i
BAYREUTH
de
en
1959: Lohengrin
Vliegende Hollander
Het genie van Wieland Wagner
SCHEEPVAARTRECHTEN
INFRARODE STRALEN UIT HET
ZONLICHT EN DE LAMP
o
lêêm
m
m
m.
DINSDAG 18 AUGUSTUS 1959
PAGINA 7
i toefj
contra*"
WêëêêÊM
Toen in 1930 Arturo Toscanini in
Bayreuth wag aangekomen om
de Tristan en Tannhauser te dirige
ren, liet hij onder aan de „Fest-
spielhügel" de auto stoppen, stapte
uit, sloeg een kruis en liep langzaam
en vol eerbied naar boven, waar
Wagners monsterachtig-lelijke thea
ter staat.
Men kan bepaald niet zeggen dat
de menigte, die tijdens de Festspiele
1959 avond aan avond het Festspiel-
haus vult, eenzelfde eerbied betracht
voor de scheppingen van de grootste
muziektovenaar van de negentiende
eeuw. En dit jaar eerst recht niet.
ingewijden, solisten, technici en zij
le deel uitmaken van het giganti-
>,Geen Ring-publiek
sche koor, zeggen een beetje minach
tend: geen Ring-publiek! Hetgeen
niet anders zeggen wil dan: dit jaar
wordt het grootste werk van de
Meester niet gegeven, de echte Wag-
nerianen zijn dus verre in de min
derheid, maar de buitenstaanders,
die Lohengrin en de Vliegende Hol
lander prefereren boven de veel her-
jnetischer Ring der Nibelungen, ko-
er)erL Y.an alle landen toegestroomd
ten Caan ^.arschiJnlÜk verstek la-
SDiel r> Bühnenweihfest-
-«rt»
hangers van dl aL l,Volbloed"aan*
ae almachtige Richard.
iiliill!
Zij dringen dieper door dan gewone
warmtestralen
Het is ook mogelijk nog dieper ge
legen delen kunstmatig te verwar
men. Daartoe wordt hoog frequente
electrische stroom door het lichaams
deel geleid: (diathermie). Dit berust
dus op een geheel ander principe.
MARKTBERICHTEN
Waterhoogten
>3.16 I* v**
velingen,
alle aan-
iglng
i ond'
r nio?
■gill
jPPIii
- - f \s
Georg London als Vliegende Hollander en Leonie Rysanek als Senta
Elisabeth Grümmer als Elsa von Brabant in Wagners Lohengrin.
""'"iiiiiMiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiMifiiii, illinium
Hoe dan ook in
de liefhebbers zich vïTr.me", verdringen
ingang om de geliefde artistPnaïi'St?n"
komen en gaan: Martha Móvn a® Zw"
ons in het Holland Festival znfv® J
aangrijpende Isolde heeft verbeeld"
Elisabeth Grümmer, die haar eS
Lohengrm-Elsa zmgt benevens het
schalkse Evchen in de „Meistersinger"-
Sandor Konya, de Hongaar, die verb
ieden jaar een overrompelend schone
Zwanenridder was, zowel wat stem als
uiterlijk betreft; en dan oude getrou
wen als Astrid Varnay, Josef Greindl
en Wolfgang Windgassen. Of zij gaan
naar de stad en vergapen zich aan het,
door klimop en hekken aan het oog
onttrokken graf van Richard en Cosei-
ma en wandelen dan heel langzaam
voorbij het huis Wahnfried, ,,wo sein
Wahnen Frieden fand", in de hoop een
van de zonen te zullen zien of Winifred,
de weduwe van de betreurde en zeer
gerespecteerde Siegfried.
Wat de laatste betreft bofte ik, want
even voor de Lohengrinopvoering
kwam Frau Wagner naar mij toe en
bedankte mij dat ik mijn plaats op een
van de eerste rijen had willen afstaan
aan een krakebenige Marchesa en bood
mfj als zoenoffer een plaats aan in haar
eigen familieloge, die dit tegen heeft,
dat deze kilometers ver van het enor
me toneel gelegen is, maar «dit vóór
had, dat ik daar enkele oude, laten we
eleganter zeggen, wat ouder geworden
primadonna's uit de grote tijd vóór Wie-
land en Wolfgang mocht ontmoeten
waaronder niemand minder dan Nan
ny Larsen Todsen, eens een wonder
baarlijke Isolde, die men nu evenwél
bepaald niet meerde hartstocht dezer
onsterfelijke minnares van het nog steeds
mooie gelaat leest. Ergens op de ach
tergrond zat ook nog de bejaarde
Graaf Gilbert Gravina, die altijd aan
wezig is en zonder wie men zich Bay
reuth nauwelijks kan voorstellen.
Toen gingen in de reusachtige zaal
de lichtballonnetjes uit en weldra
weerklonken de ijle, altijd weer ner-
veusmakende hoge vioolklanken van
het Lohengrin-voorspel. Lovro von
Matacic dirigeerde. Volbloedig van
aard, bracht de Joegoslaaf, eens be
faamd generaal!, het orkest tot grote
spanning, al was het contact met
de zangers soms wat wankel. Het was
zijn tweede Lohengrin in Bayreuth en
ook hij had kennelijk last van de on
zekerheid, die iedere dirigent hier be
vangt, wanneer deze nog niet hele
maal gewend is aan de merkwaardi
ge klankverhoudingen in deze zaal.
De acoustiek is een voortdurend
wonder. Doordat het orkest volkomen
afgedekt is, kent men de bekende fan
fares, die in een gewone ooeraschouw-
burg altijd te hel en te hard klinken,
niet meer terug. De toon wordt rond
en het pianissimo als fluweel zo zacht.
