EEN KWART EEUW VEELBEWOGEN GESCHIEDENIS
Het leven van twee
Belgische koningen
Wat is de verklaring van
prins Kareis houding?
Konings grote dankbaarheid
tegenover prinses Liliane
Een conflict
lussen Laken
en Luxemburg
csw&sir
Z'NS'""
Van Acker nu
Leopoldist
■w-v*;
DINSDAG 7 JULI 1959
PAGINA 5
(Van onze Brusselse correspondent)
Op de middag van 8 augustus 1935 viel over Laken de nacht.
Over het feestvierende Brussel, waar de wereldtentoonstelling
in volle gang was, liep de mare dat Koningin Astrid te Kiiss-
nacht in Zwitserland accidenteel om het leven was gekomen. Koning
Leopold was de controle over zijn snel rijdende torpedo kwijtgeraakt;
de wagen was van de bochtige bergweg geslipt en met grote kracht
m een lager gelegen wijngaard terechtgekomen. De Koning zelf liep
geen ernstig letsel op, maar toen hij zijn vrouw in de armen nam had
deze reeds de geest gegeven. De omvang van dit drama, dat als
Weinig andere gebeurtenissen zo sterk de afgelopen kwart eeuw op
Laken heeft gedetermineerd, is in België nooit ten volle begrepen.
De Belgen hebben om hun vorstin oprecht gerouwd en rond haar
nagedachtenis hebben zij de aureool der legende gevlochten. Want
de Zweedse prinses was in dit land geliefd om haar zachtaardigheid,
°ni haar belangstelling voor de kleine man, om de eenvoud waarmee
haar kinderen aan de hand, te Brussel uit winkelen ging, om de
s evige banden welke zij door haar Skandinavische afkeer voor pro-
*°ol en v°nnelijkheid tussen het vorstenhuis en de natie had gelegd,
aar de leemte welke Astrid op Laken had gelaten zag het volk
'v '- W?nt °P Laken waren de luiken gesloten.
eon"1160 ■'aar na kef drama past het de ramen open te
Astrtn T te onthu'len welke de diepte was van het verlies dat
SaWn u e5ngaan als echtgenote en als moeder in het gezin van
vertro, r g gelaten heeft, zei ons onlangs een edelman, die als
geohs Van het hof de gebeurtenissen op Laken van nabij
belek neerd heeft Wat de dood van Astrid voor Konir)S Leopold
dia h- is in zekere zin Victoriaans. Het verlies van een vrouw
Bend 0precht had liefgehad, trof hem ontzaglijk. Maar het kna-
var ze]fverwi.)t, persoonlijk de dood van de vorstin te hebben
w°°rZaakt> trof hem veel sterker. Schuldgevoel verteerde hem en
- Herd allengs een obsessie die de Koning aan de rand bracht van
ITT1 err,shge geestelijke depressie. In het publiek verscheen Leopold
u met méér dan vereist. Op Laken zelf werd hij een eenzame. Zijn
W erkvertrek verliet hij zelden en het contact met de drie jonge
Pnnsjes was practisch verbroken. „Ik durf mijn kinderen niet in de
?gen kijken", zegde hij eens, „ik lees er een onuitgesproken verwijt
Het was de uiting van een zieke geest, want de kinderen waren
*e jong om de tragiek van hun vader aarrte voelen. De zevenjarige
Pnnses Joséphine-Charlotte was de enige die geweend had toen een
hofdame in het park van Laken aan de spelende kinderen verteld
had dat moeder ernstig ziek was, heel ernstigMaar indirect
hebben de prinsen onder Astrids dood niet minder geleden. De een
zaamheid van hun vader en de afwezigheid van een moeder die voor
hen als alle andere moeders was geweest, drukte hen. Hovelingen,
gouvernanten en ambtenaren die het nodig oordeelden de Zweedse
geest van Laken te verdrijven en de Buckinghamse etiquette weer
in ere te herstellen, konden uiteraard in de leemte niet voorzien.
Toen vond een schijnbaar onbelangrijke gebeurtenis plaats.
