Nieuwe Haarlemsche Courant | 1958 | 11 september 1958 | pagina 7

GESPREK VAN DE DAG IN MAASTRICHT

Wethoudersaffaire beroert
de gemoederen

Ondemocratisch de uitspraak
van 11.195 kiezers op één partij
naast zich neer te leggen

Beroep op het geweten

nü

li

Geleidelijke invoering met de
nodige differentiatie

Voor de soon van Draza Mihailovitch is de

tijd gekomen om naar de vrije wereld te gaan

naar

Branko Mihailovitch

I vertelt over de

I strijd van zijn vader

I

m

de reukfilm

MOET SAINT LAURENT

De hoge mode

onder dienst?

Latente produktiviteitsreserves
worden aangeboord

Schoenen om de
hals?

Een nieuwtje:

Trad fractievoorzitter
te dictatoriaal op?

N.V.V. OVER WERKTIJDVERKORTING

Geheime ontmoeting

De grens over

Portret cicin de muur

„Hier is de vrijheid

Amerikaans procédé

Jaarbeursklok voor
mr. Fockema Andreae

DONDERDAG 11 SEPTEMBER 1958

PAGINA 7

P. v. d. A. niet
buitensluiten

Democratie te groot goed

Democratie te groot

Bijzonder ingewikkeld

psi$g<!

-

Yoor sommige Limburgse gemeen
ten zijn de wethoudersverkiezin
gen wel voorbij, maar daarom toch
nog geen verleden tijd. Met name is dit
het geval in Maastricht. Hier vormt
de jongste wethoudersverkiezing nog
steeds het gesprek van de dag. De in
opspraak zijnde KVP-raadsfractie is er
duidelijk in twee kampen uiteengevallen.

Wat is er precies aan de hand geweest
en wat voedt de nog steeds heersende
deining? Wij zijn in de gelegenheid uit
voerig verslap te doen van deze zaak,
die velen, wier belangstelling naar de
gemeentelijke politiek in het algemeen
uitgaat, zal interesseren.

Enkele dagen vóór in Maastricht
de wethoudersverkiezingen zouden

worden gehouden kwam de K.V.P.-
raadsfractie in vergadering bijeen
om te beraadslagen over de kan
didaten voor de vier beschikbare wet
houderszetels. Tot nu toe werden er
hiervan drie door de K.V.P. en een door
de P.v.d.A. bezet. Daar het aantal
K.V.P.-raadszetels bij de laatste g_
meenteraadsverkiezingen gestegen was
van 24 op 27 en dat van de P.v.d.A. ge
daald van 11 op 9 kwam de vraag aan
de orde of de K.V.P. opnieuw aan de
P.v.d.A. een wethouderszetel zou aan
bieden. Volgens fractievoorzitter J. H.
Ensinck en zoals later bleek ook vol
gens de meerderheid van de K.V.P.-
fractie, zou de eventuele P.v.d.A.-wet-
houderszetel alleen die van openbare
werken kunnen zijn.

Deze beperking maakte de kwestie
voor een aantal K.V.P.-raadsleden
z?.er. gecompliceerd, gedwongen als
zij zich hierdoor voelden om zich niet
zozeer voor een samengaan met de
P.v.d.A. uit te spreken als wel om een
keuze te maken tussen P.v.d.A.-
kandidaat voor openbare werken, de
heer C. Pieters, of de door hen voor
gedragen K.V.P.-kandidaat, de heer
J. Godfroy, die vóór 1953 de wethou
derszetel van openbare werken had
bezet. Het voorstel, dat derhalve in
stemming kwam was: óf de heer God
frey wethouder van openbare werken
v* S"s Séén zetel voor de P.v.d.A. of
wo ™,oTleters wethouder van open-
bare werken en dus wél een zetel voor
de P.v.d.A. Voor de heer Pieters en
derhalve voor de P.v.d.A. stemden
15 K.V.P.-raadsleden tegenover 12
voor de heer Godfroy en derhalve te
gen de P.v.d.A. Ondanks de absolute
meerderheid voor de P.v.d.A.-wethou-
der kelderde het voorstel, omdat het
de volgens het fractiereglement voor
geschreven twee-derde meerderheid
niet had behaald. Dit impliceerde der
halve, dat de K.V.P. dit keer ook de
vierde wethouderszetel zou gaan be
zetten en dat de P.v.d.A. buiten het
Maastrichtse college van B. en W.
zou worden gesloten.