Uit aller Herren Lander" komen de
eminente orkestleden: uit Graz, uit
Dresden, Münster, Berlijn, Stuttgart,
Keulen en Leipzig, terwijl de uitge
zochte solisten overal uit het land hun
vakantie opofferen om hier te mogen
zingen.
De Lohengrin-enscenering is van Wie-
land Wagner en als het doek opgaat en
men ontwaart tegen het avondblauw de
edelen uit Brabant met de jonge ko-
mng Heinrich in wonderbaarlijk mooi
rood, en als de hoop van alle grote
theaters der wereld: de bariton Eber-
nard Wachter (Wenen), dan als „Heer-
™*®r.de mannen oproept om in twee
gevecht te strijden tegen de boze Fried-
RiiL.NV°", Telramnnd (de Belg Ernest
„n 'j moet men bekennen dat
tsluklkingen, lelijke pogingen en
wwL verS«suigen ten spijt, Wieland
Wagner een genie is. Zoals hij, bijge
staan door de technische directeur
Eberhart, de illusie van het leven, dat
theater heet, weet waar te maken met
vaak wonderbaarlijke belichting en al-
lersoberste middelen, stempelt hem tot
een tovenaar, zjjn grootvader waardig.
Grümmer was een en al lieflijk
smachten en al heeft haar hoogte zijn
beste tijd gehad, haar uitbeelding
maakte alles goed. Konya als Lohen
grin was veel „heldischer" dan verle
den jaar. Hij heeft na zijn Bayreuth-
succes overal in de wereld de Zwanen-
ridder gezongen en daarbij aan lyriek
ingeboet, helaas, maar de stem klinkt
inderdaad als die van een jonge held.
Van de tegenspelers wordt Blanc al
lengs een soort Macbeth en Rita Gorr,
die geen woord Duits spreekt, maar het
heel goed zingt, blijkt een demonische
Ortrud met een slanke en toch donkere
mezzosopraan. Zij broeden hun duiste
re listen uit en krijgen tenslotte hun
verdiende loon.
De ontdekking van de avond was de
jonge bas, Franz Crass. De Wagners
schijnen zich bij hun keuze te laten lei
den door hun voorliefde voor slanke,
heldere stemmen. Zo was deze Koning
Heinrich niet een dikke, zware bas,
maar een daadkrachtige jonge man,
wien men het aanzag dat hij de Hon
garen met liefde te lijf zou gaan. Ook
Blancs bariton was niet van de vette
soort, geen grofkorrelige heldenbari
ton van de ouderwetse stempel, maar
een elegante, gespierde stem. Het koor
was uitstekend in vorm en zeker wat
klankgehalte aangaat.
In de „Vliegende Hollander", die de
volgende avond zijn droevig lot be
klaagde, speelde het zelfs een hoofd
rol, want de stemmen der zeelieden
ontwikkelden een kracht en waren zo
prachtig van timbre, dat men zo het
gevoel had dat Wilhelm Pitz, de en
thousiaste koorleider, nooit zulk mooi
materiaal onder handen had gehad
als dit jaar.
Met deze „Hollander" speelde Wie
land Wagner zijn hoogste troeven uit.
Het opdoemen van het spookschip en
het verschijnen van de verdoemde man,
die subliem werd geïncarneerd door
Georg London, deden ons weer aan
sprookjes geloven. Maar het sprookje
groeide gaandeweg tot een Kafkiaanse
benauwenis, waarbij ieder van de tot
het uiterste gespannen toehoorders, zich
lijfelijk betrokken gevoelde. In het laat
ste bedrijf toen de zilveren, spookach
tige golven het schip opslokten en de
trouwe Senta me» haar Hollander ten
hemel zweefde, beleefde men een van
de aangrijpendste ogenblikken uit zijn
theaterbestaan.
Dat deze romantische opera zo'n for
midable indruk maakte, was zeker
niet in de laatste plaats te danken aan
Wolfgang Sawallisch, die over alles en
allen souverein regeerde en wien niets
ontging. Deze zesendertigjarige Mün-
chener, die volgend jaar de „Ring" zal
dirigeren onder Wolfgang Wagners re
gie, behoort nu reeds tot de groot
meesters. Leonie Rysanek, die Cal-
las' voorbeeld heeft gevolgd en nu „de
slankste Senta ter wereld" is, zoals zij
zelf zegt, leende haar prachtige stem
aan het eenvoudige £ind. Haar uitbeel
ding leed echter, vooral in de .zang, aan
haar hoofdfout: zij coquetteert met
haar pianissimo-tonen terwijl de „her-
be Keuschheit", die Wagner hier ver
langt, haar volkmen vreemd is. Fritz
Uhl echter als Erik was volkomen de
tot verbijstering gebrachte jonge, beetje
boerse man. Hij is een van de jonge
zangers die de Wagners een pracht
kans geven. Uhl heeft deze met al zijn
talent aangegrepen. Greindl als Da
land en Paskuda als Stuurman waren
kennelijk voor het timbre van hun stem-
men gekozen, terwijl Res Fischer een
perfecte Mary speelde, die het verruk
kelijke koor van de spinnende meisjes
wantrouwend en knorrig aanhoort.
Deze „Hollander" is een van de mooi
ste prestaties die Bayreuth gebracht
heeft. De Friese zeevaarder Barend
Fokkes, die in 1678 met zijn zeilschip
„De Snobber" uitvoer en geldt als de
enig-echte Vliegende Hollander, zal
nooit vermoed hebben, dat toen hij in
de helft van de normale tijd in Indië
aankwam dit ooit aanleiding zou zijn tot
dit wonderlijke kunstwerk en deze su
blieme opvoering. De merkwaardighe
den, die alle ensceneringen van Wie
land Wagner aankleven, ontbraken ook
deze keer niet. De dans van de zeelie
den o.a. was wel heel wonderlijk, maar
dat neemt niet weg dat het geheel een
adembenemende indruk maakte. „Die
Meistersinger" en „Parsifal" volgen.
