Prof. Rolin zet het Zweedse
standpunt uiteen
I^rouueI)
Anonieme alcoholisten in
nationale conferentie
Sastroamidjojo tracht betoog
van mr. Luns te ontzenuwen
LES FORAINS" bij het
Nederlands Ballet
Denemarken
kotters
heeft stalen
nodig
IJmuidense machinefabriek
gaat ze (misschien) leveren
HENSEN
Henry Ford legt met de „Tin Lizzie
basis
voor massamotorisering
H
MONTY-COATS
Verschil in bepaling van „wettelijke
woonplaats
Gebedsactie voor Nieuw-Guinea
Weinig gevoel voor theater
Eredoctoraten
van Nijmegen
Morgen lancering
vierde Spoetnik?
VIJFTIG JAAR GELEDEN KWAM DE T-FORD
ii
Veertien jarigen
niet onmiddellijk
van school af
DE ZAAK ELISABETH BOLL
De ontruiming van
Jordanië door de
Britse troepen
Tien jaar A.A.-werk in Nederland
In de Verenigde Naties
Goodwillreis van Grönland
Nota van min. Cals
DINSDAG 30 SEPTEMBER 1958
PAGINA 9
PHILIPS AUTO-RADIO
Inbouw en reparaties
UW HAAR IS UW KROON
MAISON OERLEMANS
PAARLAARSTEEG 1
(Van onze verkeersmedewerker)
et kan niet worden ontkend,
dat wijlen Henry Ford een
zeer belangrijk aandeel
heeft gehad in de grote ommekeer
in het wegverkeer in de begin
jaren van deze eeuw. Want door
de verschijning met het Ford
model T. heeft hij als 't ware de
grondslag gelegd voor de massa
motorisering. Om precies te zijn
geschiedde zulks op 1 oktober
1908, dus op de kop af vijftig jaar
geleden. De bedoeling van Ford
was om een goedkoop en gemak
kelijk bestuurbaar vervoermiddel
aan de markt te brengen, dat be
reikbaar ZOU moeten Zijn VOOr de Henry Ford
massa en door de eenvoud van zijn laatste levensjaren hebben genoemd, het model T.
bediening ook op het platteland
nuttige diensten zou kunnen be
wijzen. Men dient daarbij niet uit
het oog te verliezen dat Ford
zichzelf voor een verre van ge
makkelijke taak had gesteld, want
niet alleen stond de automobiel
constructie toen nog in haar kin
derschoenen en was het produk-
tieproces nog verre van eenvou
dig, maar tevens moest er reke
ning worden gehouden met het
feit, dat de wegen over het alge
meen in die tijd erbarmelijk slecht
waren, en dus een wagen nodig
maakten, die zich met goed ge
volg door de daaruit ontstane
moeilijkheden zou moeten heen
slaan.
Het internationale gerechtshof heeft gistermiddag de behandeling van de
zaak Elisabeth Boll, de kwestie tussen Nederland en Zweden over de voogdij
van het dertienjarige Nederlandse meisje, hervat. Vlak voordat de zitting
begon kwam prinses Beatrix met een vriendin de zaal binnen. Zij hebben
de zitting bijgewoond.
De Zweedse ambassadeur te Den Haag, Sven Dahlmar, die van de presi
dent van het hof, de Noor Helge Klaestad, het woord kreeg, verklaarde dat
dit het eerste geval voor het hof is waarin Zweden als partij optreedt. Bei
de landen hadden erin toegestemd deze zaak door het hof te laten behan
delen en dit zou geen enkele invloed hebben op de „eeuwenlange vriend
schap" tussen Zweden en Nederland. De ambassadeur verzocht dan profes
sor Henri Bolin van de vrije universiteit van Brussel de Zweedse zaak voor
te dragen.
Prof. Rolin merkte op, dat de Neder
landse pleitbezorger het onderwerp,
waarop de Nederlanse eis betrekking
heeft, „op nogal rezochte wijze heeft
voorgedragen".
„Volgens mijn tegenpleiter heeft de
officieel over Elisabeth Boll aangestel
de voogdes, de Nederlandse mevrouw
Idema-Postema, verzocht Elisabeth weg
te halen uit het gezin, waarin zij thans
verblijft, doch de Zweedse autoriteiten
zouden haar verzoek hebben afgewezen.
In werkelijkheid heeft echter niet me
vrouw Postema, doch Elisabeths vader,
Johannes Boll, dit verzoek gedaan.
De Zweedse pleitbezorger kwam
vervolgens te spreken over de ver
vanging van Johannes Boll als voogd
over zijn dochter Elisabeth door me
vrouw Idema-Postema, echtgenote van
de te Dordrecht gevestigde notaris
Idema, die zelf tot toeziend voogd
werd benoemd.
