Heel de blokkendoos bijeen op
fantastische kermesse heroïque
Verhoogde radioactiviteit
boven Nederland
Studenten plegen een dag
-lands politiek
ALS EEN OPGEDOKEN ATLANTIS
In de toverballen
van het Atomium
Geen waarneembare schadelijke
gevolgen te verwachten
Het regent moties
Nederland stemt
in met zes mijl
Auto botst tegen
een boom
Tsjechen wijzen
een Amerikaans
diplomaat uit
Generaal Gamelin
overleden
Groet van de „vrolijke vorst"
Voorlichtingsdienst Volksgezondheid
Bestuurder op slag
gedood
Daders juwelendiefstal
gearresteerd
ZATERDAG 19 APRIL 1958
PAGINA 7
-
De territoriale zee
verdwijnen met
„Op heterdaad betrapt
bij spionage
Brussels EXPO: de
metropole van het
Rijk der Toekomst
(Van onze speciale verslaggever)
Men moet de Expo 1938 eigenlijk niet anders zien dan ons vergund
is geweest de laatste ochtend voor de opening. De lentemorgen was
licht gesluierd, een heel tere nevel onder een hoge azuurblauwe
lucht en doodstille cirrus-wolken. Het licht, diffuus en onwerkelijk, glansde
in het metaal der negen Atomium-sferen, bracht de fantasmagorie van het
Franse paviljoen tot geheimzinnig leven, hing een zilveren fluïdum
aan de strakke bizarre contouren van paleizen en paviljoens. Het leek de
wereld van een andere, verre planeet, een atmosfeer van over duizend
jaren, heel nieuwe dingen in een nieuw licht, het onbekende mysterieuze
morgen als in een droombeeld beleefd. Een opgedoken Atlantis, een
gigantisch diepzeepanorama met eigen ritme en eigen perspectief,
met nog de heugenis aan algen en wuivend wier. aan schelpen en
poliepen, de flora en fauna der grote verholenheid. Een betovering in
zilvergrijs, waterblauw. koraalrood en parelmoer. Vervuld van een ruisend
gerucht uit duizend kinkhoorns, de schittering overal van opspringend
water, cascades, fonteinen. Één beklemmend moment is men vreemdeling
in dit onbekend Jeruzalem, metropole van het Rijk der Toekomst. Tot de
ene mens de ander tot de werkelijkheid terugroept: een warm worstje
offreert, dampend en wel in een broodje gekneld, met een lik goudgele
mosterd en dunne schijfjes zoetzuur. Een worstje, dat op slag de Werkelijk
heid terughaalt, de begoocheling van Atlantis met een hartige beet bezworen.
Wii hadden dat worstje beslist
nodig zoals diezelfde middag het
glas bier in de zevende sfeer
van het Atomium. Daar waren wij die
dag verscheidene malen onder langs ge
gaan, onder de tentakels, de poten van
de reuzenpoliep, het gedrochtelijk, wijd
en zijd zichtbare, afstotend en toch fas
cinerend symbool van de Expo, de wer
kelijkheid van het atoom 250 miljard
maal vergroot. Hoger dan de Westerto
ren, de Utrechtse Dom rijst het uit bo
ven de Heizelvlakte, een enorme, glan
zende ballonnentros in de greep van een
gigant, speelgoed voor reuzenkinderen,
zoals heel het bedrijf aan zijn voet, de
inhoud van blokken- en mecanodozen
verleidelijk uitgestald en in beweging
gezet. Want dat blijkt het aspect als
men met de lift door een der buizenpo-
ten als een flits omhoog is gegaan en
uit de bovenste der negen sferen, 100 me
ter van de grond, het gedoe beneden be-
Ooor
FRED THOMAS
NADRUK VERBODEN
ziet, de kermisse heroïque, van haar
proporties beroofd, als een verzameling
rariteiten, vreemdsoortig knutselwerk, in
disharmonie met het patroon van Moe
der Aarde.