De Lohengrin- en Hollanderopvoerin
gen doen het allerbeste hopen.
J. W. HOFSTRA
A.cila 18 te P. Cardon.
Adonis 18 te Port of Spain.
Aegis 19 te Maracaibo.
Alnati 17 v. Bahia n.
Las Palmas.
Ameland 17 v. Liverpool n.
Ardrossan.
Averdijk 18 v. Hamburg n.
Bremen.
Andijk 18 500 m nno Flores
n. Houston.
Beninkust 18 v. Freetown
n. Matadi.
Alamak 14 v. Rio de Janeiro
n. Buenos Aires.
Algol 13 te Buenos Aires.
Alphard 14 v. Montevideo
n. R'dam.
Ariadne 18 te Catania.
Asmidiske 15 te Hampton-
roads.
Boissevain 14 te Buenos
Aires.
Blitar 17 v. Brisbane n.
Melbourne.
Baarn 17 v. Laguaira n.
Cumana.
Clavellea 18 v. Aalesund n.
R'dam.
Dalerdijk 17 v. Londen n.
Antwerpen.
Dongedijk 17 800 m wzw
Fagal n. Le Havre.
Doris 17 290 m zo Havana
n. Mobile.
Gaasterkerk 18 v. Hamburg
n. Bremen.
Giessenkerk 18 280 m zw
Ceylon n. Aden.
Eemdijk 17 v. Le Havre n.
Antwerpen.
Ena 18 v. Guayaquil n.
Punta Cardon.
Eemdijk 18 te Antw.
Grootekerk 18 te Antw.
Haarlem 20 te Curagao
verw.
Haarlem 17 v. Pto Limon n.
Curagao.
Hecuba 17 1400 m no S.
Juan.
Helico nl7 v. Mackenzie n.
Rotterdam.
Isis 17 340 m n Puerto Rico
n. Laguaira.
Jason 17 300 m no Guade
loupe n. Laguaira.
Johannes Frans 17 100 m w
Guayaquil n. Coquimbo.
Jupiter p. 17 Kp Tenez n.
Lissabon.
Kloosterdijk 14 te Tampico.
Kabylia 17 90 m no Recife
n. Buenos Aires.
Kryptos 17 150 m zw Fayal
n. Shellhaven.
Koratia 17 v. Stanlow n.
Mena.
Liberty Bell 17 750 m wzw
Kaap Verdische eilanden
n. Philadelphia.
Loosdrecht 18 te Marseille.
Meliskerk 17 v. Duinkerken
n. Marseille.
Mentor 1 7200 m nw Puerto
Rico n. Willemstad.
Merak-N 17 40 m zo
Alberdao n. Asuncion.
Mirak-N 17 440 m o Cabo
Fno n. Rio de Janeiro.
Muiderkerk 17 v. Hamburg
n. Bremen.
Meerkerk 17 v. Port Said
n. Genua.
Moordrecht 18 330 m o
Sokotra n. Landsend.
Meerdrecht 17 320 m z
Kp Race n. R'dam.
Noordwijk 18 50 m zw Kaap
Blanco n. Monrovia.
Nestor 17 v. Caracol n.
Mobile.
Nijkerk 17 te Antw.
Oranje-Nassau 10 te IJmui-
den.
Poseidon 18 dw Borkumrif
n. Antwerpen.
Prins der Nederlanden 17
v. Aruba n. Cartagena.
Prins Willem IV 18 v. Gra-
vesend n. Londen.
Prins Alexander 14 te
Milwaukee.
Ridderkerk 17 v. Lissabon
n. Las Palmas.
Rijndam 17 v. New York
n. Bermuda.
Salatiga 14 v. Tj. Priok n.
Galveston.
Schie 18 v. Eleusis n.
Tabarka.
Straat Lombok 18 te Port
Kembla.
TJipondok 14 v. TJ. Priok
n. Tjirebon.
Viist 17 375 m n Bermuda
n. Rotterdam.
Waterland 17 v. Bahia n.
Las Palmas.
Wieldrecht 18 v. Manaus n
Amuaybay.
Willem Ruys 18 te Aden.
Zonnewijk 13 te Kingston.
Alblasserdijk 17 v. Londen
n. Rotterdam.
Alkaid 17 90 m zzw Santos.
Amalie B 17 v. Aden n. Goa
Arendsdijk 17 11 m o Bishop
Rock n. Norfolk.
Arkeldijk 17 300 m w
Lissabon n. Halifax.
Axeldijk 17 750 m zo
Paramaribo n. New York.
Aalsdijk 17 110 m nw
Benghazi n. Alexandrië.
Abida 17 160 m w Quoin
Island n. Balikpapan.
Algenib 17 225 m w Lissabon
n. Antwerpen.
Alhena 17 170 m nno Villano
n. Las Palmas.
Alkes 17 te Antwerpen.
Argos 17 te Constanza verw.
Batu 17 245 m ozo Colombo
n. Penang.
Bawean 18 te Makassar verw.
Bengalen 17 te Calcutta
verw.
Bennekom 17 330 m no
Barbados n. Antwerpen.
Boskoop 17 120 m zw Flores
n. Barbados.
Caltex Leiden 17 v. Cochin
n. Calcutta.
Caltex Utrecht 17 35 m no
Masira Isl. n. Avonmouth
Cinulia 17 350 m nnw
Amsterdam Isl. n. Curagao.