In de zomer van 1937 ontbood de Koning de goeverneur van de
provincie West-Vlaanderen, Baels, voor consultatie. Gouverneur
Baels was ziek en zijn dochter Liliane vergezelde hem naar Laken,
waar ze het einde van de audiëntie in het koninklijk park afwachtte.
Toen de gouverneur het paleis verliet, vond hij zijn dochter op een
bank sprookjes vertellend aan de prinsenkinderen.
In de daaropvolgende weken hebben de prinsjes Koning Leopold
gevraagd „Liliane te laten terugkomen. We hebben zo heerlijk ge
speeld, en ze vertelt zo leuk", zei de zevenjarige Boudewijn.
Liliane Baels keerde terug. Na een jaar was ze een geregeld be
zoekster op Laken. En toen op een dag heldere kinderstemmen en
vrolijk lachen de protocolaire stilte van het paleis al te zeer stoor
den, is Koning Leopold zelf boven in de speelkamer van zijn kinderen
gaan kijken. Daar heeft hij Liliane Baels voor het eerst ontmoet:
een donkerharig 17-jarig meisje van een opvallende schoonheid. Haar
eenvoud, haar openhartigheid en genegenheid voor de kinderen trof
hem. Maar ook de spontane geestdrift van zijn kinderen voor het
oudere meisje ontging hem niet, en in het hart van de eenzame vorst
was er vreugde. „Ik wist niet dat er op Laken nog ruimte voor een
lach was", mompelde hij.
Die dag heeft Koning Leopold Liliane Baels verzocht zich
definitief te Laken te vestigen en de prinsen de zorgen te verlenen
welke zij sedert Astrids dood ontbeerden. Het contact werd door het
feit zelf veelvuldiger. Mej. Baels verscheen in de intieme familie
kring van het koninklijk huis en wanneer de staatszaken het veroor
loofden reed ook Leopold naar Knokke om er in de tuin van gouver
neur Baels een partij tennis te spelen. Toen volgde de tweede
wereldoorlog en de krijgsgevangenschap. Bij de capitulatie van het
Belgisch leger, 28 mei 1940, vertoefden de drie prinsen te Knokke.
De gedwongen oorlogsafzondering op Laken heeft Liliane Baels
gedeeld. Op een lentedag van het. jaar 1941 sprak Koning Leopold,
die als man van eer en als overtuigd katholiek van zuivere situaties
houdt, haar over zijn intieme gevoelensover een huwelijk.
11 september ontving Kardinaal Van Roey in de slotkapel de weder
zijdse huwelijkstoestemming van Leopold III en Liliane Baels,
prinses van Retie.
UiS het herder-
LeSpok?\ de a"ti-
P'-'blikei? en re"
faire" !?eP de „af-
gunS tlllJk de af-
70 pet voor monarch ia
Boudewijn en Leopold
gepunt Uit
huwelijk wellief
vergissing Ko
«mg Leopolds moe
der, koningin EH_
«abeth heeft dat
haar zoon helder
voor ogen gehouden
Toen hij haar in de
mff maandcn van
'941 over zijn plan
nen sprak. De
vijanden van de mo-
narchte zullen er
Thunt uit slaan."
ons v e-zij-"Vo°r
ons kan uit dit al-
groeien.'?tS g0eds
T>e oude koningin
gezienelh had Lhst
ogenblik
ksu-a- Jven van de
het )naal"pi'imaat
'eldklh"Wel'.ik we-
begoni, g maakte,
"1 ui sterrol, eerloze
gron-
Bij e*Ploiteren.
v'arnbaro ont"
len d» massa vie-
Zn niet
va„ j te scherpen
reerise,adel die zicd
*t|dV0tK de h00g"
verni f„eJ,betmgmgen
over zag tegen"
een burger-
Te zonder bla-
De Vlaam-
n afkomst van
vb dSes Liliane was
J"- Waalse en
örusselse magen
n zwaar verteerbaar argument. En
evenmin was het moeilijk 's Konings
_chtgenote voor te stellen als een usur-
Patrice, als een indringster die op La-
Ken de plaats van koningin Astrid ver
eerd had.
