li Plan tot afbraak van het halve eiland Terugkeer tot voorheen PHILIPS „Photoflux" Mohammedaanse secte roept „de goddelijke staat Atjeh" uit Dichtst bebouwde stuk Nederland Wickieis niet teruggevonden mmm 1 Het gedrang op de Urker berg Eigen legereigen politiemacht en eigen burgerlijke diensten Altijd zonnige flits-foto's met i. b. KffTTOSG 50 JUET 1958 PAGINA 7 Binnen afzienbare tijd, om precies te zijn: in 1966, viert Urk zijn duizendjarig bestaan. Tien eeuwen historie, de langste tijd in zee-omslotenheid, „rustig temidden der woelende golven", zoals de wapenspreuk luidt. Maar ook met perioden, vooral in onze dagen, dat harde winden hebben gewaaid om de Urker rots, de wonderlijke keileemtop in het hart van de vroegere Zuiderzee. Winden bijwijlen met stormkracht, die hebben geknaagd, gevreten, gerukt aan de grondvesten van het eiland, maar ook aan de ankers, de tuien van de heel eigen gemeenschap, die er de eeuwen door, „in Gothische starheid en Gothische verzwegenheid" zichzelf was gebleven: de af sluiting der Zuiderzee, de aanhechting aan de vastewal, de Zuiderzee- steunwet, de afvloeiing. Vandaag is er opnieuw grote beroering onder de mensen, een felle oppositie, vooral van de oudere generatie, tegen een gemeentelijke sanerings-, juister te betitelen: afbraak- en weder- opbouwplan voor het grootste deel van het oude Urk. Hierbij zouden van de 600 huizen er minstens 300 moeten verdwijnen, hele straten en complexen, de bewoners en bloc naar een nieuwe uitbreiding, Noordelijk van hun woonstee in de polder. Zo zou er ruimte ontstaan voor een gans ander Urk, zoals de planologen zich dit dromen, met groenstroken en plantsoen, een opengelegde haven, verplaatste wer ven, nieuwe kerken, hotel en terras op het hoogste punt van de Urker berg, een markt- en winkelcentrum, misschien wel een strand: Urk les Bains. Schadeloosstelling voor genationaliseerde eigen dommen in Joegoslavië Overeenkomst met Nederland Meer runderen en schapen, minder varkens en paarden FRED THOMAS e totale oppervlakte van oud-Urk's bebouwde kom bedraagt i 17 ha. of 70.000 m2. "Veruit het grootste deel hiervan is bij f S uitvoering van het saneringsplan bestemd voor straten, pleinen, tuinen, terras en plantsoen, voor ruimte dus. Eigenlijk is dit een terugkeer tot de vroegere situatie. Er bestaat een interessante be schrijving van het eiland in 1857, van de hand van F. Allan. Deze vertelt hoe op het hoogste en bewoonde deel de gebouwen zonder enige orde door elkaar stonden, precies zoals het voorgeslacht op wieren en terpen zijn hutten bouwde. Overal tussen de huizen groeide gras, zodat het dorp meer het voorkomen had van een weide, waarin men, zonder zich aan enige regel te storen, hier en daar een woning had gebouwd. Overal tussen de huizen liep het vee te grazen, even vrij en frank als de heilige runderen in de straten ener Brits-Indische stad. Bovendien waren de dieren zo mak, dat zij ieder naar een eigen naam luisterden. Bij Allan's bezoek telde Urk ongeveer 1300 zielen; in twee eeuwen tijds was de bevolking achtvoudig toegenomen. Dit snelle groei proces heeft zich in de afgelopen honderd jaar voortgezet. Thans telt Urk bijna 5500 inwoners, dat is meer dan vier maal zoveel als in 1857, de bevolking nog in hoofdzaak geconcentreerd op de Urker „berg", de keïleem-„rots", het hoogste deel van het voormalige eiland. Vandaar, dat hier in de beperkte ruimte in de loop van de jaren letterlijk is dichtgebouwd en dat zonder plan, zonder opzet, volkomen chaotisch, een grillig geheel, de straatjes, stegen en sloppen klimmend van de haven naar het hoogste punt: een wonderlijk dorp met daardoor een heel eigen sfeer. Niet mooi, de karakteristieke Urker bouw is voor het grootste deel verdwenen, elke generatie heeft vlijtig „gemoderniseerd". Het gebrek aan ruimte is echter fataal: de woongelegenheid is in de meeste gevallen ontoereikend en primitief. Maar de Urkers, die er wonen, zijn aan de situatie gewend en sterk gehecht, zeker de oudere generatie. Het laatste woord over het saneringsplan is dan ook nog niet gesproken. Loonvoorstellen voor overig N.S.