Het restaurant in de bovenste
sfeer, waar dei lift de bezoekers
heen brengt, was aan de voor
avond van de opening nog niet in ge
bruik, maar men kon ook met roltrap
pen naar boven, door weer een ande
re poot, haast een nog grotere sensa
tie, en bereikte dan een bierlokaal, in
weer een andere glas- en metaalbol,
waar een Belgische brouwerij, die zich
de „Vedette" van de tentoonstelling
noemt, de illusie van hogere sferen
verder voltooit. Men ziet er heel de
tentoonstelling, het landschap rondom,
de wegen, de parkings, de motels, het
koninklijk paleis van Laken, de stad
Brussel. Het bier geeft dit alles de
smaak der werkelijkheid, de beleve
nis blijft een realiteit, het glas in de
hand, aan de mond, beschermt tegen
iets van waanzin, een flinke slok bier
spoelt alle science fiction prompt weer
weg. De ban van het Atomium is dan
verbroken, de reuzenpoliep is niet lan
ger een vleesetend gedrocht, dat met
magnetische kracht de mensen aan
trekt, als vliegjes door zijn tentakels
zuigt en zich de negenvoudige buik
met verse toevoer vult. Het is of dat
glas bier, straks de café-filter in de
allerhoogste sfeer, het geheim van
het atoom onthult, het een smaak
geeft op de tong, een weg wijst door
de keel, alle dreiging en vrees weer
mee heeft weggeslikt. In de snelle lift
omhoog moet men trouwens slikken
of men wil of niet.
De grote glanzende toverballen van
het Atomium, symbolisch voor het ver
nuft van onze eeuw, zou men ook sym
bolisch mogen beschouwen als ge
bruiksaanwijzing voor een bezoek aan
de Expo. De gehele tentoonstelling is
als het ware één grote> toverbal, waar
men langzaam op zuigen moet om er
de kleuren en smaken van te genieten,
hetgeen tyd vergt en geduld. En dat
misten wij ten enen male by ons eerste
bezoek, verlangden alles in één keer
te zien en mee te maken, met gevolg
dat de Expo ons lichtelijk overdonderd
heeft, de indrukken chaotisch zijn ge
worden. Men passeert er als aan een
Zweeds buffet, wil van elke lekkernij
zyn deel en overal aan proeven, de
sandwiches, de paté, de verleidelijke
slaatjes, het vlees, de vis, de gelei, en
het einde is een bedorven maag. Die
hebben wij van de Expo dan wel niet
overgehouden, aan eten kwam men
nauwelijks toe, maar een beetje gas-
gas waren wjj na afloop wel. lichtelijk
beduusd en enigszins buiten de wer
kelijkheid. Heel de conceptie, de ar
chitectuur, de sfeer is daar dan ook
op gericht: de vormgeving verrassend,
overrompelend, buitenissig, bizar. De
lijnen en contouren van verschillende
objecten staan schots en scheef, maken
de indruk van uit het lood te zyn ge
zakt, doorgezwikt, omvergeblazen.
Allerlei nieuwe constructies zijn toe
gepast. Sommige paviljoens geven
het idee van in de ruimte te zweven,
andere zijn aan steunpunten opgehan
gen of worden met enorme hijskraan
achtige schichten in evenwicht ge
houden. Elders weer heeft men het
plafond als een welvend velum, een
Oosters tapijt uitgespannen. En wel
het meest opmerkelijk is de zonder
ling verwrongen kinkhoorn van Le
Corbusier, waarin straks ook deze
inzending is nog niet gereed het
„electrisch poëem" van Philips te be
leven zal zijn. Verder is heel de blok-
kendoos overhoop gehaald: cylinders,
kubussen, driehoeken en bollen, in al
le denkbare maten en kleuren, paars,
geel, rood, maar ook koepels en wan
den van klinkklaar koper, zilver,
goud, waar de zon de vonken doet af
spatten, de vlammen uitslaan. Mas
ten en metaalskeletten, raketachtige
versiersels rijzen hoog boven alles uit
en haast zonder Overgang komt men
van de fictie in de fancy, staat men
m de wereld van het lunapark. Ter
wijl als uiterste tegenhanger, men zou
haast zeggen: zenuwstillend contra
effect, „België 1900" fungeert in de
historische bouwstijl der Vlaamse en
Waalse steden, de wereld van gisteren
in de ban van die van morgen. Want
overal blijkt het Atomium zichtbaar
zodat men tenslotte niet meer weet
wat hallucinatie is en wat werkelijk-
i heid.
