De grote cultuur der Asteken
Ondergang der reusachtige
Indianen-rijken
De Mexica werd in twee eeuwen van een
arme nomadenstam in de drassige lagune
tot trotse heerser over een wereldrijk
I
am
w
1
HEMA
ssü5"«stay: sKS
I DOE MÉÉR
J MET MINDER GELD
e \ka
Kantoorpersoneel
als bemanning van
K.P.M.-vlaggeschip
Nog 60 Nederlanders
in westelijk
Midden-Sumatra
jEVC-commissie bijeen
Paul de Groot wenst
geen anti-communisme
IV#"
DINSDAG 1 APRIL 1958
PAGINA 13
W
t fl
1
li WBÊÈt
;-r -
-
„Ik ben een mensalhoewel God de kleur van
mijn huid anders gemaakt heeft dan die van de
blanken. Sinds vele jaren worden wij opgejaagd
zoals een hond wilde dieren opjaagt
Nederlandse woordvoerder
uit Djakarta vertrokken
100 °/0 katoenen
pullover
Poplin jacket
Sterk
plooirokje
ri
IliiÉfc
Geruit jongens
overhemd
Bedford-cord
broek
'alléénverkoop hema'
L.J
WMmWM
X
'Z
V
-"#i Ltev/
/>z
5
"y 'J.
1
-
vibtójwk&A,
Lemen flatgebouwen der Indianen uit de zogenaamde Adobe-architectuur.
]\/r en meent wel eens, dat het typisch kenmerk van onze
VI tijd gelegen is in het razend snelle tempo der ont-
"-*• wikkeling. Men spreekt over de revolutie der tech
niek en in enkele decennia zijn vliegtuigen en auto s ontwik
keld tot de grootste perfectie. Het is echter onjuist te menen,
dat alleen onze tijd een dergelijke stormachtige vlucht
kent, ook in andere eeuwen is in enkele decenniaheel het
wereldbeeld veranderd. Dat beseft men goed bij de be
studering van de ondergang der Indianen-rijken m Midden
en Zuid-Amerika. In 1492 had het eerste Europese schip
Amerika bereikt; in 1519, dus slechts zevenentwintig jaar
later ziet Cortez kans het reusachtige en perfect georgani
seerde rijk van Montezuma te veroveren. Iets later maakt
Pizarro zich meester van het rijk der Inca's en niet lang
daarna zijn er slechts rokende puinhopen over van een
rijke bloeiende cultuur. Europa heeft gezegevierd maar
slechts enkelen bemerkten wat zij verwoest hadden, goud
dorst, macht, roem en eer waren de drijfveren, die een
geheel nieuw wereldbeeld openbaarden.
In 1539 begon wederom een van die bijzonder avontuur
lijke ontdekkingstochten uit de geschiedenis- Hernando de
Soto wilde naar 'het voorbeeld van Cortez en .lzr""Jt_
eveneens een imperium voor zich veroveren, tly on -
scheepte in Florida met 600 soldaten, timmerlieden, smeaen,
Hoewel de Spanjaarden met grondig
heid de Mexicaanse Indianen-cultuur
hebben uitgeroeid menend dat de re
ligie die bloedige en wrede mensen
offers kende en waarlijk werk van de
«uivel zelve was er toch nog zo
veel getuigenissen en beschrijvingen
over gebleven, dat een totale recon
structie mogelijk bleek. Het zware werk
heeft Jaques Soustelle met succes aan
gepakt en men mag blij zijn, dat zijn
beroemde werk thans een Nederlandse
vertaling gekregen heeft. Soustelle
heeft een Poging gedaan de weerschijn
op t« vangen van de glans en de scha
duw van een ten ondergang gedoemde
wereld, toen de stalen degens het won
nen Van de zwaarden van obsidiaan,
toen kanonnen het wonnen van puien
en werptuigen, metalen helmen gesteld
werden tegenover verentooi. Soustelle
roept heel het dagelijks leven in het
oude vlexico op, wij herkennen de pa
leizen, de piramiden, de heirbanen die
de meten doorsneden, de standbeelden
van st^G® en maskers vaI1 .turkoois, de
optochten met hun schittering van sie
raden m pluimen, wij worden gecon
fronteerd met de levensgewoonten, de
maatschappelijke indeling, de rangen
en startjen, de merkwaardige econo
mie, de wrede religie, levend in de vre
selijke 'ngst, dat de zon met meer zou
opgaan jis er geen mensen werden ge
offerd, fe krijg en de opschik der vrou
wen, ju«t zoals Cortez deze beschaving
heeft aangetroffen Na het onthullende
boek dat de bijna blinde Prescott in
1843 uitgaf, is deze pUbiicatie een eeuw
later tot de belangrijkste studies over
de vergat,e Azteekse cultuur te reke
nen.
