Nieuwe Haarlemsche Courant | 1959 | 5 mei 1959 | pagina 3

Twee

van

oudere kerken op plaats
huidige Keulse Dom?

Merovingisch vrouwengraf
onder het koor

Samenwerken of
alleen ondergaan

Prins Bernhard spreekt over
25-jarig

Verenigingen van vliegend
personeel spoedig erkend

Rapport van hoogleraren aan

K.L.M.

4711.

EAU DE COLOGNE

„Anastasia" wordt getest op
kennis van Russisch

Bevrijding

DE

A

CARNAVAISMOORD

Pionier der zelfbediening

R

'JÊ

Aantal werklozen
in april gedaald

cMjoeder'ó

Werkloosheid
looot sterk terug

Ongevallen vooral
de oorzaak

Hamburgse rechtbank gelast ook een
medisch onderzoek

PALEIS op Dam
3 jaar dicht

i -w- =#- -0- Al

OPZIENBARENDE VONDST IN KEULEN

Evenals in 1958

Bouwvakken

Kleuter sterf te

Concertgebouworkest
in Engeland

Doofstomme vrouw
verongelukt

Drieling in Heerenveen

Eindelijk licht in mysterie

Laatste fase van
restauratie

MARTIN MONS

Chr. van Woerkom

DINSDAG 5 MEI 1959

PAGINA 3

Optreden onder Haitink
en Jochum

4711

COLOGNE

Carla de Raet als gast
bij „Ensemble"

MECHANISERING
AUTOMATISERING

NEDERLAND N.V.

door

(Van onze correspondent in Bonn)

De Keulse Dom, met de bouw waar
van in 1248 onder Konrad von Hoch-
staden werd begonnen op de plaats
van de „Oude Dom" die in 870 werd
ingewijd, heeft behalve deze nog een
vroegere voorganger gehad. Dit valt
af te leiden uit een zeer belangrijke
oudheidkundige vondst, die men bij
uitgravingen in de Dom zelf heeft aan
getroffen, n.l. een uit stenen platen sa
mengestelde doodkist. Daarin bevond
zich een kleinere houten kist. Volgens
de archeologen van het .Römisc.h-
Germanische Museum" is men gesto
ten op een Merovinsriso -Frankisch
vrouwengraf, waarschijnlijk van een
yorstin, te oordelen naar de kostbare
juwelen die in de kist werden aange
troffen. Men concludeert hieruit, dat
zich op de plaats van de Oude en de
huidige Dom tevoren noc een Merovin-
gisehe kerk heeft bevonden.

De vondst van het Merovingsch-
Frankische vrouwengraf geldt in oud
heidkundige kringen als „opzienba
rend". De in ie kist gevonden iu-
welen dateren van omstreeks het jaar
600, volgens eerste schattingen. Men
zal echter trachten vast te stellen,
wanneer deze vrouw precies werd be
graven (hetgeen mogelijk is door on
derzoek van de ouderdom van het
hout). De archeologen zijn er evenwel
nu reeds van overtuigd, dat de vrouw
van vorstelfiken bloede moet zijn ge
weest, gezien de rijkdom der juwelen
die haar in het graf werden meegege
ven: een diadeem met zeer rijk fili
graan, gouden oor- en vingerringen,
een gouden siermes, een gouden ket
ting, vele Romeinse- en Bvzantijnse
munten, goudbestikte pantoffels, gla
zen, flessen en kleding. Dat alleen is
echter niet de g,ote waarde van de
vondst, die de historici vermoedelijk
aanleiding zal geven om vele theorieën
omtrent de vroegste geschiedenis van
de Domstad aanzienlijk te wijzigen.

Men heeft b.v. tot dusverre aangeno
men, dat de Franken nooit in het
eigenlijke Keulen, doch in de omge
ving er van hebben gewoond. Deze
vondst en andere opgravingen,
in, onder en in de omgeving van de
Dom, d.w.z. in de oude stad, die in de
oorlog werd vernield - wettigt de ver
onderstelling, dat de vroegere theo
rieën daaromtrent toch niet helemaal
juist zijn. Misschien gelden zij nog wel
voor de latere Karolingische Franken,
die zich bij voorkeur buiten de „Alt-
stad" neerlieten. Van rl- W=r-vrigiso'e
Franken kan men dat na deze jongs4e
vondst niet meer beweren. Het lijdt
vrijwel geen twijfel meer, dat zij nog
in het Romeins- Keulen hebben ge
woond. fn een beschouwing over de
vondst schreef de „Rheinische Mer-
kur", dat hieruit, wat betreft de ge
schiedenis van de Keulse Dom, de con
clusie mag worden getrokken, dat er
op de plaats van de Dom behalve de
Karolingsche voorkerk (de Oude Dom)
ook nog een vroegere Me-ovingiscbc
kerk moet hebben gestaan. Het was in
die tijd gewoonte de doden in de kerk
bij te zetten Het bewijs hoopt men te
vinden, wanneer bij de verdere opgra
vingen in en onder de Dom (het graf
werd midden onder het koor ontdekt)
eventueel de resten van de fundamen
ten dezer Merovingische kerk zullen
worden gevonden.

