Acheson keert zich tegen
Ken nans opvattin gen
Internationale Spectatorover De
grenzen van Europa s
Zevende leger houdt voortdurend een
vinger op de pols van de grens
Amerikaanse straaljagerpiloten ontmoeten
soms wel eens een Sovjet-collega
Raketten en geleide projectielen in Duitsland III
AMERIKA KAN ZICH NIET VAN RUSLAND LOSMAKEN
1
ZATERDAG 3 MEI 1958
PAGINA 9
„Koude oorlog" is er
Ustbare werkelijkheid
Bij de „Bezige Bij'' le Amsterdam
is zojuist een boekje verschenen,
getiteld „Rusland, het atoom
en het Westen dat de lezingen be
vat die de Amerikaanse oud-ambas
sadeur te Moskou, George F. Kennan,
vorig jaar voor de B.B.C. heeft ge
houden. De merkwaardige theorieën,
die in Kennans voordrachten ont
vouwd werden, hebben alom in de
Westerse wereld zeer de aandacht
getrokken, omdat zij sterk afwijken
van de huidige NATO-politiek. De
uitgave van de ..Bezige Bij", die als
Ter ondersteuning van de Ameri
kaanse militairen, die de obser
vatieposten langs het IJzeren Gor
dijn bezetten, staan vlakbij de
scheidslijn zware pantserwagens
opgesteld, geladen met munitie. De
bemanning houdt van achter de
geladen mitrailleur het grensge
bied eveneens nauwlettend iv
het oog.
Ontzagwekkende paraatheid
langs het IJzeren Gordijn
document waardevol is, zou interes
sanler geweest zijn, als, bijvoorbeeld
in een inleiding, ook aan de kritiek
op Kennan aandacht was geschonken
en wij denken hierbij vooral aan hei
commentaar dat Dean Acheson in
januari namens de Democratisch*
partij heeft geleverd. Zoals het boekjt
van Kennan nu verspreid wordt, za
het. vrezen wij, hier en daar ver
warring stichten bij hen die niet be
seffen dat de auteur liet hele tegen
woordige Westerse beleid aantast.
Kennan bepleit een terugtrekken u'
Duitsland en eventueel uit Europ
van alle Amerikaanse. Britse. Cana
dese en Russische strijdkrachten. Hel
is de theorie van de ..disengagement
De grote mogendheden die over kern
wapens beschikken zouden geografisch
van elkaar gescheiden moeten worden
De NATO-I anden zouden nog slechts
verantwoordelijk zijn voor hun eigen
verdediging. Deze defensie zou niet
geba seerd mogen zijn op kernwapens,
maar op strijdkrachten van para
militaire aard. een soort territoriale
militie. Kennan is tegen de vestiging
van bases voor kernwapens in West-
Duitsland of in enig ander Europees
continentaal land. Hij is voorstander
van een soort neutralisatie van Duits
land. Een herenigd Duitsland zou
niet vrijgelaten mogen worden in de
keuze van zijn militaire bondgenoten,
en tenslotte bepleit hij een houding
van afzijdigheid tegenover de „un
committed areas de min of meer I
i I a ir.i iDe Amerikaanse oud-minister van Bui-
neutrale landen van Azie en Atnka. ten]andse Zaken ,.c- ^teen dat West-
Adam Rapacici is sinds mei 1956
minister van Buitenlandse Zaken
van Polen. In de herfst van het
vorig jaar lanceerde hij in de
Verenigde Naties zijn project voor
de vorming van een atoomvrije
zone in Centraal-Europa, dat sinds
dien het plan Rapacki ivordt ge
noemd. Rapacki, die in 1909 in de
Oost-Poolse stad Lwow geboren
werd, heeft in het begin van de
tweede oorlog als officier gestreden
tot hij door de Duitsers gevangen
genomen werd. Hij verbleef niet
minder dan vijf jaar in Duitse ge
vangenkampen. Na zijn thuiskeer
sloot hij zich aan bij de Poolse
socialistische partij. In 1948 speelde
hij een grote rol bij de fusie van de
socialisten en communisten. Hij
werd vervolgens lid van het Polit-
buro, en in 1950 volgde zijn benoe
ming tot minister van Hoger
Onderwijs. In 1956 droeg hij er toe
bij dat Gomulka weer aan de macht
kwam.
