RANG is alleen RANG als er RANG op staat
Sr»
o ffrrrvr
Massaal protest
van leraren
Gelijke salarisverhoging als
hogere ambtenaren geëist
Gespannen situatie in het
grafische bedrijf
BOURJOIS
Philips paviljoen op Expo
wordt opgeblazen
Wilhelm II vóór 40 jaar
in ballingschap
Miljonair spioneerde voor
de communisten
mmnm
mnrmnr
Negentien jaar
ondergedoken
Pockets bij de
kruidenier
Demontage en herbouw, elders,
zou kapitalen kosten
Via Eysden naar Amerongen en Doorn
Economische geheimen verraden in
ruil voor grote orders
5 Rang Fruit
19 ct per rol
i
Rang Menthol
19 ct per rol
Rang Crème de Cacao
22 ct per rol
Rang Ice Mints
19 ct per rol
Docenten van het V.H.M.O., het kweekschoolonderwijs
en het middelbaar nijverheidsonderwijs zijn zaterdag in
Utrecht bijeengekomen voor een protestcongres, dat belegd
was in reactie op de jongste beslissing van de regering inzake
de lerarensalarissen. De belangstelling voor deze bijeen
komst was zo groot, dat men niet voldoende had aan de
ruimte in de Stadsschouwburg, zodat in het gebouw voor K.
en W. een duplicaat-vergadering gehouden moest worden.
Het congres werd bijgewoond door enige leden van de
Tweede Kamer. Minister Cals had een telegram laten zen
den, waarin werd gezegd, dat hij graag de gelegenheid had
aangegrepen om het regeringsstandpunt aan de leraren te
verduidelijken, doch dat hij voor een Unesco-vergadering
in Parijs moest zijn.
Arbeidstijdverkorting het grote knelpunt
PARFUM
EAU DE COLOGNE
POUDRE
CREMES
SATIN FINISH
PARFUMS
PARIS
1 januari 1959
Ir. F. Q. den Hollander
legt functie neer
Persoonlijk afscheid in de
acht districten
Gestolen melk snel
weer terug
Westduitse politie vangt „grote haai"'
Benoemingen bisdom
Rotterdam
Senembah contra
Bank Indonesia
6263 pakken tabak
opgeëist
Advertentie
--V
(Van onze onderwijsredacteur)
Het massale congres verliep rustig,
doch er werden vele woorden aan het
adres van de regering gericht die dui
delijk bljjk gaven van de ontstemming
en verbittering onder de leraren. Dr.
H. D. Veenstra, ere-voorzitter van het
Genootschap van Leraren aan Neder
landse gymnasia en lycea, zei, dat men
sinds 1946 in het Georganiseerd Overleg
vele vreemde dingen heeft beleefd, doch
dat een zo duister en onverkwikkelijk
spel als er ditmaal gespeeld is, nog niet
eerder vertoond werd. Een scherp
woord werd ook gesproken door dr. A.
la Fleur, oud-voorzitter van de Raad
van Leraren: Wanneer men het heeft
over Georganiseerd Overleg, dan heb
ben wij geen zin om in de maling te
worden genomen." De heer J. A. van
Bennekom, vice-voorzitter van de Ver
eniging van Leraren aan christelijke
kweekscholen, wees er op, dat het on
mogelijk wordt jongeren nog enthou
siast te maken voor een baan bij het
onderwijs, en tenslotte zei drs. J. F. A.
G. Kömg, voorzitter van de Katholieke
ITfr1enverenising St.-Bona entura"
„Ais leraren willen wij weten wat wij
aan onze minister van Onderwijs heb
ben en als staatsburgers willen wij
weten wie er verantwoordelijk is voor
deze politiek."
Het congres, dat onder leiding stond
van dr. A. C. de Jong, waarnemend
voorzitter van de Raad van Leraren,
heeft met een langdurig applaus een re
solutie aangenomen, waarin op grond
van het onderwijsbelang en op gronden
van billijkheid geëist wordt, dat aan de
teraren onverwijld een salarisverhoging
wordt gegeven, overeenkomende met
die van de hogere ambtenaren en zon
der dat daaraan voorwaarden worden
verbonden, die bij de hogere ambtena
ren ook niet gesteld zijn en die trou
wens niet terzake doen.