Toen dit resultaat naar buiten bekend
werd, verwekte een en ander niet al
leen in de P.v.d.A.-kring, maar ook
in de gelederen van de K.V.P.. zowel
in als buiten Maastricht, de nodige be
weging. Het gevolg hiervan was, dat op
de dag vóór de wethoudersverkiezingen
de Maastrichtse K.V.P.-raadsfractie in
spoedeisende vergadering bijeenkwam.
Bij die gelegenheid gaf de kringvoor
zitter van de K.V.P. Limburg, de heer
J. Joosten uit Heerlen, de Maastrichtse
K.V.P.-raadsleden het advies de P.v.d.A.
niet buiten het college van B. en W.
te sluiten. De fractievoorzitter, de heer
Ensinck, probeerde de K.V.P.-raads
leden voor dit advies te winnen
door een wijziging van het fractie
reglement voor te stellen. Deze wijzi
ging betrof de bepaling, dat fractiebe-
sluiten alleen genomen kunnen worden
met een twee-derde meerderheid. Deze
bepaling diende in dier voege gewijzigd
j^worden, dat voortaan geen twee-derde
de ^dorheid meer, maar alleen maar
om eln'Ufte meerderheid nodig zou zpn
wijziging kSFatiebesluit te nemen. Deze
warn evenwel niet tot stand.
De voorstanders v,.,

froy als vierde c,e be0,r GoA
hiermee meenden het 'nTetï t k*»,!?
gewonnen, kwamen dag ia?er bh
de wethoudersverkiezingen evenwel be
drogen uit. Hun tegenstanders jn
fractie gaven samen met de 9 P.v.d.A.-
raadsleden hun stem aan de P.v.d.A.-
kandidaat, waardoor de heer Pieters en
niet de heer Godfroy tot wethouder
werd gekozen. De K.V.P.-raadsleden,
die hun stem op de heer Pieters uit
brachten achtten zich niet gebonden aan
het genomen fractiebesluit, omdat zij
meenden zich te mogen beroepen op
hun geweten. Het KVP-fractiereglement
bepaalt n.I. ook dat een raadslid zich
niet aan een fractiebesluit behoeft te
houden mits hij zich beroeüt op ziin ge-
weten.en dit vóór de raadsvergadering
kenbaar maakt aan de fractievoor
zitter. Een aantal raadseden naar
verluidt minstens 12) onder wie ook
fractievoorzitter Ensinck, beriepen zich
op hun geweten met het gevolg, dat de
P.v.d.A.-kandidaat voor de vierde wet
houderszetel toch werd gekozen en niet
de K.V.P.-kandidaat. Zoals wji reeds na
deze verkiezingen hebben bericht, werd
de heer Pieters met 22 tegen 14
stemmen (waarvan 12 voor de heer
Godfroy, een blanco en een on
geldig) gekozen. Hiermee kwam er in
het wethouderscollege van Maastricht
geen enkele wijziging. De drie zittende
K.V.P.-wethouders en de ene P.v.d.A -
wethouder werden herkozen.

De wethoudersaffaire was hiermee
evenwel niet van de baan. Het .dra
ma" begon toen pas goed. De nïet-ge-
kozen K.V.P.-er, de_ heer J. Godfroy
verliet de vergadering en bedankte
als raadslid op grond van gewetens
bezwaren. Zijn medestanders in en
buiten de raad ontketenden daarop
een fikse rel. In de plaatselijke pers
organen verschenen redactionele ar
tikelen en ingezonden stukken, waar
bij de K.V.P.-raadsleden, die zich had
den uitgesproken voor de P.v.d.A.-
kandidaat onreglementair gedrag en
woordbreuk werd verweten. De
K.V.P.-afdeling Nazareth belegde
zelfs een protestbijeenkomst, waarop
de houding van fractievoorzitter En
sinck en de zijnen in felle bewoordin
gen werd gelaakt. Bovendien aan
vaardden de aldaar aanwezige
K.V.P.-ers een motie van afkeuring,
waarin zij het_ vertrouwen in fractie
voorzitter Ensinck opzegden alsmede
in de meerderheid van de leden van
de K.V.P.-raadsfractie, die zich voor
de P.v.d.A.-kandidaat had verklaard.
Bovendien verzocht deze K.V.P.-afde
ling het bestuur van de statenkring
Maastricht om een statenkringverga-
dering bijeen te roepen, waarop de
houding van de meerderheid van de
K.V.P.-raadsfractie zou dienen te wor
den afgekeurd. Er gingen zelfs op de
le vergadering stemmen op, die het

aftreden van de bedoelde K.V.P.-

raadsleden eisten.

Naar aanleiding van dit alles heeft
de heer Ensinck in de dinsdagavond ge
houden raadsvergadering te Maastricht
gemeend een persoonlijke verklaring te
moeten afleggen. 'Hierin zei hij o.m.,
dat de reacties voortkomen uit perso-
nenpolitiek, die vooropstelde, dat de
K.V.P.-raadsleden de heer Godfroy tot
wethouder van openbare werken moes
ten kiezen en dat daaraan al het andere
ongeschikt moest worden gemaakt. Het
standpunt van de meerderheid in de
K.V.P.-raadsfractie wordt, aldus de
heer Ensinck, bepaald door een aantal
argumenten o.a., dat het ondemocra
tisch is om de uitspraak van 11.195 kie
zers op één party, zijnde 24,8 pet. (het
geen toch wel iets meer en belangrijker
is dan 2000 voorkeurstemmen op één
persoon) naast zich neer te leggen en
dat het politiek fout is een groepering,
die reeds dertien jaar lang een wethou
derszetel bezet heeft, buiten spel te zet
ten en naar de oppositie te drukken.