Het water speelt op de Expo een
belangrijke rol: in grote centrale,
blauw gekleurde bassins, met feeste
lijke fonteinen en lichteffecten, met
watertrappen en cascades, verhoogt het
de levendigheid van het aspect. Ook
vormt het een dankbaar element bij de
inrichting van verschillende paviljoens,
zowel binnen als buiten. Het meest sug
gestief in het Nederlands paviljoen,
waar de kunstmatige stormloop van de
golfslag op het basalt van een dijk
een boeiend hoogtepunt vormt van de
tentoonstelling. De levende natuur is,
I als gevolg van het koude voorjaar, met
haar deelname eveneens ten achter.
De bomen beginnen pas te botten, de
tuinen der tentoonstelling zijn nog naakt
en kaal, maar wel bloeien reeds de
narcissen op de hellingen van de heu
velachtige parken, die de tentoonstel
ling stofferen, en na de eerste schuch
tere viooltjes en hyaciiiten van het mo
ment zal aanstonds een overdaad van
voorjaars- en zomerbloemen haar bij
drage leveren. Als gestileerde kleurige
bouquetten verheffen zich oqk de fraaie
richtingwijzers, overal op het terrein.
Origineel zijn de attributen der avond
verlichting en verrassend speels de
telefooncellen. Buffetten langs de weg,
glazen winkeltjes met rookartikelen en
verversingen, boeken- en krantenstalle
tjes, zitgelegenheid, alles is smaakvol
en in stijl. En tenslotte zijn het de bonte
parasols, de kleurige stoeltjes en tafel
tjes van overal de terrassen, die met
de talloze vlaggen en wimpels het fees
telijk aanzien van het geheel nog verder
opvoeren.
Voor vandaag hebben wij aan de
toverbal voldoende gezogen. Wij wil
len even pauseren voor de volgende
smaak: een indruk van sfeer en in
richting der voornaamste paviljoens,
de dominerende: Rusland, Amerika,
Het Vaticaan, straks Frankrijk, maar
ook de kleinere, intieme, zoals San
Marino, Monaco, het gouden tempel
tje van Thailand, Iran, Mexico de
Zuidamerikaanse republieken. En
voor iets uit de culinaire sector, die
zeer belangrijk blijkt te zijn, gezien
de enorme toeloop, het gedrang, reeds
de eerste uren in de verschillende
nationale restaurants. En vooral voor
een woord van hulde aan het bijzon
der stijlvolle Nederlandse paviljoen,
dat zich van het eerste moment af
aan reeds op de openingsdag ver
drong zich een grimmelende menigte
van vele tienduizenden op het Expo-
terrein in grote belangstelling mocht
verheugen.
•vertuig U In 4* Showroom, «an 'THE INDIANA" dat het betere niet altijd
duurder behoeft te zijn. Naa,t hogere kwalitejt, deugdelijker constructie en degelijker
afwerking. 30 tot 40 pet boaparing door directe levering af fabriek. Ongeëvenaarde
collectie.