De opgravingen in de Keulse Dom
zijn na de oorlog begonnen in het kader
van de restauratie-werkzaamheden.

Hoewel alles er om heen d.w.z.
de historische „Altstadt" bij de ge

allieerde bombardementen van Keulen
v -ijwel met de grond werd gelijk ge
maakt, bleef de Keulse Dom voor de
verwoesting gespaard. De kathedraal
leed echter aanzienlijke schade, die
haar ook thans nog duidelijk is aan te
zien, hoewel er al tien jaren aan wordt
gerestaureerd. De Dom, die Keulens
imposantste bouwwerk en het ..Wahr-
zeichen" van de stad is, heeft tijdens
de cpgravingswerkzaamheden vele
zeer waardevolle gegevens over de Ro
meinse- en na-Romeinse tüd opgeleverd
(Men ging aanvankelijk onder de
Dom graven niet vanwege de mogelijke
archeologische vondsten, doch om te
kijken, of het fundament van de kathe
draal als gevolg van de bomaanvallen
had geleden). Men had er tijdens de
oorlog al een idee van gekregen, dat
zich onder en in de omgeving van de
Dom waardevolle archeologische din
gen bevonden, n.l. toen men de z.g.
Dom-Bunker" ging bouwen Toen kwn.
men de resten van een groot paleis met
zuilengangen en het sindsdien beroemd
geworden „Dior vsos-mozaïek" vo - de
dag. Onder de Dom vond men toen al
de fundamenten van een waterreser
voir. Na de oorlog zocht men naar de
finitieve gegevens omtrent het plan
van de Karolingische voorkerk, de
voorloper van de tegenwoordige Go
tische Dom. Deze heeft men intussen
gevonden. Nadat het binnenste van de
Dom was hersteld en weer voor gods
diensten werd gebruikt, moesten de op
gravingen op grote schaal worden ge
staakt. De archeologen kregen van de
aartsbisschop van Keulen. Joseph kar
dinaal Frings, echter toestemming on
der het koor tunnels te graven. In een
dezer tunnels is men nu op het belang
rijke vrouwengraf gestoten.

De Dom van Keulen
de derde?

Blijkens opgave van het ministerie
van Sociale Zaken en Volksgezondheid
beliep de totale geregistreerde manne
lijke arbeidsreserve per eind april j.l.
72.597. Daarvan waren er 54.183 werk
loos en resp. 18.414 op aanvullende wer
ken werkzaam. Eind maart van dit jaar
bedroeg het aantal werkloze mannen
6".024, terwijl er op aanvullende
werken 23.878 werkzaam waren.
Voor eind april 1958 bedroegen deze
aantallen 76.958 en 22.627 tegen 91.615 en
24.513 in maart 1958. Per eind april van
dit jaar waren er 4.610 werkloze vrou
wen.

Advertentie

Nog maar enkele tientallen jaren ge
leden kwamen belangrijke ontwikke
lingen op politiek, economisch of we
tenschappelijk terrein tot stand door de
werkzaamheid van een geniale enke
ling. Tegenwoordig is dat vrijwel niet
meer mogelijk. Zelfs de realisatie van
een niet geniale gedachte vergt, in
verband met de dikwijls ingewikkelde
consequenties, een zo veelzijdige ken
nis, zo veel overleg of zo veel finan
ciële middelen, dat slechts door sa
menwerking tijdig goede resultaten te
bereiken zijn, aldus sprak Z.K.H. Prins
Bernhard maandagmorgen in het Kur-
haus te Scheveningen. Daar werd een
bijeenkomst gehouden ter herdenking
van het 25-jarig bestaan van de Nijver
heidsorganisatie T.N.O.waarin, zoals
men weet, overheid, wetenschap en
belanghebbenden op diverse gebieden