Cities Service Valley Forge
17 720 m zzw Kp Verd. eil.
n. Philadelphia.
Colytto 17 te Bremen.
Caltex Arnhem 17 170 m
wnw Colombo n. Batangas.
Caltex the Hague 19 te
Bangkok.
Castor 17 180 m nno
Finisterre n. Tripoli.
Ceronia 17 10 m no Madura
n. Darwin.
Congokust 18 te Lagos verw.
Delfshaven 17 v. Immingham
n. Antwerpen.
Eenhoorn 17 v. Londen n.
Wismar.
Elizabeth B 17 465 m wzw
Fayal n. Port Neches.
Friesland 17 te Lübeck verw.
Giessenkerk 17 300 m z
Ceylon n. Aden.
Groote Beer p. 17 Belle Isle
n. Rotterdam.
Hydra 18 te Hamburg verw.
Hera 17 135 m zw Fayal n.
Emden.
Hathor 19 te Alexandrië.
Helena 17 210 m w Landsend
n. Pointe a Pitre.
Java 18 te Dumaguette verw.
Japara 18 te Aden verw.
Kerkedijk p. 17 Wight n.
New York.
Kenia 17 te Elbe.
Karachi 17 te Hamburg.
Kopionella 18 te Aden verw.
Kylix 17 v. Kawasaki n.
Gata.
Lemsterkerk 17 v. Aden n.
Dubai.
Laagkerk 17 360 m zo Hong
kong n. Keelung.
Laertes 17 ten anker Rejang-
rivier.
Lombok 16 v. Beira n.
Dar es Salaam.
Loenerkerk 17 30 m w
Bushire n. Abadan.
Maetsuycker 17 v. Singapore
n. Fremantle.
Mariekerk 17 150 m o v.
Socotra n. Madras.
Meerkerk 17 v. Port Said n.
Genua.
Musilloyd 17 v. Jesselton n.
Labuan.
Maaskerk 17 v. Mombasa n.
Tanga.
Maron 17 v. Antwerpen n.
Rotterdam.
Maureen 17 560 m zw Fayal
n. Houston.
Meerdrecht 17 600 m otz
Halifax n. Rotterdam.
My Lady 17 88 m z Abidjan
n. Tabou.
Nijkerk 17 v. Duinkerken n.
Antwerpen.
Naess Commander 17 24 m
wzw Aden n. Mena.
Nanusa 17 660 m zw Ceylon
n. Aden.
Oldekerk 16 te Otaru.
Oranje Nassau 17 te
Plymouth verw.
Orestes 17 v. Antwerpen n.
Bremen.
Ossendrecht 17 460 m n
Fayal n. Norfolk.
Pendrecht 17 350 m z
Freetown.
Prins Willem V 17 740 m nto
Belle Isle n. Le Havre.
Prins Willem IV 17 140 m w
Dover n. Londen.
Randfontein 18 te Las
Palmas.
Rijnkerk 18 te Aden verw.
Stad Gouda 17 520 m no
Recife n. Rio de Janeiro.
Statensingel 17 900 m wtz
Landsend n. Europa
■Sabang 18 te Bangkok
Schiedijk 17 70 m o Cape
Race n. Antwerpen.
Stanvac Djirak 18 te Sungei
Gerong verw.
Statue of Liberty 17 340 m
nw Kaapstad n.
Philadelphia.
Stentor 17 540 m wzw
Ouessant n. Amsterdam.
Straat Malakka 18 te
Shanghai verw.
Straat Mozambique 17 v.
Recife n. Kaapstad.
Tegelberg 18 te Okinawa
verw.
Tero 17 70 m wnw St.-Pauls
Rock n. St.-Vincent.
Triton 17 1000 m wzw
Lissabon.
Tiba 17 150 m zw Madeira n.
Hamburg.
Waikelo 17 v. Ummsaid n.
Dubai.
Waterman 17 600 m o New
York n. New York.
Waal 18 te Beiroet verw.
Zeeland 17 v. Port Swet-
tenham n. Singapore.
Amstelland 16 140 m z
Vitoria n. St.-Vincent
Amstelmolen 16 160 m zzw
Flores n. Ceuta.
Crania 16 260 m nno
Flores n. Rotterdam.
Joseph Frering 16 450 m z
St.-Vincent n. Vitoria.
Holendrecht 16 470 m n
Fayal n. Hampton Roads.
Kalinga 16 140 m o Rio
Grande n. B. Aires
Kosicia 16 800 m zo Marti
nique n. Rotterdam.
Modjokerto 16 110 m wzw
Gavedo eil. n. Port Said
Oranje Nassau p. 16
Finisterre n. Plymouth.
Oranjestad 16 90 m zw
Ouessant n. Madeira.
Randfontein 16 260 m z Kp
o co n« ^as Paknas.
Sibigo 16 440 m zzo Bangkok
n. Bangkok.
Witmarsum 16 400 m nno
Flores n. Le Havre.
Tero 16 220 m no Kaap St.-
Roque n. St.-Vincent
Zwijndrecht 16 210 m no
Paramaribo n. Santos.
♦t)
Caltex Nederland 16 te
Manchester verw.
Congokust 16 100 m o Kaap
Palmas n. Lagos.
Japara 16 140 m z Socotra n.
Aden.
Krebsia 16 410 m wtn
Finisterre n. Old
Ki'lpatrick.
Korovina 16 dw. Trinidad n
Curagao.
Larenberg 16 dw. Las Pal
mas n. Antwerpen.
Lawak 16 430 m wzw
Ascension eil. n. Kaapstad.
Loosdrecht 16 dw. Cartagena
n. Marseille.
Nieuw Amsterdam 16 180 m
z Halifax n. Southampton.