De verontwaardiging is ontstaan toen
de leraren in 1956 buiten de salarisver
hoging voor de hogere ambtenaren
kwamen te vallen, waarbij werd aange
voerd, dat zjj reeds in 1953 een salaris
verhoging hadden gekregen. Dr. Veen
stra stelde, dat de erbetering van 1953
een kwestie van rechtsherstel was en
dat destijds nooit gezegd is, dat men met
deze verbetering vooruit liep op een la
tere herziening van de ambtenarensala
rissen. Ware dit wel het geval geweest,
dan had de regering zulks moeten mee
delen aan het Georganiseerd Overleg en
aan de Kamer. Nadien heeft een inter
departementale commissie een onder
zoek ingesteld naar de salarispositie en
het carrièreverloop van de leraren. Het
rapport van deze commissie (dat nog
niet gepubliceerd is) heeft de regering
tenslotte tot de conclusie gebracht, dat
het gemiddelde salaris van de leraren,
over de gehele loopbaan berekend, ligt
boven het gemiddelde salaris van de
totale groep van academisch gevormde
ambtenaren en dat c dus geen reden is
de docenten alsnog de salarisverho
ging van de hogere ambtenaren te ge
ven. De heer Veenstra hekelde het, dat
hierbij een nieuwe betekenis is gegeven
aan het begrip „carrièrebeginsel": het
beduidt niet meer het normaal bereik
bare salaris, doch het gemiddelde over
de gehele diensttijd. De regering heeft
gezegd, dat zij wpl bereid zou zijn de le
raren een verhoging aan de top te geven
maar dat daar een vermindering van
het aanvangssalaris tegenover zou moe
ten staan.
Dit zou er op neer komen, aldus
spr., dat de in functie zijnde docen
ten thans niets ontvangen, dat de
nieuw benoemden niet een hoger,
maar een lager anvangssalaris zou
den krijgen en dat er na verloop van
jaren een nieuw maximum zou ont
staan alles bijeen: op het ogen
blik een douceurtje voor de schat
kist. De regering stelde dit niet zelf
v°or, maar zij was bereid het in over-
^ging te nemen als de lerarenorga-
nisaties dit zouden wensen. Het is
aan de Kamer, zo zei dr. Veenstra,
dit grievende optreden te corrigeren.
"et Georganiseerd Overleg is een
ernstige zaak en niet een verzame
ling van min of meer sinister gees
tigheden. De leraren zien zich genood
zaakt in het openbaar hun vertrou
wen op te zeggen in de regering en
m de minister van Onderwijs, aan
wie ofwel de kracht ofwel de wil ont
breekt pal te staan voor de belangen
van het onderwijs; de minister, die
bovendien zijn eigen propaganda voor
®®n loopbaan bij het onderwijs door-
Ulst. Aldus de heer Veenstra.
la Fleur zei, dat net spreken over
gemiddeld salaris op dit moment
en dubieuze zaak is. Hoe vaak wordt
net saiaris niet gewijzigd? Het gemid-
rflbe is een drogreden. Ik heb de in-
sPr„ dat „et een achteraf
bedachte constructie is: men kwam er
anders met uit. Een felle opmerking
i eer la Fleur toen hij te
0Eae" kwam over het georganiseerd
ov«lol' wf/egermgsdelegatie in het
overleg heeft nooit een mandaat: zij
speelt de rol van loopjongetje. Bij de
laatste vergadering heeft de regerings
delegatie geluisterd naar de argumen
ten van de leraren, zich vervolgens te
ruggetrokken en daarna zonder de ar
gumenten van de docenten te weerleg
gen verklaard, dat de salarisverhoging
niet gegeven kon worden. In een ver-
klarine van regeringszijde wordt dan
gespróken over „het gepleegde overleg"
dit is boerenbedrog, aldus spr.
De heer van Bennekom stelde, dat men
met de salarissen in het hele onderwijs
vast loopt. Een kleuterleidster krijgt
f 136 per maand en het salaris van
een docent bij de opleiding van kleu
terleidsters komt neer op 2,75 per uur.
Zo kan men verder gaan.
De heer König wees er op, dat de sa
larissen van de hogere ambtenaren ver
hoogd werden omdat anders de dienst
niet goed zou kunnen blijven draaien.