ken socialistische leider heeft ons
een paar jaar geleden in een openhar-
gesprek bekend nooit aan deze ar-
gumenten ook maar de mmste waarde
te hebben gehecht. „Maar ze dienden
Perfect onze zaak," voegde hij er di
rect aan toeEn dat was inderdaad
"et geval. Het staat thans wel vast, dat
anti-Leopoldistische campagne, die
och op heel andere motieven was ge
grondvest, nooit de bekende afloop zou
hehben beleefd, had men niet bet „ge-
M-Retie" bij de hand gehad. En zon-
T u „Vlaamse burgermeisje van
-aken" zouden nooit 54 procent van de
.„hosselaars bij het referendum van
aoO tegen Leopold II hebben gestemd,
j Maar met het menselijk aspect van
„p, zaak is bij dit alles nooit rekening
Jj-nouden. „De eenzaamheid is hard,
Poiri Vr,0r een vorst'" vertrouwde Leo-
top 'I na de oorlog aan een vriend
kj»; ••Zonder prinses Liliane zou ik een
ma„ Tens zijn geworden. Een koning
niet bitter zijn."
kend Prinses Liliane voor Laken bete-
Paa hieeft koning Boudewijn een
sAr, laar geleden in een openhartig ge-
cu» met een Pokend katholiek politi-
s eidus geformuleerd:
gin a d? do0(i van nritln moeder, konin-
Astrid, heeft mammy" mijn vader
hph.een ernstige depressie gered. Zij
kp hem weer levensblijheid geschon-
v«ri Pn aan haar danken wij 'het dat
«oer de weg terug naar zijn kinderen
«evonden heeft. Zij heeft een onvermij-
Koning Leopold gefotografeerd, tijdens de vervaardiging
ran de film „De vrijheren van het tooud De koning heelt
zirh indertijd voor het opnemen van deze film persoonlpk
naar de Congo begeven, en hij heeft zich grote inspannin
gen getroost om een boeiend beeld te geven van de situatie.
De film trekt ook in ons land veel belangstelling.
delijke vervreemding verhinderd. Wat
ons betreft, prinses Joséphine, prins Al-
bert en mij: ons heeft mammy een zon
nestraal gebracht. Wij hebben als kin
deren vreugde gekend en spel en troos
tende woorden, en liefderijke zorgen,
zoals andere kinderen. Nooit heeft zij
bh ons de nagedachtenis van koningin
Astrid verminkt. Maar niettemin is zq
voor ons een moeder geweest Een
speelgenoot en een moeder. Wu zijn
haar daar ontzaglijk dankbaar voor en
nooit zuilen wij dat vergeten." En dat
is de reden de enige reden waar
om koning Boudewijn tot dusver gewei
gerd heeft in het huwelijk te treden.
„Het kan wachten," verklaarde hij.
Mammy had koningin moeten wor
den, maar het volk heeft dat niet gewild.
Wanneer ik huw, zal mijn vrouw onver
mijdelijk de gastvrouwe op Laken zijn,
de eerste dame van het land. Ik kan
de gedachte moeilijk verdragen dat de
vrouw die alles heeft betekend voor
mijn vader en voor ons. op Laken zou
moeten wijken."
Wie is prinses Liliane?
„Groot, met mooi geonduleerd zwart
haar. eeri diepe blik onder lange wenk
brauwen, een licht „ironische" neus
met soepele en elegante bewegingen, is
mej. Liliane Baels een dier vrouwen
wier aanwezigheid alléén reeds char
meert," heeft de Belgische' historicus
O. H. Dumont geschreven. En de Ant
werpse socialist Kamiel Huysmans
verklaarde eerlijk in het hete van de ko
ningskwestie: ..Ik begrijp niet waar
over de Belgen zich opwinden. Zij ver
langen oen koningin? Welnu Liliane
Baels is twee koninginnen waard."