George F. Kennan is tussen 1947
en 1950 een van Trumans voor
naamste adviseurs geweest voor de
buitenlandse politiek. Bijna elf jaar
geleden ontwierp Kennan de „policy
of containment", de bedwingings-
politiek die jarenlang ten grondslag
heeft gelegen aan het hele Ameri
kaanse beleid ten aanzien van de
Sovjet-Unie. (In het nummer van
juli 1947 van het Amerikaanse
tijdschrift „Foreign Affairs" schreef
Kennan onder het pseudoniem
„Mr. X" een artikel waarin hij
zijn denkbeelden ontvouwde). Ken
nan werd in 1952, op grond van zijn
grote kennis van de Russische taal
en de Russische geschiedenis, tot
Amerikaans ambassadeur in Moskou
benoemd, maar zijn verblijf in de
Sovjet-Unie duurde niet lang, ivant
reeds in 1953 verklaarde het Krem
lin hem „persona non grata". Toen
vervolgens in Amerika de Republi
keinen aan het bewind kwamen,
wilden zij ,de gunsteling van oud
president Truman geen diplomatieke
post meer geven, en Kennan trok
zich terug uit de buitenlandse dienst.
Europa bijzonder bevreesd zou moeten
zijn voor Russische ondergrondse acti
viteiten als er geen Amerikaanse en
Britse troepen meer gestationeerd zou
den zjjn op het Europese continent. „De
Russen worden er vooral van weerhou
den West-Europa hun wil op te leg
gen", zo schreef Acheson, „omdat zü
weten dat Amerika onmiddellijk tussen
beide zou komen." Als de Amerikanen
zich op hun eigen grondgebied zouden
hebben teruggetrokken, zouden zij niet
snel genoeg meer kunnen ingrijpen, als
de Russen kwaad zouden willen.
Kennan verkondigt de vreemde op
vatting, dat „we moeten zien de obses
sie kwijt te raken, dat de Russen er
naar snakken West-Europa aan te val
len en te bezetten. Indien de gewapende
macht van de Verenigde Staten en En
geland niet aanwezig was op het vaste
land", zo verklaart hij, „zou voor de
volkeren van het continent het defen
sieprobleem op de eerste plaats een
probleem zijn van de interne gezond
heid en discipline van de nationale par
tijen". Vooral tegen deze fantastische be
wering heeft Acheson fel geprotesteerd
(Van een speciale verslaggever)
RODACH, aan het IJzeren Gordijn
Steeds paraat, is de wapenspreuk van de drie
pantserregimenten van het zevende Amerikaanse
leger, die langs de grenzen van Oost-Duitsland
en Tsjechoslovvakije over een lengte van meer dan
achthonderd kilometer het IJzeren Gordijn bewaken.
Het wapenschild van de grensstrijdkrachten vermeldt
deze slogan om een of andere reden in het Frans, met
drie woorden, waar er eigenlijk maar twéé moeten
staan: „TOU JOURS PRET". Een in het oog lopen
de
vergissing, want een Amerikaan dweept minstens
®venzeer met fel gekleurde wapenschilden als met
?°nte overhemden. Op het tuniek van iedere militair
ls het schild bevestigd en we vonden de fout-geschre-
v['n-wapen spreuk ook terug op de officiële grenspas,
die de weg voor ons baande tot in de 5 kilometer-
Zone en zelfs tot in de 50 meter-zone langs het IJzeren
Gordijn. Van de Franse taal mogen de Amerikaanse
grensstrijdkrachten dan kennelijk niet al te veel be
grijpen, de betekenis van de Franse wapenspreuk is
hun zonder twijfel volkomen duidelijk. En ze handelen
er ook naar!