Deze moeilijkheid doet zich echter ze
ker zo sterk voor bij het onderwijs, al
dus de voorzitter van „St.-Bonaventu-
ra". Spr. zei zich er van bewust te zijn,
dat het protestcongres van de leraren
het onderwijs schade kan doe:- omdat
het nog meer onrust brengt. Groter
zou de schade echter nog zijn wanneer
de docenten bleven zwijgen.
Bij de politie van de Spaanse
plaats Guadalajara heeft zich za
terdag een man gemeld, de 48-jarige
Tomas Juares Mayoral, die negen
tien jaar lang ondergedoken is ge
weest in het huis van zijn schoon
moeder. Hij heeft zich verborgen
gehouden in verband met een mis
daad, die hij in 1939 tijdens de
Spaanse Burgeroorlog begaan zou
hebben. Dit meldt UPI. Slechts zijn
vrouw en zijn schoonmoeder wisten,
dat Mayoral nog leefde. Officieel is
hij als overleden ingeschreven. Zijn
ouders stierven zonder te weten
dat hij nog leefde. Zijn enige zoon
kreeg vrijstelling van militaire dienst
omdat zijn vader officieel dood
was.
Volgens persberichten heeft hij het
huis nooit verlaten behalve een keer
deze zomer, nadat zijn schoonmoe
der haar huis verkocht had en hij
met zijn vrouw in een woning in de
omgeving ondergebracht werd. Naar
verluidt is toen uitgelekt, dat hij
nog leefde en heeft de politie haar
speurtocht toen, hervat. In de Spaan
se persberichten wordt geen mel
ding gemaakt van de aard, van zijn
misdrijf of van de reden, waarom
hij zich nu aangegeven heeft.
Begin volgend jaar kan de Nederland
se kruidenier een nieuw artikel gaan
voeren: het pocketboek. Hij zal dan niet
kunnen kiezen uit de reeds bestaande
series, maar aangewezen zijn op de pro-
duktie van een nieuwe Belgisch-Neder
landse uitgeverij, die iedere twee maan
den tien nieuwe titels hoopt te kunnen
uitgeven, De naam van de uitgeverij is
,,De Bron". Zij wordt geëxploiteerd
door de uitgeverij Van Tuyl te Antwer
pen en Zaltbommel.
„De Bron" is geen erkende uitgeverij.
Zij streeft ook geen erkenning na, om
dat zij daardoor, zoals alle erkende
uitgeverijen, gehouden zou zijn haar uit-
gaven slechts aan de erkende boekhan-
del te leveren. De erkende boekhandel j
is eveneens gehouden slechts boeken
van erkende uitgevers in haar zaken te
hebben; niet-erkende uitgaven mag zij
wel verkopen, maar niet in voorraad
hebben. De Nederlandse uitgevers zoe
ken reeds lang een middel, om aan deze
beperking op de boekverspreiding te
ontkomen.
Daarover heeft een speciale sectie van
de Kon. Ned. Uitgeversvereniging reeds
vergaderd, zonder tot een oplossing te
komen. De nieuwe uitgeverij schijnt nu
de koe bij de hoorns te willen vatten.
De drie werknemersbonden in het
grafische bedrijf hebben aan de besturen
der werkgeversorganisaties per brief
bericht, dat zij een verlenging van de
drie c.a.o.'s gedurende de maand no
vember in overweging willen nemen.
Het voorstel der werkgevers om de
c.a.o.'s met een half jaar te verlengen
wordt afgewezen, aldus het zaterdag
verschenen extra nummer van ,,Gra-
fia", het orgaan van de Algemene Ned.
Grafische bond waarin deze brief is ge
publiceerd.
In deze brief wordt onder meer ge
zegd, dat er onder de leden grote ver
ontwaardiging heerst over' het stand
punt der werkgevers met betrekking tot
verkorting van de arbeidstijd. De werk
gevers willen eerst 't standpunt der re
gering afwachten en dan pas over deze
zaak onderhandelen. De besturen is
opgedragen met alle kracht met aanwen
ding van alle passende middelen naar
inwilliging der verlangens te streven.
Er moet bij de verlenging der c.a.