-personeel ook goedgekeurd Bonden tevreden Heiligdom aan de Keins in ere hersteld Uitwisseling van bloedplasma N.O.I.B. reikt 114 diploma's uit Karakter ts even nood zakelijk als kennis De „Liiymes" vertrokken fiïfi'Sït i no outh. |s n. spanga- >mbasa 0 |tub zw |l zzo fep. n. e n. li Str. Japan, gjanstholö j ipunt jre. •i zw tien. otn Tl. •0 m Manilla 1 ■1 ztw Del- te pcoi n. B. R'dam è-'dam A'daiï |cat n. In uess. dia n. z RottJ m w n zzo lolf. |uoin n. k n. as 28 nw sr n. /nw lOUti ibo n. snos ix, 4/8 rm. /ork. ork Said n. ago yrx 3/8 9/8 STork R. 5 m ik, 28 n. ta n. trw. dssa- «me, to r. str. 1.52 i ta DUIZENDJARIG URK WIL NIET VERHUIZEN De Planologische Dienst van Overijs sel heeft dit ontwerp gemaakt in op dracht van de gemeente Urk. Een in greep in de bestaande toestand is waar lijk geen luxe. Het oude Urk is het dichtst bebouwde en meest intensief be woonde centrum van Nederland: 100 woningen per ha tegen 40 a 45 nor maal. Bovendien zonder grondplan, zon der rooilijn, de ruimte als een jungle dichtgegroeid, volgepropt met huizen, tuintjes, schuren, optrekjes en erven, in uiterste grilligheid vóór en achter en naast elkaar,, soms het ene huis half in het ander gebouwd. Mooie oude huis jes met groene of blauwe houten ge vel en eigentijdse panden, het meren deel echter karakterloos, oud noch nieuw. Wel eindeloos verbouwd en ver- De dagjesmensen die in het zomertij Urk instromen vergapen zich aan de laatste Urkers in dracht, verslinden gretig gerookte aal en kopen een souvenir voor thuis, hier zoals elders de ergste kitsch, die men zich kan denken. Tussen de regeringen van Nederland en Joegoslavië is een overeenkomst on dertekend waarbij Joegoslavië een rond bedrag van 214 miljoen gulden be taalt voor Nederlandse eigendommen, die door de regering van Joegoslavië zijn genationaliseerd of geconfisceerd. Voorts is in dit bedrag, dat in vijf jaar zal worden betaald, vergoeding voor onteigende gronden en huizen en voor vorderingen op genationaliseerde bedrijven begrepen. Nederland is het zevende land, dat met Joegoslavië een dergelijke overeenkomst sluit. Er wor den nog afzonderlijke onderhandelingen gevoerd over claims inzake overheids schulden. Met Polen, Tsjechoslowakije en.Hon garije worden ook onderhandelingen gevoerd in verband met de nationali saties daar. Het grootste bedrag is ge moeid met de onderhandelingen met Tsjechoslowakije, waarbij zich de ex tra moeilijkheid voordoet van de in de Duitse tijd onder beheer gestelde of onteigende bedrijven. Het aantal runderen, schapen, hoen ders en eenden is toegenomen in ons land, maar het totaal aantal varkens en paarden liep terug. Dit blijkt uit de voorlopige uitkomsten van de land bouwtelling mei 1958 van het C.B.S. De rundveestapel ligt met bijna 3.2 miljoen ruim 92.000 stuks of ca. .3% hoger dan het vorig jaar. Het aantal melk- en kalfkoeien steeg met 29.400 stuks. De schapenstapel omvat nu 541.600 dieren, een aantal dat sedert 1946 niet meer bereikt werd. De gestadige uit breiding, welke zich na 1955 heeft doen gelden, zet zich onverminderd voort. De hoenderstapel bedraagt thans 37,7 mil joen dieren ruim 2,5 miljoen of ca 7% meer dan in 1957. De varkensstapel liep in zijn geheel met 61.400 stuks of met 2% terug. De paardenstapel is opnieuw ingekrompen. Voor het eerst kwam het aantal land- bouwpaarden met 194.300 