„HERRIJZEND NEDERLAND
ALS ETHERPIRAAT
Drie weken na Eindhovens
bevrijding eerste uitzending
om
Olie en kolen strijden
op het terrein van
kolen in de aanval
de hegemonie
de brandstoffen
HET WATER IN ONS
tr L
LICHAAM
Olie-kolen: 1-0
Kinderboeken
week 1959
Ook mijningenieurs
stoken met olie
T.V. in Indië
log", welke al enige' tijd tussen de twee voornaam-
pe „koude oorlog", welke al enige' tijd tussen de twee voornaam
ste verwarmingsbrandstoffen: kolen en olie, gevoerd wordt, is in
een nieuw stadium gekomen. De kolen zijn namelijk sinds kort van
wat we zouden willen noemen het afwachtende defensief tot het
meer ondernemende offensief overgegaan. Een geenszins geweldda
dig offensief overigens, omdat de kolenaanval zuiver propagandis
tisch van aard is.
De al aardig ingeburgerde slagzinnen ter bevordering van het
olieverbruik hebben plotseling concurrentie gekregen van tegen-
leuzen als: „Gezellige mensen stoken kolen" of „Ook het stoken
Van vaste brandstoffen is modern". Dit verschijnsel, hoe vreedzaam
dan ook is erg opmerkelijk, omdat de kolen het sinds de tweede
Wereldoorlog vrijwel zonder propaganda hebben gesteld.
Liturgische weekkalender
Opdrachl O.D.
Prijs voor Karei Appel
Het lichaam van een volwassene van 75 kilo
bevat ongeveer 50 liter water
ZATERDAG 19 SEPTEMBER 1959
PAGINA 9
Van de
x K 1 r n te Beek vertrekken de laatste jaren minder cokestreinen dan voorheen. De onverKuupua,e
cokesfabnek Emma U ie
De vijfde Nederlandse Kinderboe
kenweek (28 oktober-4 november), ge
organiseerd door de commissie voor
de collectieve propaganda van het Ne
derlandse boek, wordt woensdagmid
dag 28 oktober geopend met een kin
dervoorstelling in theater Carré te
Amsterdam. Deze middag wordt het
beste „kinderboek 1958" bekend ge
maakt. Voorts zal het Scapino-ballet
de Amsterdamse première geven van
„De Wonderfluit", het ballet waarmee
vorig jaar de elf-jarige Henk Dragstra
(Leeuwarden) de door Scapino uitge
schreven prijsvraag won.
Alle kinderen tot veertien jaar kun
nen meedoen aan een prijsvraag voor
een affiche voor de Kinderboekenweek
1960, waarvoor 76 prijzen beschikbaar
zijn. Het geschenk van de Kinderboe
kenweek (bij aankoop van tenminste
2.50) bestaat uit een knip- en plak-
plaat van een mallemolen. De boekhan
del verspreidt een blad met nieuws
over de Kinderboekenweek, „De Grab
belton". Verder zal de commissie
C.P.N.B. aan ruim honderd jeugd
leeszalen eenvoudig tentoonstellingsma
teriaal ter beschikking stellen, dat op
bevattelijke wijze de produktie van
een boek laat zien. Plaatselijk worden
manifestaties georganiseerd. In Am
sterdam en Rotterdam zal een wed
strijd onder de schooljeugd worden ge
houden in het inrichten van boeken-
etaiages en in de Maasstad zal de
jeugd zelf een persconferentie beleg
gen. In Utrecht wordt in de handels
beurs van 2 t.m. 4 november weder
om een Kinderboekenweekmarkt ge
houden.
cokes hoopt zich op in en buiten de voorraadbunkers.
„Hier herrijzend Nederland, de vrije
zender op vaderlandse bodem". Op de
derde oktober 1944, nauwelijks drie we
ken na de bevrijding van Eindhoven
door geallieerde parachutisten, klonk
deze aankondiging door de ether.
Heel weinigen in de nog niet bevrijde
gedeelten van Nederland zullen deze
eenzame stem hebben gehoord. Maar
ook in de bevrijde gedeelten was het
aantal luisteraars nog zeer gering. Er
was een groot gebrek aan radio-ontvan
gers en de beschikbare elektriciteit
was streng gerantsoeneerd. Niettemin
ging het bericht over de „nieuwe om
roep" als een lopend vuurtje door de
bevrijde steden en dorpen van de zui
delijke provincies.