Advertentie
B0URJ0I5:
(Eigen bericht)
Het door zijn wonderlijke structuur
en door de opmerkelijke stereofonische
muziek, die er ten gehore werd ge
bracht, berucht geworden paviljoen van
Philips op de Expo zal worden opge
blazen. Le Oorbusier was er de bouwer
van en op de sluitingsdag van de Ex
po heeft het paviljoen vanwege ;ijn
totale gedurfde jpzet de „grand prix"
verworven i.. de sectie „l'Art et ses
moyens d'expression".
Men heeft oorspronkelijk overwogen
het paviljoen zo af te breken, dat het
elders herbouwd kan worden. De struc
tuur is echter van die aard, dat demon
tage zeer grote financiële offers zou
vergen. Ook heeft men getracht de con
cessie verlengd te krijgen om de ste
reofonische concerten op een later tijd
stip te herhalen. Ook dit is mislukt.
Thans heeft men dus besloten het
geheel met dynamietladingen op te
blazen. Om dit plan uit te voeren,
zal men moeten wachten tot de be
lendende paviljoens, die van Marok
ko, Oostenrijk en Nederland, afgebro
ken zullen zijn. Daarna zal men dy
namiet bevestigen in de toppen van
het gebouw.
Men loopt het gevaar dat niet alle
staalconstructies in het voorgespannen
beton zullen knappen. De overblijven
de draden zullen na de explosie over
belast worden. De arbeiders die de laat
ste constri ties moeten verwijderen zul
len dan het werk niet zonder levensge
vaar kunnen uitvoeren. Dit zijn techni
sche problemen die de slopers voor gro
te zorgen plaatsen. Er is namelijk een
limiet gesteld voor de explosiekracht.
Mogelijk vreest men dat het Atomium
gevaar zal lopen.
o's gedurende november rekening
mee worden gehouden, aldus de brief,
dat de leden en de vertegenwoordi
gers der drie bonden geen medewer
king meer zullen verlenen tot het
verrichten van extra overwerk, uit
gaand boven de in de c.a.o.'s ge
noemde limieten en evenmin aan nieu
we afwijkende werktijdregelingen (zo
als ploegendiensten e.d.) indien daar
voor geen dringende noodzaak aanwe
zig is. Voorts za. geen medewerking
worden verleend aan de aanstelling
van ongeschoolde arbeidskrachten
voor het verrichten van grafische vak-
arbeid.
Het voorstel van de werkgevers, zich
zo nodig neer te leggen bij het oor
deel van een onafhankelijke instantie in
dien in een later stadium over de reali
satie van de arbeidsverkorting geen
overeenstemming zou kunnen worden
bereikt tussen partijen, wijzen de bonden
van de hand.
In het Drukkersweekblad, het orgaan
van de federatie van werkgeversorgani
saties in het boekdrukkersbedrijf, wordt
de contractloze periode genoemd „een
zeer vreemde en zeer ongewenste si
tuatie in onze bedrijfstak, die nadelig is
voor de goede samenwerking tussen
werkgevers- en werknemersorganisa
ties".
Van werknemerszijde wenst men ten
aanzien van verkorting van de arbeids
tijd een concrete afspraak in de c.a.o.
Van werkgeverszijde is men bereid
een nieuwe c.a.o. met de werknemers
aan te gaan met de vastgelegde belofte
om verder over arbeidstijdverkorting te
onderhandelen zodra de regering die
daarover moet beslissen de mogelijk
heid daartoe heeft geopend.
Van dezelfde zijde wil men zich
onderwerpen aan het oordeel van een
onpartijdige instantie, als er tussen
werkgevers- en werknemersorganisaties
in een later stadium geen overeen
stemming zou mogelijk blijken over het
vraagstuk van de arbeidstijdverkorting.
Voorts is men van werkgeverszijde
bereid sis de werknemers geen nieuwe
C.A.O. wensen (zonder concrete be
palingen over arbeidstijdverkorting) de
oude ongewijzigd te verlengen voor
bijv. zes maanden. Een houding, waar
van de redelijkheid in het oog moet
springen, aldus het Drukkersweekblad,
dat er voorts op wijst, dat er andere
punten zijn (bijv. de weduwen- en
wezenverzorging), die misschien priori
teit moeten hebben boven arbeidstijd
verkorting. De beslissing daarover ligt
niet bij de werkgevers of werknemers
in het grafische bedrijf, maar bij de
regering.