Orion 16 dw. Oporto n.
Antwerpen.
Philine 16 230 m otn Port
Elizabeth n. Mena al
Ahmadi.
Roggeveen 16 330 m nno
Diego Garcia n. Mombasa.
Senegalkust 16 240 m z Dakar
n. Amsterdam.
Stad Amsterdam 16 330 m zw
Lissabon n. IJmuiden.
Van Noort 16 300 m o
Waigeu n. Manilla.
Willem Ruys 16 dw. Daedalus
Rif n. Aden.
Alnati 16 150 m z Bahia
Duivendrecht 16 340 m nw
Paramaribo n. Rio de
Janeiro.
Jason 16 640 m no Guade-
loupe n. La Guaira.
Medon 16 810 m o Bermuda
n. Rotterdam of Antw.
Schelp wijk 16 940 m zw
Flores n. Curagao.
Sinabang 16 340 m nno
Brisbane.
Tomocyclus 16 600 m nnw
Mona ei'l. n. Aruba.
tl,
Amstelbrug 17 120 m wztw
Ouessant n. Leith
Arendskerk 17 110 m nno Kp
Finisterre n. Marseille.
Banda 17 110 m wtn Napels
n. Port Said.
Caltex Pernis 17 314 m ono
Mogadiscio n. Mombasa.
Caltex Rotterdam 17 te
Port Said.
Camerounkust 17 260 m zw
Kp St.-Vincent n. Le
Havre.
Casamance 17 130 m zwz
Lissabon n. Bordeaux.
Colytto 17 6 m v. Ameland
n. Bremen.
Esso Nederland p. 17 Oues
sant n. Fawley.
Katelysia 17 320 m z
Colombo n. Aden.
Kerkedijk p. 17 Wight n.
New York.
Laarderkerk 17 te Damman.
Laurenskerk 17 86 m zw
Ouessant n. Antwerpen
Lievevrouwekerk 17 v. Port
Said n. Rotterdam.
Lissekerk 17 150 m ono Port
Sudan n. Port Said.
Loosdrecht p. 17 Barcelona
n. Marseille.
Munttoren 17 500 m ono
Mombasa n. Durban.
Nedereems 17 te Le Havre.
Nieuw Amsterdam 17 240 m
o Kp Race n.
Southampton.
Reza Shah the Great 17 85 m
nno Tobroek n. Landsend.
Stad Leiden 17 v. Pepel n.
IJmuiden.
Van der Hagen 17 te
Freetown.
Waal 17 175 m zw Beiroet n.
Suez.
tl>
Abbekerk 15 v. Daire n.
Manilla.
Alkes 17 te Antwerpen.
Aludra 19 te R'dam verw.
Angolakust 16 te Lobito.
Ariadne 17 150 m o Sicilië n.
Catania.
Colytto 17 te Bremen verw.
Hestia 1/9 te R'dam verw.
Kermia 15 v. Le Havre n.
Thameshaven.
Laurenskerk 19 të Antwer
pen verw.
Mariekerk 15 v. Aden n.
Cochin.
Markelo p. 16 Skagen n.
Aarhus.
Notos p. 16 Toulon n. Genua.
Pieter S 17 te R'dam verw.
Scherpendrecht 30 te R'dam
verw.
Seven Seas 14 v. Le Havre
n. Rotterdam.
Tegelberg 16 te Kobe.
Tjipanas 14 v. Hongkong n.
Singapore.
Waterman 19 te New York
verw.
17 i
Alphacca 17 të Paranagua.
Alpherat 15 v. Santos n. Rio
de Janeiro.
Groote Beer 15 v. Montreal
n. Rotterdam.
Rijndam 15 te New York.
Scheldelloyd 17 te Tj Mani.
Texel p. 15 Muscat n'.
Mauritius.
Utrecht 14 v. Colombo n.
Djibouti.
Alwaki 16 v. Suez n.
Akaba.
Astrid Naess 17 t. a. Bitter
meren n. Mena.
Noordwijk 17 120 m zw Gran
Canaria n. Monrovia.
Philippia 17 300 m z v. Ras al
Hadd n. Mena.
Stad Rotterdam 18 te Ceuta.
Zuiderkerk 17 v. Suez n.
Port Said.
t3>
Alca 16 550 m nnw San
Antonio n. Marseille.
Annenkerk 17 te Kaapstad.
Bennekom 16 15 m no
Barbados n. Antwerpen.
Castor 16 80 m no Ouessant
n. Tripoli.
Eemland 17 te Rio de Jan.
Hera 16 385 m zw Fayal n.
Emden.
Bayreuth 1959: Lohengrin (Eerste bedrijf) geënsceneerd door Wieland Wagner. (Foto's: Festspiele Bayreuth (Ilse Buhr).
ver de invloed van
zonnestralen op de
mens wordt veel
meer beweerd en gesug
gereerd dan door kri
tisch onderzoek is aan
getoond. Het is wel be
grijpelijk dat lichtgelovi
ge mensen aan de ge
ver van licht, warmte
en andere goede dingen
nog meer invloed willen
toekennen dan hij in
werkelijkheid al bezit, tn een vorige
kroniek heb ik er op gewezen dat
wij de betekenis van de zon evenwel
niet moeten overdrijven.
Als op een buiig dag de zon tus
sen de regenwolken doorbreekt zien
wij vaak een regenboog ontstaan. Het
witte" zonlicht wordt door de regen
druppels ontleed in het zogenaamde
zonnespectrum met de kleuren van
de regenboog: violet, blauw, groen,
geel, oranje, rood. Hetzelfde zien wij
als zonlicht valt op geslepen glas
(kandelaar, asbak, voet van een wijn
glas). Als wij het zonlicht met een
prisma (een driekantig geslepen stuk
glas) In zijn spectrale kleuren hebben
ontleed kunnen wij weer wit licht ver
krijgen door de uiteenwijkende bundel
gekleurde stralen met een bolle lens
te verenigen.