Een vreemde gril van het lot heeft
gewild, dat degenen, die deze zender
hadden vervaardigd, door de Duitse be
zetter op dit idee waren gebracht. In
de eerste meidagen van 1940, toen de
capitulatie nog geen feit was, drongen
zjj namelijk het natuurkundig laborato
rium van Philips in Eindhoven binnen
ïn verlangden van het dienstdoende
personeel, dat binnen een uur een zen
der zou worden gebouwd, die ze, naar
ze verklaarden, nodig hadden „voor de
Koude oorlog in de verwarming
De koienproducenten dachten in de
na-oorlogse jaren eenvoudig niet aan
propaganda. Waarom zouden ze het
trouwens wel gedaan moeten hebben?
Hun produkten werden grif en tegen
bh?ve PrÜzen verkocht. Met het uit-
aan de k°lenpropaganda, waar
aan op dat moment niet de minste
behoefte bestond, daalde ook de be
langstelling voor het verbeteren van
de kolenstooktechniek.
De olie daarentegen, toen de aanval
lende partij, besteedde juist wel veel
aandacht en aan de propaganda èn
aan de stooktechniek. De resultaten
zijn niet uitgebleven. De oliestook
heeft op vele plaatsen de kolenstook
lllllllllllllllltlllllillllllllllllllIIIIIIIIIMuitin
ittliiiiiiiimniiiimmmiiHiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiimiii
Verdrongen en wat erger is, althans
voor de kolen, de idee heeft in brede
SaS**en van de bevolking post gevat,
is dan*1 olieverwarming economischer
vatting, °tvel!lolenverwarlninS- Een op-
kolen weinig «van, de zijde van de
zolang de vaste8g'r,kanting ondervond,
met afzetmoeilijkheden jp' /f'n n°g J"?t
den. Dit verklaart weilictamPen had-
de opmars van de olie aTs' b™aa™"}
voor verwarmmgsdoeleinden niet wern
gestuit. Een opmars, welke even Koed
m de Mijnstreek als elders in ons land
succesvol verliep, zo zelis dat mijnin
genieurs er niet het nunste bezwaar
In zagen om thuis van kolen- op olie-
atook over te stappen.
Inmiddels is deze situatie, onder
invloed van de moeilijkheden op de
kolenmarkt, grondig gewijzigd. L>e
koienproducenten, voor wie de one,
naast langlopende contracten van
Amerikaanse kolen en abnormaal
zachte winters, een van „de hoofd
schuldigen" van de huidige kolen-
crisis is, blijven thans niet langer
meer onberoerd onder het verder op
rukken van de olie en met name
slaan zij met lede ogen elke ver
meerdering van het aantal oliestook-
lnstaliaties in de Mijnstreek gade.
Om te voorkomen, dat een al te
fTote olie-opmars schade zal gaan
toebrengen aan dat gedeelte van de
markt, dat de kolen voor zich willen
2ehouden, hebben ook de koienpro
ducenten hun toevlucht genomen tot
det striidmiddel dat nrnnaparrla Rent
altijd naar het oordeel van de kolen
stookdeskundigen, de vroegere bezwa
ren ten aanzien van het optreden van
stof en vuil een groöt euvel bij de
oude met de hand gestookte ketels
worden ondervangen, evenals ten aan
zien van het afvoeren van de slak. Wat
de investeringen betreft voor de bouw
van kolenopslagruimten, zpn deze
zegslieden van mening, dat hiervoor
geen extra kosten nodig zijn, wanneer
bij de bouw van woningen en grote
panden maar tijdig rekening wordt ge
houden met het aanbrengen van ko-
lenstookinsta 11a ties.
In de praktijk wordt meestal pas
aan de verwarming gedacht op het
moment, waarop de nieuwbouw ge
reed is. Maar hoogst zelden wordt,
volgens de verwarmingsdeskundigen
van de mijnen, door de bouwers een
serieuze vergelijking gemaakt tus
sen de kostenbegrotingen van resp.
olie- en kolenstook. Wanneer dit wel
,eu,ren' dan verwachten zij
dut de kolen het in vele ge-
van de olk zouden winnen
stellig,
vallen
strijdmiddel dat propaganda heet.
