Onafhankelijk na vier jaren terreur W^'*MM**r:sÉmÈBinnen een jaar zal het akkoord van kracht zijn Generaal Nasution ziet gevaar in communisten Wil het leger nu een climax? Westduits natuurkundige ontwerpt een nieuw type atoom-reactor V erhoogde radio-activiteit ook in ons land Goedkopere kerken in Haarlem en Rotterdam Vrouw om het leven gekomen UITSPRAAK IN GEHEIME REDE BIJNAAM„aardappel"-reactor Terugkeer tot presidentieel kabinet K.L.M. leent in Verenigde Staten Straaljager ver ongelukt IR. POSTHUMUS VRAAGT OVER Richtprijs per zitplaats lager Atlas-raket van 100 ton ontploft Het weer. GOEDKOOP EN VOORDELIG Elizabeth Piloot licht gewond Gasv er stikking SIGNAAL VRIJDAG 20 FEBRUARI 1959 o 82ste JAARGANG No. 30144 LONDEN, hedenmorgen Gisteren zijn de vertegenwoordigers van Groot-Brittan- nië, Turkije, Griekenland, de Grieks- en Turks-Cyprioten het na langdurige besprekingen en na lang verzet van de kant van Makarios, die rekening had te houden met onver zoenbare en ook heden nog niet verzoende extreme elemen ten van zijn Ethnarchie, het eens geworden over de kwestie- Cyprus. En de merkwaardige onderhandelingen werden besloten op merkwaardige wijze, namelijk door een korte ceremonie in een Londens ziekenhuis, waar de Turkse premier Menderes, die tengevolge van de vliegramp de onderhandelingen niet bij had kunnen wonen, de betrok ken documenten signeerde in tegenwoordigheid van Mac millan en de Griekse minister van buitenlandse zaken, Averoff. De 35-jarige Duitse natuurkundige dr. Rudolf Schuiten een leerling van Nobelprijswinnaar prof. Werner Heissenberg heeft een nieuw soort atoomreactor voor de opwekking van elektrische energie ontwikkeld, waarvan de- bouwkosten aanzienlijk lager zijn (rond 40 miljoen gulden) dan hijvoorbeeld die van een reactor van het Calder Hall type (360 miljoen gulden) en die veel gemakkelijker te be dienen is. Indonesië Voor straalvliegtuigen Unieke kans voor Doe - het - zeivers Giebels Ijzerhandel n.v PONTIAC - BOREL - ©MEGA STUURMAN COHEN STURKA SPORTKLEDING Wisselend bewolkt TECHNISCH SPEELGOED BUREAU SMEDESTRAAT 5 HAARLEM Telefoon: Redactie 21544, Advertenties 21543 Abonnementen 20800 Postgiro 143480 Bijkant Beverwijk: Breestraat 171, tel. 4790 Bijkantoor en Red. IJmuideni Leeuweriklaan 30 Telefoon 5790 ©lrectle: J. W. Boerrigter en Mr. W. A M. van der Kallen. Hoofdredactie: Drs. H. v. RUN en W. Severln. NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT ADVERTENTIETARIEF 28 cents per millimeter- ïoogte. Omroepers 16 cents per m.m.-hoogte. De administratie behoudt zich het recht voor advertentiën eventueel zonder opgave van redenen te weigeren. ABONNEMENTSPRIJS 61 cents per week, f 2.65 per maand, f 7.90 per kwartaal. Voor klachten over de bezorging na 530 uur 's avonds tel. 21544 CYPRUS EEN REPUBLIEK (Van onze Londense correspondent) De Engelse eerste-minister Harold Macmillan neemt afscheid van zijn Griekse ambtgenoot Constant ine Karamanlis rechtsen de Turkse minister van buiten landse zaken Zorlu, nadat zij een bezoek hebben gebracht aan het ziekenhuis, waar premier Menderes de overeenkomst op zijn ziekbed heeft ondertekend. Uit een geheime rede van generaal-majoor Nasution, de stafchef van het Indonesische leger, blijkt volgens de U.P.I.-correspondent in Djakarta dat het Indonesische leger de communistische partij de P.K.I. als de voor naamste tegenstander beschouwt van de „geleide democratie" van Soekar- no. Men verwacht daarom dat het leger, dat thans wel geheel achter Soe- karno schijnt te staan, zal aansturen op een climax, aldus verneemt de U.P.I.