Huysmans was oprecht en zijn oor
deel is gefundeerd. Maar prinses Lilia-
nes tragiek is. dat zij alle kwaliteiten
in zich verenigt om een perfecte konin
gin te zijn, maar dat zij nooit voor de
troon is opgeleid. Zelden had Laken een
gastvrouwe met een scherper verstand
en een geraffineerder cultuur. Het kan
verwondering baren dat zij als dochter
van een Vlaams gouverneur zich onwen
nig voelt in het Nederlands, maar haar
kennis van het Frans, het Engels en
het Duits is grondig en de wereldlite
ratuur beheerst zij volkomen. Haar
godsdienstige overtuiging is diep en
haar religieuze invloed op Leopold en
Boudewijn sterk. Zij heeft een persoon
lijke kijk op de belangrijke actuele
kwesties. Maar anderzijds mist zij ieder
diplomatiek instinct en haar oordeel is
vaak eenzijdig. Zij denkt in termen van
wit en zwart, en grijs is haar onbekend.
Zij verafschuwt de Britten omdat
Churchill de campagne tegen Leopold
III gevoerd heeft, en omdat de Iniski-
nill Dragoon Guards een pagr jaar ge
leden wèl Leopold hun kolonel -
maar niet haar op het regimentsfeest
geïnviteerd hebben. Zij waardeert de
Amerikanen om hun geld, maar naar
haar oordeel hebben alléén de Duitsers
vernuft
Onmin om juwelen
Deze geldingsdrang heeft niet al
leen de bevolking gekrenkt. Ook de
verhoudingen binnen het huis van Sak-
sen-Koburg hebben er vaak uiterst
scherpe vormen door aangenomen.
De genegenheid van prinses Joséphi-
ne Charlotte, Boudewijns oudere zus
ter, en thans erf-groothertogis van
Luxemburg, voor prinses Lilliane
was enkele jaren geleden nog even
oprecht als die van haar broer. Het
is aan de aandacht niet ontsnapt hoe
de prinses op de dag van haar huwe
lijk, nu vijf jaar geleden, ostentatief
haar bruidsbouquet aan haar pleeg
moeder overhandigde. Een spontane
geste zonder enige berekening, een
gebaar vol kinderlijke erkentelijkheid
om de zonnestraal welke koning Leo
polds tweede echtgenote in het ko
ninklijk gezin had gebracht. En toch
was minder dan zes maanden later de
breuk tussen Joséphine en prinses Li
liane volledig. Zo compleet zelfs dat
de betrekkingen tussen Laken en het
Huis van Luxemburg op dit ogenblik
nog ternauwernood meer dan correct
kunnen heten.
De oorzaak van de onmin lag in een
parure juwelen ter waarde van 70 mil
joen B. F. welke koningin Astrid ter
gelegenheid van haar huwelijk met Leo
pold van het Belgische volk ten ge
schenke had gekregen. Een paar maan
den na de plechtigheden te Luxemburg
nu gaf prinses Joséphine bij haar vader
de wens te kennen in het bezit te wor
den gesteld van het deel der juwelen
dat haar als erfgename van koningin
Astrid rechtmatig toekwam. Maar
groot was de verbazing te Luxemburg
toen koning Leopold de juwelen aan zijn
tweede echtgenote, prinses Liliane ten
geschenke bleek te hebben gegeven.
Tussen Luxemburg en Laken volgden
pijnlijke onderhandelingen welke maan
denlang duurden en waarbij baron Pos-
wick, de toenmalige Belgische ambas
sadeur bij het groothertogelijk hof, als
advocaat van koning Leopold optrad.
Maar de onderhandelingen strandden
op de weigering van prinses Liliane op
de genomen beslissing terug te komen.
Koning Boudewijn Dleef In het con
flict neutraal. Neutraliteit waarbij zijn
stiefmoeder echter de hoogste baal
vond, vermits de jonge koning vrijwil
lig van zijn eigen aandeel in de erfenis
afstand had gedaan. Luxemburg heeft
hem dit nooit vergeven. Te Laken ver
schijnt prinses Joséphine niet meer dan
strikt noodzakelijk, en omgekeerd laat
Luxemburg ook geen enkele gelegen
heid voorbijgaan om zijn ongenoegen te
demonstreren. Bij de doopplechtigheid
van de tweeling-prinsjes in 1957 werd
prinses Liliane geweerd, hoewel zij
normaal voor het meterschap in aan
merking kwam. Ook bij koning Boude-
PRINS KAREL
IIIIMtHimlHUniimlIlIHlIIIIHIIIIIHIIimiIHHIItlMIIHIIIHIIIH
miiMiniMiiiimiwiiiiiHiiiiiMinHiiimiiiiiiiiiimiiiHiiiimiii
wijns recente staatsbezoek aan het
groot-hertogdom was de officiële vrien
delijkheid geforceerd. De inspanningen
om bij hun bezoek aan het kasteel van
prins Jan en prinses Joséphine te Betz-
dorf de pers door een handig geënsce
neerd familietafereel van het tegendeel
te overtuigen, faalden.