Tijdschrift voor de kolen
In het kader van deze propaganda
mogen wij ook het pas door de staats-
DlSPpJ? m Limburg uitgegeven nieuwe
n'n„ ii L^len' d,at geheel gewijd is
moderne kolenverwarming. De
artikelen, welke m dit voortaan om de
drie maanden verschijnende blad ziin
opgenomen vormen één groot pleidooi
voor de kolenstookverwarming. De ge
gevens zijn grotendeels gebaseerd op
de bevindingen van kolenstookdeskun-
'igen, die er in geslaagd zijn, uit-
i.°nderlijke kolenverwarmingsinstalla-
te 'bouwen. Mogen we de betrok-
W-,!1 deskundigen geloven, dan is de
Zoahstookteehniek in de laatste jaren
mn5.hig vooruitgegaan, dat de op
stou^Ük stookbare ketels gebaseerde
Va hg, als zou het seizoenrendement
dal1 °heketels een stuk groter zijn dan
riiu van kolenketels, rustig naar het
rjJk der fabelen verwezen kan worden,
froeven in Duitsland en Zwitserland
l^homen, hebben volgens hen aange-
j„hhd, dat het rendement van de mo-
Sar ?n" j"1 cokesketels beslist niet
Hechter is dan bp de olieketels.
„Geen last van een crisis"
Vele mensen, zo menen de pleitbe
zorgers voor kolenverwarmingen base
ren hun voorkeur voor olie vaak uit
sluitend en alleen op het wankele fun
dament van „willen meegaan met de
mode." Een „modegril", zo laten zij
hierop waarschuwend volgen, welke
menig oliestoker nog we] eens duur te
staan zou kunnen komen tijdens een
eventuele oliecrisis. Een nieuw pro
kolen-argument is hiermee aan de ko-
ïen-oliedïscussie toegevoegd, want .al-
dus betogen zij verder, van oliecrisis-
sen heeft een kolenstoker geen last,
ziin brandstofvoorziening veilig
in lil? ,s' danl< zij de kolenvoorraden
Z1JD e»gen land.
van'de3 mot?ent is onJangs ook tel!
St -Jozefziekeovf11- geweest, waarom het
ledeneen LH,eerlen k0rt^
heeft aangeschaft
waarop de verwarming installatie,
de mijnen niet weiSg ^T1 van
dat de zeven volautomatisch i°m"
de kolenketels een maximaal stook-'
comfort waarborgen. Voor de hedie
ning van deze verwarmjngsinstallaties
is ai evenmin als bp de oliestookke-
tels een stoker m overall vereist. „Een
arbeider in smoking kan deze centra
le verwarming bedienen.
..Kolen vragen meer geld"
Zonder iets te willen afdoen aan
de prestaties van de kolen ver
warmingsdeskundigen met betrek-
king tot de sterk gemoderniseerde
en verbeterde kolenketels, zpn de
voorstanders van oliestook toen ae
mening toegedaan, dat hun verwar
mingsprocédé over het algemeen
economischer is dan dat van hun
„tegenstanders". Kolenstookinstaiia-
zpn met toevoerregelaars en stofaf-1
zuigers, zijn duurder, zo redeneren
zp op hun beurt, dan oliestookinstal-
laties. Voorts wijzen zp op de voor
delen van olie, welke nooit geheel
door kolen kunnen worden ge
ëvenaard, t.w. stofvrije brandstof,
kleine opslagruimte, geen slak, ge
makkelijke bevoorrading, grote op-
stooksnelheid, geringer aantal
schoonmaakbeurten van de ketels,
hogere graad van automatisering,'
De minder bij de verwarmingstech
niek van beide brandstoffen geïnteres
seerden brengen bij de huidige dis
cussie rond de verhouding kolen-olie
altijd een ander mm of meer „anti
olie-argument" ter sprake namelijk
het gevaar voor minder werkgelegen
heid in het mijnbedrijf. Het ligt voor
de, hand, dat dit argument vooral ge
hanteerd wordt door de verantwoorde
lijke leiders in de mijnindustrie. De
huidige moeilijkheden op de kolen-
markt, zo betogen zij voor en na, ac
centueren de ongelijkheid in concurren-
tie-voorwaarden, die voor de energie
bronnen: kolen en olie. gelden. Nodig
achten zij daarom de instellin van
een zodanige energiepolitiek, dat de
mpnen daarbij een bepaalde plaats gaan
van aen' waarop een gezonde afbouw
Xpipt® aanwezige kolenvoorraden mo-
mantno ,Het uitblijven van regermgs-
Stf1, in de vorm van subsidie
I? Laic tl h?t belasten van de olie,
„«cgtiioianucia xwivuuwv..i &ns in andere E.G.K.S.-lan-
ties, zeker wanneer die toegerust den gebeurt ten tijde van laagcon-
Kolen zijn „modern"
Bovendien zpn zij van mening, dat
net stoken van vaste brandstoffen mo
dern blpft, mits gebruik wordt ge
waakt van hedendaagse installaties,
gestookt met de juiste soort kolen.