Tenten- en Parasoffabrieken !W OTIPW
Hoofdkantoor voor Nederland HAARLEM - Zijlweg 111 - Tel.: 17877
Dealers over de qekele wereld - Geïtl.catalogen gratis op aanvraag
Het studentenparlement heeft vrijdag
voor een dag bezit genomen van het
tijdelijk door de officiële bewoners ver
lat engebouw van de Tweede Kamer.
Vertegenwoordigers der juridische facul
teiten van alle universiteiten beraad
slaagden over het onderwerp tjtaak en
samenstelling van de Eerste Kamer". De
„minister van algemene zaken" de heer
Witt Wijnen had hierover namens de
„regering" een nota ingediend.
De studenten bleken nog niet erg
doorkneed te zijn in da regelen van
„afgevaardigde-vak" en de (echte) grif
fier van de kamer, mr. Schepel, die als
voorzitter optrad, heeft hen herhaalde
lijk tot de orde moeten terugbrengen.
Een woordvoerder van de, door de
vrije universiteit geleverde, A. R. fractie
begon zijn rede met de woorden ex
cellentiemijnheer de voorzitter, ge
achte afgevaardigden", daarbij de goe
de gewoonte om zich slechts tot de
voorzitter te wenden terzijde schui
vend.
Het heeft op deze vergadering wel
moties geregend. Niet minder dan acht
kwamen voor de dag en de P.v.d.A
(gem univ spande de króón zowel naar
aantal als inhoud. Maar liefst drie, on
derling afhankelijke, moties werden van
deze zijde ingediend. De eerste begon
met de weinig heuse woorden: „Over
wegende dat de Eerste Kamer der Sta
ten Generaal overtollig is" en werd
prompt erworpen. De andere onder
gingen toe,i hetzelfde lot.
De staatkundig gereformeerde partij
Groningenj die in de echte kamer
slechts door drie afgevaardigden is
vertegenwoordigd, zag een kansje haar
positie in het zustercollege te verster
ken. Zij diende een motie in volgens
welke de Senaat paritair zou zijn sa
mengesteld uit de partijen, die bij de
Tweede-Kamerverkiezingen ten minste
één zetel hadden behaald Hetgeen zou
hebben betekend, dat de S.G.P. in de
Eerste Kamer haar vertegenwoordiging
zou zien stijgen van een lid tot 10 5/7.
De K.V.P. Nijmegenhad een heel
ingewikkeld systeem bedacht eii stelde
gedeeltelijk gescheiden, gedeeltelijk ge
zamenlijke behandeling van voorstel
len door Eerste en Tweede Kamer voor.
Ook deze gedachte werd echter niet
aanvaard.
De (Leidse) V.V.D. kwam nog het
verst met haar motie om de Eerste Ka
mer te doen bestaan uit volgens een
districtenstelsel gekozen leden „die door
sociaal aanzien, ervaring en intellectuele
vermogens in staat geacht mogen wor
de een generale kijk op 's lands zaken
te bezitten". Dit voorstel werd verwor
pen met 46-59 stemmen Minister de
Witt Wijne concludeerde aan het einde
van het debat namens de regering, dat
de Kamer haar machtigt tot een voorstel
van grondwetswijzigingwaarbij de
Eerste Kamer in haar huidige vorm
wordt afgeschaft. In overweging wordt
gehouden de totstandkoming van een
„organisch" parlement dat een zekere
overeenkomst zou vertonen met de so
ciaal conomische raad. Waarmee de
minister weer was teruggekomen op de
suggestie, die hij in zijn nota had ge
daan.
Districtenstelsel en de mogelijkheid
van een referendum bij de kiezers wer
den door de minister verworpen.
De afgelopen maand is by de metin
gen van de atmosferische radioactivi
teit boven Nederland een verhoging ge
constateerd. De waarnemingen van het
medisch-biologisch laboratorium der
rijksverdedigingsorganisatie T. N.O.
hebben uitgewezen, dat zich vanaf 9
april hoge pieken hebben voorgedaan,
zowel in de lucht- als in de regen
wateractiviteit. Aldus wordt meege
deeld door de voorlichtingsdienst van
het ministerie van sociale zaken en
volksgezondheid.