Deze argumenten werden volgens de
heer Ensinck ook duidelijk omlijnd door
kringvoorzitter J. Joosten en bovendien,
zo zei hij, zijn zij in Overeenstemming
met de opvatting van de landeiyke
K.V.P.-voorzitter, mr. Van Doorn. Te
vens wees de heer Ensinck erop, dat
K.V.P.-raadsleden van mening waren
zich te mogen beroepen op hun gewe
ten en derhalve niet te mogen hande
len overeenkomstig het weliswaar for
meel juiste besluit van de minderheid,
omdat zp de democratie daarvoor een
te groot goed achten en bovendien de
eed van raadslid het voorstaan van het
algemeen vereist.

Vervolgens laakte de heer Ensinck in
zeer felle bewoordingen de publikaties
in de plaatselijke pers, terwpl hp con
cluderend stelde, dat de houding van
de meerderheid van de K.V.P.-fractie
reglementair volkomen juist is, dat het
beroep op het geweten terecht is ge
daan; dat de houding van de meerder
heid in overeenstemming is met de de
mocratie alsmede dat deze K.V.P.groe
pering heeft gehandeld en in het belang
van de stad en in dat van de K.V.P.

De vice-voorzitter van de K.V.P.-frac
tie, de heer B. Cuyten, tekende tegen
de uitlatingen van de heer Ensinck ver
zet aan. Volgens hem was er bp de wet
houdersverkiezingen sprake van 'n reg
lementair genomen fractiebesluit, dat
door een deel van de K.V.P.-fractie ge-

Om de hoge taille ook een kans
te geven bij het mantelpak,
hebben veel Parijse ontwer
pers de rok vastgezet aan een heel
kort blousetje van een materiaal dat
sterk verschilt van de rok. Ferry
Offerman heeft dat idee overgenomen
bij dit ensemble van levendige groene
wol in een rustiek weefsel, waarop
een fluwelen blousje in dezelfde kleur
als de grote kraag van beverbont.
Een heel brede ceintuur over de
maag vormt een soort compromis
tussen de empirelijn en de normale
taillehjn. Dit js gen (jer modellen
uit de kleine collectie eigen ontwer
pen, die Ferry Offerman gisteren aan
ae pers toonde in zijn buitenhuis te
Vmkeveen, waar men op het gazon
vogels zag rondstappen even lang
benig als de mannequins wier rok
ken ultra kort waren.

Sommige wijde rokken waren ge
heel gevoerd op een nieuw soort vlie-
seline-achtige tussenvoering, „firet"
geheten, die helpt het volume te be
waren. Hoe sterker architectonisch
de mode wordt, hoe meer men met
hulpmiddelen de subtiliteiten van het
gewenste silhouet zal moeten vast
houden. Het vezelvlies als voering
gebruikt, maakt dan ook een eigen
ontwikkeling door en perfectioneert
zich steeds. Het is er nu in velerlei
samenstellingen en in alle kleuren
van de regenboog. A.Bgl.

woon is genegeerd. De heer Cuyten be
treurde de rede van de heer Ensinck
zeer, omdat deze niet in de raad had
mogen worden uitgesproken, zolang de
bewuste kwestie nog niet in de party
zelf is behandeld.

Het K.V.P.-raadslid de heer W. Tel
genkamp merkte nog op, dat de uitla
tingen van de heer Ensinck beledigend
zpn voor diverse K.V.P.-raadsleden.
Ook het tot de P.v.d.A. behorende ka
tholieke raadslid dr. J. Tans ging nog
even in op de kwestie niet zoals hp zei,
om als lachende derde te spreken, maar
om op te merken, dat hier met betrek
king tot de democratie juist is gehan
deld. Aan het adres van de heer En
sinck merkte hij op, dat diens beroep op
het geweten de K.V.P.-fractievoorzitter
er in de toekomst toe zal brengen ook
respect op te brengen voor anderen,
wanneer die zich op hun beurt menen
op hun geweten te moeten beroepen.

Voor het ogenblik bleef het hierbp. De
Maastrichtenaren hebben intussen weer
nieuwe discussiestof. Ofschoon de voor-
en tegenstanders van het verloop van
de Maastrichtse wethoudersverkiezin
gen scherp tegenover elkaar staan,
wordt de zaak bijzonder ingewikkeld nu
de ene party binnen de K.V.P.-raads
fractie meent zich reglementair gedra
gen te hebben en de ander ditzelfde
meent. Bovendien wordt de zaak er ook
niet gemakkelijker op nu zowel de een
als de ander, zoals wp van woordvoer
ders van beide partijen vernamen,
meent in overeenstemming met het
standpunt van de landelijke K.V.P.-
voorzitter te hebben gehandeld.