P °r middel van automatische rege
laars en afzuiginstallaties kunnen, nog
Voor u alleen maar koten, voor de brandstoffenhandelaar antracietnoten 11.
Via de haven te Stem, de belang
rijkste overslagplaats van de Staats
mijnen, worden miljoenen tonnen
kolen per jaar naar alle delen van
ons land en het buitenland verzon
den. De laatste jaren is de scheeps-
tonnage aanzienlijk gedaald, aange
zien grote voorraden onverkoopbare
kolen op de havencomplexen wor
den opgeslagen.
junctuur, en daarnaast de grote rege
ringsbemoeiing ten tijde vap hoogcon
junctuur, wordt in de kringen van de
Limburgse mijnindustrie, gevoeld als
een „hinken op twee gedachten", het
geen niet erg bevorderlijk wordt ge
acht voor de gewenste stabiliteit voor
het mijnbedrijf.
Deze uitlatingen impliceren overi
gens niet, dat de olie reeds „slacht
offers" in de mijnindustrie zou hebben
gemaakt. Optimistisch en humoristisch
als de Limburgse mijnwerkers zijn,
zien zij de toekomst nog altijd hoopvol
tegemoet, zeker wanneer het idee van
een groot bouwondernemer in de Mijn
streek: „geen woningen meer met du
re schoorstenen en installaties, maar
allemaal voorzien van elektrische
draadverwarming", in vervulling g t.
COR BERTRAND
De president van Indië heeft deze
week de eerste televisiezender van In
dië in gebruik gesteld. De apparatuur is
geleverd door de Unesco, de Verenigde
Staten en Philips. Voorlopig zullen
slechts experimentele uitzendingen wor
den verzorgd. Over enige tijd zal twee
maal per week gedurende twee uur wor
den uitgezonden. In clubs, bibliotheken,
onderwijsinstellingen en ziekenhuizen
zullen dan ontvangtoestellen worden
geplaatst*
ZONDAG 20 Sept., 18e zondag na Pink
steren; eigen mis; 2 geb. H.H. Eustachius
en gez.; credo; pref van de H. Dne-
eenheid; groen. MAANDAG: H. Mattheus
apostel en evangelist; eigen mis; credo;
pref. van de apostelen; rood. DINSDAG:
H. Thomas van Villanova, bisschop-belij
der; mis Statuit; 2 geb. H.H. Mauritius
en gez.; wit. Roermond: H.H. Mauritius en
gez., martelaren; eigen mis; 2 geb. H. Tho
mas; rood. WOENSDAG; H. Linus, paus
martelaar; mis Si diiigis; 2 geb. H Thecla;
rood. DONDERDAG: O. L. Vr. ter Slaven:
eigen mis; credo; pret. van O. L. Vr.; wit
VRIJDAG: Mis van zondag; groen. Roer
mond: H. Maternus, bisschop-belijder:
eigen mis; wit. ZATERDAG: Mis van L
Vr. op zaterdag; 2 geb. H.H. Cyprlanus en
Justina; pref. van O. L. Vr.; wit. ZONDAG
27 sept.; 19e zondag na Pinksteren; eigen
mis; 2 geb. H.H. Cosmas en Damianus;
credo; pref. van de H. Drieëerfheid; groen.
Bij de strijd tussen de twee voor
naamste verwarmingsbrandstoffen:
olie en kolen, heeft de olie een dui
delijk winstpunt behaald.
In de rubriek „Voor de Huisvrouw"
laat het nauw aan de kolen verwante
personeelsblad van de Oranje Nas-
saumijnen te Heerlen (september
nummer) in de begroting voor de
uitzet van trouwlustigen immers
royaal de mogelijkheid open voor
het aanschaffen van eenOLIE-
haard.
verbinding met de oprukkende Duitse
troepen".