Volgens Rolin was dit niet geschied
op verzoek van Boll zelf. Hij meende
dat Bolls verzoek aan een rechtbank
te Dordrecht, om, op grond van zijn
beroep als zeekapitein, hetgeen hem
veelvuldig afwezig deed zijn, van
zijn voogdschap te worden ontheven,
zorgvuldige bestudering behoefde.
Het was waar, dat Boll veel had ge
reisd, doch in de afgelopen jaren was
hij als bevrachter werkzaam geweest,
en in deze functie had hij niet zo
veel gereisd.
Volgens Rolin had de Dordrechtse
rechtbank zijn besluit dan ook niet zo
zeer genomen vanwege Bolls veelvul
dige afwezigheid, doch met het oog op
het op vijf mei 1954 door de voogdij
raad van Norrköping genomen besluit,
Boll van zijn voogdijschap te ontheffen.
(Dit geschiedde op grond van „ernstige
verdenkingen ten aanzien van Boll",
die echter geheel ongegrond bleken en
ontzenuwd werden. Red.)
Rolin vervolgde: „Het schijnt logisch
dat, toen de beschuldigingen aan het
adres van Boll werden ingetrokken, de
door de voogdijraad van Norrköping
getroffen maatregel teniet had moeten
worden gedaan. Doch het gaat er hier
niet om, dat de beschuldigingen jegens
Boll zijn ingetrokken, doch dat de Ne
derlandse voogdes van Elisabeth, me
vrouw Idema-Postema, te kennen heeft
gegeven dat het meisje in een Zweeds
gezin moet verblijven." (De hertrouw
de h?er Johannes Boll woont, met zijn
tweede echtgenote, evérieens in Norr
köping. Red.)
„Ik wil het hof erop wijzen, dat Elisa
beth in Zweden is geboren, daar haar
gehele leven heeft gewoond en er haar
wettelijke woonplaats had, toen de
maatregel werd genomen, waarbij ik de
woorden „wettelijke woonplaats" in hun
volledige .juridische betekenis gebruik",
aldus Rolin. „Van belang is de wette
lijke woonplaats van het kind", zo voeg
de hij eraan toe.
„Volgens de Nederlandse wet is de
Advertentie
Koninginneweg: 6, Tuinlaantje 18
Telefoon 14024
wettelijke woonplaats van Elisabeth
feitelijk ten huize van mevrouw Idema-
Postema, doch volgens de Zweedse wet
wordt haar domicilie door dat van haar
ouders bepaald en dat is in Zweden",
aldus Rolin, die hieraan toevoegde „dit
kan belangrijke juridische gevolgen
hebben."
Advertentie
mitszeer goed geknipt
Wij brengen U de nieuwste
modellen moderne permanent
systemen v.a. 12.50
2 x wassen - watergolven
per kalendermaand 5.
Verven en spoelingen met garantie,
nieuwe kleuren.
gedipl. haarkundige
Gierstraat 69. Haarlem, Tel. 21736
Van gewoonlijk welingelichte zijde
verneemt Reuter in New York, dat Jor
danië vandaag in de Algemene Verga
dering der Verenigde Naties plannen
zal bekendmaken voor een geleidelijke
terugtrekking van Britse troepen uit
Jordanië.
De eerste afgevaardigde van Jorda
nië bij de V.N., Abdoel Monem Rifai,
zou de Algemene Vergadering een tijd
stip opgeven voor de aanvang van de
ontruiming van zijn land door de En
gelsen, aldus is gezegd.
De ontruiming zou evenwel afhangen
van de uitvoering van plannen, die
secretaris-generaal Hammarskjöld heeft
opgesteld om de V. N. te laten optre
den in Jordanië. Libanon en Syrië en
voor de „opheffing van het beleg" in
Jordanië.
(Van onze Haagse redactie)
„Alcoholisme werd vroeger be
schouwd als een maatschappelijk
kwaad. Het moet nu echter worden be
zien als een ziekte. Het alcoholisme
is in Nederland aanzienlijk gedaald.
Er zijn echter nog altijd enige tiendui
zenden alcoholisten. De oorzaken van
het alcoholisme liggen op verschillend
gebied. Om tot genezing te komen is
niet één, algemeen recept te geven. Ik
heb echter grote waardering voor de
zeer interessante en merkwaardige
beweging van de „Anonieme Alcoho
listen". Aldus dr. P. Piebenga,
hoofdinspecteur van de geestelijke
volksgezondheid, in zijn openingstoe
spraak op de tweede nationale A.A.-
onferentie, die zaterdagmiddag in Pul-
chri Studio in Den Haag werd gehou
den.