beneden de 200.000 te liggen. Advertentie timmerd, steeds meer aangepast. Een groot deel van de woningen is naar mo derne begrippen onhygiënisch en veel te klein. In 212 gevallen ontbreekt een behoorlijk sanitair, wat paratyfus in de hand werkt. Er heerst twee en half maal zoveel t.b.c. als gemiddeld in Ne derland. De haven is met woningen, werven en bedrijven gedeeltelijk inge bouwd en slecht toegankelijk. Motorver- keer kan men, gezien de eigenaardige structuur van het dorp, in de bebouwde kom nauwelijks toelaten. Urk is dan ook voor auto's afgesloten: 13.000 worden er per jaar bij de ingang van het dorp tegengehouden en moeten hier parke ren. Burgemeester J. Schipper, vorig jaar op Urk benoemd, is een groot voorstan der van het plan, dat in de oude raad acceptabel werd geacht. Hij weet zich gesteund door de provincie.^ Hij heeft vergaderingen belegd, voorlichting ge geven en alles beproefd om de Urkers van noodzaak en nut te overtuigen. Maar hij stuit op een steeds heftiger oppositie en het is de vraag of de raad in zijn nieuwe samenstelling nog achter de plannen staat. De bezwaren zijn niet yan traditionele of aesthetische aard, L nnl riilaar vooral in hun portemon- «Itnniï 'Un content met de bestaande "„"f' zij wensen na alle ingreep en rïfr °g in hun bestaan nu eindelijk fJLf ,,1 worden gelaten en aller- WlUen 2i' zich voor de plannen van de gemeente in de &aan steken. Minstens 95 pet van de mensen die hun woning zou. den moeten ontruimen, zyn ook tevens eigenaar. Zijzelf, hun ouders, groot ouders, hebben met zweet en bloed dit bescheiden bezit verworven. Gestadig Is er aan verbouwd, vertimmerd, ver beterd, rustcloos mag m,.„ j gen, want de Urker is „bq de tijd", veel minder conservatief dan de bui tenwereld zou menen. Bij onteigening, zo voorvoelt hij, krijgt hij nooit de waarde die dit alles voor hem heeft en bij lange niet het bedrag, dat nodig is om zich in het nieuwe Urk een huis te kopen of te zetten. Ook Mariap, de dichteres van Urk, de pientere, levenswijze vissersvrouw, is fel gekant tegen het plan. Haar huis zou eveneens moeten verdwijnen, en nietwaar, wij hebben zelf in de loop der jaren kunnen zien hoe het is ver ruimd, verbeterd, gemoderniseerd. Moet zij dit alles nu prijs geven, van Mariap van Urk Mariap van de Pol dervaart worden, op haar oude dag nog schulden maken wil zij tenminste blij ven wonen in een eigen huis. Wij zaten hier op Urk, zo zegt zij, onder onze wijnstok en onder onze vijgeboom, laat men ons na alle onrust en narigheid nu toch in vrede laten. Laat men krotten slopen, krepeergevallen, die er inder daad zjjn, opruimen, laat men verbe teren hetgeen nodig is, maar maak van Urk geen tweede Rotterdam, beroof het dorp niet van zijn hart. Vooral de oude re mensen in de bedreigde wijken voe len zich gedupeerd. Zij willen niet weg. Het oude Urk is het Zoar der behou- denen. Of zoals Mariap de woorden be zigt van de Sunamietische vrouw, wan neer Elizeus in Koningen II 4 haar voor spraak wil zijn bij de autoriteiten: „Ik woon hier in het midden mijns volks." Zij begeert niets anders dan dit, al geeft zij toe, dat misschien een offer, thans gebracht, latere generaties tot profijt zou kunnen strekken. Genera ties die het oude niet hebben gekend. Ziel van de oppositie is het nieuw gekozen A.R.