Nog nooit hebben we in vredestijd een dermate pa
rate troepenmacht gezien als die drié pantserregimen
ten langs het IJzeren Gordijn. De „koude oorlog" is
er tastbare werkelijkheid. Verdekt opgesteld in ob
servatieposten, voorzien van geladen zware mitrail
leurs, bazooka's en lichtere wapens, houden kleine een
heden „voortdurend een vinger op de pols van de
grens", zoals luitenant-generaal Bruce C. Clarke ons
daags te voren de situatie had gekenschetst. We ken
nen dit soort imponerende uitspraken van leidende
militairen en we hadden de woorden van de comman
dant van het machtige zevende Amerikaanse leger aan
vankelijk niet al te serieus opgevat. Maar in Rodach,
een Westduits plaatsje dat aan drie zijden door het
IJzeren Gordijn wordt ingesloten, voelden we de in
tense spanning, zagen we de dodelijke ernst waarmee
de manschappen met zware veldkijkers het Oostduitse
gebied observeerden en begrepen we dat de generaal
geen woord te veel had gezegd.
Het scherpst hebben we ons dat gerealiseerd toen
een officier ons toevertrouwde, dat op sommige pun
ten zelfs televisie-camera's het terrein aan de andere
zijde van de scheidslijn tussen Oost en West bespieden.
i Tijdens onze hele reis langs Ameri
kaanse raketbases, vliegvelden en mi-
j'taire eenheden heeft deze ontzagwek-
kehde paraatheid ons trouwens voortdu-
®hd gefrappeerd. Het begonal op het
jhegveld Bitburg, waar we in een ge
bouwtje tussen twee hangars een paar
traaljagerpiloten aantroffen. Ze hadden
„Zulu-wacht": ztj moesten klaar
jhan ^ij eerste waarschuwing
fhhnen vijf 'minuten met hun zware,
maar razendsnelle Super-Sabres m de
i"cht te zitten. Ze zaten er wat non
chalant bij in hun wachtlokaal, waar
aast een paar gemakkelijke fauteuils
jJA °P een Amerikaanse basis onvaf~
sjh^lijke televisie-toestel stond °Pb®*
dn Volgens ons programma zouden
eP„vlieSers een demonstratie geven van
0n „scramble", een alarmstart, maar
ha„„ 'aatste moment was van hoger-
Zona heslist dat het niet door zou gaan.
'tr er opgave van redenen.
„let waren straaljagerpiloten van het
volkomen zelfver-
Zek-Tlkaanse -j i
een r'evenwei zonder dat er iets van
type:
gen." De vlieger vertelt dit met een
onverschilligheid of het de gewoonste
zaak van de wereld is. Hij bemerkt
onze verbazing en legt geduldig uit
dat er voor dergelijke gevallen inter
nationaal overeengekomen tekens be
staan, waarmee de ene piloot de ande.
re duidelijk kan maken dat hjj de
grens heeft overschreden, onmiddellijk
moet terugkeren of ergens moet lan
den. „Wij volstaan altijd met de aan
maning, dat ze het roer moeten wen
den."
Zijn jullie dan bewapend?" Dat
vindt dc piloot kennelijk een domme
vraag. „Bij een scramble zijn yyü altijd
volledig bewapend. Heel dikwijls wor- gerdekt opgesteld in de observatiepost bij Rodach, een Westduits plaatsje dat aan drie zijden door het IJzeren Gordijn
den we haastig de 'ucht ingejaagd om wor(n ingesloten, slaat een klein groepje Amerikanen onder leiding van een sergeant voortdurend het Oostduitse gebied
te gaan patrouilleren, omdat de radar gatje Qe manschappen van de drie panlserregimenten van het zevende Amerikaanse leger krijgen daar een speciale
nlotseling aan de andere kant van het training voor. 's Morgens vroeg en 's nachts kan het nog vinnig koud zijn in het open veld. De Amerikanen dragen in
Gordijn een abnormaal grote verband daarmee mutsen, die veel doen denken aan die van hun collega's aan de andere zijde van het IJzeren Gordijn.
activiteit in de lucht heeft waargeno
men. Wat voor zin zou het hebben om
dan ongewapend op te stijgen
De woorden zijn nauwelijks zijn mond
uit of ergens in het lokaa^ begint hef
tig een bel te rinkelen.