De kleur van het licht wordt be
paald door de golflengte. Van het zon
nespectrum heeft rood de grootste
golflengte (0,0007 mm) en biauw-vio-
let de kleinste golflengte (0,0004 mm)
Behalve deze lichtstralen zendt de zon
ook onzichtbare stralen uit; aan de
rode kant: infrarode of warmtestra
len (golflengte kleiner dan van de
zichtbare rode stralen) en ultra vio
let (golflengte groter dan van het
zichtbare blauw-violet) Interessant in
dit verband is dat rood van oudsher
een warme kleur wordt genoemd,
lang voordat men het infrarood als
warmtestraling had ontdekt. Om u
een idee van de orde van grootte van
de zonnestralen te geven: de golfleng
te van röntgenstralen is kleiner dan 5
Angstrom eenheden (0.000.0005 mm).
De gammastralen (radioactiviteit) zjjn
nog kleiner. Radiogolven daarentegen
zjjn vee] groter en worden uitgedrukt
in meters. Behalve de radiogolven
hebben alle genoemde stralen en gol-
verminderen.
Infraroodstralen worden kunstmatig
opgewekt met de infraroodlamp. tn
principe is dit een gioeidraad waar
doorheen een te zwakke stroom gaat
om de draad fel te doen gloeien, het
is een electrisch kacheltje op halve
kracht. In principe is het niet nodig
dat een infraroodlamp licht uitzendt,
het is immers te doen om de onzicht
bare infraroodstralen. Het Is echter
ven een zekere uitwerking op het men
selijk lichaam. Het menselijk oog is
alleen in staat stralen met een golf
lengte tussen die van het rood en
blauw-violet om te zetten in prikkels
naar de hersenen. Wij behoeven er
niet om te treuren dat de Schepper
ons gezichtsorgaan deze beperking
heeft opgelegd. Wij moeten ai zoveel
met onze ogen verwerken.
In deze kroniek bepalen wij ons
verder tot de onzichtbare infrarode
stralen. Zonder de infrarode stralen
(warmtestralen) zou de aarde koud
en onbewoonbaar zijn.
In de geneeskunde worden ze wel
toegepast omdat ze plaatselijk onder
huids een versterkte bloeddoorstro
ming veroorzaken. Zij dringen diepei
door de huid dan de gewone warmte
stralen (kachel). Dit kan een gunst
effect hebben bij sommige ontstekin
gen: steenpuisten, zogenaamde spier
reumatiek. Bij gewrichtsslijtage van
oudere mensen zal het soms de pijn
lijkheid van de gewrichten kunnen
zeer moeilijk de gioeidraad zo te ver
vaardigen dat wel stralen met de
golflengte van infrarood maar niet
de rode lichtstralen worden gevormd,
omdat rood en infrarood in net spec
trum vlak naast elkaar liggen. De bij
menging met rood licht doet overi
gens aan het effect van de lamp niets
af. De fabrikanten zullen ook weinig
behoefte hebben om een infrarood
lamp op de markt te brengen die in
het geheel geen licht geeft, hij zou
zeer waarschijnlijk minder worden
verkocht.
Bij het toepassen van een infrarood
lamp moet men in het algemeen
eerst de huisarts raadplegen Het
voorkomt onnodig en overbodig ge
bruik.
MARKTBERICHTEN PURMEREND. 18
aug. Eierenmarkt. 9000 kippe-eieren
12.50—13.50 per 100 stuks; 500 eende
eieren f 10.00 per 100 stuks.
Veemarkt. Runderen totaal 730 stuks. 35#
vette koeien f 2.20—3.30 per kg, goed; 214
geldekoeien f 590—890 per stuk, matig; 85
melkkoeien f 800—1250 per stuk. matig: 30
pinken 350—675 per stuk, matig; 51 stieren
f 7501500 per stuk, vlug: 135 vette kal
veren 2.10—2.75 per kg, matig. 208 nuch
tere slachtkalveren en nuchtere fokkalve-
ren- nuchtere slachtkalveren f 60100 per
stuk en f 1.40—2.00 per kg, stug; nuchtere
fokkalveren f 75—150 per stuk, matig. 112
vette slaehtvarkens, idem voor de zouterij
en vette zeugen: vette slaehtvarkens f 1.80
f 1.96 per kg, goed; idem voor de zouterij
f 1.601.80 per kg, goed; vette zeugen
1.50—1.60 per kg, stug. 1060 biggen en
schrammen: biggen f 4580 per stuk. stug,
en schrammen 80110 per stuk, stug. -<
fokzeugen f 275—450 per stuk, stug. 834 vette
schapen, lok- en weideschapen. weidelam-
meren en vette lammeren: vette schapen
f 70100 per stuk, matig; fok- en weide-
schapen f 6090 per stuk, matig; weide-
lammeren f 35—55 per stuk. matig; vette
lammeren f 50—75 per stuk, matig 31 bek
ken en geiten 1045 per stuk, matig.
13 paarden f 350—900 per stuk, kalm. To
taal aantal dieren 3150 stuks.
Pluimveemarkt. 2600 oude kippen en ha
nen, wit en rood, f 1.55-1.60 per kg; 650
oude kippen en hanen, blauw, f 1.60—-.ba
per kg. 3500 jonge hanen, wit en rood,
f 1.85—2.05 per kg. 450 eenden: J°ng®
eenden f 1.50—2.25, oude eenden f 80—90
cent per stuk. 300 konijnen f 2.506.00 per
stuk en 1.50—1.70 per kg.