-raadslid, de 63-jarige vis serman Lub Kramer, die niet van zins is het de burgemeester met diens plan nen makkelijk te maken. Er is van de week een enquête gehouden onder de bewoners van het te slopen deel van Urk en van de uitslag is Kramer wel zeker. Als A.R. wil hij het gezag hoog houden, zegt hij, maar de burgemees ter, zoals allen die hier tijdelijk zijn, be grijpt ons niet. Hij weet niet wat het zeggen wil met zijn zweet en bloed een eigen schip, een eigen bedrijf, een eigen huisje te hebben verdiend. Hij beseft niet wat hij de Urkers aan wil doen als hij hen van 9 meter boven N.A.P. naar de polder wil laten verhuizen. Toch zijn wij volstrekt niet behoudend, conserva- ,.J|v v tief: het beste bewijs daarvoor is de mo- guirlandes der wekelijkse was, hoog aan de zwiepende kleerstokken, verlenen iets feestelijks aan het voormalig eiland, derne, welvarende Noordzeevloot. Urk *- is de enige vissersplaats van de vroe gere Zuiderzee, die zich tijdig en con- Trouwens wie gelooft, dat sequent aan de veranderde situatie heeft jjjer naar schatting zo'n jj JlrlinnPH Wasdag op het oude Urk, dat bij uivoering van het saneringsplan voor het grootste deel zou moeten verdwijnen. De bonte an de zwiepende kleerstokken, verlenen dat nog altijd taboe is voor motorverkeer. aangepast. Inderdaad, de auto's kunnen en mogen Urk niet binnen komen, maar is dat zo'n ramp? Moet men het mo torisch vervoer met alle geweld naar zich toehalen. De afstand van de parkeerplaats tot de vuurtoren be draagt hooguit 1200 meter; dat kan men best lo pen. En een mo dern hotelbedrijf, terrassen op de Urker berg? Hoe denkt men dat lo nend te exploi teren en tegelijk de zondagsrust te eerbiedigen? Aibraak van het oude Urk, al dus het standpunt van de heer Kra mer en naar zijn overtuiging van straks de meer derheid van de raad, is onnodige geldverspilling. het Rijk 15 a 20 miljoen aan zal spenderen? En dan nog wordt het voor alle betrokke nen een financieel nadeel, uitgezonderd misschien voor enkele uitvoerders. Bo vendien zou het karakter van Urk vol komen verloren gaan. Laat men liever, met behoud van zoveel mogelijk woon ruimte, afgekeurde woningen verbete ren en vernieuwen. Het verkeer dient aangepast aan de behoeften van de be woners. Nieuwe hotels kunnen buiten oud-Urk worden gebouwd. is toch immers dood, de gruwel der ontluistering verbijsterend. Wij begrij pen niet wat al die dagjesmensen in het seizoen er nog komen doen, behal ve paling eten of de afschuwelijke souvenirs kopen in winkels en stalle tjes, de meest naargeestige rommel die men zich denken kan. Wij kun nen tranen vergieten om Urk, dat voor óns geen Zoar is, integendeel. Mariap vergeve het ons, maar laten ze het eigenlijk maar afbreken, zodat in 1966 een geheel ander Urk een ge heel nieuw leven kan beginnen, een tweede duizendjarig Rijk na het tra gisch einde van het eerste. Het zoeken naar de witte muis „Wic kie" die woensdag in de neuskegel van een „Thor-Able"-raket een reis van 9600 kilometer heeft gemaakt, is opge geven, aldus bericht Reuter. De raket werd woensdag gelanceerd vanaf de Amerikaanse proefbasis te Cape Canaveral. Men heeft de neuske gel niet kunnen terugvinden, doordat de radiozender niet werkte. Zo spreekt de oppositie. Wij als buitenstaander, die Urk in ons hart hebben gesloten, volgen met belang stelling de gang van zaken. Wij doen het zonder hartstocht, zonder stand punt, om met Vondel te spreken: met een lodderoog. Zelfs zouden wjj ge neigd z\jn' het plan zijn kans te gun nen. Ondanks, of juist wegens onze liefde voor Urk, de vele schone her inneringen aan het eiland, aan de droom van voorheen. Het oude Urk „Er is te veul gesnor van buien over deze muts gegaan"; het oude Urk voelt er niets voor om naar de polder te verhuizen, van 9 meter boven N.A.P. naar 4 meter er onder. Laat ons, zo zegt men, na Afsluitdijk, Zuiderzeesteunwet, polder en afvloeiing toch eindelijk eens in vrede. Ook IVlariapde dichteres van Urk, is tegen de sanering. Moet ik zo vraagt zij, van Mariap van Urk nu Mariap va nde Poldervaart worden? De feilloze flUslampjes van 25 Ct in hel bekende rode doosje „De goddelijke staat Atjeh" is in het