Verwacht wordt dat de KLM-directie
nenkort drie verenigingen van vliegend
personeel de vereniging van boord
werktuigkundigen en de verenigimgen
van stewardessen en hofmeesters als
volwaardige vakbonden zal erkennen.
Zes Nederlandse hoogleraren, die deze
reeds lang slepende kwestie tussen de
betrokken verenigingen en de KLM-di
rectie op verzoek der verenigingen heb
ben bestudeerd, zijn tot de conclusie ge
komen dat de verenigingen zonder be
zwaar kunnen worden erkend als ge-
sprkepartners bij overleg over arbeids
voorwaarden. Zij hebben deze conclusies
vastgelegd in een rapport, dat de be
trokken verenigingen begin vorige week
aan de KLM-directie hebben voorgelegd.
Er is sindsdien geen verder overleg ge
weest tussen de twee belanghebbende
partijen. De besturen van de verenigin
gen wachten met spanning, maar vol
goede hoop de reactie van de KLM-
directie af.

Vijf jaar geleden hebben de drie ver
enigingen van vliegend personeel hun
banden verbroken met het N.V.V. Een
jaar geleden hebben zij de K.L.M.-
directie de eis gesteld op te mogen
treden als mede-ondertekenaren van
een collectieve arbeidsovereenkomst.
Tot op dat moment mochten afgevaar
digden van de verenigingen het over
leg over de C.A.O. slechts bijwonen
als „adviseurs van de directie". Toen
de K.L.M.-directie de eis niet inwillig
de weigerden de verenigingen verder
aan het overleg deel te nemen. Zij
vroegen de professoren W. van der
Grinten, W. de Gaay Fortman, F. van
der Ven, J. van der Ven, J. de Jong
en C. Polak om een uitspraak over hun
positie. Deze uitspraak, vastgelegd in
een rapport, is nu vorige week via de
verenigingen aan de K.L.M.-directie
overhandigd.

In hun rapport stellen de zes hoogle-

Advertentie

Uit de beste koffiebonen!

normaal - coffeïnevrij - espresso

raren het feit vast, dat de KLM-direc
tie de Vereniging van vliegers wel
steeds als gesprekspartner heeft er
kend. Met hun uitspraak willen zij zich
niet zonder meer voorstanders tonen
van categorale vakbonden in ons land.
De uitzonderlijke positie die de KLM in
ons land inneemt en de bijzondere po
sitie die de vier verenigingen binnen
de organisatie van de KLM innemen,
zijn de belangrijkste overwegingen ge
weest bi) het uitbrengen, van het rap
port. De professoren adviseren de ver
enigingen hun activiteiten zoveel moge
lijk te bundelen en nauw contact te on
derhouden met de drie grote vakcentra
les.

van research, samenwerken ten bate
van het Nederlandse bedrijfsleven.

Ook tussen afzonderlijke instituten en
bepaalde sectoren van de industrie is
er een steeds groeiende samenwerking
zowel bij de bepaling van het beleid
als bij de uitvoering van het werk.
Een bijprodukt van deze laatste samen
werking is, dat hierdoor dikwijls ook de
technische samenwerking tussen de be
langhebbende bedrijven onderling tot
stand komt.

In de eerstvolgende jaren, zo zeide de
Prins verder, zullen verschillende Ne
derlandse bedrijven voor de noodzaak
komen te staan om een niet meer ac
ceptabele technische achterstand in te
halen. Deze technische achterstand is
vaak zeer ernstig, eerstens door de be
perktheid van de binnenlandse markt,
die het invoeren van nieuwe technieken
soms economisch niet verantwoord
maakte: tweedens door het niet-deel-
hebben aan uit militaire noodzaak
voortkomende enorme research-inspan-
ningen op gebieden als atoomenergie,
supersonische vliegtuigen, raketten en
dergelijke. Hierdoor mist de Nederland
se industrie veel kennis en ervaring,
van belang voor nieuwe civiele produk-
ties.

Met het tot stand komen van de
Euromarkt echter zullen veel meer Ne
derlandse bedrijven in technisch op
zicht dezelfde prestaties moeten kun
nen leveren als concurrenten uit de
grote partnerlanden. De financiële basis
van Nederland en daardoor ook die van
het gros van de Nederlandse bedrijven
is te smal om dit inhalen van een
achterstand op eigen kracht tot stand
te brengen, afgezien nog van het feit,
dat er zeker niet voldoende mensen
beschikbaar zouden zijn voor al de be
nodigde research- en ontwikkelings
werkzaamheden. De nijverheidsorga
nisatie T.N.O. speelt hier een rol.