Sommige K.V.P.-raadsleden, die niet
op de P.v.d.A.-kandidaat hebben ge
stemd deelden ons voorts nog mee, dat
zij niet per se de P.v.d.A. buiten het col
lege wilden houden, maar zij wel fel ge
kant zijn tegen het feit, dat geen andere
zetel dan juist die van openbare wer
ken aan de P.v.d.A. zou moeten toe
gewezen worden, waarvoor zp immers
meenden een bekwame kandidaat in de
persoon van de heer Godfroy gevonden
te hebben. Door de zaak op die manier
te stellen, zoals het thans gebeurd is,
trad de fractievoorzitter te dictatoriaal
op, zo zeggen zp. Bovendien zijn deze
K.V.P.-ers van oordeel, dat er nog wel
meer protestvergaderingen van Maas
trichtse K.V.P.-afdelingen zullen vol
gen en dat een aparte statenkringver-
gadering aan de hele onverkwikkelpke
affaire zal worden gewpd. Van de te
genstanders van deze K.V.P.-zegslieden
vernamen wij evenwel dat van een sta-
tenkringvergadering nog niets bekend
is, maar dat de hele kwestie wel zal
worden besproken door het bestuur van
de statenkring en het bestuur van de
K.V.P.-raadsfractie.

De hengst „Successeur" van de stallen „De Dobbelaere" in IJzendijke is op de
jaarlijkse nationale tentoonstelling van de koninklijke vereniging „Het Neder-
landsche Trekpaard" in Den Bosch tot kampioen hengst J958 uitgeroepen. De
chef-kok van het restaurant van de Veemarkthallen kwam de eigenaar even

feliciteren met zijn succes.

Er bestaat verband tussen het wereldberoemde modehuis Dior en de
vastberadenheid van generaal de Gaulle een einde te maken aan de oorlog
in Algerije. In de topleiding van het modehuis maakt men zich namelijk
ernstige zorgen over de mogelijkheid dat de jeugdige Yves Mathieu Saint
Laurent voor het vervullen van zijn dienstplicht zal worden opgeroepen.

Saint Laurent, een Fransman geboren in Oran (Algerije) kreeg uitstel
van dienstplicht toen hij studeerde. Hij is thans geen student meer maar
de voornaamste ontwerper van het Dior-concern. „Wij hopen vurig, dat
zijn uitstel niet zal worden ingetrokken en dat hij in staat zal zijn nog
met een voorjaarscollectie uit te komen in februari," zeide een hoge
employé van het modehuis. En daar heeft men goede reden om te hopen,
dat Saint Laurent zijn werk zal kunnen blijven doen. Zijn „trapeze-lijn"
die in februari voor het voetlicht werd gebracht, deed de inkoopcijfers
van alle filialen ter wereld met tien procent omhoog gaan.

Wij weten nog niet hoe de verkoop van zijn tweede collectie, die
verleden maand werd gepresenteerd, zal zijn," aldus de employé, „maar zij
werd overal, vooral in de Verenigde Staten, goed ontvangen. Als hij in
november wordt opgeroepen, dan hopen wij maar, dat het leger hem zal
toestaan, schetsen voor de aanstaande show te maken." Maar zou dat geen
ijdele wens zijn!

„Het verbondsbestuur van het NVV
staat op het standpunt, dat arbeidstpd-
verkorting haar kans moet hebben te
worden gerealiseerd. Dat betekent:
een geleidelijke, étappegewijze, bedrijfs-
takgewijze, zo nodig ondernemingsge
wijze invoering. Dat betekent differen
tiatie in tijd, in tempo en in omvang.
Dat betekent in concreto, dat er be
drijfstakken zullen zijn die voorop gaan
en andere, die voorlopig de pas moeten
inhouden of langzaamaan moeten doen.
Dit is de prijs om arbeidstijdverkor
ting successievelijk te realiseren, een
prijs die niet te hoog is als wij be
seffen, dat het alternatief, namelijk
een algemene arbeidstijdverkorting, in
de huidige economische situatie en re
kening houdend met andere verlan-rens,
niet aanwezig is." Aldus de heer W. F.
van Tilburg, secretaris van het NW,
in zijn inleiding op de vandaag gehou
den hoofdbestuursvergadering.

Ruime aandacht schonk spreker aan
wat hij noemt: het aanboren van la
tente produktiviteitsreserves. Hij ci
teerde cijfers uit berekeningen cn
schattingen, die o.a. het Centraal Plan
bureau heeft gepubliceerd over de
grootte van de te verwachten produk-
tiederving als gevolg van arbeidstijd
verkorting. Deze zou voor het gehele
bedrijfsleven worden:

bij een 5-daagse werkweek van 45
uur 56 pet.

bij een comb. 5- en 6-daagse werk
week van resp. 421/2 en 48 uur
4—41/2 pet.

bij een 6-daagse werkweek van 45
uur 33 1/2 pet.