-correspondent uit zeer gezaghebbende kring te Djakarta. (Van onze Alle bijzonderheden omtrent het ahhoord zijn nog niet bekend en zullen eerst maandag openbaar gemaakt worden in de vorm van een witboek. In het kort evenwel komt het akkoord neer op het volgende: Cyprus verkrijgt onafhankelijkheid in de vorm van een republiek, en wel binnen een jaar. Brittannië behoudt souvereine rechten over de volgende militaire bases op het eiland: Akrotirie, Episkopi, Paramali. Pergamos, Dekhilia, Xylophagon en Ayios Nikola. De noodtoestand op het eiland zal worden beëindigd, hetgeen inhoudt dat aartsbisschop Makarios naar Cyprus terug zal kunnen keren en dat waarschijnlijk in de naaste toekomst een algemene amnestie zal worden verleend aan de gedetineerden op Cyprus. Brittannië, Griekenland en Turkije garanderen, zowel gezamenlijk als af zonderlijk, de onafhankelijkheid van de republiek Cyprus en kunnen zowel ge zamenlijk ais afzonderlijk interveniëren op het eiland, indien de onafhankelijk heid van Cyprus wordt bedreigt door externe factoren. De onafhankelijke re publiek van Cyprus zal een leger vor men van 2000 man, waarvan 60 pet Grieks-Cypriotisch en 40 pet Turks-Cy priotisch. Turkije en Griekenland zul len beide garnizoenen vormen op het eiland, de Turken een van 650 man, de Grieken van 950 man. Er zullen drie volksvertegenwoordi gingen worden gevotmd, en wel een ge zamenlijke vertegenwoordiging bestaan de uit 70 pet Grieks-Cyprioten en 30 pet Turks-Cyprioten, en een afzonderlij ke Grieks-Cypriotische en Turks- Cypriotische volksvertegenwoordiging voor de behartiging van de belangen van de twee onderscheiden bevolkings- CYPRUS Limassoi Nasution heeft korte tijd geleden in het bergdorp Tjipajoeng voor een aan tal territoriale bevelhebbers en andere hooggeplaatste officieren van het leger een uiteenzetting gegeven van het standpunt van het le£er en de positie "ie de communisten m Indonesië inne men. Het doel van zijn uiteenzetting Was te komen tot een omlijning van de positie die het Indonesische leger moet binemen wanneer de politieke strijd, die Soekarno voor zijn beginsel der «.geleide democratie" moet voeren, tot een climax zou leiden. Het Indonesische leger beschouwt zichzelf als de as van de balans waar op te ener zijde Soekarno en zijn Na tionale Raad en te anderer zijde de politieke partijen en het kabinet staan. In het algemeen wenst het een moderator te zijn. Maar ontstaat een situatie waarin het leger kiezen moet, dan zal het zich aan de zjjde van Soekarno scharen, aldus de U.P.I.- correspondent. De positie van het leger brengt met zich mee dat het de enige hindernis is voor een communistische machtsgreep in Indonesië. Het beschikt over buiten gewone bevoegdheden, waarvan Nasu tion toegaf dat die schadelijk zijn, in het algemeen voor de politieke partijen maar in het bijzonder voor de P.K.I. Maar meer dan eens zijn die bevoegd heden voortvloeiend uit de nog steeds geldende staat van beleg noodzake lijk gebleken. Het duidelijkst is dat ge- bleken, verklaarde Nasution, toen de communisten in december 1957 de over name van Nederlandse ondernemingen "egonnen. Het leger heeft toen ingegre- Pen, aldus Nasution. Hij wees er voorts PP dat men de communisten geweerd heeft uit het „nationaal front voor de hevrjjding van West-Irian." Het leger mag zijn positie in het mid den niet opgeven. De communisten zpn zich zeer goed bewust van de belang rijkheid van het leger en zijn mogelijk heden om hun de voet dwars te zet- *en, aldus Nasution. Zjj verzetten zich fel tegen elke beslissing die de positie Jan het leger zou versterken. Bijvoor beeld is de P.K.I. de enige partij die ?ich tot dusver heeft