Na,ec" k°rte historische inleiding,
waarin beschreven wordt hoe Mexico
onder MOhteziima (Motechuma) de
centrale p^ats in de Indiaanse bescha
ving verkregen had komt Soustelle tot
de menmg, dat jn tegenstelling tot vele
vroegere P"hlicatiea, het rijk der Azte
ken niet mede ten ondergegaan is door
interne geestelyke en morele uitholling
De schrijver meent juist het tegen
overgestelde te moeten constateren.
Het rijk der Azteken was pas in op
komst, zo zegt hij, na de rijke cultuur
der Maya's en Tolteken. De Mexica
was nog een nomadenstam in 1325, en
vestigde zich toen pas in de drassige
lagune en op enkele schamele eiland
jes. Hun stad was een pover gehucht
van rieten hutten. Zij breiden hun ge
bied uit door modder uit de moeras
sen te baggeren en op te hopen op vlot
ten van riet. Binnen twee eeuwen groeit
dit nijvere volk uit tot beheersers van
heel de omgeving en hun schamele
woonst is een stad geworden met trotse
paleizen, terrassen en piramiden. Heel
de rijkdom tot uit verre streken hoopt
zich op en juist als er zich in dit vitale
rijk een evolutie voltrekken gaat, waar
bij de trotse, bureaucratisch geordende
staat van priesters en soldaten een
deel van de macht moet overdragen
aan de kooplieden die een totaal eigen
clan vormen, komt de ontknoping in de
persoon van Cortez, in wie men oor
spronkelijk een gezondene van de God
Quetzalcoatl zag.
Geen dode, uitgebluste stad
Het beeld van de stad Mexico is in
1519 geenszins dat van een dode uitge
bluste stad, de hoofdstad is niet pri
mitief, ook niet decadent. Hoge torens,
die met hun terrasvormige daken overal
boven de witte huizen oprijzen, een
ordelijke bedrijvigheid, als in een mie
renhoop en het aanhoudend komen en
gaan van schepen in de lagune en de
kanalen. Heipalen werden gebruikt om
de huizen te funderen in de drassige
grond. „Motecuhzoma had in de stad
zo'n schitterend paleis" schrijft Cortez
aan Karei V „dat het mij haast onmoge
lijk is de schoonheid en grootsheid ervan
te beschrijven. Laat het voldoende zijn
als ik zeg, dat het in Spanje zijn weerga
niet heeft." De jongemannen uit de wijk-
scholen kwamen er 's avonds zingen en
dansen, in een andere zaal stonden zan
gers en musici klaar. Zij hadden trom-
monniken en 200 paarden en deze kleine schaar doorkruiste
gebieden, die heden bekend zijn als Florida, Georgia
Alabama en Missisippi, steeds op zoek naar schatten, dié
bekend stonden als „De fontein van de eeuwige jeugd
Maar schatten waren er slechts in de dromenwereld van de
Spanjaarden, zij vonden slechts kleine Indiaanse neder
zettingen, die niet de minste buit opleverden. Maar
Amerika was ontdekt en de strijd van Spanjaarden, Fran
sen en Engelsen begon. Ieder eiste de hegemonie in dit
onmetelijk gebied op en tevens begon het gevecht tegen
de roodhuiden, waarmee wij in onze jeugd zijn opgevoed
door de wonderlijke fantasie-verhalen van Karl May.
Weinig heeft men zich afgevraagd hoe het mogelijk wasï
dat de Spanjaarden de strijd tegen de machtige rijken der
Azteken en Inca's in enkele jaren wisten te beslissen, ter
wijl de tegenstand der roodhuiden in Noord-Amerika
voortduurde tot in het begin van de twintigste eeuw. Een
tweetal recente publicaties, het boek van Jacques Soustelle
„Zo leefden de Azteken bij de invasie der conquistadores"
(Hollandia N.V- Baarn) en dat van dr. Herman Wouters
„De Indianen vroeger en nu" (A. Manteau N.V. Brussel)
leveren waardevolle bijdragen het probleem der Indianen
volkeren nader te bezien.
men, fluiten, bellen en rammelaars,
alsook maskers, pruiken en klederdrach
ten uit allerlei provincies bij de hand om
de wensen van de keizer te vervullen.