Over enkele weken wordt in de Twee
de Kamer de begroting van sociale za
ken behandeld. Aangenomen wordt, dat
daar meer over het standpunt der rege
ring bekend zal worden.
Het verschil tussen partijen betreft
dus voorshands mets anders, zo wordt
tenslotte in het Drukkersweekblad opge
merkt, dan de vraag, welke houding ge
durende die paar weken moet worden
aangenomen.
Ir. F. Q. den Hollander, president
directeur van de Nederlandse Spoor
wegen, zal op 1 januari zyn functie
neerleggen. Hij zal persoonlijk in alle
acht districten waarin het spoorwegnet
van Nederland is verdeeld, afscheid
gaan nemen. Hij zal dit doen in de
hoofdplaats van elk district.
In de nacht van vrijdag op zaterdag
is een partij van 80 dozen met elk
90 blikjes gecondenseerde melk, die
opgeslagen was bij de melkfabriek te
Kampen, gestolen. Aangezien de fabriek
aan de IJssel is gelegen ging de po
litie na, welke schepen die nacht de
IJsselbrug waren gepasseerd. Het on
derzoek leidde naar Zwolle, waar in
een motorschip de gehele partij werd
aangetroffen. De kapitein en de stuur
man bekenden. Zjj zijn gearresteerd.
Zaterdagavond was de hele partij weer
bij de melkfabriek terug.
i-.-
is»
Urenlang in de nacht en de vroege ochtend van 11 november heeft de laatste
Duitse Keizer (vierde van links) met zijn gezelschap „geijsbeerd" op het grens
station Eysden, in afwachting van de beslissing in Den Haag.
(Van onze correspondent in Bonn)
In het spionnen-paradijs YVest-Duits-
land, dat langs zijn gehele oostgrens
aan het IJzeren Gordijn raakt, zijn ar
restaties van communistische spion
nen, agenten en saboteurs zo dagelijks
weerkerende gebeurtenissen, dat van
de kleine visjes, die in de contraspio-
nage-netten der Westduitsers en hun
bondgenoten blijven hangen, vrijwel
geen melding meer wordt gemaakt en
men alleen nog hoort van de grote
haaien, die zijn gevangen. Zulk een goe
de vangst van de bondsrepublikeinse
contraspionage (in samenwerking met de
Amerikaanse geheime dienst) is de 27-
jarige Berlijnse koopman Richard Salz-
berg geweest.
Salzberg is volgens een bekend
making van de Westberlijnse politie
begin oktober in hechtenis genomen,
verdacht van het uitleveren van econo
mische geheimen aan de communisti
sche inlichtingendienst in de oostzone
van Duitsland. Het bijzondere aan
Salzberg is voorts, dat hij schatrijk is
en een zeer luxueus leven leidde. Men
noemt hem: de jongste miljonair van
Duitsland.
Als importeur en exporteur, die gro
te orders te vergeven had, moet het
Richard Salzberg niet al te moeilijk
zjjn gevallen van zijn Westduitse leve
ranciers en fabrikanten in goed ver
trouwen inlichtingen te krijgen over
bepaalde productieprocessen en fa
brieksgeheimen, die hij aan zijn op
drachtgevers in Oost-Duitsland door
stuurde.
Als beloning daarvoor (kreeg hij van
de Oostduitse communisten dan grote
orders (o.m. een voor staal ten bedrage
van miljoenen marken) en zo waste de
ene band de andere schoon. Tot het de
geallieerde contraspionage begon op te
vallen, dat al te veel grote orders in het
Mgr. M. A. Jansen, bisschop van Rot
terdam, heeft op zijn verzoek eervol
ontslag gegeven uit de bediening aan
de zeereerw. heer H. B. J. Warnink. die
pastoor was te Kwintsheul (H. Andreas).
Tot pastoor aldaar is benoemd de zeer
eerw. heer C. J. van der Knaap.die
secretaris was van het bisdom bij de
vicaris-generaal. Tot assistent te Loos
duinen (O.L. Vrouw Hemelvaart) is be
noemd de weleerw. heer J. W. Schrama.
overigens zeer normale handelsverkeer
tussen West- en Oost-Duitsland via het
Salzberg-kanaal liepen. Reeds in 1950
was Salzberg opgevallen, toen hij een
(op de embargolijst staande) Westduit
se machine voor het ontdooien van
vliegveldstartbanen zonder vergunning
aan de Oostduitse*s wilde leveren, wat
toen nog op het laatste nippertje kon
worden verhinderd.