De conferentie, die werd georgani
seerd door de Stichting Werkgroepen
Anonieme Alcoholisten, werd gehou
den ter herdenking van het tienjarig
bestaan van de A.A.-beweging in Ne
derland. „De A.A. is een gemeenschap
van mannen en vrouwen, die gezamen
lijk hun ervaring, hun kracht en hun
hoop aanwenden om het probleem, dat
ieder van hen persoonlijk moet over
winnen, tot oplossing te brengen en an
deren te helpen om herstel te vinden
voor alcoholisme. Het enige vereiste
voor het A.A.-lidmaatschap is het ver
langen om op te houden met drinken."
Aldus de doelstelling van de A.A.-be
weging, die in Nederland vierentwintig
werkgroepen telt met tezamen tussen
de tweehonderd en tweehonderdviiftig
leden. De beweging ontstond in de Ver
enigde Staten van Amerika in 1935 en
is uitgegroeid tot een internationale
broederschap van bijna driehonderd-
vijftigduizend alcoholisten, verenigd
in meer dan zesduizend groepen in bij
na alle landen van de wereld.
De voorzitter van de Stichting Werk
groepen kon zaterdag een vrij groot
gezelschap welkom heten, dat voor een
deel bestond uit ..rtsen, maatschappelij
ke 'verkers, leden van de rechterlijke
macht en vertegenwoordigers van de
overheid. Onder hen was de heer C.
van den Oever, Wethouder van Socia
le Zaken van Den Haag.
Behalve dr. Piebenga gaf ook
prof. dr. A. Querido, hoogleraar in
de Sociale geneeskunde aan de Ge
meentelijke Universiteit in Amster
dam en directeur van het Centraal
bureau voor de openbare gezond
heidszorg in Amsterdam, aan dat al
coholisme nu een medisch probleem
is. Dit probleem kan op drie manie
ren worden be aderd, aldus prof.
Querido, namelijk biologisch-klinisch,
psychologisch en sociaal.
De heer H. J. Krauweel, secretaris
In de Algemene Vergadering der Ver
enigde Naties heeft de Indonesische ge
delegeerde, dr. Ali Sastroamidjojo, een
ex-premier, gisteren verteld dat Indone
sië zijn aanspraken op westelijk Nieuw-
Guinea handhaaft en heeft hij ver
klaard dat de Nederlandse „koloniale
overheersing" in dat gebied de vrede in
Azië ondermijnt, aldus meldt U.P.I.
De Indonesische gedelegeerde ge
bruikte ruim een kwart van zijn speech
voor een heftige aanval op Nederland.
In deze speech antwoordde hij op een
verklaring die de Nederlandse minister
van buitenlandse zaken, mr. Luns, vrij
dag in de Assemblee heeft afgelegd.
Mr. Luns verklaarde toen dat het on
recht dat Indonesië tegen de Nederlan
ders begaat, de vrede en veiligheid in
de wereld bedreigt. „Wat in feite de
vrede en veiligheid in dit deel van de
wereld ondermijnt, is de onverzoenlijke
houding van de Nederlandse regering,
wat betreft haar pogingen haar kolo
niale overheersing van West-Irian, een
integraal deel van het territoir van In
donesië, voort te zetten aldus Sastroa
midjojo.
„Deze illegale actie van Nederland
kan stellig niet beschouwd worden als
een optreden dat ten doel heeft de
vrede en veiligheid, om welke de heer
Luns, naar hij voorgeeft, zich zo bezorgd
maakt, te hand'taven. Met name de
Jongste stap die door de Nederlandse
regering genomen is wat betreft de ver
groting van haar militaire sterkte in
West-Irian, kan alleen maar beschouwd
worden als een stap naar verhoging van
de spanning in dat gevoelig deel van de
wereldbol", aldus de Indonesische ge
delegeerde. Hij merkte op dat hoewel
zijn regering voor het eerst sinds jaren
niet verzocht heeft het probleem
Nieuw-Guinea op de agenda der Ver
enigde Naties te plaatsen, deze kwestie
de kern van de Nederlands-Indonesi
sche geschillen blijft en niet genegeerd
kan worden. Indonesië stelt dat de Ne
derlanders westelijk Nieuw-Guinea
hadden moeten opgeven, samen met de
rest van Oost-Indië negen jaar geleden.
Sastroamidjojo beschuldigde minister
Luns een grovelijk valse voorstelling
van zaken te hebben gegeven wat be
treft maatregelen die tegen Nederland
se onderdanen en Nederlandse belan
gen genomen waren.