Dan waren er de kunstvaardige hand
werkslieden, die jade ciseleerden, goud
smolten of veer na veer de kostelijke
mozaïeken samenstelden. Het vogelhuis
weergalmde van het gezang van alle
tropische zeldzaamheden, elders brulden
jaguars en poema's in hun houten kooien.
In de tuinen, waarin de zeldzaamste bloe
men en de geneeskrachtige kruiden uit
het gehele land waren geplant, leefden
eenden, zwanen en zilverreigers in grote
vijvers.
Wat het levensniveau der Azteken be
treft, schrijft Soustelle: ,,Het was voor
allen hetzelfde de gelijkheid der armoe
de." De staatsvorm was een patriciaat.
De opperpriester Is de gelijke van de
militaire opperbevelhebber, beiden zien
neer op de kleine wijkpriester of de be
lastingontvanger in een dorp. Maar al
len verschillen toch weer van de plebe
jer of de slaaf. Eer en onderscheiding
Is het hoogst bereikbare, maar men
verwerft die alleen door eigen verdien
ste. Een der meest voorkomende ma
nieren om onderscheiden te worden Is het
maken van krijgsgevangenen in de oor
log. Dezen dienen immers om als offer
aan de God van de zon gebracht te wor
den en zonder deze offers is de voort
gang van het leven ondenkbaar. Van
zijn geboorte af wordt een jongen aan
de oorlog gewijd. Zijn navelstreng
wordt begraven tezamen met een
schild en kleine pijlen en men houdt
een rede tot de jonggeborene, waarin
hem wordt verklaard dat hij voor de
strijd op aarde gekomen is. Naarmate
men grotere daden in de oorlog verricht
heeft .wordt men rijker onderscheiden
en aan iedere graad ligt het recht be
paalde versierde en gekleurde klederen
te dragen. Aan de onderscheiding zijn
ook landgoederen verbonden, maar de
ze worden geen bezit doch men krijgt
slechts het recht ze te exploiteren.
Mexico kende een enorm leger ambte
naren en de administratie schijnt feil
loos gevoerd te zijn. De rechterlijke
macht was een uiterst belangrijk insti
tuut. De rechters stonden hoog in aan
zien maar wee degene, hoe aanzienlijk
ook, die blijk gaf van omkoopbaarheid.
Hij riskeerde de doodstraf. Lagere
functionarissen werden doorgaans mil
der gestraft dan hooggeplaatsten. Hier
gold wezenlijk „Noblesse oblige".
De stand der kooplieden had in deze
gemeenschap een geheel eigen karakter.
Zq namen geen deel aan het openbare
Het vlaggeschip van de K.P.M., de
5955 ton metende „Plancius" is gisteren
vertrokken uit Tandjong Priok naar
Singapore met een bemanning van 22
inplaats van 150 leden, aldus meldt het
A.N.P.
Personeel van de K.P.M. kantoren en
walinstallaties en zelfs secretaressen heb
ben zich vrijwillig als lid van de beman
ning opgegeven- Het schip zal een moei
lijke reis hebben over de Java-zee.
De directeur van de K.P.M., de heer
J. W. Brand, heeft tegenover' een cor
respondent van het A.N.P. verklaard te
hopen, d_t alle 34 schepen van de K.P.M.
die nog in Indonesië zijn, voor heden
nacht de Indonesische wateren zullen
hebben verlaten. Hij had bericht ont
vangen, dat twee schepen, die te Makas
sar voor anker lagen reeds naar Singa
pore zijn vertrokken. Hij had geen for
mele bevestiging van het vertrek van
schepen uit andere havens, maar ver
wachtte, dat de gehele vloot in de loop
van vandaag onderweg zou zijn.
„Het zal hard werken worden voor de
kleine bemanningen aan boord van al
de schepen die de Indonesische wateren
uitvaren" aldus de heer Brand, die er
aan toevoegde dat de Nederlandse ge
meenschap in Djakarta met bewonde
ring en trots de gezamenlijke inspan
ningen van het personeel van de K.P.M-
volgt.
Er zijn nog 60 Nederlanders in Padang
en andere steden in het westelijk deel
van Midden-Sumatra volgens de laatste
berichten, die gisteren in Djakarta ont
vangen zijn.