- fplptnor, ww.
haastig
tenbe*LnderIÜke
een euren- 7
- zelfoverschatting viel
Ze hebben vrij geregeld
bïi'i'ktlcrarnblevertelden ze. Dikwijls
ze hV va>s alarm te zijn en kunnen
Weer het begif van de startbaan al
een erugkeren. Soms vliegen ze naar
te °Pgegeven positie, zonder precies
der waarom en zonder iets bijzon-
s te zien. Maar gemiddeld zo een
or ir de twee dagen moeten ze een
ongeïdentificeerd vliegtuig verkennen.
vu2W.e! steeds blijkt dat een passagiers-
riaf8 g of een militair toestel te zyn,
rn,,tpei- ongeluk van de voorgeschreven
route ls afgeweken of met radio-sto-
ieïw kamPen heeft en daardoor van
ls Ti contact met de grond verstoken
vlieGm straaljagerpiloten helpen die
vliegtuigen dan weer een eind op weg
oi Degeleiden de toestellen-met-panne
Veld naar het dichtstbijzijnde vlieg-
„Nooit Russen ontmoet?" We krij
gen een ander utwoord dan we ver
wacht hadden. „Ja zeker", zegt een
Luitenant-generaal Bruce C. Clarke, de
commandant van het machtige zevende
Amerikaanse leger, dat in de defensie
van West-Europa een vitale taak vervult
piloot met een sterk zuidelijk accent.
„Als we Zulu-wacht hebben op een ba
sis vlak bij het IJzeren Gordijn, Für-
stenfeldbruck bijvoorbeeld waar we
bij toerbeurt naar toe gaan dan ont
moeten we van tijd tot tijd wet eens
een Sovjet-straaljager, die per onge
luk over het IJzeren Gordijn is gevlo-
De comman
dant" neemt een telefoon op. „Scram
blei", schreeuwt hij en, na
overleg met de man aan de andeie
kant van de lijn, voegt hij er aan toe:
„Dit is geen demonstratie, dit is echt.
Slechts enkele seconden duurt de Plot
selinge activiteit in het v^acdtlT nn
Twee piloten grijpen hun vheghelm en
rennen naar hun wachtende sti aai.ja
gers. Het eveneens gealarmeerde grond
personeel treft al de eerste voorberei
dingen om de motoren te starten en
even later waggelen dt beide Super
Sabres over de taxi-baan Bij het oe-
gin van de startbaan blijft de medede
ling dat ze terug kunnen keren uit:
het is geen loos alarm. Binnen vyf
minuten vliegt de jongeman, die net
nog zo onverschillig met ons heeft zit
ten praten, inderdaad al op vele duizen
den meters hoogte.
Vitale missie
De paraatheid van de Amerikaanse
grondstrijdkrachten, ook die welke
ruim honderd kilometer van het IJze
ren Gordijn afzitten, doet zeker niet
onder voor die van de luchtstrijdkrach
ten. De luchtdoelbatterijen, die met Ni-
ke-raketten zijn uitgerust, kunnen zo no
dig binnen enkele minuten in actie ko
men. En er zijn altijd een paar artil
lerie-eenheden mei Honest John en Coi
poral-raketten, die binnen niet *eel lan
ger dan een half uur vurensgereed zijn.
De drie pantserregimenten langs het
IJzeren Gordijn vervullen misschien
wel de meest vitale missie, „een van
de belangrijkste militaire taken van de
vrije wereld", zo heeft generaa) Clar-
ke ons verzekerd.
