbranding. Voor de
nachtreclame met neon moeten we tel
kens nieuwe letters construeren die dan
ergens onder de vleugels bevestigd wor
den. De firmanaam, die in de nacht
hemel moet gloeien, mag natuurlijk
niet te lang zijn, daarvoor is onze
Auster te klein. Maar we gaan een
groot vliegtuig bestellen".
Ons gesprek gaat over reclame bij
bloemencorso's, stadionwedstrijden,
carnavalvioringen, TT-racs, over vlie
gen aan de bijna altijd heldermooie,
Op vliegvelden in en buiten Nederland heeft het bedrijf ree lamenetten hangen met letterfragmenten. De naam van een
aameskapsalon, een sigaretten- of rijwiel merk e.d. is in een oogwenk geformeerd.
tanten wensen wij nadrukkelijk onze
plaats en ons karakter te handhaven
tegenover de groeiende invloed van het
rooms-katholicisme," stond er voorts in.
Volgens de heer Tilanus had de par
tijvoorzitter van de K.V.P., die in dit
verband over antipapisme had gespro
ken, de motivering misverstaan, ai
voegde hij eraan toe, dat de woorden
en de enscenering ervan daartoe mis
schien aanleiding hebben gegeven.
„Antipapisme is de A.R. en ook ons
als C.H.U. vreemd," zei hij.
„Ik Iaat de opvattingen van de staat
kundig gereformeerden met wie men in
Den Haag ook samenwerkt, hier bui
ten beschouwing. Die keren zich trou
wens in het parlement niet minder hef
tig tegen Anti-Revolutionairen en Chris-
telijk-Historischen als tegen de K.V.P.
Zoals opgenomen staat in ons begin
selprogramma zeggen wij: In overeen
stemming met de historische ontwikke
ling van het christendom op Nederland
se bodem moet Nederland bestuurd wor
den als een christelijke staat in protes
tantse zin. Aan dit beginsel, dat reeds
vijftig jaar in ons program staat, wen
sen wij, christelijk-historischen, vast te
houden."
„Reeds is geschreven," aldus de heer
Tilanus, „dat in protestantse kring bf]
velen de begeerte leeft, om te komen
tot de vorming van een grote protes
tants-christelijke partij, maar ik ben het
eens met het standpunt, dat dit een
ideaal is, dat thans voor verwezenlij
king nog niet vatbaar is. Wel moet de
goede verstandhouding en de samenwer
king tussen beide partijen zoveel moge
lijk worden bevorderd. Goede nabuur
schap, maar eigen zelfstandigheid."
Er is een kans, dat alle kinderen
wier spaargeld verloren is gegaan als
gevolg van de verduistering, waarvan
de directeur van de Ammerstolse
spaarbank wordt verdacht, schadeloos
zullen worden gesteld. Nadat eerst een
Amsterdamse student voor dit doel
5000,- had geschonken, is er nu een
aanbod ontvangen van een spaarbank in
de Krimpenerwaard ook de rest van
dit spaargeld (ongeveer 15.000,-) aan
te zuiveren, op voorwaarde dat de klei-
ne spaarders naar deze bank zullen
overgaan.
Ook andere banken hebben laten blij
ken, dat zij er prijs op stellen spaar
ders van de thans niet mer functione
rende spaarbank te Ammerstol voor
hun bank te winnen.