Vorige week werd hun aantal geschat
op 105. Sedertdien is een aantal over de
weg naar Zuid-Sumatra geëvacueerd,
aldus meldt het ANP.
De woordvoerder van de Nederlandse
vertegenwoordiging in Djakarta, R. Pe
kelharing is dit weekeinde naar Neder
land vertrokken. Hij was pers- en cul
tureel attaché tot de Indonesische rege
ring de werkzaamheden op dit gebied
gedurende de anti-Nederlandse campag
ne in december vorig jaar verbood. De
heer Pekelharing zal niet worden ver
vangen, zo verneemt het ANP in kringen
van de vertegenwoordiging.
Na de geheime vergadering zondag in
Kras van Paul de Groots E.V.C.-com-
missies is een communique gepubli
ceerd, waarin is aangekondigd dat de
Paul de Groot-groep op 7 en 8 juni a s.
een buitengewoon congres zal houden.
De leiding van deze E.V.C. is in handen
gelegd van een commissie met als
secretariaat de getrouwen P. Bakker,
W. Hartog, C. Helmer en Fr. Meis
Tevens werd een commissie gekozen
om de materiële schade, aangericht
door de groep ReuterBrandsen onge
daan te maken.
„De vergadering", zo schrijft de Paul
de Groot-groep, „spreekt zich met kracht
uit tegen iedere vorm van anti-commu
nisme in de E.V.C. Zij eerbiedigt de
overtuiging van al haar leden en neemt
met kracht stelling tegen het kweken
van een pogromstemming tegen het
communistische deel van haar leden".
en brachten hun waar zelfs al-
!fpen fret nachtelijk duister per schip
de stad binnen. Toch waren zii een nn
menlevLrenrI661 M«'caanlê sa-"
menieving en leverden tal van enpHo-
werden6 ZH maalt landen betrokken
moesten IhTe^rdSen Iff", en
vallen van rovers en S6.. b" aan"
stende°nhtdeen- Wtenalr^^T^™
Zien. Zij werden zeer royaal °beloond"
gewaden voor zichzelf en voor hun vrou-
KVra ten kalebassen, tien
vrachten bonen, twee vrachten Spaan
se peper, cacao en katoen en een boot-
ladmg maïs: Na beëindiging van het
werk ontvingen zij ieder nog eens twee
slaven, twee vrachten cacao, vaatwerk
zout en een vracht stoffen. De staat
van slavernp was aanmerkelijk milder
dan de slavernp, die de Spanjaarden
na de verovering invoerden.
Men heeft zich dikwijls afgevraagd
hoe een dusdanig sterk georganiseer
de staat in éen slag uiteen kon vallen
terwpl de Indianen In Noord-Amerika
nog eeuwen lang stand hielden tegen de
blanken. Het antwoord ligt al in de
vraag opgesloten. Juist door 'de volledi
ge centralisatie van het bestuur en de
gerichtheid op de Keizer als enige uit
eindelijke machthebber viel het de Span
jaarden gemakkelijk heel de staat in
handen te krijgen, toen zij Montezuma
eenmaal in hun macht hadden. Toen
de hoofdstad eenmaal in hun bezit was
stortte heel het autocratisch bouwsel
als een kaartenhuis in elkaar. En om
dat zij meenden dat de staat een werk
van de duivel was meenden zij ook het
argument te bezitten grondig de cul
tuur te verwoesten. Overigens moet het
ook wel voor de ruwe conquistadores
een gruwel geweest zijn de afschrik
wekkende plechtigheden bij te wonen,
waarbij mensenlevens geofferd werden
en de macabere dansen gade te slaan,
waarbij de priesters zich staken in de
huid van de geofferden. Zonder iets te
weten van de afschuwelijke ban, waar
in de godsdienst gevangen was, ls Haar
niets van te begrijpen.
Merkwaardig is, dat de Inca's in Pe
ru een bijna parallel lopende bescha
ving en godsdienst kenden, verder ko
men dergelijke culturen bij de Indianen
slechts in zeer primitieve vorm voor.