GRAANBEURS ROTTERDAM, 17 aug.
Officieuze noteringen per 100 kg: ™arw«
tot f 30.75. Voedergranenmaalgerst 24.00—
24.75, kippegerst f 25.0025.75, have*
23.5024.75, rogge doorsneekwal. f 21.25
21 75. Groene erwten tot f 33.50; schokker#
tot f 46.50.
PEPERTERMIJNMARKT ROTTERDAM,
17 aug. Witte Serawak. Stemming: vast.
Noteringen: loco 338350 (334345), aug.
340—349 (331—341), sept. 339—344 <329
337). okt. 340—344 328—336), nov. 338—342
(326—335), dec. 337—341 (325—335), jan.
338—343 322—333), febr. 334341 (319—331),
mrt. 328—337 (318—330), apr. t.m. juli 326—
335 (318—330).
Zwarte. Stemming: prijsh. Alle noterin
gen 198—212 (194—206).
MAÏSTERMIJNMARKT ROTTERDAM, 17
aug. Noteringen: sept. 21.45 (21.45), nov.
20.50 20.60), jan. 20.25 (20.30), mrt. 20.40
(20.40).
KOFFIETERMIJNMARKT ROTTERDAM,
17 aug. Stemming: prijsh. Noteringen: sept.
142—144 (142—144), dec. 140—141)2 <140—
1411,4), mrt. 138—139 (138—139), mei 134—
1351/2 (134—135y2), juli 130—131Ü (130—
13114).
HUIDENTERMIJNMARKT AMSTERDAM,
17 aug. Stemming: kalm. Omzet: nihil. No
teringen: okt. 240.00244.00n (240.00244.00n),
jan. 228.00—240.00 228.00—239.00n), apr.
214.00—218.00n (213.00—218.00n), juli 200.00—
204.OOn
AARDAPPELTERMIJNMARKT ROTTER
DAM, 17 aug. Dagomzet: 4845 ton. Eigen
heimers aug. f 16.00, dee. f 17.00: Furore
april f 17.40; Alpha apr. 17.5017.10;
Bintje 35 mm aug. f 14.00, nov. f 16.00,
dec. f 16.50, mrt. f 18.50—18.00, april
f 19.3019.1018.80; Bintje 45 mm april
f 22.10; Voran 35 mm nov. f 13.00; Bintje-E
nov. 29.5029.60; Bintje-A nov. f 27.50;
Sirtema-E nov. f 29.6029.70; Eerstelingen-E
nov. f 35.00.
PAARDENMARKT UTRECHT, 17 aug.
Aanvoer 328 stuks. Prijzen; luxe paarden
f 10001250, werkpaarden f 8001000, oude
paarden f 700900, 3-jar. paarden 700
900 2-jar. paarden f 600800, veulens
f 275450, hitten 500650, slachtpaarden
f 1.80—2.20 per kg sl.gew. (geschat), jonge
slachtpaarden f 2.302.50 per kg sl.gew.
(geschat).
VEEMARKT ROTTERDAM, 17 aug.
Aanvoer 1575 stuks vee, waarvan 951 vette
koeien en 624 varkens. Prijzen resp. le, 2e
en 3e kw.vette koeien f 3.10—3.35, f 2.90
3.10 en f 2.802.90: varkens f 1.92, 1.89 en
1.85 per kg.
VEILING VENLO, 17 aug. Aardappelen,
vroege: bonken 5.505.90, A 5.00, B 3.50.
Andijvie A 3138. Bloemkool A 6473. Bo
nen: Sabo I 188, II 120; enkele Stokprinses-
sen I 156, IX 127; dubb. Stokprinsessen I 194,
II 132; Mentor I 169—179, II 134—138; West-
landia I 182, II 143; Veense Snijbonen I
106—107, II 68; Spekbonen I 127—132, II
82—89; Pronkbonen I 7783, II 31. Kom
kommers, kas A 2023, B 1718, C 11.
Platglaskomkommers A 2931, B 27. Rode
kool 4145, Savoye kool A 3743, Spitskool
4043. Peen, rode: Breekpeen A 29—35, B
31—34. Natuursla I 24—34, II 9—16. Tomaten
per bak van 12 kg: A 3Ü8, B 3.66, C 2.97.
Perziken per stuk 17—19-cent. Pruimen per
kg 7189 cent. Meloenen per stuk 7190 ct.
Appelen: James Grieve H 75 57, 70 3839,
65 33. K grof 30, KI 24, K XI 15, Kroet I 16.
Manks H 70 28—36, 60 26—29, 50 18, K grof
2426, KII 18, Kroet I 16, Zigeunerin
H 75 33—35, 65 26—32, K grof 24—28. Kroet
I 19. PerenClapps H 75 48, 65 3640, £5
31—35, 50 27—28, K grof 35, KI 31, KII
24, Kroet I 22, Kroet II 19.
EIERMARKT APELDOORN, 17 aug. Aan
voer ca. 190.000 stuks. Grote eieren 13 00
14.00 en kleine eieren f 7.75—12.50 per 100
stuks.