verzet tegen ver tegenwoordiging van het leger in het landsbestuur, zoals die voorzien is in Soekarno's concept van de geleide de mocratie. (Van onze correspondent in Bonn) De Indonesische Djuanda, *-*e ruwu ueamcroe premier, "eeft vandaag aan president Soekar- n° de standpunten van zijn kabinet Overhandigd omtrent de wegen en P-iddelen der toepassing van de ,.ge- eide democratie". Hij gaf volgens UPI r® kennen, dat Soekarno „er kennelijk j 1ee instemde". De compromisvoorstel- 1.1 van het kabinet beogen, volgens "luanda, een terugkeer naar de con- «tutie van 1Q45, die voorziet in een ,l/esidentieel kabinet. Het kabinet stem- on: koorts in met. Soekarno's plannen Orn Vertegenwoordigers van functionele ?.i?cn (leger, vakbonden, politieke 'e?1i enz.) tot het parlement toe laten. T-Liuanda kondigde aan, dat Soekarno te Naar de vijftigduizend grafietbalien ter grootte van een aardappel kreeg de reactor de naam „aardappel-reactor". De granet-bailen bevatten uranium en bevinden zich in een soort pan. Naarma te de uraniumhoudende ballen energie afgeven en uitgeput raken, rollen zij naar beneden, waar zij gemakkelijk uit de pan kunnen worden verwijderd, op nieuw geladen en weer boven in de pan gedaan. Het Calder Hall-type reactor maakt gebruik van uranium-staven in grafiet. De verwijdering en heriading dezer staven zijn zeer gecompliceerd. Na veelvuldig gebruik en bij hoge tem peraturen hebben deze uraniumstaven de neiging krom te worden en in de gra- fiet-muur te blijven steken. De Calder Hail-reaktor moet derhalve met be trekkelijk lage temperaturen werken De Westduitse „aardappel -reactor heeft deze bezwaren niet. Deskundigen verwachten derhalve, dat de reactor veel meer energie zal kunnen produce ren. De graf iet-aardappelen kunnen viu- wel oneindig worden gebruikt. De plannen en tekeningen voor zulk vandaag een toespraak tot de natie zal houden en dat Soekarno of hij zelf het parlement zal toespreken over de voorstellen van het kabinet. Djuanda keerde zich tevens bitter tegen een van Soekarno's voornaamste medewerkers, Roeslan Abdulgani, vice- voorzitter van de Nationale Raad. Vol gens Djuanda zou Abdulgani openlijk hebben getracht een scheidingslijn te trekken tussen de president en de Na tionale Raad enerzijds en het kabinet anderzijds. Hij zei de bezorgdheid van het kabinet over het gedrag van Abdul gani aan Soekarno ter kennis te hebben gebracht. Hij had gezegd, dat dit gedrag van Abdulgani „ernstige moeilijkheden voor het kabinet zou hebben kunnen veroorzaken juist toen het trachtte tot een besluit te komen." een „aardappel"-reactor met een capa citeit van 15.000 watt zijn thans gereed. In de komende dagen zal door de rege ring in Bonn een contract voor de houw van zulk een reactor nabii Juelich (bij de Belgische grens) worden onder tekend. De Duits-Zwitserse firma Brown-Boverie in Mannheim en de fir ma Krupp in Essen zullen de reactor bouwen. Dr. Schuiten is leider van de afdeling atomair onderzoek van de firma Brown- Boyerie. Het projpkt staat onder aus piciën van het Westduitse ministerie voor atoomzaken, dat de helft van de bouwkosten voor zijn rekening zal ne men. De andere heift wordt gedragen °r ?e.n Sroep van tien gemeentelijke elektriciteitsbedrijven. De „aardappeP'-reactor wordt de eerste reactor voor de opwekking van elektrische energie in West-Duitsland, waar op dit gebied tot dusverre alleen nog maar plannen bestaan. Verschil lende Westduitse deelstaten (o.a. Noordrijnland-Westfalen, Hamburg, Hessen en Beieren) hebben kleine proefreactoren gekocht voor de oplei ding van technisch personeel. De Bondsrepubliek wil tegen 1965 