Het is misschien, aldus de Prins,
heel eenvoudig aldus te stellen: op al
lerlei gebied moeten wij samenwerken
of alleen ondergaan.

De staatssecretaris van Economische
Zaken, dr. G. M. J. Veldkamp wees
op „de adembenemende wedloop op
natuurwetenschappelijk en technisch
gebied," die het samenlevingsbeeld
van onze tijd oplevert.

In het mededelingenblad betreffende
de werkgelegenheid in de bouwnijver
heid, een uitgave van het economisch
instituut voor de bouwnijverheid wordt
een prognose inzake de werkloosheid in
deze sector gemaakt, waaruit blijkt dat
het gemiddeld niveau van de werkloos
heid in de zomer van dit jaar belang
rijk lager zal zijn dan in de zomer van
1958. Dit geldt speciaal voor het niet-
fabriekmatige bouwbedrijf.

In deze sector van de bouwnijverheid
waren in de week die eindigde op 18
april 1958 14.911 werklozen geregis
treerd. In de overeenkomstige periode
van dit jaar was dit nog maar 6.806.

De hoogste aantallen werklozen wer
den geregistreerd in de week die ein
digde op 1 februari 1958 en de week die
eindigde op 24 januari 1959. Het gemid
delde per dag bedroeg toen voor deze pe
rioden respectievelijk 29.053 en 26.604.

Uit de vergelijking van de werkloos
heid in de eerste zestien weken van
1958 en 1959 bljjkt dat in dit jaar de
werkloosheid veel sterker afneemt dan
het vorig jaar.

„In ons land sterven meer kinderen be
neden de schoolleeftijd door ongevallen
dan door enige andere oorzaak, meer
zelfs dan door allerlei kinderziekten
samen.

Een deel daarvan komt op rekening van
het verkepr, doch zeker niet minder in
aantal zijn de gewone huis-, tuin- of keu
kenongelukken, die het kind in of bij huis
treffen. Veel ongelukken van kinderen
ontstaan mede door gebrek aan verant
woordelijkheidsgevoel oij ouders, bij
oudere kinderen of bij onderwijzers.
Veel rouw van ouders, veel kinderleed
is en blijft het gevolg van slordigheid
en onnadenkendheid in het dagelijks
gedrag der ouderen"

Dit schrijft de directeur van de Neder
landse bond voor moederschapszorg en
kinderbygiëne, de arts M. Vromen, in
een slotwoord van de brochure „was
dat nou nodig?", die de commissie
voorlichting kinderbescherming en kin-
derhygiëne heeft doen uitgeven door de
stichting „Voor het Kind" De brochure,
die twaalf ware verhalen bevat, wordt
ter beschikking gesteld van alle kruis
verenigingen in den lande, van de pro
vinciale commissies voor de kinder
bygiëne. van de G.G. en G.D.-diensten
en van vrouwenorganisaties enz.

Het Amsterdamse Concertgebouwor
kest is maandagavond een vierdaagse
tournee door Engeland begonnen. Gecon
certeerd werd eerst in Leeds onder lei
ding van Bernard Haitink. Vanavond
wordt eveneens onder diens directie in
Huddersfieid gespeeld.

Woensdagavond leidt Eugen Jochum
het orkest in Leicester en donderdag
avond in de Londense Festival Hall.

Te Leeuwarden is maandag de zestig
jarige wielrijdster mej. I. Kuipers door
een vrachtauto aangereden en daarbij
zo ernstig gewond, dat zij in de loop
van de avond overleed. Het slachtoffer,
dat geen voorrang verleende aan een
van rechts komende vrachtauto, was
doofstom.

In het ziekenhuis te Heerenveen heeft
de 27-jarige mevrouw E. de Boer van
der Broek het leven geschonken aan een
drieling. Het zijn drie jongens, die bij de
geboorte respectievelijk 2000, 1800 en
2020 gram wogen. De baby's liggen in
een couveuse en maken het uitstekend,
evenals hun moeder. De vader van de
kinderen is assistent-directeur van de
coöperatieve zuivelfabriek te Oldeber-
koop.

Kwaliteit

Wereldmerk

van
f. 1.65

tot
f. 23.25

m/j3»

SïNlSCH wasser

c^NGASSE N-47II"

<iPGNE ON RHINE

BLAUW-GOUD ETIKET

De civiele rechtbank van Hamburg
heeft volgens UPI bevolen, dat Anna
Anderson, de vrouw die beweert de
dochter te zijn van de laatste Russische
tsaar, door een officiële tolk aan de
tand zal worden gevoeld om vast te
stellen ot zjj vloeiend Russisch kan
spreken. Rechter Heinrich Backen, een
lid van de rechtbank, deelde mede dat
dit „examen", dat aan het eind van de
ze maand zal worden afgenomen, voor
afgegaan zal worden door een medisch

een munitiefabriek hebben gewerkt.