Met behulp van de aanwezige appa
ratuur was het inderdaad mogelijk ge
weest, aan het bevel te voldoen. Maar
de Duitsers kregen, natuurlijk, hun zen
der niét.
Voor het personeel van Philips was
het Duitse verzoek intussen aanleiding
om eens ernstig te gaan nadenken over
de bouw van een grotere zender, waar
mee men Hilversum te zijner tijd zou
kunnen vervangen, want iedereen was
ervan overtuigd, dat de bezetters bij
een eventuele aftocht de installaties in
het Gooi zouden opblazen.
Onder Duits toezicht
Pas in 1941 begon het terloops geop
perde plan concretere vorjnen aan te
nemen. De uitvoering ervan viel echter
niet mee, want door het natuurkundig
laboratorium dwaalde een Duitse ma
joor rond, luisterend naar de naam El-
lerich, die voortdurend speurde naar
alles, wat illegaal zou kunnen worden
gedaan met de beschikbare kleine zen
dertjes. Zelfs voor het gewone werk
waren speciale vergunningen nodig en
nog heden ten dage kan aan de be
langstellende bezoeker de label worden
getoond, waarbij majoor Ellerich toe
stemming gaf om te werken met een
zender, die in werkelijkheid een onder
deel was van de apparatuur, waarmee
later de dagelijkse programma's van
Herrijzend Nederland de ether ingin
gen.
Omstreeks het midden van 1942 kwa
men vertegenwoordigers van de onder
grondse O(rde) D(ienst) bij de vervaar
digers, die de zender al bijna klaar had
den, met de vraag of in het laboratori
um een ....zender zou kunnen worden
gebouwd. De vragenstellers werden in
gelicht en tegelijkertijd deden zij een
toezegging, dat zij zouden zorgen voor
antennemateriaal en energie. Het leeu
wenaandeel in de bouw heeft de heer C.
A. Gehrels gehad, die een jaar na be
ëindiging van de werkzaamheden
overigens om heel ander illegaal werk
werd gearresteerd en naar een con
centratiekamp overgebracht, waar hij
kort voor de bevrijding van Nederland
overleed.
Dolle Dinsdag
Op Dolle Dinsdag, de onvergetelijke
6e september 1944, wilden enkele mede
werkers van het natuurkundig labora
torium de antenne al bevestigen. Dit
onberaden plan is niet doorgegaan. Ge
lukkig, want enkele dagen later keer
den de aanvankelijk gevluchte Duitsers
terug en op 16 september arriveerde
een aantal SS-ers onder leiding van
technisch onderlegde officieren om het
laboratorium te plunderen. Alles van
waarde werd klaargemaakt om per
vrachtauto of per trein oostwaarts te
worden vervoerd. Deze opzet kon ech
ter gedeeltelijk worden verijdeld en ook
de zenderruimte werd niet ontdekt, om
dat de toegang via de centrale werk
plaats kunstig met kartonnen dozen
was gecamoufleerd, waardoor de Duit
sers in de waan werden gebracht, dat
de „technische wereld" daar ophield.
De zender bleef verborgen en de groot
scheepse landing van geallieerde para
chutisten verhinderde verdere roof. Op
18 september 1944 was de stad Eindho
ven van vijanden gezuiverd.
Als efherpiraat
Precies elf dagen later draaide de
zender proef op een golflengte van 420
meter vlak naast de zender Hilversum
II op 415 meter. Daar de beide Hilver-
sumse zenders nog in de lucht waren,
bleef er niets anders over dan als een
etherpiraat te vrijbuiteren en een wille
keurige golflengte te kiezen, hoewel
men daar officieel geen recht toe had.
Op maandag 2 oktober werd de zen
der voor de laatste maal beproefd. De
aankondiging luidde: „Hier is Herrij
zend Nederland, de zender op vrije va
derlandse grond op golflengte 420 me
ter, met een proefuitzending voor alle
Nederlanders in bevrijd of nog bezet
gebied".
Voor hen, die zo maar een Neder-
i landse zender „uit de lucht hoorden
j vallen", is dit een even vreemde als
onvergetelijke gewaarwording geweest.