De Senembah maatschappij is over
een voorraad van 6263 pakken tabak,
die in Amsterdam zijn opgeslagen, een
kort geding begonnen tegen het Am
sterdamse filiaal van de Bank Indone
sia. Dit kort geding zal een dezer da
gen dienen voor de president van de
Amsterdamse rechtbank.
De Senembah Maatschappij eist, dat
deze voorraad tabak, die zij als haar
eigendom beschouwt, te harer beschik
king zal worden gesteld en verzoekt de
president het bankfiliaal daartoe te
dwingen, door dit filiaal een dwangsom
van 500.000 gulden op te leggen voor
iedere dag dat het met de afgifte in ge
breke blijft.
In de dagvaarding staat voorts uit
voerig omschreven, dat de Senembah
in Indonesië in december 1957 door de
Indonesische autoriteiten werd overge
nomen en onder beheer werd gesteld,
hetgeen de directie van de Senembah in
Nederland onrechtmatig noemt.
Tot zekerheid van een krediet van
38 miljoen rupiahs, dat de Bank Indo
nesia in Djakarta de Senembah Maat
schappij had verleend, hield deze Indo
nesische bank aldaar 3476 pakken tabak
(276.410 kg) van de Senembah onder
zich. De directie in Nederland heeft
thans vernomen, dat de Indonesische
bank in Medan tot verkoop van deze
tabak is overgegaan zonder opzegging
van het krediet.
In Amsterdam had het filiaal van de
bank Indonesia tot zekerheid van alle
verplichtingen van eiseresse de boven
genoemde 6263 pakken tabak onder zich.
Nu het krediet van 38 miljoen rupiahs
in Indonesië door de plotselinge ver
koop van de tabak aldaar, is te niet
gegaan, meent de Sene nbah thans
recht te hebben op de in Amsterdam
opgeslagen partij tabak.
Wie vóór veertig jaar in het be
gin van november dagelijks
zijn krant opensloeg, moet on
danks alle emotie van vier oorlogsja
ren overstelpt zijn geworden van in
drukken. Het oude Europa, na alle
doorgestane beproeving, kraakte in
zijn voegen. Miljoenenlegers losten
zich op. Monarchieën stortten ineen,
eeuwenoude vorstenhuizen hadden met
een enkele formaliteit afgedaan. De
revolutie sloeg als een vonk in de ton
del der na alle ontbering en ontgooche
ling ontredderde volkeren. Ook in Ne
derland, nog altijd een eiland van rust
temidden van de chaos, groeide de
spanning, de nervositeit. Alle verloven
werden ingetrokken met het oog op de
situatie aan onze Zuidelijke grenzen:
de eindphase van de strijd in het Wes
ten in onze onmiddellijke nabijheid.
De radicale partijen in het parlement
roerden zich. Wijnkoop verlangde
openbaar debat over het buitenlands
en militair beleid. De mobilisatie
moeheid van het leger te velde leidde
tot een formeel oproer in de Hars
kamp. De Opperbevelhebber, Gene
raal Snijders, werd in gebreke gesteld
en aan de dijk gezet.
Tegelijk hield de loop der gebeurte
nissen in Duitsland de gemoederen
bezig. Nog was het Duitse front in
tact, maar werd steeds verder terug
genomen: de 3e november op de lijn
Gent-Valenciennes, 5 november Ant-
werpen-Brussel-Charleroi-Valenciennes
Generaal Gröner, opvolger van de op
26 oktober ontslagen Ludendorff, had
op dat moment nog 58 divisies in re
serve, Foch echter 96. De druk der
geallieerden groeide van dag tot dag,
bovendien dreigde, na in de ineen
storting der Oostenrijks-Hongaarse le
gers, een invasie in Beieren. Op 6 no
vember deelde Gröner aan Rijkskan
selier Max van Baden mede, dat wa
penstilstand op de kortst mogelijke
termijn geboden was. In de grootste
verwarring werd een delegatie sa
mengesteld, die van Maarschalk Foch
.de voorwaarden zou vernemen, met
die aan Oostenrijk te Padua, de
zwaarste ooit aan een verliezend le
ger voorgelegd „a prendre o a lais
ser".