Rechter Backen deelde mede, dat hij
persoonlijk bij het onderzoek ten huize
van mevrouw Anderson aanwezig zal
zijn en verslag zal uitbrengen aan de
rechtbank.

De rechtbank zal voorts de getuigen
verklaringen, die door personen, thans
woonachtig in Noord-Amerika, zijn af
gelegd, nagaan. Enkele van deze ge
tuigen zijn mevrouw Herman Jud, de
vroegere prinses Xenia van Rusland

Gistermiddag zat in het
café een man weemoedig
te peinzen over wat veer
tien jaar geleden wel alle
maal had plaats gegrepen.
Hij deed het hardop, zodat
wij allen konden meeleven.
Hij was destijds op de Dam
geweest, toen daar midden
in het uitbundige feestgewoel ineens
die schietpartij was losgebarsten. En
hij schilderde die barre gebeurtenis
nogmaals in felle kleuren. Wij, zijn
toehoorders, werden er allen een
beetje stil van. En op onze beurt ver
loren wij ons, ieder voor zich, in een
ingetogen herdenking. Toen richtte
die man zich plotseling tot mij en zei:

„Vanavond ben ik weer op de Dam."

„Natuurlijk", zei ik.

„En weet je wat ik nou het mooie
van die twee minuten stilte vind?",
vroeg hij.

„Nou?", zei ik.

„Dan kun je", antwoordde hij met
een bijna onaards milde glimlach,
„dan kun je de vogels horen fluiten."

liiiiiiiiiiiilillliiiiililiiilliiiiiiilillliilililliiiiliiililllliiiiiiiillll

Onmiddellijk na het jaarlijkse bezoek
van H.M. de Koningin en Z.K.H. Prins
Bernhard aan Amsterdam in septem
ber a.s. wordt het Koninklijk Paleis
op de Dam gesloten voor de laatste fa
se van de restauratie. De werkzaamhe
den onder leiding van prof. ir. C. We
gener Sleeswijk, zullen naar schatting
ongeveer drie jaren duren. Men hoopt
dan geheel gereed te zijn.

De restauratie van het Paleis duurt
met vele onderbrekingen reeds zeer ve
le jaren.

Voor de oorlog is reeds het gehele ex
terieur hersteld.

De grote gebeeldhouwde tympaans
aan voor- en achterzijde werden toen
gerestaureerd. De ramen kregen de
oude vensters terug en inwendig wer
den o.m. de grote schotten in de gale
rijen verwijderd, die nog dateerden uit
de dagen van Lodewijk Napoleon.

De herstelphase, die nu aanvangt is
minder spectaculair. De hoger gele
gen verdiepingen, die niet voor represen
tatieve doeleinden worden benut zullen
nu aan de beurt komen.

Vooral op de zolders, waar oude elek
trische leidingen nog zonder isolatie
over houten schotten lopen, is enige mo
dernisering wel nodig.

Gedurende de drie jaren zal het Pa
leis niet voor officiële gebeurtenissen
te gebruiken zijn. Het is niet bekend of
ook het carillon in de raadhuiskoepels
nu gestemd zal worden.

De actrice Carla de Raet zal voor het
komende seizoen als gast verbonden
zijn aan de toneelgroep ..Ensemble".

Advertentie

j a** ^.cma van xvustieum,

onderzoek - eveneens op bevel van de w00nachtig in Glen Clove, New York,
nit Do rooiithnnk w,i vaststel- en mevr0uw Olga Koulikowski, een

zuster van wijlen tsaar Nicolaas II,

rechtbank. De rechtbank wil vaststel
len of de littekens op de voeten van
mevr. Anderson veroorzaakt zijn door
bajonetsteken zoals zij beweert
of door een explosie in een munitie-fa
briek ten tijde van de Eerste Wereld
oorlog zoals haar tegenstanders be
weren.

Beide onderzoeken zullen plaats heb
ben in de woning van mevr. Anderson,
een hut in Unterlengenhardt aan de
rand van het Zwarte Woud, waar de
54-jarige vrouw de laatste jaren in af
zondering woont.

De zaak-Anastasïa, een van de groot
ste raadsels van deze eeuw, is reeds
17 maanden aanhangig bp de Hambur
ger rechtbank.