Minister Luns heeft gezegd dat 40.000
Nederlandse onderdanen waren uitge
wezen. De visie van Sastroamidjojo was
dat 9.000 werkloze Nederlandse onder
danen naar huis werden gestuurd en
dat de Nederlandse regering en pers
toen probeerden alle Nederlandse bur
gers over te halen Indonesië te ver
laten. „In feite drong de Nederlandse
regering aan op de onmiddellijke, mas
sale evacuatie van Nederlandse onder
danen, hoewel de urgentie voor zulk
een onmiddellijke evacuatie niet be
stond. Dit optreden van de Nederlandse
regering, dat resulteerde in een plotse
ling massaal vertrek, kan alleen maar
worden uitgelegd als bedoeld om de
economische, technische en administra-
tieye diensten van mijn land te ont
wrichten en te verlammen." Een andere
beschuldiging van minister Luns was
dat Indonesië voor ongeveer 1% miljard
dollar aan Nederlands bezit confisceerde.
Sastroamidjojo zag het zo: „Wat betreft
de Nederlandse investeringen in Indo
nesië moet worden opgemerkt dat deze
activa nooit uit Nederland naar Indo
nesië gebracht zijn. Van oorsprong is
het Indonesisch kapitaal. Maar mijn
regering heeft deze activa niet zonder
betaling overgenomen. Wij hebben ze
altijd gerespecteerd en we zullen dat
blijven doen als de Nederlandse rege
ring zal leren ook Indonesische belang-
gen te respecteren."
Het Indonesische Nationale front voor
de bevrijding van westelijk Nieuw-Gui
nea, in Djakarta, heeft gisteren bekend
gemaakt een „gebedsactie voor het te
rugkrijgen van de soevereiniteit over
westelijk Nieuw-Guinea" te zullen be
ginnen. Het besluit daartoe werd ge
nomen tijdens een gecombineerde ver
gadering van het front en het lichaam
tot samenwerking tussen jeugd en mi
litairen. De actie zal een aanvang ne
men op de „Dag der strijdkrachten"
Volgens Antara zullen op die dag alle
godsdienstbelüders worden geïnstrueerd
om voortaan elke dag een gebed te wij
den aan het terugkrijgen van de soe>
van de federatie van instellingen voor
de zorg voor alcoholisten en direc
teur van het medisch consultatiebu
reau voor alcoholisten in Amsterdam
pleitte voor een aanvaarding van de
A.A.-beweging als een normaal iets in
de maatschappij. „Wij zijn nu in een
tijd van verdieping en uitbreiding", zo
zei hij, „en krijgen gaandeweg meer
en meer een normale plaats in de
maatschappij."
Op de conferentie kwamen verschil
lende Anonieme Alcoholisten aan het
woord. Duidelijk liet men uitkomen dat
de A.A. geen wetenschappelijke stand
punt inneemt. „De A.A. is geen tover
middel," zo werd gezegd. „Wij zijn
geen engelen. Voortdurend moeten we
bij onszelf op wacht staan. We moeten
onze eigen mogelijkheden en eigen be
perkingen leren kennen. Ook moeten
we onze vernielde en verbroken rela
ties met de maatschappij herstellen."
De vrouw van een alcoholist pleitte
voor meer openbare en familiebijeen
komsten van de A.A. Tot de mannen
zei zij: „Verwen ons een beetje. We
hebben het hard nodig na al die jaren
van ellende."
De conferentie werd besloten met
een forum. Dr. J. van der Grient, di
recteur van de Sociale dienst voor het
gevangeniswezen, deelde mee dat de
gestichten voor A.A.-mensen zijn ge
opend. De A.A heeft met verschillende
gestichten contact. „Hopelijk zal dit con
tact zich over meer gestichten uitbrei
den," aldus dr. van der Grient.
Het is een groot waagstuk van het
Nederlands Ballet „Les Forains" op
het repertoire te nemen. Het leeft in
de herinnering der balletliefhebbers
voort als een der glansnummers uit de
periode van de Ballets des Champs
Elysées, een jaar of tien geleden. Bo
ris Kochno en Christian Foye waren er
de geestelijke vaders van. Het was daar
om zo aantrekkelijk, omdat het een hele
serie zeer virtuoze en geestige karak-
terdansen verbond aan een licht na
vrant menselijk gegeven: een armza
lig kermistroepje, dat zijn voorstellin
gen bij de weg geeft en geen geld op
halend bij het handjevol schamele toe
schouwers, weer verder trekt naar een
volgende standplaats.