Prins Karei weigert
Aan één invitatie voor het huwe
lijksfeest van prins Albert en prinses
Paola op Laken is geen gevolg gege
ven. Prins Karei weigerde. In het
buitenland heeft dat enige sensatie
veroorzaakt, hoewel er aan het feit
zelf niets wonderlijks is. Aan uitnodi
gingen van Laken heeft koning Leo
polds jongere broer nog nooit gevolg
gegeven. Sedert de dag van Leopolds
abdicatie is hij in de schaduw getre
den en de prins wenst daar te blijven,
want niet met het Luxemburgse huis
alléén zijn de verhoudingen van het
Belgische vorstenhuis gespannen,
hoewel de oorzaak in dit geval van
een heel andere aard is.
Op 7 juni 1944, onmiddellijk na de ge
allieerde invasie aan de Normandische
kust, beval Hitier de deportatie van ko
ning Leopold en het koninklijk gezin
naar Duitsland. Aan de deportatie ont
snapte alléén prins Karei die in de ver
zetsbeweging een actief aandeel had en
die bij vrienden in de Ardennen een on
derkomen had gevonden. Ondanks zijn
protest werd koning Leopold samen
met zijn gezin naar Hirschtein aan de
Elbe gevoerd, waar hij onder bewaking
van 60 S.S.-mannen verbleef tot de op
mars van de Russen de Duitsers dwong
op 7 maart 1945 de koninklijke gevange
nen naar het veiliger Strobl in Oosten
rijk over te brengen. Twee maanden la.
ter werd koning Leopold daar door oen
gemotoriseerde colonne van de Ameri
kaanse generaal Patch bevrijd.
Brussel en het grootste deel van
België waren echter reeds van 5 sep
tember 1944 af in de handen der Ver
bondenen. Op 19 september keerde
eerste minister Pierlot naar België
terug en in het parlement kondigde
de premier aan dat de Koning direct
na zijn bevrijding de uitoefening van,
zijn grondwettelijke macht zou her
vatten. De stijvere Duitse weerstand
aan het Kempisch Kanaal, in het
noorden van België, in de Eifel en in
de Ardennen, sloot echter plannen
op korte termijn uit. De continuïteit
van de monarchie diende ondertus
sen te worden verzekerd. Op 21 sep
tember 1944 stelde het parlement
plechtig vast dat ,,Z.M. de Koning in de
onmogelijkheid verkeerde te rege
ren." en het vaardigde een decreet uit
waarbij prins Karei lot regent van het
Koninkrijk werd aangesteld.
Toen reeds deed zich een betekenisvol
feit voor: bij de eerste stemming over
het decreet onthielden de communisten
en de socialisten zich op principieel-re-
publikeinse gronden. En ook bij de
tweede lezing weigerden de voornaam
ste socialistische leiders als Buset en
Rolin hun stem aan een lid van het
vorstenhuis te verlenen.
De anti-Leopoldistische koningskwes
tie begon van dit ogenblik vorm te krij
gen. Geallieerde politici en generaals
die de verantwoordelijkheid voor de mi
litaire nederlagen van juni 1940 van
zich wensten af te wentelen, hebben
daarin zonder de minste twijfel een zwa
re verantwoordelijkheid gehad. Zji
zochten in de Belgische capitulatie-acte
van 28 mei 1940 de verklaring voor hun
falen en dat schiep in de iicht-ontvlain
bare patriottische sfeer van de bevrij
dingsdagen een voor Leopold III ongun
stig klimaat. De naar Engeland uitge
weken regering de „Londenaars" zo-
ais men ze in België pleegt 1e noemen
droeg daar eveneens toe bij. In het
manifest van Limoges, op 31 mei 1940,
hadden de regering en een deel van het
parlement het militair en politiek be
leid van de Koning publiek aan de kaak
gesteld en de enkelen onder hen die in
vaak melodramatische omstandigheden
te Londen belandden Spaak reisde
door Spanje in een kist hadden
Leopolds beslissing „samen met zijn
soldaten de krijgsgevangenschap te de
len" nooit goedgekeurd.