zuidelijk deel van het gebied van At jeh in Noord-Sumatra ingesteld, aldus meldt het A.N.P. De uitgeroepen staat heeft volgens de berichten een eigen leger, een eigen politiemacht en eigen burgerlijke diensten. Tengku Sjech Mu- da Wali Al Chalid.v werd genoemd als hoofd van de staat en Labuhan Hadji als voorlopige hoofdstad van de provin cie. „De goddelijke staat" hangt de Mo hammedaanse Sjafei-secte aan en heeft de lanatieke Darul Islam-beweging, die vijf jaar geleden gewapend verzet tegen de Indonesische regering in Atjeh be gon, buiten de wet gesteld. Verleden jaar heeft de commandant van Atjeh, luitenant-kolonel Sjamaun Gaharu, een overeenkomst inzake het staken van het vuren met de opstande lingen van de Darul Islam bereikt na dat vier jaar felle strijd duizenden slachtoffers had geëist. Ainal Mardia, lid van de provinciale raad van Atjeh, heeft in een schriftelijke verklaring de regering gevraagd of zij reeds was ingelicht over de recente moordpartijen tussen volgelingen van de „goddelijke staat" en „andere groe pen". Deze verklaring, die werd voorgelezen gedurende een voltallige vergadering Nadat destijds het college van rijks bemiddelaars, na een aanwijzing van de regering, terzake van de spoorweg- lonen voor het personeel, ingedeeld in de tabellen 1 en 2, een beslissing had genomen, is vanwege de minister van verkeer en waterstaat en het college van rijksbemiddelaars een nader onder zoek ingesteld met betrekking tot de overige loongroepen. Naar van de zijde van het ministerie van verkeer en waterstaat wordt ver nomen, heeft dit onderzoek geleid tot het resultaat, dat thans ook de voor stellen voor de overige loongroepen, welke aansluiten bij de beslissing ten aanzien van de loongroepen 1 en 2, kunnen worden goedgekeurd. Desgevraagd verklaarde de heer F. de Jong als vertegenwoordiger van de Nederlandse vereniging van ver voerpersoneel de door de regering fenomen beslissing ten aanzien van e loongroepen 3: (mulo), 4 (hbs), 5 (mts), 6 (ho) en de zg. vrouwen tabellen van het spoorwegpersoneel zeer te waarderen. Zün bond stelt het op prijs, dat de achterstand met het overige bedrijfsleven nu is inge haald en alle groepen hebben gekre gen waar zij recht op hebben. Op verzoek van het college van rijks- bemiddelaars hebben gedurende twee weken overheidsambtenaren van het taakwaarderingsbureau, rondgeleid door spoorwegambtenaren, vele be drijfsonderdelen van de spoorwegen in het gehele land bezocht ter beoorde ling van de taken in de verscheidene geledingen van het bedrijf, aldus de heer de Jong. Hij geloofde te mogen veronderstellen, dat het rapport over de bevindingen van dit onderzoek van gro te invloed is geweest op de beslissing van de regering. Ook de katholieke bond van spoor wegpersoneel toonde zich bij monde van de heer Jentjes zeer tevreden. Niet alleen omdat hiermee het optimaal be reikbare is bereikt, maar vooral omdat de aangevoerde argumenten houdbaar zijn gebleken en volledig zijn erkend. (Van onze correspondent) In Noord-Holland en wel in de buurt van Schagen bevindt zich een vrij on bekende bedevaartsplaats. Het is het Marla-heiligdom aan de Keins. Sinds de hervorming is het niet meer als zodanig in gebruik geweest, maar thans hebben een aantal jongeren uit Schagen het voornemen gemaakt het heiligdom in ere te herstellen. Hiertoe wordt mor gen een bedevaart georganiseerd. Men gaat dan te voet en in gebed naar het kapelletje, waar een H. Mis zal worden opgedragen. De intentie voor deze be devaart is zegen over het jeugdwerk en het verkrijgen van een zalige levens staat. Men wil proberen van deze be devaart een jaarlijks weerkerende ge beurtenis te maken voor jonge mensen in het dekenaat Schagen en zelfs zo mogelijk van