500.000 watt elektrische energie uit atoom reactoren winnen. Prof. Leo Brandt, secretaris-generaal van het ministerie van verkeer van Noordrijnland-Westfalen en een van de leden van de federale atoomcommissie, noemde de „aardappel"-reactor „revo lutionair". Hjj kan de eerste stap wor den geacht op de lange weg, die de Duitsers nog hebben af te leggen om landen als Engeland en Amerika in te halen op het gebied van de vredelieven de toepassing van de atoomenergie. Theoretisch hebben de Duitsers met hun „aarappel-reactor" een goedkope reac tor ontwikkeld, die ook ligt binnen het bereik van landen met een bescheidener beurs. groepen. De president van de republiek zal een Grieks-Cyprioot zijn en de vice- president, die recht van veto zal bezit ten, een Turks-Cyprioot. In het te vormen kabinet van 10 leden zullen 7 Grieks-Cyprioten en 3 Turks- Cyprioten plaats nemen. Er zal een, eveneens gemengd, Constitutioneel Ge rechtshof worden gevormd dat toezicht zal houden op de naleving van de grond wet. Er is geen beslissing genomen aan gaande de verhouding tussen de nieu we republiek en het Britse Gemene best. Het zal aan Cyprus zelf overge laten worden te beslissen of het bin nen het Gemenebest zal blijven. Het is evenwel waarschijnlijk dat het hier toe zal besluiten, aangezien aanslui ting bij het Gemenebest zou betekenen dat de 70.000 Cyprioten in Groot-Brit- tannië en de 10.000 in andere delen van het Gemenebest op deze wijze het recht zouden behouden om zonder ar beidsvergunning of visum werk te -be houden of te zoeken in Brittannië en andere landen van het Gemenebest. Er is nog een andere kwestie welke onbeantwoord blijft, namelijk de hou ding van kolonel Grivas en de Eoka- terroristen. Er is niets bekend omtrent hun toekomstige houding, zoals er even eens niets bekend is omtrent de moge lijkheid van nieuwe onlusten, ditmaal tussen rechts en links, op het eiland. Zo is na vier jaren van moord, ter reur en onderdrukking eindelijk een oplossing gevonden voor het ongelukki ge Cyprus. Enosis en verdeling zijn van de baan, en Cyprus zal niet langer een Britse kolonie zijn. En het Balkanpact, dat dank zij de verbittering tussen Grie kenland en Turkije alle betekenis had verloren, krijgt een nieuwe kans. Macmillan maakte zelf aan het La gerhuis bekend dat men het eens was geworden. Hij sprak de bij zulke gele genheden gangbare en evenals altijd on vergeeflijke woorden, dat de doden op Cyprus niet voor niets hun leven had den gelaten. Ook Gaitskeil overschreed de grenzen van het vergeeflijke, toen hij verklaarde, dat de regering vooral ge lukwensen verdiende omdat zij zoveel woorden had ingeslikt, en omdat zij zelfs aartsbisschop Makarios naar de confe rentie had uitgenodigd. Dit trof Macmillan blijkbaar op een bijzonder gevoelige plek, want hij ant woordde: „Ik ben de heer Gaitskeil dankbaar voor zijn edelmoedige uitla ting. Het was een toon en stemming welke ik min of meer verwacht had van zijn bekrompen standpunt. Hij is nooit in staat geweest en za] nooit in staat zijn grote gebeurtenissen naar waarde te schatten." Ontwerp van de parochiekerk de H. pastoor van Ars, die in Park wijk, te Haarlem gebouwd zal wor den. Het ontwerp is van prof. G. Holt uit Haarlem en betekent een ommekeer in het kerkenbouw-pro- gramma der bisdommen Haarlem en Rotterdam- Omdat het inhouds- volume van deze zeer eigentijdse kerk drastisch is verminderd, zal het gelukken de bouwsom te ver lagen van f 1000.- per zitplaats tot f650.