Mevrouw Anderson heeft een proces
aanhangig gemaakt om erkend te
worden als groothertogin Anastasia
Nikolaievna Romanov, de enige die aan
de slachting van de Russische keizer
lijke familie in Jekaterinenburg in 1918
zou zijn ontsnapt.

Het koninklijk 'i lis Von Hessen, dat
haar aanspraken betwist, beweert
dat mevrouw Anderson de dochter is
van Poolse boeren, en in werkelijk
heid Franziska Schanzkowski heet.
In de eerste Wereldoorlog zou zij in

woonachtig in Cooksville,
to in Canada.

nabij Toron-

HAARLEM TEL [phone]

Advertentie

normaal - coffeïnevrij - espresso

29

Als hjj aan het ontbijt ijverig met Dekker delibe
reert, komt er een telefoontje uit Rozendaal. Een
garagehouder daar meent inlichtingen te kunnen ge
ven over het geheimzinnige bakkertje. Haastig slikt
Pieter Perquin zijn reepje brood naar binnen op ge
vaar af er in te stikken. De man uit Rozendaal,
die onder de bedrijven door al bijna een beroerte
heeft gekregen van ongeduld, vertelt, hoe een van zijn
chauffeurs een vrachtje heeft gereden, dat wel eens
het geheimzinnige bakkertje zou kunnen zijn.

„Wel eens zou kunnen zijn, dat klinkt vrij vaag,
denkt Pieter Perquin. „Tien tegen een dat het weei
een dooie mus is." Maar tegen de man in Rozen
daal zegt hp met een enthousiasme, dat hij hele
maal niet voelt: „Prachtig! Prachtig! Wilt u hen-
dadelijk hier naar toe sturen?"

Maar dat is het nu juist, wat de man uit Rozen
daal niet wil. Het is vandaag veel en veel te druk.
Ja, waaraan dat nu precies ligt, weet hij ook niet.
Zo is het nu eenmaal in dit bedrijf. De ene dag
zit je met je duimen te draaien en de andere kom
je wagens te kort. Daar zou iedere garagehouder
mooie staaltjes van kunnen vertellen. Gewoon een
rotbedrijf, je zou er de zenuwen van krijgen. Die
chauffeur kan vandaag niet worden gemist, dan
loopt de hele boel in het honderd. Wat, komt dat
er niet op aan? De Inspecteur heeft goed praten,
maar hij kan zijn hele bedrijf niet in het honderd la
ten lopen. Dat verdomt hij. De inspecteur zal moe
ten wachten tot hij Bolders missen kan en daar
mee basta!

Maar Pieter Auguste Perquin brult briesend, dat
het daarmee helemaal geen basta is. Hij wenst deze
Bolders hier zo gauw mogelijk. Als hij er voor half

drie niet is, danEn de duistere toespelingen

op wat er gebeuren zal met Bolders' baas, als Bol
ders niet voor het genoemde uur verschijnt, zijn zo
angstwekkend en bloedstollend, dat de man in Ro
zendaal hoe langer hoe meer zijn recalcitrante hou
ding laat varen en uiteindelijk belooft voor de fatale
termijn Bolders te zullen produceren.

Pieter Perquin wijdt zich opgewekt weer aan juf
frouw Derksens onvolprezen koffie. Dit lijkt ten
minste een stap vooruit, al is het ook maar een
heel klein stapje. Dat banketbakkertje intrigeert
hem, dat kereltje, dat de vermoorde met geweld
een gebakje in de mond stopte en dat zo geheim
zinnig verdween. Misschien blijkt er noch aan het
manneke, noch aan zijn verdwijning iets geheimzin
nigs. Het kan best een doodonschuldig masker zijn
dat in zijn eentje feest vierde. Onze Lieve Heer
heeft wonderlijke kostgangers. Goed, laat het zo we
zen, maar inspecteur Perquin dient dat zeker te we
ten alvorens hij dat fameuze bakkertje van zijn ver-
dachtenlijstje schrappen kan.

„Inspecteur." Daar is brigadier Dekker opnieuw,
zijn reukorgaan trillend als een konijnenneus bij het
opsnuiven van de pittige koffiegeur. ..Inspecteur,
daar zit een chauffeur op het bureau."

„Dat bestaat niet, Dekker," zegt Pieter Perquin
en neemt met de bedachtzaamheid van een kenner
nog een slokje. „Je droomt, Dekkertje. Wil je ook
een kopje koffie om wakker te worden? Ik weet
zeker, dat juffrouw Derksen het je graag gunt."