daarbuiten. van de provinciale raad van Atjeh, gaf geen specificatie van deze andere groe pen. Intussen is gisteren Wirjoseputro, lid van de afdeling defensie van het parle ment in Medan aangekomen na een inspectietocht door Atjeh. Hij zei, dat het „volksverzet tegen opstandelingen van de Darul Islam aan de winnende hand scheen te zijn in Atjeh, omdat de bevolking niet langer de zware last, die door de volgelingen van de Darul Islam op hun schouders is gelegd, kan dragen." In gebieden zonder legerpos ten van de regering onderhouden de opstandelingen van de Darul Islam eigen burgerlijke diensten en heffen zjj belastingen. Hij noemde niet de „god delijke staat" in Zuid-Atjeh maar zei dat de bevolking in Atjeh een „Safina- tun Nadjdjah"-brigade in Atjeh had op- fericht naar het voorbeeld van die in uid-Atjeh". De legerwoordvoerder gaf gisteravond toe dat het hoofdkwartier van het leger gedetailleerde berichten over de toestand in Atjeh had ontvan gen, maar hij weigerde over de zaak uit te weiden. Het comité van deskundigen van de Raad van Europa, dat zich bezig houdt met kwesties van openbare ge zondheid, heeft te Straatsburg een ont- werp-overeenkomst opgesteld welke voorziet in een vergemakkeling van de uitwisseling tussen de leden van thera peutische middelen van menselijke oor sprong, waaronder bloedplasma. De leden zijn verplicht bedoelde the rapeutische middelen, voorzover zij deze zelf niet nodig hebben, ter be schikking te stellen van anderen die er dringend behoefte aan hebben. Zij zullen er voorts geen invoerrechten voor mogen heffen. Het ontwerp zal thans ter goedkeuring aan het comité van ministers wor den voorgelegd. Niet-leden van de R.aad van Europa kunnen zich bij de overeenkomst aansluiten. Aan 106 van de 107 eindexamenkan didaten .an het Nederlands Opleidings instituut voor het Buitenland op het kas teel Nijenrode te Breukelen werd gis teren het diploma van de tweejarige cursus uitgereikt. Bovendien ontvingen 8 afgestudeerden van de eenjarige techrusch-commerciële cursus het be geerde document. De voorzitter van de raad van toe zicht van het N.O.I.B.dr. P. Rijkens, adviserend lid van de raad van be stuur van Unilever N.V., hield voor een gezelschap van enige honderden studenten, afgestudeerden, ouders, docenten en gasten een rede onder de titel „Toekomstverwachting", waarin hij er de abituriënten op wees, dat met het beëindigen van hun studie de stap wordt gezet naar een nieuwe sa menleving in het bedrijfsleven. De voor het verwerven van een functie noodzakelijke kennis achtte hij als van zelfsprekend aanwezig. Dr. Rijkens legde echter bijzondere nadruk op goede karaktereigenschap pen, die evenzeer noodzakelijk zijn om in het leven te slagen. Uit ijn interna tionale commerciële praktijk haalde hi) enige voorbeelden aan om te illustre ren, dat alleen een karaktervaste per soonlijkheid kans van slagen heeft. Hjj hoopte, dat het karaktervormende in ternaatsleven op Nijenrode de afgestu deerden van blijvend nut zal zijn om in het verdere leven iets te bereiken. De directeur, dr. E. B. J. Postma, wees op de gestadige groei van het in stituut, dat ruim 200 studenten en 80 docenten telt. Het N.O.I.B., dat 12 jaar geleden door het Nederlands bedrijfs leven werd gesticht, is een uniek insti tuut, dat in 11 jaar reeds bijna 1000 gediplomeerden heeft afgeleverd. Nagewuifd door enkele tientallen fa milieleden van de bemanning is Hr. Ms. opnemingsvaartuig „Luymes" vrijdag middag voor de tweede maal uit de haven van Den Helder vertrokken voor een reis naar Nw. Guinea. Het schip zal daar enige tijd blijven voor het verrichten van hydrografische en kar- teringswerkzaamheden,

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1958 | | pagina 7