De republikeinse stromingen in de
Marxistische partijen en links-georiën
teerde Verzetsbewegingen vonden
daarin een gunstige voedingsbodem.
Hiitiiiiiiiiitiiiiiiiifiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimniiii
iiiitiiiiiiiHimiimiimiimiHimmimiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiii
Reeds in oktober-november 1944 be
gonnen de communisten en het Onaf
hankelijkheidsfront een perscampag
ne tegen de Koning en toen de rege
ring Pierlot na fel straatrumoer op 7
februari 1945 door de vierledige rege
ring Van Acker vervangen werd, eis
ten de communisten onomwonden
Leopolds abdicatie. Op 4 mei drie
dagen na de Amerikaanse intocht te
Strobl volgde de Algemene Raad
van de Socialistische partij dat voor
beeld. De liberalen weifelden. De an
ti-Leopoldistische krachten konden
door het feit zelf in de beide Kamers
over een vrij soliede meerderheid be
schikken en dat verklaart de zending
van Van Acker op 9 mei naar Sankt-
Wolfgang, waar de Koning zich intus
sen gevestigd had. Behalve door mi
nisters van de vier partijen, was Van
Acker vergezeld van de regent. Dit
laatste is niet zonder belang. Van
Acker verklaarde Leopold dat de toe
stand in het land ernstig was en hii
raadde derhalve de Koning aan zün
terugkeer uit te stellen. De Koning
stemde hiermee in, maar op 14 juni
gaf hij aan Van Acker zijn voorne
men te kennen onverwijld naar Bel
gië te willen terugkeren. Twee dagen
later nam de regering ontslag aan
gezien zij de verantwoordelijkheid wei
gerde te dragen voor de reacties op
's Konings terugkeer. De Koning
bleef te Sankt Wolfgang en in een
boodschap van 30 september 1945 op
perde hij voor de eerste maal de ge
dachte van een volksraadpleging. Het
zou echter nog ruim vier jaar duren
vooraleer de katholieken in beide Ka
mers over de absolute meerderheid
beschikten, zonder welke zij het ove
rigens niet in de grondwet voorziene
referendum kracht van wet konden
verlenen.
KONING BOUDEWIJN VAN BELGIË
De daarop volgende gebeurtenissen
liggen nog fris in het geheugen. 57,5
procent van de bevolking meer dan
bet door de koning zeif bepaalde mi
nimum sprak zich uit voor Leopolds
terugkeer, maar Wallonië en Brussel
stemden in meerderheid „neen" en van
daaruit werd ook de revolutionaire stro
ming gevoed welke ten slotte Leopolds
abdicatie onvermijdelijk maakte. 26 juli
1950, drie dagen na koning Leopolds te
rugkeer te Brussel, verklaarde Renard,
landelijk secretaris van het Socialis
tisch Algemeen Belgisch Vakverbond:
„Wij zullen de mijnen onder water laten
lopende hoogovens worden ge
sloten en de cokesfabrieken zijn verla
ten. Van vandaag af hebben de woorden
revolutie en opstand voor ons een prac-
tische betekenis." Op 27 juli legden
400.000 arbeiders, 150.000 in de provin
cie Luik alléén, het werk neer; het trein
verkeer werd gesaboteerd en te Laken
kwam het die dag tot bloedige botsin
gen tussen anti-Leopoldisten die onder
de leiding van de socialist Spaak en de
communist Lalmand naar 't paleis wa
len opgerukt, en de Leopoldisten. Twee
dagen later werden drie arbeiders te
Grace-Berelur, nabij Luik, door de gen
darmerie neergeschoten. Op 31 juli be
gonnen de Waalse socialisten met tien
duizenden naar Brussel op te rukken.