-. Advertentie depositaire officiel PARFUMERIE Zandvoortselaan 75 - Heemstede Telefoon 36827 Ruime vrije parkeergelegenheid. De K.L.M. is bezig im de Verenigde Staten een tweetal financiële transacties uit te voeren, die de middelen moeten opleveren voor de financiering van nieu we bestellingen aan straalvliegtuigen, waarmee in totaal ongeveer 40 miljoen dollar zal zijm gemoeid. Men is voornemens een in gewone aan delen converteerbare obligatielening uit te geven, die ongeveer groot zal zijn 17 miljoen dollar. Een deel van deze emissie zal door een Nederlands bank- syndicaat irn ons land worden aangebo den. Bovendien is men bezig de lening, die men in 1956 verkreeg bij een drietal Amerikaanse banken, ter grootte van 50 miljoen dollar te verhogen met 20 mil joen dollar. De overige ca 3 miljoen dollar zal de K.L.M. zelf financieren. TJit het voorlopige prospectus bljjkt voorts dat de nettowinst van de K.L.M. in 1958 heeft bedragen f 13,1 miljoen te gen f 22,8 miljoen in 1957. De winst 1958 komt voor een bedrag van f 10,7 miljoen uit vrijgekomen belastingen. (zie voorts pag 7) Vanochtend is op de vliegbasis Soes- terberg een straaljager verongelukt. De piloot is licht gewond. Het toestel kreeg kort na de start een z.g. „flame out" d.w.z. dat de motor plotseling geheel afsloeg. De piloot draaide het toestel daarna in een bocht terug naar hel vliegveld, maar had niet genoeg snelheid meer om de landingsbaan te bereiken en kwam ongeveer honderd meter daar buiten aan de grond, waarbij het in brand is gevlogen. Het Nederlandse lid van het Europe se parlement, ir. S. A. Posthumus, heeft de Euratomcommissie de vraag gesteld of z(j kan meedelen in hoeverre berichten in de Europese pers, dat de radioactiviteit van de lucht en van de neerslag, met name in de maand janu ari, sterk gestegen is, juist zijn. Het Belgische dagblad Le Soir heeft ruim een week geleden gemeld dat de radioactiviteit in België in de voorgaande weken aanzienlijk was toegenomen. Volgens Le Soir werd op 25 januari in het atoomcentrum te Moil, nabij de Nederlandse grens, een radio-activiteit van de neerslag geme ten die de toelaatbare dosis te boven zou gaan. Het Nederlandse ministe rie van sociale zaken en volksgezond heid deelde daarop mee dat het ver schijnsel ook in Nederland is gecon stateerd, doch dat de gevonden waar de over de laatste maanden nog niet een vijfentwintigste deel is van het geen in wetenschappelijke e. medische kringen bij permanente blootstelling maximaal toelaatbaar wordt geacht voor grote bevolkingsgroepen. Het A.N.P. meklt van welingelichte zijde dat sedert midden ok tober, nadat in het Poolgebied weer en kele proeven met kernwapens waren genomen, de radioactiviteit in Neder land verviervoudigd is. Naar wij uit officiële bron verne men, hebben de bisdommen Haar lem en Rotterdam een plan op gezet om de bouwkosten van nieu we kerken drastisch te verlagen. Tot nu toe waren de bouwkosten be groot op f 1000.per zitplaats. Een kerk van duizend zitplaatsen kostte dan ook doorgaans rond 1 miljoen gulden. Financiële deskundigen van beide bisdommen hebben becijferd, dat handhaving van deze richtprijs in feite een stop betekent van de kerkenbouw. Een verantwoorde fi nanciering is naar hun mening slechts mogelijk bij een richtprijs van 650,- per zitplaats. De architect Prof. G. Holt uit Overveen, bekend o.m. om zijn ker ken in Amsterdam-West en Dussen in West-Brabant, heeft thans de op lossing gezocht in een drastische vermindering van het inhoadsvoiu- me en wel door de hoogte van het gebouw aanmerkelijk terug te bren gen. De eerste kerk volgens deze nieuwe opvatting zal gebouwd wor den in Parkwijk te Haarlem. Het i» de H. pastoor van Ars-kerk, waar voor de plannen reeds in een ver ge vorderde staat van