Voor een juiste beoordeling van deze
percentages moeten wij - aldus spre
ker - een paar dingen goed in het oog
houden, waardoor tegelijkertijd even-
vele twijfels worden gewekt over de
exactheid van de becijfering. In de
eerste plaats moet men deze schattin
gen zien als typering van de grootte
orde van de waarschijnlijke produktie-
derving. In de tweede plaats, dat deze
schattingen gebaseerd zijn op een al
gemene, dus voor het gehele bedrijfs
leven geldende invoering van de ar
beidstijdverkorting tot 45 uur en even
eens dat dit geschiedt zonder enigerlei
overgangsregeling. Verder is uitgegaan
van een situatie van volledige werk
gelegenheid, waarin per definitie geen
arbeidsreserve aanwezig is. Een ge
ringe afwijking van deze situatie kan
een vermindering van deze geschatte
produktiederving met zich meebrengen.

7?

Zoals wij gisteren hebben aan
gekondigd in een uitvoerig in
leidend artikel beginnen wij van
daag met de publicatie van een
serie artikelen van de uit Joego
slavië gevluchte Branco Mihailo
vitch, de oudste zoon van de door
Tito vermoorde generaal Draza
Mihailovitch, de held van de
Balkan uit de laatste wereldoorlog.

MIJN VLUCHT

het WESTEN

Begin 1957 toen ik van mpn werk naar huis
liep, wandelde ik door de Franchet- d'Espe-
reystraat in Belgrado. De straatverlichting
was slecht. Toch zag ik plotseling een man
waarvan ik dacht dat ik hem kende. Hij keek
heimelijk om zich heen. Toen hy niemand zag, kwam
hy naar me toe.

„Branko, ben jij het?", sprak hij gejaagd.

Ik hield in Belgrado nooit mijn pas in, al:- me
iemand op straat op deze wyze benaderde. Ik werd
achtervolgd en bespied. Ik sprak alleen met mijn
boezemvrienden, en dat zpn er niet veel. Maar toen
ik die stem hoorde, herkende ik ze onmiddeliyk. Het
was de stem van een vroegere zeer naaste mede
werker van mijn vader, die ik tpdens de oorlog ver
scheidene malen had gezien, maar later zeker ge
durende veertien jaar uit het oog was verloren.

Ik noemde zijn naam, en hij kwam dichterbij.

„Hoe gaat het met jou, Branko? Ik probeer je al
enige weken op straat aan '.3 spreken. Je huis heb
ik niet durven benaderen, omdat het wordt bewaakt.
Ik moet me1 je praten. Ik heb je iets zeer belang-
rpks te zeggen."

Zelfs toen mijn vader in de bergen van Bosnië ver
toefde, opgejaagd door Tito'-, mannen, ontvingen wp
dikwijls bezoek van onbekende mensen, die beweer
den door mijn vader of door een van zpn vrienden
te zijn gestuurd teneinde ons vertrouwen te winnen
of op zijn minst ons aan het praten te krijgen. Maar
we hadden leergeld betaald en we stuurden deze
mensen altijd weg. We zeiden dan dat vader noch
zijn verzet tegen de Duitsers ons ook maar iets in
teresseerden en dat we zelfs niet wisten of hp nog
leefde. Het waren dan ook altijd spionnen van de
U.D.B.A., de communistische geheime politie. Door
deze voortdurende dreiging en de vrijwillige ver
vreemding an onze weinige vrienden, leefden mpn
moeder Julica, mijn zuster Gordana en ik in een
volkomen afzondering.

Thans spra'- in de koude nacht een stem die ook
van de andere zijde van het graf had kunnen komen.
Ik wist evenwel dat een man voor me stond, die ik
volledig kon vertrouwen. Daarom antwoordde ik rus
tig:

„We kunnen met elkaar spreken waar en wan
neer u wenst."

Hij noemde me de r.aam van een cafeetje in een
rustige straat. ,,De U.D.B.A. komt er nooit," zei hp
er bp.

Drie dagen latei stond ik 's avonds voor het
genoemde café. De straat was verlaten. Als

voorzorgsmaatregel droeg ik een kleine
doos met wat artikelen van de zwarte
markt. Voor het geval de politie een inval
zou doen, was het beter een kleine zwarthandelaar

dan een samenzweerder te liiken

VBn •■m"n v"ader zat al in het cafeetje.
To™,HU v$ naar een verlaten achterzaaltje.

Terwpl wp een kop koffie dronken, vertelde hp mp
zeer groot nieuws.

„Branko, het werk van je vader hield niet op met
zijn dood. Een hechte organisatie zet zpn arbeid
voort. Wp zpn overal, zelfs in de communistische
partij. We bben veel geleer., van de wpze waarop
de communisten infiltreren en we hebben dezelfde
methode overgenomen. Op dit moment wil ik je
geen gevaarlijke geheimen vertellen. Het enige wat
ik je wens te zeggen is dat onze organisatie besloten
heeft je het iand uit te krijgen. Voor de zoon van
Draza Mihai ovitch is de tijd gekomen naar de vrpe
wereld te gaan."