Diezelfde nacht stemde koning Leopold
erin toe zich terug te trekken. Hjj ver
klaarde zich ermee akkoord zijn be
voegdheid „tijdelijk" aan zijn zoon, prins
Boudewijn over te dragen; tot deze op
7 september 1951 de burgerlijke meer
derjarigheid zou hebben bereikt. Op dat
ogenblik zou Leopold afstand doen van
de troon
Schaduw van
belangrijk motief in dit verzet was
ongetwijfeld Leopolds neiging naar
een al te „persoonlijke politiek".
Reeds vóór de oorlog waren Hof en
regering meer dan eens met elkaar in
botsing gekomen en Leopolds weige
ring in de meidagen van 1940 naar het
buitenland te vertrekken was voor de
politici veel meer een symptoom van
zijn onhandelbaarheid en anti-consti
tutionele geestesgesteldheid dan een
bewijs van zijn germanophilie.
Men wenste zich te ontdoen van een
vorst die er eigen meningen op nahield
en deze bovendien dan nog zijn regering
opdrong. De geboden gelegenheid was
te mooi. Eén enkel politicus thans
minister in de regering Eyskens is
eerlijk genoeg geweest om daar open
lijk voor uit te komen toen hij in het
hete van de koningskwestie aan zijn
partijgenoten van de C.V.P. verklaar
de: „U beseft niet welk een last u uzelf
over het hoofd haalt, wanneer u Leo
pold weer op de troon terugbrengt."
Maar een ander en zeker niet min
der belangrijk motief van de cam
pagne was, zoals hoger reeds aange
stipt, de republikeinse grondstroom bij
een niet te onderschatten fractie van de
Belgische politieke leiders. Het republi.
kanisme van de Loge en de invloed van
deze laatste op de liberale en socialisti
sche partijen zijn geen geheim. Het anti-
Leopoldisme van veie liberalen vindt
daar zijn oorsprong in. Wat de socia
listen betreft: uit tactische overweging
verkiezen z(i aan hun anti-monarchisti
sche gevoelens voorlopig niet de vrije
teuge] te laten, want het einde van de
monarchie zou voor de Belgische een
heid een degenererend element zijn, en
iiHiiHiihiiiiiiHiiiiimiiiiiiiiiHiiiiimtimmiHiimiiiiiiiiHiiii
de republiek
Wat de anti-Leopold isten aan de Ko
ning ten laste legden, had eerste minis
ter Van Acker op 20 juli 4945 in een
scherp requisitoir in de Kamer samen
gevat. Het was een samenraapsel van
gevoelsargumenten en halve waarhe
den.
Van Acker vefweet. de Koning in d?
Duitse overwinning te hebben geloofd.
De vorst was de regering naar Londen
niet gevolgd. Hij had aanvaard zich
naar Hitiers hoofdkwartier te Berchtes-
gaden te begeven (om er over het lot der
krijgsgevangenen te onderhandelen!
hij had zich niet tegen de deportatie
van de arbeiders verzet (wat onjuist is),
en hij was vrijwillig naar Duitsland
vertrokken toen de geallieerden in Nor-
mandië landden (wat eveneens vals is).
Ten slotte had hij door zijn huwelijk
met de dochter van gouverneur Baels
het koninklijk prestige onder het volk
geschaad.
Over dit requisitoir zal de geschie
denis een objectiever oordeel vellen
dan thans mogelijk is. Maar thans
reeds staat vast dat het hele dossier
waarmee men de sentimentele, licht
geraakte publieke opinie systema
tisch tegen Leopold III heeft in het
harnas gejaagd, alléén maar uit drogre
denen bestond, welke de diepere gron
den van het politiek ver/Pt tegen de
vorst moesten verborgen houden. Een
WIJLEN KONINGIN ASTRID
iiiiimiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiHiiiiiiiii
voor de socialistische hoop op een spoe
dige verovering van het Vlaamse lands
deel zou dat meteen het einde beteke
nen. Maar dat belet niet dat de B.S.P.
principieel de republikeinse doctrine
belijdt. Bij de stemmjng over de instel
ling van het regentschap, in september
1944 is deze doctrinaire grondstelling
duidelijk aan de oppervlakte gekomen
en in de loop van de gepassioneerde
debatten in de vijf jaar van Leopolds
verbanning was dat eveneens merk
baar.