Het is een niemendalletje, een instan.
tanéetje van het theater, maar het is
destijds een dierbaarheid geworden voor
iedereen, omdat het zo prachtig raak
werd getroffen in wat het was: een
eigenlijk heel eenvoudige, maar ge
slaagde koppeling van pantomimisch
verbeeld menselijk lief en leed met
dansnummers, het geheel gedompeld
in een gevoelige melancholieke sfeer.
Misschien is het wel zo, dat zulk een
stukje nooit anders meer slaagt, nadat
het zijn eerste authentieke uitvoering
gehad heeft. Zeker is, dat het succes
van onweegbare kleinigheden afhangt,
die het allemaal tezamen stempelen tot
een werkje, dat volkomen „du théatre"
is. En aan theatergevoel ontbreekt veel
bij de artistieke leiding van het Neder
lands Ballet. Dit is dan ook de voor
naamste reden, waarom „Les Forains"
niet werkte. Hoe kan men zulk een stuk
je spelen in zwarte gordijnen met een
interieur-belichting, die elke gedachte
aan „buiten", de wijde ietwat droef
geestige wereld en het zwerven daar
doorheen, uitsloot? De rekwisieten wa
ren te weinig pittoresk, de pantomime
te vlak en alleen de genredansen waren
op zichzelf heel aardig, al leek het mij,
dat ze niet snel en flitsend en vuur
werkachtig genoeg waren. Zijn ze des
tijds niet virtuozer geweest dan nu?
Men kan zich natuurlijk vergissen op
een tijdsafstand van tien jaren, maar
het lijkt mij nauwelijks voor twijfel vat
baar, dat de oude „Les Forains", gin
gen ze opnieuw over de planken, het
hart nog evenzeer zouden vertederen
terwijl déze opvoering geen enkel nieuw
gezichtspunt erop opent, alleen maar
minder, veel minder is.
Het geringe gevoel voor theater,
dat het Nederlands Ballet te vaak
kenmerkt, bleek uit de hele samen
stelling van het programma, dat vier
balletten bevatte in zwarte gordijnen
of met hoogstens enkele heel geringe
varianten daarop, terwijl de costu-
mering op één na geheel of groten
deels uit maillots bestond. "Hechts het
vijfde, „Les caprices de Cupidon",
had de bekende riante décors en cos-
tuums van Harry Wich. Eindelijk
mocht men dan eens wat gemakke
lijker ademhalen, terwijl het oog zich
verlustigde aan een schouwspel. Voor
het overige moest men neerzitten in
sombere ernst en zich maar concen
treren op de dans (voorzover het dan
dans was). Met alle respect voor het
vele goede, dat de dansers van het
Nederlands Ballet bij tijd en wijle op
leveren, zo geweldig zijn zij nu ook
weer niet, dat men alles voor hen
vergeet.
Dans was in ieder geval niet Mau
rice Béjarts „Le cercle", een stuk, dat
is overgebleven uit een experimenteel
programma en dat alleen hogere en
vooral diepzinnige gymnastiek oplevert,
die men overigens koel waardeert om
de strakke en gespannen uitvoering
(met Willy de la Bye en Aart Verste
gen als protagonisten) alsmede om de
goede compositie. Deze dan geheel los
van de diepere bedoeling, aangezien
gymnastiek niets kan uitdrukken. Men
zag voorts terug „Invocatie" van Da
vid Lichine, dat een goed nummer is
als het b\j het ensemble nog iets vaster
komt te zitten dan het gisteravond deed.
Sonja van Beers danste er met Peter-
Paul Zwartjes een vloeiende pas de
deux in, waarin vooral Sonja van Beers
trof door haar zeer lichte en soepele
lijn. Zwartjes was moeiteloos, maar
ook zeer onbewogen. Het programma
vermeldde voorts nog „Dessin pour les
six", dat het gelukkigste werk van
John Taras blijft en ook een fraai werk
stuk van het Nederlands Ballet ople
vert.
De begeleidingen van het Kunst-
maand-Kamerorkest onder leiding van
Anton Kersjes waren zeer behoorlijk.
LEO HANEKROOT
De katholieke universiteit van Nij
megen zal op haar dies, 17 okt. a.s., haar
zevende lustrum vieren met o.a. een
plechtige senaatszitting in de aula. Tij
dens die zitting zullen eredoctoraten
worden verleend aan pater Maximilianus
O. F. M. Cap, prof. R. M. J. Savatier
van de rechtenfaculteit te Poiteirs en
dr. Anna Dengel.