Op dinsdag 3 oktober 1944 werd offici
eel met de uitzendingen begonnen. Vol
maakt waren de uitzendingen nog aller
minst. Na een paar uren in de lucht te
zijn geweest, raakte een omvormer de
fect. Een paar dagen later woei de an
tenne van het dak. Door de microfoon
werd nog al eens gefluister opgevangen,
dat eigenlijk niet voor de buitenwereld
was bestemd en de Weerga vekwali telt
van de platenprogramma's liet te wensen
over. Maar uit de binnenkomende be
richten bleek, dat er naar de zender
werd geluisterd. De oproep aan Radio-
Oranje met het verzoek om luisterrap
porten te zenden, bleef echter onbeant
woord. De zender was blijkbaar niet op
800 kilometer afstand te horen. Maar
de smalende opmerkingen uit Hilver
sum over het Eindhovense zendertje
leverden het bewijs, dat er in het nog
bezette gebied werd geluisterd. Midden
oktober bracht een nieuwe en hogere
antenne uitkomst. Zelfs Londen meld
de toen een goede en duidelijke ont
vangst.
Energie-probleem
In bevrijd Eindhoven ontbrak het nog
aan veel, bijvoorbeeld aan elektriciteit.
Het duurde dan ook niet lang, of
de stroomvoorzieningsautoriteiten kwa
men met het verzoek het programma
in de avonduren tijdelijk te onderbreken,
omdat via een groot aantal ontvangtoe
stellen, die een hoog verbruik hadden,
druk naar de zender werd geluisterd.
De belasting van het net nam daardoor
zodanig toe, dat ernstige storingen en
zelfs het uitvallen van de zender waren
te vrezen. Tot een onderbreking is het
echter niet gekomen. Wèl werd de luis
teraars herhaaldelijk verzocht, tijdens
de uitzendingen het licht uit te doen.
Niettemin bleef het net veel te hoog be
last met als gevolg, dat een luisterver-
bod voor de tijd na vijf uur 's-middags
werd uitgevaardigd. Overtreding hier
van kwam menige Eindhovenaar bij
controle op afsnijding van zijn stroom
te staan.
Nieuw onlvengertje
Door Philips werd toen een ontvan-
gertje ontwikkeld, dat slechts 6 watt ge
bruikte. Aanvankelijk waren de berich
ten over de ontvangst goed, maar al
spoedig kwamen klachten binnen, die
leidden tot het besluit om op 435 meter
te gaan uitzenden. Deze wisseling van
golflengte is Herrijzend Nederland bij
na noodlottig geworden. Op de zondag
avond vlak vóór Kerstmis belde de
„Chief Signals Officer" uit het hoofd
kwartier van de 21e legergroep in Brus
sel op en eiste onmiddellijke terugkeer
naar de vroegere golflengte van 420 me
ter. Aangezien deze golflengte onbruik
baar was, bleef er niets anders over
dan de uitzendingen stop te zetten.
Drie kwartier nadat dit was gebeurd,
belde de „Chief Signals Officer" op
nieuw uit Brussel en gaf toestemming
om de uitzendingen te hervatten, mits
de zender twee meter zou „opschuiven"
naar 437 meter en mits onmiddellijk
een officiële aanvraag om goedkeuring
bij de autoriteiten zou worden ingezon
den. En zo ging na niet meer dan 50
minuten onderbreking Herrijzend Ne
derland de ether weer in.
De Britse beeldhouwster Barbara
Hepworth heeft de hoofdprijs (ter
waarde van ca 28.000 gulden) voor alle
categorieën gekregen op de vijfde biën
nale van plastische kunst, die het mu
seum voor moderne kunst te Sao Paulo
(Brazilië) heeft georganiseerd.
De internationale iury van achtien
man kende voorts o.a. een prijs toe
aan Karei Appel.
Advertentie
atiek
tsieheid bi
kou
vat
een ha»dige
lastac HUI
POTHEEK
(m
ogist.
MEEN1CS POEDERS helpen! Er zijn
Meenk's Poeder^^p hoofdpijn, kies
pijn. hoest, gri".«arrhee, influenza,
rheumatiek, koortsj^eid bij gevatte kou,
periodieke pijnen mz. enz. Verkrijgbaar
in etuis met 6 Reders maar ook in
een handige plastic HUISAPOTHEEK
(met 6 verschillende etuis a 6 poeders),
zonder prijsverhoging. Vraag uw drogist.