Indien het Westen wordt aangeval
len' rust op hen de verantwoordelijke
taak het zevende leger, en misschien
zelfs wel de hele wereld te alarmeren
Om die taak te kunnen volbrengen moe
ten de grensstrijdkrachten voortdurend
in beweging blijven, uitkijken, luiste
ren en patrouilleren, dag en nacht,
maanden achtereen, jaar in jaar uit.
Als er alarm geslagen moet worden,
dan moet dat snel en beslist gebeuren
Een vertraging van een paar minuten
kan het verschil betekenen tussen over-
winnin. en nederlaag. De situatie taal
een ontspanning, of een vermindering
van de paraatheid eenvoudig niet toe.
Er kunnen geen halve maatregelen ge
nomen worden. Militairen en materieel
moeten voortdurend in de beste staat
verkeren."
Het klinkt even grimmig als vast
besloten uit de mond van de man, die
tijdens de tweede wereldoorlog o.a. bij
het Ardennen-offensief 'n grote rol heeft
gespeeld, zijn aandeel heeft geleverd
bij de bevrijding van Nederland en in
Korea o.a. het Nederlandse bataljon
on„ zijn bevel heeft gehad. Nu com
mandeert generaal Clarke een kwart
miljoen Amerikanen in West-Duitsland,
waarvan een belang ijk deel pal langs
het IJzeren Gordijn is gelegerd.
Langs de grens met Oost-Duitsland
en op sommige plaatsen ook langs
de Tsjechische grens staren zij uit
over een tien meter brede strook grond,
die door Oost-Duitsers en Tsjechen
voortdurend wordt omgeploegd en glad
gehouden. Van tijd tot tijd horen de
Amerikanen aan de andere zijde van
het IJzeren Gordijn schoten en soms
vuren hun overburen op eens een groot
aantal lichtkogels af.
Op communistisch grondgebied langs
de Tsjechische grens en hier en daar
eveneens langs de Oostduitse grens zijn
achter elkaar Irie rijen prikkeldraad
ver-perringen op -etrokken. De middel
ste en ho, gste is van isolatoren voor
zien, die er op wijzen dat deze versper
ring onder stroom gezet kan worden en
's nachts van tijd tot tijd ook ongetwij
feld onder stroom staat. Op Tsjechisch
en Oostduits grondgebied zijn honder
den uitkijktorens opgericht, terwij]
communistische grenstroepen op ver
scheidene plaatsen in verlaten boer
derijen en andere gebouwen zijn onder
gebracht.
Aan de westelijke zijde van het IJze
ren Gordijn staan slechts de stenen
grenspalen en borden met „Landes
Grenze" en in het Engels de waarschu
wing: „Attentie, grens op 50 meter af
stand". Verder geen omgeploegde stro
ken en geen uitgestrekte prikkeldraad
versperringen, alleen hier en daar, om
zichtig ingegraven, de verkenningseen
heden van het zevende Amerikaanse
leger, de wapens geladen. Iedere Ame
rikaanse militair weet precies wat in
verschillende situaties, als die zich zou
den voordoen, van hem verwacht wordt.
Hij is nauwkeurig geïnstrueerd en er
voor zichzelf van overtuigd, dat hij die
taak goed zal volbrengen. „Des te gro
ter onze paraatheid is", zo betoogde
een sergeant, de jeugdige comman
dant van 1> observatiepost bjj Rodach,
„des te kleiner is de kans dat het ooit
zo ver zal komen."
ean Acheson heeft in aansluiting
op zijn verklaring van drie maan
den geleden, nu in het april
nummer van „Foreign Affairs" opnieuw
scherpe kritiek geleverd op Kennans
visie. In een artikel, getiteld „The Il
lusion of Disengagement", verwerpt hij
één voor één de stellingen van zijn
landgenoot. Hij zegt. dat het Westen
zich misschien in Europa los zou kun
nen maken van de Russen zij het
tegen een veel te hoge prijs maar
dat er dan toch nog elders in de we
reld vele raakvlakken zouden blijven
bestaan.