--..''i'ii'iV wiWMWWaWHB
Advertentie
zware duffel
waterdicht
100 pet. wol
leeftijd 8 jaar f37.^
Machinefabriek H. Zwart te IJmuiden
heeft voor Deense rekening een stalen
kotter in aanbouw die wel eens de
eerste van een lange reeks Nederlandse
kotters voor Denemarken zou kunnen
worden. De Deense vloot bestaat nog
grotendeels uit houten schepen. De
Denen moeten de vis echter steeds
verder van huis halen en hebben daar
voor sterke en meer zeewaardige sche
pen nodig. Zelf hebben zy geen erva
ring met het bouwen van stalen sche
pen maar gelet op de resultaten van de
IJmuidense kotter Swift IJm. 54 en de
Belgische kotter Voluntas Dei Z. 543, die
beide door de machinefabriek H.
Zwart te IJmuiden zijn gebouwd, heeft
Denemarken deze fabriek in de arm
genomen. De werf Söm Larsen O.G.
Sönner in Nyköping heeft de alleen
verkoop van deze schepen voor Dene
marken verkregen.
Er zijn heel wat besprekingen ge-
Op grond van berichten, die het Ame
rikaanse ministerie van buitenlandse za
ken heeft ontvangen, wordt het moge
lijk geacht, dat de S .'jet-Unie de vierde
Spoetnik morgen 1 oktober, de verjaar
dag van het communistisch-Chinese re
gime, op Chinees gebied zal doen af
schieten, aldus heeft een Amerikaanse
woordvoerder verklaard. In persberich
ten wordt gemeld, dat de Chinese com
munisten van plan zijn op genoemde da
tum een spectaculaire demonstratie van
kracht te geven.
j ueiroil zoa*» j.n.vivuhcr fustü nt zckiiia x,tct
Henry Ford had het zichzelf met
zijn plannen dus niet gemakkelijk ge
maakt, en er gingen dan ook enige ja
ren van hard werken voorbij voor men
m de fabriek met de vervaardiging van
het T-model kon beginnen. In een al
leen voor de ingewijden toegankelijke
kleine afdeling van de fabriek verza
melde Ford een twaalftal mannen om
zich heen, die met hem en op zijn aan
wijzingen het nieuwe model moesten
ontwerpen. Het belangrijkste werk
daartoe kwam in feite neer op het1
driemanschap Ford, Joseph Galamb en
C. Harold Wills die ongeveer dag en
nacht doende waren om zich te verdie
pen in de vele vraagstukken en moei
lijkheden welke bij het ontwerpen van
het model T. nu eenmaal onvermijde
lijk waren. Men bes(udeerde daarbij
het voor en tegen van bestaande auto-
vereiniteit over westeiyk Nieuw-Guinea. mobielmerken, maar had zich toch in
in die tijd minstens 28.000 dollars zou
moeten betalen. De prijs voor de Ford
T. bedroeg in het eerste jaar van zijn
verschijning tussen de - )00 en 10.000
dollars al naargelang het type dat men
verlangde. Een jaar later echter waren
de prijzen gemiddeld 100 dollars hoger
geworden, maar daarvan was Henry
Ford zelf zo geschrokken, dat hij alles
in het werk stelde om de prijzen om
laag te kunnen brengen, hetgeen hem
dan ook gelukte, zodat men b.v. in 1916
reeds een chassis kon kopen voor 325
dollars en een Sedan het duurste
type in de serie voor 645 dollars.
Het spreekt bijna van zelf dat zoals
iedere nieuwe automobiel ook de T.-
Ford allerlei kinderziekten moest door
maken. Ford was daarvan alleszins op
de hoogte en dat was ook de reden dat
hij bij de uitbreiding van zijn verkoop
organisatie vooral ook volle aan
dacht schonk aan de noodzaak van
een goede service, d.w.z. dat men over
al terecht moest kunnen voor repara
tie en vervanging van eventuele onder-
- ..de wijze oude man uit delen. Dit principe heeft er ontegen-
Detroit" zoals de Amerikanen hem in zeglijk zeer veel toe hijgedragen om
dat spoedig de naam
hoofdzaak tot taak gesteld een geheel
andere automobiel te bouwen, welke
tot de grote massa zou moeten spreken.
Ford zelf ontwierp de magneet welke
voor de ontsteking zou moeten zorgen
en aan zijn brein ontsproot ook de pla
netaire gangwissel welke de voorloper
zou worden van de automatische ver
snellingsbak. Na vele onderzoekingen
van verschillende staalsoorten werd
tenslotte besloten veelvuldig gebruik te
maken van vanadiumstaal.