ontwikkeling zijn. De architecten van kerkobjecten die nog niet in.onmiddellijke uitvoe ring komen, hebben nu opdracht ge kregen zich op de nieuwe richtprijs per zitplaats in te stellen. Men streeft in de bisdommen Haarlem en Rotterdam naar kleinere parochie eenheden en de nood die „beangsti gend" groot genoemd wordt wil men op meer efficiënte wijze gaan be strijden. Door gasvergiftiging is in de afgelo pen nacht de 69-jarige mevr. M. Rot- huis-Jansen uit Den Helder om het leven gekomen. De vrouw logeerde bij haar zuster, de 74-jarige weduwe J. Vugts- Jansen, aan de Rijksstraatweg in Haar lem. Zij had gisteravond een kruik warm water klaar gemaakt en heeft bij het afsluiten van de gastoevoer naar het gasstel vermoedelijk per ongeluk een ander kraantje open gedraaid. Het gas kon vrijelijk in de woning stromen. Me vrouw Vugts raakte bewusteloos maar kon met zuurstof worden bijgebracht. Haar 41-jarige dochter T. Vugts, die ook in het huis sliep, had geen hinder van het gas. De drie vrouwen waren omstreeks kwart voor twaalf naar bed gegaan. Om twee uur kwam mevr. Rothuis naar de kamer van haar nicht omdat zjj zich niet lekker voelde. De vrouw des huizes werd gewaarschuwd en deze ging met haar zuster naar het toilet. Even later hoorde mej. Vugts enig gerommel. Haar moeder en tante kwamen niet te rug. Zelf kon zjj vanwege een ziekte haar kamer niet uit, maar door roepen en op de muur slaan wist zjj haar buur man, de 43-jarige rijwielhandelaar J. Landmeyer, te wekken. Deze liep naar buiten en trof een surveillerende politie agent op straat. Samen klommen zij via een balkon aan de achterkant vari het huis naar binnen. In het toilet lag de 69-jarige mevrouw Rothuis. Toediening van zuurstof mocht niet meer baten. In haar slaapkamer, naast haar bed, trof men de 74-jarige weduwe Vugts-Jansen. Haar kon men met zuurstof bijbrengen. z O O Advertentie Het gebeurt niet vaak, dat u de kans krijgt om in uw eigen omgeving het meest moderne ge reedschap van allerlei aard gedemonstreerd te zien. Laat die kans niet aan u voorbijgaan. Bezoek op zaterdag 21 februari a.s. de gereed schapsdemonstratie, die van 10 tot 6 door des kundigen van diverse fa brieken wordt gegeven in de Bilderdijkzaal van Restaurant Brinkmann (Grote Markt). U leert er meer dan u denkt! Toegang geheel gratis. Ged. Oude Gracht 5 Advertentie N \7 X \\l/ JUWELIERS - Houtplein 15 - HORLOGERS Vier minuten na de lancering is van ochtend vroeg in Cape Canaveral een intercontinentaal ballistisch projectiel van het type „Atlas" ontploft. Het ge vaarte woog 100 ton. Men had het pro jectiel een betrouwbaarheidsproef van 8.000 km over de Atlantische Oceaan willen laten maken. De explosie was de hevigste, die men in Cape Cana veral ooit heeft meegemaakt. Dit mel den Reuter en U.P.I. Advertentie Verwachting tot zaterdagavond (opgemaakt te 11.15 uur) Zonnige perioden, maar ook plaat selijk enkele buien. Matige, in het kustgebied tijdelijk krachtige tot harde wind tussen west en noord west. Iets lagere middagtempera- turen. Zon: 7.45-18.03. Maan: 16.12-6.17. min Station Weer temp gisteren Stockholm half bew. 4 OsJo zwaar bew. 5 Kopenhagen geheel bew. 3 Londen mist -1 Amsterdam onbewolkt 0 Brussel onbewolkt 2 Parijs mist -4 Nice onbewolkt 6 Berlijn geheel bew. -1 Frankfort mist -2 Munch en onbewolkt -9 Zürich mist 0 Genêve onbewolkt -4 Locarno onbewolkt -2 Wenen mist -3 Inn hruck onbewolkt -5 Rome half bew. 2 neersL at eel. 24 uur 0 0 0 O 0 0 0 0 0 0.1 0 0 0 0 0 0 0 Advertent' e mei vakkundige voorlichting BARTELJORISSTR. 6 - Tel. 12145

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1959 | | pagina 1