Monarchie was aanwezig
Tegen deze achtergrond moet men
het conflict zien tussen Laken en prins
Karei. In tegenstelling tot hetgeen
dienaangaande ooit is beweerd, vindt
dit conflict niet zijn oorsprong in het
verzet van prins Karei tegen de terug
keer van zijn broeder op de troon, en
evenmin in prins Kareis persoonlijke
ambities. De z.g. „Karlistischbewe-
ging" voor zover die althans be
stond was een doodgeboren kind
omdat prins Karei nooit persoonlijke
aanspraken op de troon heeft laten
gelden. Leopold III heeft het zijn
broer kwalijk genomen het regent
schap te hebben aanvaard; de oor
sprong van het conflict ligt alleen
daar. Hij heeft nooit begrepen dat in
de septemberdagen van 1944 toen het
communistische Onafhankelijkheids-
front te Brussel meester van de
straat was, de regent de monarchi»
een ontzaglijke dienst heeft bewezen.
Evenmin besefte hij ten volle hoe een
principiële weigering van prins Ka-
rel de troon onbezet zou hebben gela
ten en hoe dan een burgerlijk regent
schap, met alle risico's vandien, on
vermijdelijk zou zijn geworden.
Koning Leopold heeft bij dit alles ver
zuimd de goede vormen in acht te ne
men en dat mag men betreuren. Noch
in zijn radiotoespraak tot de natie bij
zijn terugkeer in België, noch in de
abdicatieverklaring van 10 september
bedacht hij prins Karei met één en
kel dankwoord. De ex-regent die vjjf
jaar lang onder moeilijke omstandig
heden, op bescheiden wijze de zaak
van het vorstenhuis gediend had,
noemde hij zelfs niet eens.
In de eerste dagen van augustus 3950
verliet prins Karei Laken en hij is er
niet meer teruggekeerd. Teruggetrok
ken leeft hij in zijn villa Ie Raversiide-
een stille kustplaats in de buurt van
Ostende. Zijn chauffeur en ziin dienstbo
de vormen zijn enig gevolg. Het kasteel
van Argenteuil dat de regering hem als
residentie heeft aangeboden, wees prins
Karei vriendelijk van de hand: „twaalf
salons, vierentwintig slaapkamers en
een rente van 4 miljoen per jaar lijken
me nogal buitensporig voor één man
verklaarde hij.
En nochtans is er heel wat minder
reden tot zorgen dan men te Laken ge
looft, wan de ex-regent draagt zijn ne
ven. vooral dan koning Boudewijn een
warm hart toe. Herhaaldelijk heeft hH
m gesprekken met vrienden uiting ge
geven aan zijn bezorgdheid om de moei-
lijke omstandigheden waarin Boudewijn
zijn delicate taak als 's lands opperste
scheidsrechter vervullen moet en geen
enkele zijner gestes heeft ooit ertoe bij
gedragen Boudewijns prestige en gezag
te ondermqnen.
PRINSES LILIANE
Heeft de monarchie in België nog een
toekomst? s
Ongetwijfeld heeft zij dat en ernstige
waarnemers weigeren in de jongste inci
denten tussen Laken en de Wetstraat te
dramatiseren. „Een van die weldoende
lentestromen die doorgaans mooie zo-
mers voorafgaan," zei ons een bekend
Politicus. Zeventig procent van de be
volking zou bij een referendum voor de
monarchie opteren, voegde hij er aan
toe. Vooral geruststellend voor I-aken is
in dat verband het feit dat zeer veie
socialistische leiders die in 1945 tegen
koning Leopolds terugkeer op de troon
nebben geijverd, thans hun houding
hebben herzien. Achiel van Acker is
een geregeld bezoeker op Laken en hij
komt er openlijk voor uit een van de
(Vervolg op pagina t)