Zo waren er tal van nieuwtjes welke
in de loop der jaren van voorbereiding
te voorschijn kwamen, zoals de vlakke
motor met afneembare cilinderkop, de
dwarsvering, en niet te vergeten de ho
ge ligging van het geheel, waarmede
men de wegmoeilijkheden wilde oplos
sen. Alles bij elkaar was het geen
mooie maar wel een praktische wagen
waarmede zoals gezegd Henry Ford op
1 oktober 1908 aan de markt kwam.
Overweldigende belangstelling
Half maart van hetzelfde jaar had
de fabriek aan de agenten en hande
laren reeds een prospectus gestuurd
van het nieuwe model, en het lag
voor de hand dat het nieuws enorme
opschudding in de toen nog kleine
automobielwereld veroorzaakte. Er
waren agenten die de papieren gege
vens veilig opsloten in hun brandkast,
omdat zij bang waren daarmede hun
oude klanten in het harnas te jagen.
Hoe het zij de wagen kwam op tijd
voor het voetlicht, en zoals te ver
wachten was kwamen de bestellingen
vlot binnen, te vlot zelfs, want de fa
briek kon ze niet aan, en daardoor
ontstonden natuurlijk ook tal van on
tevredenen, die gehoopt hadden in
het bezit te kunnen komen van een
modern voertuig tegen een matige
prijs.
Ford had verklaard dat zijn model T.
minstens even praktisch en nuttig zou
zijn als een automobiel voor welke men
verwierf van „Tin Lizzie" geweldig
populair te maken.
Dat bewijzen duidelijk de verkoopcij
fers. In het eerste jaar van zijn ver
schijning werden reeds meer dan tien
duizend wagens afgeleverd, hetgeen
heel wat van de arbeiders vergde, aan
gezien er toen nog geen sprake was
van werk aan de lopende band. Het
was overigens een ongekend record in
de automobielproduktie, dat echter in
de loop der jaren nog aanzienlijk werd
opgevoerd, met het gevolg dat er in
het jaar 1912-'13 niet minder dan ruim
168000 stuks de fabriek verlieten. In
het jaar 1913 nam Ford een zij het nog
primitieve proef met het principe van
de lopende band door het chassis door
middel van een touw langzaam te doen
voortbewegen en dus de ploegen arbei
ders in de gelegenheid te stellen de wa
gens sneller en eenvoudiger af te bou
wen. Het resultaat daarvan was dan
ook duidelijk merkbaar in de produktie,
want in het jaar 1913-'14 werden bijna
250.000 stuks gebouwd, een aantal dat
van lieverlede steeg tot over het mil
joen. De hoogste dagproduktie werd
bereikt op 31 oktober 1925 met een aan
tal van niet minder dan 9109 stuks.
15 miljoen in 20 jaar
Maar langzamerhand veranderde het
getij en moest men bij Ford eraan
gaan denken dat de eisen van de auto
mobielliefhebbers sterk waren gewij
zigd sedert men met enthousiasme in
1908 Tin Lizzie had begroet. De concur
rentie zat evenmin stil en had er wel
voor gezorgd dat men de T-Ford als
verouderd was gaan beschouwen. En
dus moest men ook in de Fordfabriek
aan modernisering denken. Het gevolg
was dat op 26 mei 1927 de laatste Ford
T. van de ketting liep en na enige tijd
werd vervangen door het model A. dat
zeker ook een succesvolle navolger is
gebleken. Met dat al zijn er niet min
der dan 15 miljoen T.-Fords in nog geen
twintig jaar tijd in de handel gebracht.
In het Edisonmuseum te Dearborn zijn
van de verschillende modellen, welke in
die jaren zijn verschenen, exemplaren
bijeengebracht welke uit de aard der
zaak steeds veel belangstelling trekken.
Alleen reeds omdat zij de grondslag
hebben gelegd voor de massamotori
sering, waarlijk niet alleen in Amerika,
maar ook overal elders ter wereld.
Het T-model, dat Ford in 19&3 uitbracht.
voerd voordat het zover was. De werf
is voor de stad Nyköping van groot
belang omdat deze aan vele mensen
werk verschaft. Maar als er geen hou
ten schepen meer gebouwd worden,
komen deze mensen op straat te staan.
Vandaar dat het stadsbestuur en vele
deskundigen zich beijverd hebben om
de werf nieuw leven in te blazen. De
stad heeft een aanbod gedaan op een
groot aantal aandelen van de werf die
daardoor weer over meer geld kon
gaan beschikken.