Acheson is ook van mening, dat
men van de Duitsers niet kan eisen,
dat zij zich na een eventuele hereni
ging van hun land verplichten „neu
traal" te blijven. Hij acht het ge
vaar voor een eventueel verdrag tus
sen een verlaten Duitsland en de
grote mogendheid in het Oosten
(naar analogie van de overeenkomst
tussen Ribbentrop en Molotov) niet
ondenkbaar. Acheson is er vast van
overtuigd, dat de terugtrekking van
het Europese vasteland van de troe
pen van de enige grote mogendheid
die Rusland kan weerstaan slechts
een gevaarlijker situatie kan schep
pen dan die welke nu reeds bestaat.
Het plan van Kennan vertoont over
eenkomst met dat van de Poolse mi
nister van Buitenlandse Zaken,
Rapacki, die gepleit heeft voor een ver
bod van opslag en produktie van kern
wapens in Oost- en West-Duitsland, Po
len en Tsjechoslowakije.
owel de denkbeelden van de Ame
rikaanse oud-diplomaat als die
van de Poolse minister worden in
het jongste nummer van de „Interna
tionale Spectator" aan een diepgaand
onderzoek onderworpen. In een zeer
uitvoerig artikel, getiteld „De grenzen
van Europa's veiligheid", zet dr. S. I.
P. van Campen uiteen, waarom zowel
het Plan-Kennan als het Plan-Rapacki
afgewezen moeten worden. De instel
ling van een atoomvrjje zone in Cen
traal-Europa zou het militair even
wicht tussen Oost en West voor het
Westen op gevaarlijke wijze verstoren.
Slechts met taktische atoomwapens
kan het Westen de zoveel sterkere con
ventionele strijdkrachten van de Sov
jet-Unie weerstaan. De instelling van
een atoomvrije zone zou voor Rusland
de mogelijkheid openen van een beperk
te en conventionele oorlog, waar
in de Russen verreweg de krachtigste
partij zouden zjjn. Het Westen zou in
zo'n situatie in laatste instantie moeten
terugkeren tot de leer van „instant
massive retaliation", onmiddellijke
massale vergelding met grote kernwa
pens, een leer, waarvan men juist af
zou willen.
Dr. Van Campen merkt in zijn arti
kel terecht op, dat het Plan-Rapacki
uitloopt op een terugtrekken van de
vreemde troepen uit Europa. De Ame
rikanen zullen hun eenheden niet in
Europa handhaven, als die eenheden
niet minstens over taktische kernwa
pens kunnen beschikken.
Zowel het Plan-Rapack' als het
Plan-Kennan zullen in laatste
instantie leiden tot ontbindig van
de NATO. De NATO is echter
niet slechts een militaire organi
satie voor onze defensie tegen de Rus
sische bedreiging, het is ook het be
gin van een Atlantische gemeenschap.
Het is een van de grote bindende ele
menten tussen Amerika, Engeland en
het Europese continent: een bolwerk
van Westerse solidariteit.
Kennan en Rapacki geven geen reële
oplossing voor het probleem van de
Duitse hereniging. De Westerse grote
mogendheden hebben zich de laatste ja
ren steeds terecht op het standpunt ge
steld dat een stelsel van Europese vei
ligheid zonder een daarmee gepaard
gaande hereniging van Duitsland een
illusie zou zijn. Dit hebben zij bijvoor
beeld in 1955 in Genève nog eens uit
drukkelijk onder de aandacht ge
bracht van de Sovjet-Unie. Maar Ra
packi wil z\jn project uitdrukkelijk los
zien van het probleem van de Duitse
hereniging, en in Kennans opzet wordt
wel gezegd dat de Duitse hereniging
door middel van vrije verkiezingen zou
moeten worden geregeld, maar hoe die
vrije verkiezingen tot stand zouden
moeten worden gebracht, schijnt hij ook
niet te weten.
H.Br.