„Nou, inspecteur, daar zeg ik geen nee op. Moar
van diejen, chauffeur, die zit er woarlijk."

„Kerel, gebruik nu toch je verstand. Het is nog
geen half uur geleden, dat ik met Rozendaal tele
foneerde. Hoe kan die man dan al hier zijn?"

„Moar het is den diejen niet, inspecteur." Briga
dier Dekker laat heel zijn zo moeizaam ingestudeerd
Hollands Varen, ,,'t Is den diejen uit Rozendaal nie.
Het is ter ene van hier."

„Een chauffeur uit Sint Odiliënrode?"

Brigadier Dekker knikt heftig.

„Drommels, eerst horen we niets op onze oproe
pen en nu sneeuwt het opeens chauffeurs. Ik kom
met je mee. Voor ik het vergeet, hoe staat het met
dat lijstje dat ik je gisteren gaf? Heb je de bewe

gingen van al die lui op de bewuste dinsdagavond
kunnen nagaan?"

„Jawel, inspecteur. Er schijnt er niet een bij te
zijn, die gelegenheid gehad heeft de kantonrechter
dat goedje in te geven. Beeuwkes ligt al een paar
weken met een gebroken been. De rector van het
gymnasium was met dat clubje van de ontvanger.
En Louwerijsse was met de notaris en dokter Elinckx
en zijn gezelschap. Geen van beide groepen is gelijk
tijdig met het clubje waar de kantonrechter bij was
in de „Korenschoof'geweest. Tenminste voor zover
we kunnen nagaan. Honderd procent zekerheid krijg
je natuurlijk nooit op zo'n carnavals-avond." Hii
fronst even de wenkbrauwen maar gaat dan opge
wekt verder: „Als u het mij vraagt, inspecteur, dan
is het die lange griffier, als u het me niet kwalijk
neemt. En als u de mensen hier hoort

„Blijf me van het lijf met je mensen," zegt Per-
quin korzelig. Dat ontbreekt er nog maar aan. dat
nu ook de brigadier zijn stem gaat voegen bij het
koor, dat het hoofd van die zielige stakker eist.

Brigadier Dekker hult zich in een beledigd zwij
gen. Als inspecteur Batenburg de leiding had ge
had, was de hele zaak al in kannen en kruiken.
Een kind kon zien dat die griffier het gedaan
had. De „Baat" had al lang een bekentenis uit
hem geperst. Hij wou er een lief ding om verwed
den, dat die lange sladood bij het eerste verhoor al
door de mand gevallen was, als inspecteur Perquin
maar eens een flinke bek had opgezet. Maar nee, die
wou altijd iets bijzonders. „Kom. kom, mijnheer de
griffier? Was dat nu niet een beetje dom, mijn
heer de griffier?" De Baat die zou hem gegriffierd
hebben.

„Verder nog rapporten? Geen apothekers, die op
recept veronal hebben afgeleverd of zo?"

„Niets, inspecteur."

Pieter Perquin haalt de schouders op. Het zou ook
wel één kans op duizend geweest zijn. Bovendien, al
die rompslomp van vervalste recepten en zo was niet
eens nodig geweest. Dat flesje in Smeenks medicijn
kastje was voor Jan en Alleman bereikbaar, maanden
lang. Neen, het verkrijgen van het vergif had voor
de moordenaar geen moeilijkheden opgeleverd. Als
die moordenaar tenminste een Sint Odiliënrodenaar
was. Als hij dat niet was, dan werd het zoeken naar
een naald in een hooiberg. Maar neen, hij is over
tuigd dat hij de moordenaar kent.

CWordt vervolgd).

i aim tien jaren geleden,

26 november 1948, opende
de eerste zelfbedienings
zaak in Nederland haar deuren.

Dat gebeurde aan Nimwegens
Molenstraat en de pioniers, de
gebroeders Van Woerkom, ver
schaften zo de Keizer Karelstad
een noviteit en ons land een
aanvankelijk zwaar becommen
tarieerd onderwerp. Commen
taar dat reikte van de bestaf-
fend opgeheven vinger der over
heid („breng de mensen niet
in de verleiding") tot de van
hilariteit opengesperde mon
den van collega's. De vingers
zijn sindsdien wel gedaald en
de lachmonden gesloten. Vrij
dagmiddag ging de duizendste
zelfbedieningszaak open dat
gebeurde te Zwanenburg bij
Halfweg en de eens uitge
lachen pionier, de heer Chr. van
Woerkom (58) ontving een zil
veren gondel „wegens zijn be
langrijke bijdrage tot de ont
wikkeling van het zelfbedie
ning ssy steem"Een erkenning
die eigenlijk maar kort op zich
heeft laten wachten.