De Belgische ethnoloog dr. Herman
Wouters heeft in zijn studie over de In
dianen deze kwestie vrij ernstig onder
zocht en hij heeft practisch alle beken
de stammen In Oost- en West-Amerika
en in Canada onderzocht. Hij heeft geen
vergelijkende studie gemaakt, doch be
schrijft ze uitvoerig. De enige parallel
met de grote culturen is de liefde der
Indianen voor de tooi met veren, tal
van symbolen in de zonnegodsdienst
het vuur, de bijl, de pijp hebben zij ge
meen, maar een volledige studie over
net vraagstuk is nog niet verschenen,
naartoe heeft men nog te weinig ma
teriaal om de juiste migraties in Noord-
'n-Amerika vast te stellen. Vast
s aat wel, dat de Indianen als ooma-
vestmodel, effen piquésteek,
korte kimonomouw, in wit,
geel en bleu, A
leeftijd 4-11 jaar, Hl/9
:V -
fijne, sterke kwaliteit, water
afstotend, krimpvrij en kleur
echt. Capuchon met contraste
rende voering, deelbare trek
sluiting. Diverse kleuren. Leef
tijd 5-14 j„ m
vanaf I H
Zonder capuchon, ook voor
jongens, leeftijd 7-14 j., v.a. 10.-
in effen kleuren en ruitdes
slns, kreukher
stellend, leeftijd
3-I2 jaar, vanaf
I Sterk en spotgoedkoop
Meisjesondergoed
leuk bedrukt met hartjes, a
slip of camisole, vanaf I#""!
Snoezige onderjurkjes,
I met valenciennes-lcant, I
vanaf
I Jongensondergoed
I Roland Junior, wit katoenen
singlet of slip, vanaf B
•■l
Kleine Stijging
per maat
TT-model, opgestikte zakken,
100% katoen, kleurecht,
krimpvrij,diverse kleuren, met
lange mouw voor
F
6-1 3 jaar, vanaf
met korte mouw voor 4-8 jaar.
vanaf 2.50
met verstelbare elastieken
band, 2 flinke steekzakken en
achterzak, In grijs, beige en
RAF, leeftijd SO
3-13 jaar, vanaf
de eerste... èn del
beste kleertjes
voor uw baby
1100% wollen luiertruitje I
ideale pasvorm, leuk ge- «7,1
I garneerd,wit,rose en bleu JL
1100 wollen slobbroek|
In wit, roae en bleu
den de Beringstraat zjjn overgetrokken
en afkomstig zijn uit Midden-Azië,
maar het aantal migraties van Noord
naar Zuid en weer terug heeft men nog
niet kunnen vaststellen. Daartoe staat
elgenlyk het hele onderzoek nog in de
kinderschoenen.
z-vYerv?n(^e nomadenstammen der
roodhuiden hebben zich altijd feller en
individueler tegen de blanken kunnen
verdedigen, maar hard is het er altijd
aan toe gegaan en de Fransen en En-
gelsen hebben in wreedheid om te moor-
den zeker met ondergedaan voor de
Spanjaarden. Maar ook de kolonisten
wilden zich handhaven en steeds meer
terrein is de buffeljagers in de loop der
eeuwen onttrokken. Eie^nliik hot
deloos triest te lezen hce teVe?gelL'dê
heldhaftige strijd, der roodhuiden gl
weest is en hoe zij na vreselijke ellen
de tenslotte de reservations accepteer
den. Nooit werd door een blanke staats
man een betere bepaling van de demo
cratie gegeven, dan toen chief Joseph
van de Nez-Percé-Indianen in zijn strijd
tegen de Amerikaanse soldaten ver
klaarde: „Laat mjj leven als een vrij
man, vrij om te gaan, vrij om te blij
ven, vrij om te handelen waar ik wens
Vrij om mijn leermeesters zelf te kie
zen, vrij om voor mijzelf te denken en
te spreken. Slechts dan wil ik aan de
wet gehoorzamen of straf aanvaarden."
En staande Beer, het Ponca-opper-
hoofd, had ongeveer terzelfde tijd ver
klaard: „Ik ben een mens alhoewel
God de kleur van mijn huid anders ge
maakt heeft dan die van de blanken.
Sinds vele jaren worden wjj opgejaagd,
zoals een hond wilde dieren opjaagt.
Ik wens mijn land terug, dat is wat ik
zonder ophouden verlang. Ik wil daar
leven en begraven worden tussen mijn
voorouders."
Het land hebben zij nooit teruggekre
gen. Zjj zullen het ook nooit terugkrij
gen, tenzij als ordentelijke Amerikaanse
staatsburgers met een vast en degelijk
beroep.
MARIUS VAN BEEK