Ik luisterde zeer ontroerd naar onze vriend zonder
hem in de rede te vallen. Rustig legde hp me uit,
dat de voorbereiding van mpn vlucht kor beginnen
op het tijdstip dat mij geschikt leek, maar dat er
enige tijd mee gemoeid zou zijn. Hp zou me laten
weten wanneer iedereen en alles g eed was. Ik zou
dan enige dagen verlof moeten vragen op de auto-
fabriek te Rakovoca, waar ik als ingenieur werkte.
Ik had dit jaar nog geen vakantie gehad en de direc-
tii zou mijn verzoek dus waarschynlijk wel inwilli
gen. Bovendien zou ik kunnen zeggen dat ik wat
overwerkt was. De eerste tien dagen zou ik in Bel
grado blpven zódat ik kon gezien worden, en drie
dagen voor het einde van mpn vakantie zou ik de
stad verlaten.

„Zeg vooral niets tegen je moeder of je zuster.
Het is beter hen niet in moeilpkheden te brengen,"
zei myn metgezel toen we van elkaar scheidden.

Later belegde onze vriend nog een byeenkomst in
het cafeetje.

„Alles is gereed," zei hij. „Op de afgesproken dag
moet je zijn(Hij noemde de naam van een
stad, wier naam ik niet zal vermelden om voor de
hand liggende redenen). Hy gaf me tevens de n„am

en het adres van een man die ik in die stad moest
opzoeken.

„De gehele organ' -tie is op de hoogte. Je zult
van hand tot hand gaan, tot in Frankrpk toe. Na elke
etappe zul je inlichtingen ontvangen die nodig zpn
om de volgende etappe te volbrengen."

Toen omhelsde hp me.

„We zullen elkaar hoogstwaarschijnlpk nooit weer
zien. Of wie weet wanneer? Dat God je moge be
schermen, Branko. Wees onze vaandeldrager in 's
vrpe wereld."

Voor mp, die jaren, vol van wantrouwen en onze
kerheid, in afzondering had geleefd, en die verplicht
was om de vpf dagen naar de politie te gaan voor
een melding, en die geen ander verlangen had dan
om onopgemerkt te leven, en vergeten te worden
door iedereen, speciaal door de geheime politie, was
het de aanvang van een onverwacht, adembenemend
avontuur.

OP de vastgestelde avond reisde ik met de
trein naar de stad die onze vriend me had
genoemd. Ik kende deze stad zeer goed en
daardoor kon ik ongedwongen door haar
straten lopen. Op de hoek van een slecht
verlichte straat werd er plotseling een hand op mijn
schouder gelegd. Ik verstijfde. „Gearresteerd",
dacht ik. Het was evenwel niet de U.D.B.A. Ik hoor-

iHiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiii,mm,iini,min,iiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiy.1

de namelpk net gefluisterde wachtwoord, dat voor
buitenstaanders uiteraard slechts een onnozel woord
je is.

De emotie was echter te sterk en het werd me
zwart voor de ogen, maar ik kon me herstellen om
het noodzakelpke antwoord te geven. Daarna was al
les snel duidelijk. De man had met een beschrpving
van mpn uiterlpk voorkomen voor het station op me
gewacht, maar omdat hij niet erg zeker van zich
zelf was of ik wel de aangeduide man was, had hij
het raadzamer geoordeeld mij te volgen en te zien
of ik in de richting van zijn huis liep.

Er was geen tijd te verliezen. Hij bracht me naar
zijn huis, waar nog een gids wachtte. Fietsen ston
den er gereed. Diezelfde nacht nog fietste ik met
twee leden van de organisatie over eenzame land
wegen naar de grens.

De nieuwe dag kondigde zich al aan, toen we, ver
moeid en bezweet, een verlaten huis bereikten dat
d' :ht bij de grens lag. De eigenaar ervan zou mpn
volgende gids zpn. Mpn twee vorige metgezellen
fietsten meteen terug.

hadden gewandeld. Tranen kwamen me in de ogen.
Tranen van vreugde en ontroering, en van schaamte.
Op dat moment dacht ik aan de honderden, dui
zenden mannen en vrouwen die voor ons land waren
gestorven, de meesten onder het commando van
mijn vader, opdat de overlevenden in vrijheid kon
den leven. En die vrijheid had ik nu barrevoets, hei-
melpk als een dief, herwonnen, in een vreemd land
nog wel, dat mijn vader bovendien tijdens de oorlog
had bevochten.

Het was echter niet de tijd voor beschouwingen. Wij
realiseerden ons opeens dat onze voeten bloedden:
de rotsen hadden ze stukgemaakt. Wij wasten ze in een
beekje, dat in de nabijheid stroomde, en deden onze
schoenen weer aan.

„We moeten trachten uit het gezichtsveld van de
Joegoslavische grenswachten te bliiven", zei mpn
kameraad toen hp opstond.