Inmiddels greep in Duitsland zelf de
revolutie om zich heen. Zij begon
te Kiel op de vloot. Werkstakingen
volgden, samenscholingen. Arbeiders
raden namen de macht in handen, be
heersten reeds de Rijnbruggen van
Düsseldorf. Keulen. Koblenz, in de rug
van het wijkende leger. De Keizer had
Berlijn verlaten om zich in het hoofd
kwartier te Spa met de militaire lei
ders te beraden. Steeds sterker werd
de druk. op hem uitgeoefend om door
onverwijlde abdicatie het vaderland
te redden. Nog was het leger trouw,
maar aan het eind van zijn krachten.
En al wat in het binnenland zijn stem
verhief, eiste 's Keizers onmiddellijke
afstand. Ook hoopte men de vijand
door zijn heengaan milder te stem
men. Intussen had reeds, na een voor
barig en onjuist gerucht de socialist
Scheidemann in de namiddag van 9
november van het balcon van het
Rijksdaggebouw de Duitse republiek
geproclameerd. Als tenslotte in Spa
zelf een soldatenraad bleek gefor
meerd. zag de Keizer het hopeloze in
van elk verder verzet of welk compro
mis dan ook. Besloten werd. „voorlo
pig althans", naar het nabije Neder
land uit te wijken.
En zo bewoog zich in de avond van
10 november, terwijl in Den Haag de
Nederlandse regering, op de hoogte ge
steld. zich in spoedvergadering be
raadde, een kleine stoet auto's van het
hoofdkwartier te Spa naar de meest
naburige Nederlandse grensplaats
Eysden. Een sergeant van het Neder
landse leger was de eerste, die de
ex-keizer en zijn gevolg ontving: het
gezelschap moest wachten tot de komst
van een officier uit Maastricnt met na
dere instructies uit den Haag. Gewacht
werd op het stationsemplacement van
Eysden. Urenlang die nacht heeft hier
de gewezen monarch diep in de kraag
van zijn velduniform gedoken, op en
af gelopen, tot in de vroege ochtend
van 11 november, de dag van de wa
penstilstand, de donkerblauwe rijtui
gen van de keizerlijke trein, uit Spa
ontboden, kwamen voorgereden om de
ex-keizer en zijn officieren naar MaaAi
te brengen, het meest naburige sta
tion van het driehonderd jaar oude
kasteel Amerongen, waar de familie
Bentinck, op verzoek van de regering,
voorlopig gastvrijheid bieden zou.
Te Maarn was het met hoge Neder
landse autoriteiten graaf Bentinck
die de ex-keizer op het perron begroet
te en hem en zijn gevolg verzocht in
de gereedstaande auto's naar Ameron
gen te rijden. Hier werd op het kas
teel inderhaast een viertal kamers
voor de hoge gast verblijf skiaar ge
maakt. De ex-keizer zou er anderhalf
jaar wonen, het kasteel vooral de eer
ste tijd nauwlettend bewaakt, om zich
daarna blijvend te vestigen op Huize
Doorn. Op kasteel Amerongen heeft
de ex-keizer ook officieel de acte van
troonsafstand getekend, de tafel is be
waard gebleven evenals het bewuste
vertrek. Ook het interieur van Huize
Doorn, het definitieve ballingsoord, is
nog intact, zoals het bij de dood van
Wilhelm, die trouwens ook op het
landgoed begraven ligt, werd aange
troffen. Verklaard tot vijandelijk bezit,
is Huize Doorn na de bevrijding Rijks
eigendom geworden, behouden als
museum en als zodanig uniek. Want
alleen van een buitenlandse figuur be
zitten wij zulk een menselijk monu
ment: van geen onzer grote mannen
kennen wij ook maar iets, dat hier
mee te vergelijken valt.
Zo werd in die stille, mistige novem
berdagen van 1918, thans veertig jaar
geleden, te Eysden en Amerongen his
torie geschreven, thans alweer een ver
verleden, achterhaald door zoveel an
dere, recente gebeurtenissen, die nog
vers in het geheugen staan.
P. Th.