Het verschijnsel heeft zich over een
langere periode uitgestrekt, dan in de
regel het geval is. De* achtergrondac
tiviteit tengevolge van vroegere explo
sies ligt aldus de waarnemingen
tussen vijf en tien eenheden. Op het
ogenblik zijn er pieken tussen vijftig en
honderd, een enkele maal zelfs van
meer dan honderd.
Het medisch-biologisch laboratorium
is niettemin van oordeel, dat van deze
verhoging geen waarneembare schade
lijke gevolgen te verwachten zijn. Op
zichzelf zijn de geconstateerde pieken
niet hoger dan in het verleden gedane
waarnemingen hebben uitgewezen. De
mogelijkheid dat, gerekend over de ge
hele wereld, een gering aantal men
sen het slachtoffer zal worden van de
gevolgen van atoomexplosies, is niet op
wetenschappelijke gronden uit te slui
ten. Het risico is echter gerekend
naar andere risico's van het leven
gering, zo wordt verder meege
deeld.
De gevonden activiteit valt op door
een zeer heterogene verdeling over de
lucht, dat wil zeggen: het aantal ra
dio-actieve stofdeeltjes is betrekkelijk
gering, doch de activiteit per deeltje is
hoog. Deze verdeling van de activiteit
wordt vermoedelijk bepaald door de
aard van het kernwapen en de omstan
digheden van de explosie.
Een situatie als hier geschetst is
des te moeilijker te beoordelen, om
dat van het effect van een sterke be-
Om een mislukking van de conferen
tie over het zeerecht in Genève te voor
komen, heeft Nederland ingestemd met
een Amerikaans voorstel om de breed
te van de territoriale wateren nit te
breiden tot zes mijl. De leider van de
Nederlandse delegatie in Genève, prof.
mr. dr. J. H. W. Verzyl, maakte dit gis
termiddag in de eerste commissie be
kend. Hij zei, dat Nederland met tegen
zin tot dit besluit was gekomen. Uit
breiding van de territoriale wateren be
tekent een ernstig economisch verlies,
in het byzonder voor de visserij, waar
van van oudsher belangrijke groepen
van de Nederlandse bevolking afhanke
lijk zijn, aldus prof. Verzyl.
In het Amerikaanse voorstel wordt be
paald, dat aan zee grenzende landen in
een zone van twaalf mijl uit de kust de
zelfde rechten wat betreft de visserij en
de exploitatie van de zeerijkdommen
zullen hebben als in hun territoriale wa
teren. Hierbij geldt echter de bepaling,
dat dit niet het recht aantast van sche
pen van andere landen, die in de vijf
jaar, voorafgaande aan de eventuele
aanvaarding van dit voorstel, de visse
rij in deze tweede zesmijlszone hebben
uitgeoefend.
Waarschijnlijk nemen de 86 landen,
die in Genève zijn vertegenwoordigd,
vandaag een beslissing over de breed
te van de territoriale zee. De Sovjet-
Unie is voorstandster van een breedte
van twaalf mijl.
straling op één punt, zoals door deze
deeltjes veroorzaakt wordt, nog min
der bekend is dan van de gevolgen
van uniforme bestraling. De natuur
lijke activiteit in de atmosfeer ver
toont een veel gelijkmatiger verde
ling dan de kunstmatige, zo besluit
de mededeling van het ministerie van
sociale zaken en volksgezondheid.
Ook uit andere landen zijn dezer da
gen mededelingen gedaan over verhoog
de radio-activiteit in de atmosfeer. Zo
als reeds bericht, zou volgens een
Deens blad kortgeleden in Rusland een
„catastrofaal" ongeluk zijn gebeurd bij
proeven met kernwapens, waardoor de I
radio-activiteit in Rusland en de landen I
daaromheen aanzienlijk is verhoogd.