Gelukkigerwijs kende hij de streek als zijn broek
zak. Een vreemdgevormde boom of een dito rots
diende hem als baken, en het slot van mijn vlucht
verliep zeer voorspoedig.

Ongeveer anderhalve kilometer verder vonden we
het huis en de gids die ons verwachtte. Het ergste
was voorbp. II. nam afscheid van mijn moedige met
gezel en een nieuwe gids bracht me naar een station
op enige afstand van de grens. In de treincoupé ging
ik naast hem littpn, alsof ik een doodgewone reiziger
was. Vier dagen later bracht een andere trein me
naar Frankrpk, het land waar mijn vader me vaak
over had verteld.

De gids die mij naar deze trein geleidde had mij
een brief gegeven.

,,In Parijs neem je een taxi aan het station en
laat de chauffeur deze brief zien. Er staat het adres
van een restaurant in. Dit restaurant moet je bezoe
ken. Kijk als je binnenkomt naar de muur aan je
linkerkant, en je zult zien dat je op de juiste plaats
bent. Vraag dan naar mevrouw Dara en laat voorts
alles aan haar over."

Ik heb later vernomen dat dit restaurant het ver
zamelpunt is van de Joegoslavische vluchtelingen en
dat de eigenaresse, mevrouw Vagary, miljoenen
francs heeft besteed aan hulp, voeding en huisves
ting van duizenden landgenoten in ballingschap.

Ik sliep de gehele dag in het kleine huis. De ko
mende nacht zou ik de grens overschrijden. Tegen
middernacht verliet ik de boerderp met mijn metge
zel en liepen wij naar een plek van de grens waarvan
hij wist dat deze zonder veel moeite kon worden over
schreden. Wp stapten voort in de donkere nacht zon
der een woord met elkaar te wisselen. Op een ge
geven ogenblik greep mpn metgezel me bij de arm
en wees me een zwak licht, mgeveer tweehonderd
meter voor ons. Het was een grenspost, en door het
venster konden we bp het licht van een petroleum
lamp het silhou- t van een militair zien. Mijn gids
deed zijn schoenen uit en gebaarde mp hetzelfde te
doen. De bodem was rotsachtig, en het minste geluid
zou ons verreden. Daarom gingen we barrevoets, ge
ruislozer nog dan geesten. We liepen een uur een
eeuwigheid.

k liet me vallen, toen ik de sem van mijn gids
hoorde. Zijn woorden waren nochtans geruststel
lend. „Hier is de vrijheid". Alhoewel hij het
zachtjes zei, leken zpn woorden te exploderen in
de intense stilte, waardoor we tot op dit moment

De taxi stopte in de rue-Boutebrie, een straat
je nabij de Boulevard Saint-Michelin. Ik
stónd voor de gele gevel van een restau
rant. Ik duwde de deur open. Op dat uur van de
dag was het café slecht bezocht. Een man zat in een
hoek de krant te lezen. Hij keek niet op, toen ik
binnenkwam. Ik heb inmiddels geleerd, dat in dit
land de mensen geen aandacht schenken aan het
komen en gaan van anderen.

Ik keek naar de linkermuur. Ik hoefde geen tweede
keer te kijken. Mijn keel was droog. Ik zag een
portret van mijn vader aan de muur. Sedert het
Rode Leger en de Partisanen van Tito Belgrado
waren binnengevallen had ik geen enkele foto of
tekening van mijn vader gezien. Ook thuis was, na
zovele „bezoeken" van agenten van de U.D.B.A.,
geen foto van hem meer te vinden. Ze vernietigden
of stalen zelfs de foto's, die van hem genomen wa
ren, toen hij nog een jongeman was. Onze vrienden
waren wel zo verstandig geen foto van hem te be
waren, want zulk een foto alleen was voldoende om
iemand naar de gevangenis te sturen. En hier op
de muur van dit onbekende restaurant

De fresco was slecht gemaakt, maar toch keken
vol liefde en bewondering de kalme, lieve ogen van
mpn vader me aan. De ogen schenen ook gelukkig.
Het was de me°st ontroerende ervaring van mijn
ontsnapping.

„Wie bent U," vroeg plotseling een vrouw. Ik
had haar niet naderbp horen komen.

„Bent U mevrouw Dara?", vroeg ik op mijn beurt.

„Dat ben ik. Maar wie bent U?" herhaalde ze on
geduldig.

Terwpl ik r ijn ogen naar het schilderij opsloeg,
antwoo. dde ik langzaam: „Ik ben de zoon van hem
wiens portref op deze muur staat."

Het gelaat van de vrouw werd eensklaps zachter
van uitdrukking.

„Ben jij Branko? Ze hebben me verteld, dat je
zou komen." Toen omarmde mevrouw Vagary me
en zei:

„Van nu af aan ben je mpn broer."

Copyright

'Opera Mundi
(Wordt vervolgd).