De eerste kotter, die in februari van
het volgend jaar geleverd zal worden,
is 27.20 m lang. 6.30 m breed en 3.20 m
diep. Er komt een 250 pk. Bolnes-
motor in, een Lister-hulpmotor van 20
pk., een Bruxelles treil-winch en het
visruim krijgt een capaciteit van onge
veer 600 kisten. In Denemarken wordt
reeds op grote schaal reclame gemaakt
voor de vervanging van houten door
stalen schepen. Zelfs in de bioscopeD
is deze reclame doorgedrongen.
Woensdag vertrekt uit IJmuiden een
stalen kotter van de Grönland-klasse
voor een goodwillreis naar Denemar
ken. Wanneer het schip op 10 oktober
in Esbjerg officieel door de minister
van vissery zal worden begroet, is dat
het begin van een reis langs vele Deen
se havens, die tien dagen zal duren.
De Grönland kreeg voor deze reis een
donkerblauwe romp, witte opbouw en
rode schoorsteen, terwijl de masten
crème geschilderd zijn.
Intussen is de machinefabriek H.
Zwart te IJmuiden, die in Nederland
te weinig mogelijkheden heeft om sta
len kotters te leveren, ook in andere
landen expansiemogelijkheden gaan
zoeken. Behalve met Denemarken zijn
besprekingen gaande met Frankrijk en
Argentinië, terwijl de fabriek in België
reeds zeer hoog staat aangeschreven en
daar reeds vele kotters heeft geleverd.
Tenslotte ligt er in Denemarken nog
een indirecte mogelijkheid voor de ver
koop van stalen kotters. Brazilië voert
namelijk met Denemarken onderhande
lingen over de levering van een grote
partij koffie. De Deense regering heeft
nu als eis gesteld dat Brazilië daarvoor
in de plaats een stuk of zes, zeven
stalen schepen met een lengte van 36
a 37 m zal afnemen.
De machinefabriek H. Zwart te
Umuiden zal aan Denemarken voor de
nieuwe schepen het casco leveren met
masten, stalen dek, enz. Op de werf
in Nyköping worden de schepen af
gebouwd waaronder dan vallen het
maken van de binnenbetimmering, het
plaatsen van de motoren, het aanleggen
van de elektrische leidingen, de tuigage
en het schilderwerk.
Verschenen is de nota van de minis
ter van O. K. en W. naar aanleiding
van het verslag van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal inzake het wets
ontwerp tot wijziging van de leerplicht
wet. In deze nota heeft de minister zijn
zijn voorstel tot het schrappen van de
bepaling, dat kinderen die bij het be
reiken van de leeftijd van 14 jaren het
zesde leerjaar der lagere school nog
niet hebben bereikt, vanaf dat moment
leerplichtvrij zijn, verdedigd in verband
met de daaromtrent door de Tweede
Kamer geuite bezwaren.
Het opvangen van deze groep leer
lingen enerzijds bij het gewoon lager on
derwijs en anderzijds bij het voortgezet
onderwijs acht de minister zeer wel mo
gelijk. Deze groep omvatte in de jaren
1954, 1956 en 1957 respectievelijk onge
veer 10.000 7041 en 6626 leerlingen, zo
dat hier een lalende tendens valt waar
te nemen. Deze daling kan worden toe
geschreven aan een veelvuldiger bezoek
van de scholen voor buitengewoon lager
onderwijs, het streven om het zitten
blijven te beperken en de toelating van
zwakbegaafde leerlingen tot scholen
voor voortgezet gewoon lager onderwijs
en nijverheidsonderwijs. Een verdere
daling valt in de toekomst te verwach
ten.
De voorgestelde maatregel zal ook een
einde maken aan de huidige ongewenste
">estand, dat de leerlingen van scholen
voor buitengewoon lager onderwijs on
middellijk bij het bereiken van de veer
tienjarige leeftijd de school verlaten.
Wat de verdere vorming van deze
categorie leerlingen betreft, staat het
vast, dat een deel op scholen voor bui
tengewoon lager onderwijs thuis hoort,
voor een ander deel zal bij geleidelijke
verlaging van de klassedelen en zeker bij
een lagere leerlingenschaal het double
ren worden beperkt, doordat aan de
leerlingen meer individuele aandacht
kan worden besteed, terwijl de overigen
naar scholen voor voortgezet gewoon
lager onderwijs of nijverheidsonderwijs
kunnen overgaan.
In elk geval moet zoveel mogelijk
worden bevorderd, dat deze groep niet
op de school voor gewoon lager onder
wijs blijft. De regeling van de leerplicht
wordt nu voor allen gelijk. Nu deze leer
lingen niet meer op verschillende tijd
stippen midden in de cursus de school
verlaten, kunnen zij ook gemakkelijker
worden opgevangen en tot het volgen
van voortgezet onderwijs worden ge
bracht.