KLEINVEEMARKT APELDOORN 17
aug. Aanvoer pluimvee ca. 17.000 stuks
Kippen f 1.60—1,65 per kg; oude hanen
f 3.004.00 per stuk; jonge hanen f 1 60—
1.80 per kg; konijnen 2.007.00 per stuk
schapen f 50.0075.00; lammeren f 30.00—
45.00; geiten f 25.0035.00; kalveren f 40 00
70.00 en biggen f 40.0060.00 per stuk
VEILING TIEL, 17 aug. Resp. le en 2e
soort. Appelen: Benoni exp. 5766, 3038,
2125; Bloemee 20.31, 618; Early Victo
ria exp. 2325, 1522, 1217; James Griev#
exp, 2561, 2345, 1437; Manks Codlin
exp. 21—33, 20—26, 12—22; Transp. de Cron-
sels exp. 2527, 1922, 1220; Zigeunerin
exp. 2544, 20—33, 1229; Lemoen 1822,
12—15; Tydemans Early Worcester 54—64'
Zoet Kroet per 100 kg 400, Zuur Kroet per
100 kg 1050. Peren: Beurré de Mérode exp.
2428, 1723, 321; Clapps Favorite exp.
2845, 25—37, 828; Juttepeer 2739, 13—18;
Triumph de Vienne exp. 3957, 3147 12
42; Fr. Wijnpeer exp. 26—32, 18—24, 4—21-
Foppepeer 17—21, 9—13; Précose de Tre-
voux 22—28, 1218; Sijsje exp. 1823 1521
4—17. Peren Kroet per 100 kilo 150—400
Pruimen: Belle de Louvaine 4765, 2549-
Boerenwitte dubbel 4157, 2237;' Kirkes
3658, 2044; Reine Claude d'Althan 53—91
1461; Reine Claude d'Ouillins 5158 21—
48; Reine Claude Verte 48—91 26—58
Reine Victoria 53—85, 13—62; Perzikpruirri
71-73, 27-43; Frambozen 312-320; Aard
beien per doosje 70—74, per stuk 4—5 Bra-
ïïo" .,7116^i37' Druiven: Frankenthalers
116137. Champignons 250260, 140200
Alles in centen per kilo, tenzij anders ver
meld.
VEILING POELDIJK, 17 aug. Tomaten
(export) f 1.451.70, B f 1 451 tij c
f 1.30-1.35, per kistje van 6 kg binnen
land: A f 2.4b 2.80, B f 2.40-3 00, pe? bik
van 12 kg. Druiven: Alicante f 1.551.65,
Vï,a r 4"481 -115, Golden Champion
?i?' Muscaat f 1.90—2.60, Gros Maroc
f.1'72r1-'5- Appelen 18—25 ct. Peren 28—37
„?erzlken f 0.90—1.15. Pruimen: geel
1°~?° cent> Victoria 42—65 cent. Andijvie
7 1! ,c®nt- Augurken 28—51 cent. Snijbo-
nen f 1.001.15, Prinsessebonen f 0.90—1.05,
Rode kool 34 cent. Pepers, rood f 110
1„20- alles per kg. Perziken (1) 56—66 cer.t,
(2) 37—50 cent, (3 27—37 cent, (4) 22—31
cent, (5) 1622 cent, (6) 911 cent. Auber
gine 2782 cent, Paprika 57 cent Mais-
aren 6 cent, Vijgen 6—12 cent, Netmeloe-
nen (4 42—53 cent, (5) 42—50 cent (6)
37—52 cent, (8) 28—43 cent, (10) 18—36
cent. Suikermeloenen (5) f 120125 ir\
t 1.05-1.15, (8) f 0.90-1.10, (10) cent
Groene Ananasmeloenen (6) 85—95 cent II11
75-95 cent, (10) 50-65 cent, (12) 45-65
cent. Oranje Ananasmeloenen (6) 85—ion ct
(8) 80-90 cent. Komkommers A 11-16 cent
B 911 cent. Bloemkool (8) 29 cent (10)'
20-22 cent, alles per stuk. Sla A 18 00^
20.50 per 100 stuks. Aanvoer- tomate^
105.000 kg, druiven 7500 kg, perziken ^5 OM
stuks, paprika 2600 stuks. PerzlKen "-OM
VETTE VARKENSMARKT LEIDEN 18
aug. Aangevoerd 149 stuks vette varkens
f1R7ln^ cPner ,kg lev-,eew.: lichte varkens
f 1-87i-öO, slager var kens f 1.911.94.
(Medegedeeld door de Rijkswaterstaat)
'S-GRAVENHAGE, 18 aug. Konstanz 366
1), Rheinfelden 242 (-^), Ottenheim 312
(—13). Straatsburg 250 (—4), Maxau 4?5
(—17), Mannheim 268 11), Mainz 258
(+17), Bingen 168 (+9), Kaub 180 (+8)
Trier 100 (+5), Koblenz 173 1), Keulen
119 13), Ruhrort 285 (+8), Lobith 872
(onv.), Nijmegen 654 (—2). sluis te Weust
624 (+1), Arnhem 706 (onv.), Eefde IJsse!
218,„(r"2)i..Deventer 127 2>, Monsin 5530
ïs,é, 4948 (+3>. Borgharen 3839
(+6), Belfeld 1073 7), Grave beneden de
sluis 459 (—9).
De minst gepeilde diepten in de vaargeul,
heden vermeld op de waarschuwingsborden
zijn in centimeters: Pannerden—IJsselkop
240, IJsselkop—Heveadorp 190, Heveadorp—
Amsterdam-Rijnkanaal 160, Amsterdam-Rijn
kanaal— Lekkanaal 180, IJsselkop—Does
burg 175, Doesburg—Zutphen 175, Zut-
phen—spoorbrug Deventer 200, spoorbrug
Deventer—Katerveer 220.
Toegelaten grootste diepgang van Millin-
gen tot St.-Andries 265 cm.
De scheepvaart op de Nederrljn tussen ki-
lometerraai 884.310 en kilometerraai 886.09
is in de komende nacht niet gestremd.
De nachtvaart is verboden van Hevea
dorp tot Am sterdam-Rijnkanaal.