En last but not least: bij deze be
schouwingen is geen rekening gehou
den met psychologische en organisato-
risch-technische factoren, die ongetwij
feld een gunstige invloed zullen heb
ben in deze zin, dat zij tot verminde
ring van de produktiederving zullen
bijdragen. Het zullen juist deze facto
ren moeten zijn waarop het beleid met
betrekking tot de arbeidstijdverkorting
moet zijn gericht en wel zodanig, dat
het grootst mogelijk gunstige effect
van dit niet-kwantificeerbare factoren
is te verwachten.

Aan deze kant van de zaak is, al
dus de NW-secretaris, niet of nau
welijks aandacht besteed. Onderzoe
kingen hebben aangetoond, dat de
produktiviteit van de werkers in het
bedrijfsleven wordt begrensd door
hun bereidheid, hun instelling ten
opzichte van hun werk en tevens
door de kwaliteit van de leiding. In
het bedrijfsleven liggen de prestaties
van de werkers beneden het mense
lijk kunnen en is de bereidheid niet
maximaal. De produktiviteit ligt be
neden het mogelijke (de inleider ge
bruikt hier een rapport van dr. ir.
IJdo, dat als bijlage aan het SER-
advies is toegevoegd). Hier is sprake
van verborgen produktiviteit De
kunst is deze te voorschijn te halen.

Hi ben er van overtuigd, aldus de heer
Van Tilburg, dat het verkorten van de
werktijd de mogelijkheid schept langs
indirecte weg de produktiviteit te ver
hogen. Verkorting van de werktijd be
tekent het aanboren van latente pro-
dukti vite itsreserves.

De heer Van Tilburg meent overi
gens, dat volledige verwezenlijking
van de 45-urige werkweek in 1960 zeer
onwaarschijnlijk zal zijn en in 1962
slechts mogelijk onder bepaalde voor
waarden.

-<•-

Neen, de jongedame op deze foto heeft
niet haar schoenen om de hals gehangen.
Zij toont een nieuw model tas, dat is t«
zien op de internationale lederwaren-
beurs, welke op het ogenblik wordt ge
houden in de Duitse stad Offenbach. De
beide tasjes kunnen ook afzonderlijk
worden gebruikt. Zij zijn gemaakt uit
rood Marokkaans leer.

Om te bewpzen, dat naast het geluid
en de kleuren ook de geur recht van
bestaan heeft in de wereld van de film,
zal een Amerikaanse onderneming op
26 maart volgend jaar in New York
de film „Screen Scent nr. 1" in pre
mière laten gaan. De film zal een
mengsel van komedie, reisverhaal en
detective zpn, zonder een duidelijk aan-
wpsbare lpn, maar elke scene zal voor
zien zijn van een bppassend parfum.

De maatschappp in kwestie een fir
ma, die parfums en essences vervaar
digt, heeft een aantal reukessences ge
brouwen, die via wat men tot nu toe de
luchtverversingsinstallatie noemt in de
zaal verspreid worden.

Charles Wiess, de uitvinder van de
reukfilm acht zpn procédé zo belang
rijk, dat hp het ten doop zal houden op
de dag, waarop het dertig jaar geleden
zal zijn, dat Warner Brothers hun
..Lights of New York" in roulatie brach
ten, de eerste helemaal gesproken film.

In alle grote Amerikaanse steden zal
de film gelijktijdig worden vertoond. In
de vpf grootste steden zullen voor de
tijd van een jaar theaters uitsluitend de
reukfilm draaien.

De reukessences worden in gemakke-
Ipk hanteerbare toestand naar de pro-
jektiecabine gebracht. Vandaar wordt
een speciaal aan te leggen elektronisch
systeem bediend, dat de essences in de
luchtverversingsinstallatie brengt. Het
systeem wordt aan de projektor gekop
peld en reageert op een aan de film
strook bevestigde „reukcode", die op de
zelfde wpze werkt als de geluidsstróok.
De kosten van de reuk-installatie zpn
ongeveer 20.000 gulden.

Proefnemingen hebben uitgewezen,
dat de reuk aangenaam is, zolang de
temperatuur in de bioscoop niet al te
hoog oploopt, dat de geuren geruime tpd
blijven hangen en dat de intensiteit van
de geuren langs elektronische weg kan
worden geregeld.

Deelnemers aan de jaarsbeurs te
Utrecht hebben woensdagmiddag in de
Julianahal op het Croeselaanterrein een
grote halklok aangeboden aan de vroe
gere voorzitter van de raad van be
heer der Koninklijke Nederlandse Jaar
beurs, mr. W. A. Fockema Andreae.
Bij deze gelegenheid hebben deze deel
nemers getuigd van hun grote waarde
ring voor hetgeen mr. Fockema Andreae
voor de jaarbeurs heeft verricht. QP
zpn beurt droeg mr. Fockema Andrea*
de klok over aan de huidige president
van de raad van beheer, dr. G. van dei-
Wal. De klok is aangebracht tegen da
zuidwand van de Julianahal.