Advertentie
Te Huis ter Heide (Fr.) is vrijdag
middag in een scherpe bocht van de
weg een personenauto, bestuurd
door de heer J. van 't Sant, vertegen
woordiger te Groningen, tegen een
langs de weg staande boom gebotst en
totaal vernield. De bestuurder was op
slag dood. De heer Van 't Sant was die
dag juist 50 jaar geworden.
Het Oostduitse persbureau A.D.N.
heeft vandaag gemeld, dat een Ame
rikaanse diplomaat gisteren uit Tsjecho-
slowakije is uitgewezen, beschuldigd van
spionage. Dit meldt United Press.
De uitgewezen diplomaat is Joseph
Jacyno. Hij is consul en tweede secreta
ris van de ambassade te Praag. Volgens
A.D.N. kreeg hij bevel het land te ver
laten nadat men hem op „heterdaad be
trapt" had bij het ontvangen van „be
langrijke inlichtingen van militaire aard
van een Tsjechische burger". De Tsjech
zou bekend hebben spion'age-materiaal
vóór de Amerikaanse diplomaat te heb
ben verzameld. Beide mannen werden
in hechtenis genomen. Maar Jacyno
werd later vrijgelaten. Zijn' uitwijzing
werd gisteren geëist in eeh nota aan de
Amerikaanse zaakgelastigde, William A.
Crawford.
In Washington verklaarde het State
Department dat de beschuldigingen te
gen Jacyno vals zijn.
Na een ziekbed van enkele weken
Is gisteren in het militair hospitaal
van Val de Grace generaal Maurice
Gamelin overleden; hy werd 85 jaar.
Toen de oorlog in 1939 uitbrak, was
Gamelin opperbevelhebber van de ge
allieerde strijdkrachten in Frankrijk.
Hij werd later vervangen door gene
raal Weygand.
Na de Franse capitulatie werd hjj
gearresteerd op last van de regering
van Vichy. Tijdens een proces, dat deze
regering tegen hem voerde, weigerde
hij zich te verdedigen. De Duitsers
voerden hem later naar Buchenwald
en andere kampen. Na de oorlog schreef
hij zijn mémoires onder de titel „Ser-
vir".
Gamelin ging da oorlog in met een
grote reputatie en een prachtige staat
van dienst, doch zijn strategie in de
kritieke oorlogsmaanden is zeer omstre
den. Zijn critici verweten hem vooral,
dat hij in september 1939 geen aanval
len op de Duitse troepen bij de Sieg-
friedlinie had uitgevoerd en ook niet
in België in mei 1940. Gamelin zelf
weet de nederlaag aan de Duitse over
macht in de lueht en het gebrek aan
strijdlust in Frankrijk.
In samenwerking met de hoofdste
delijke recherche is de Larense recher
che erin geslaagd de daders van de
inbraak die vorige week in de nacht
van vrijdag op zaterdag werd gepleegd
bij een juwelier te Laren en waarbij
voor meer dan 5.000 aan ringen en
armbanden werd gestolen, te arresteren.
Het betreft vijf Amsterdammers in de
leeftijd van 17-28 jaar, die in de be
wuste nacht met een gehuurde auto
het Gooi opzochten op zoek naar iets
dat de moeite waard zou zijn. Het
vijftal is al eerder met de politie in
aanraking geweest. Zij liepen tegen
de lamp bij een poging de buit te gelde
te maken. Tot nu toe is nog slechts een
gedeelte van de buit achterhaald. Het
vijftal is in het Larense politiebureau
ingesloten.
Op de openingsdag van de Wereldtentoonstelling te Brussel heeft de vorst van
het vermaakscentrum „Vrolijk België", „Jean Primus", opgewekt zijn intrede
gedaan in zijn vrolijke rijk. Zwaaiend met een bierpul groette hij zijn onderdanen
vanaf een stapel vaten bier.