Zelfbediening alleen in de
levensmiddelensector. Die in de
radiobranche, waarmee de an
dere helft van de gebroeders, de 55-jange Theo, zich speciaal bezighoudt,
heeft tot nu toe op zich laten wachten. Wanneer de Duitsers tijdens de
oorlog de radio's niet geconfisqueerd hadden maar gedistribueerd, was het
er misschien óók van gekomen. Want het is aan de levensmiddelen
distributie dat de heren Van Woerkom hun idee van zelfbediening danken.
Het gereedliggen van tevoren afgewogen goederen, netjes ingepakt en pas
weggepakt nadat het bonnetje ervoor was ingeleverd. Gemakkelijk, efficient
en zonder praatjes over het weer en dergelijke.

Op zich beschouwt de heer Chr. van Woerkom zelfbediening als de
natuurlijkste zaak van de wereld.. „De eerste zelfbedienster was een vrouw
zo zegt hij. „Dat was Eva. Die plukte de appel". In de loop der tijden
hebben wij een hek, netjes toonbank genoemd, tussen de mens en de
goederen gezet. Ik weet nog goed dat toen ik voor het eerst de boel open
en bloot op straat zette de politie kwam en zei: Je brengt de mensen
in de verleiding. Dat is echter niet zo. Wanneei een kleine jongen een
maal weet dat hij niets wegnemen mag zonder ervoor te hebben betaald,
laat hij het. Dat is een vorm van opvoeding en een heel wat betere dan
wanneer ik er een waker bijzet. Als ik uit een warenhuis iets wegpak
omdat de verkoper of verkoopster niet oplet, dan weet ik dat ik dit doen
kan omdat die man of vrouw zijn (haar) taak verzuimt. Van taakverzuim
is bij zelfbediening geen sprake en de natuurlijkste gang van zaken is dat
men normaal aan de kassa betaalt. Echt waar, er wordt bij ons minder
gestolen dan m een warenhuis met verkoopsters en chefs.

De zelfbediening is er ook niet in de laatste plaats voor de handelaar
zelf. „Wij zakenlui hebben toch geen tijd meer voor praatjes bij de koop",
zo zegt de heer Van Woerkom. Die tijd hebben we nodig voor het invullen
van het belastingbiljet en het uitrekenen van de a.o.w. voor het personeel.
En de klanten zelt hebben ook geen zin meer in praatjes.

Gedachten genoeg dus die achter de zelfbediening schuilgaan. De
realisering van de idee stuitte in de piomertijd evenwel op hopen be
zwaren De industrie weigerde een eenheidsverpakking te geven en dus
moest men het zelf doen. Hoe diende de zaak te worden ingericht? In de
praktijk moest het worden uitgeknobbetd. De Nederlandse regering wei
gerde het handjevol dollars beschikbaar te stellen voor literatuur over de
Amerikaanse zelfbediening Het kostte de Van Woerkoms enkele duizenden
guldens eer zij de ideale uitstalkast hadden gevonden - kasten, die m de
VS allang waren ontwikkeld. Moeilijkheden met vakgroepen die vak
kennis en diplomas eisten. Alsol er voor het laten wegnemen van volledig
ingepakte waar zoiets als vakkennis vereist is. En dan het verpakken zelf
in een tijd die nauwelijks het cellofaan en de plastic kende.

Het heeft de Van Woerkoms jaren gekost om al die problemen op te
lossen. Het ging al wat gemakkelijker toen in 1950-1951 handelaars in andere
Nederlandse plaatsen de idee overnamen en ook op zelfbediening over
schakelden. In 1952 werd een eigen organisatie gesticht waarin ook het
grootbedrijf werd opgenomen. Het was een goede greep en sindsdien
heeft de zelfbediening de slag om de klant wel voor een belangrijk deel
gewonnen.

De vereniging van zelfbedieningsbedrrjven, waarvan hij vice-voorzitler
is, vereerde de heer Van Woerkom uit erkentelijkheid met de eerste zil
veren gondel. Waarom een Venetiaans bootje? Omdat het woord gondel
afkomstig is van gondola en dit laatste woord in de V.S. de benaming is
van de vrijstaande stelling met artikelen, die zo kenmerkend is voor het
gehele systeem van de zelfbediening.