MgEtf'LapE^ JaetoenJ -Er zijn
KeetjeJ^Bc^wpifqglies-
P*B- MIC |n|l>^\^nt»>za,
rheumatiek, koonsigneidbij gevatt^cou,
JSrkfjgbaar
in etfis %&E^I4bEef&i«abrSook in
oor. knnrl.r.a nl-r.i. Ui UC DATUCCV
even zonder water is
niet mogelijk. Lagere
dieren bestaan bijna
J geheel uit water en leven
in de zee of binnenwate
ren. Het bekendste voor
beeld is de amoebe, een
eencellig minuscuul „dier
st tje", dat in het water leeft.
daardoor geheel is omge-
ven en er zijn voedsel
yj uit opneemt. Het is een
klompje protoplasms, een
gelatineuze substantie van zeer inge
wikkelde samenstelling met een kern.
Hogere organismen zijn opgebouwd uit
meerdere cellen, waarbij een differen
tiatie in vorm en functie van de cellen
is opgetreden.
Het menselijk lichaam bestaat uit
vele miljoenen cellen die groepsgewij
ze zeer verschillend zijn van vorm en
geheel onderscheiden taken hebben.
Maar ook het menselijk lichaam be
staat nog voor bijna driekwart uit wa
ter. Het lichaam van een volwassene
van 70 kg bevat rond 50 liter water.
Het watergehalte van de weefsels loopt
uiteen van 80% (hersenen) tot 20 a
30% (botten) Het protoplasma van elke
cel heeft onder normale omstandighe
den een voor die celsoort min of meer
constante samenstelling respectievelijk
wate'gehalte, dat samenhangt met de
functie van die cel. Het is niet moei
lijk in te zien dat de beencellen voor
de uitoefening van hun taak minder
water nodig hebben dan darmwand-
cellen, welke zijn ingeschakeld bij de
spijsvertering en een veel intensievere
stofwisseling hebben. In een darm-
wandcel zal het watergehalte ook ster
ker variëren dan in een beencel, af
hankelijk van r'e activiteit van die ce)
op een bepaald ogenblik. De celwand
is doorlaatbaar voor water en enkele
daarin opgeloste itoffen, waardoor een
uitwisseling van voedingsstoffen, af-
scheidingsprodukten en afvalstoffen,
kortom de stofwisselingsprodukten.
kan plaats vinden.
"leeds in de vorige eeuw is men tol
het inzicht gekomen dat veruit de
meeste lichaamscellen, evenais de een
cellige amoebe doof water zijn omge
ven: milieu-interieur, zoals Claude
Bernard, een Frans onderzoeker in die
tijd, het uitdrukte. Vanzelfsprekend is
dit geen zuiver water, want allerlei
stoffen zijn in dit water opgelost of
vormen er verbindingen mee.
Het bloed stroomt :n de bloedvaten
naar alle lichaamsdelen. Het bloedvat
stelsel vertakt zich als een boom. De
fijnste bloedvaatjes, de microscopisch
kleine haarvaatjes, hebben een dunne
wand, waardoor vocht kan passeren
naar de weefselspleten (het milieu
interieur) Op zijn weg naar de
lichaamscellen moet het water dus ver
schillende membranen passeren (de
darmwandcel en de wand van het
haarvat) om uit de darm in het bloed
Üm u een indruk te geven van de
intensiteit van de waterhuishou
ding in ons lichaam nog enkele
cijfers. Gemiddeld gebruikt een mens
ongeveer 2% liter water per dag: 1V4
liter drank en 1 liter in het „vaste"
voedsel. Voorts komt in het lichaam
ruim Vi liter water -'rij als verbran-
dingsprodukt. Zoals u wel weet komt
bij elke verbranding water vrij In de
kachel verdwijnt het vocht met de rook
door de schoorsteen. Bij een (olie)-
kachel zonder afvoer zal al het vocht
in het vertrek komen (per liter olie
te geraken. Dan wordt het water, een
deel van de bloedvloeistof geworden,
meegevoerd om op een of andere plaats
weer een haarvatwand te passeren en
aldus de bloedbaan te verlaten. Via de
weefselspleten komt het dan in con
tact met alle lichaamscellen die uit het
vocht kunnen halen wat van hun ga
ding is. Vanuit de - -eefselspleten kan
het vocht weer terug naar de bloed
baan, maar een deel wordt opgevangen
in fijne kanaaltjes die het weefselvocht
via een apart vaatstelsel tenslotte weer
in de bloedbaan brengt. Ondertussen
is er een voortdurende uitwisseling
van stofwisselingsprodukten van en
naar de organen die een functie heb
ben bij het verwerken van de aange
voerde toffen; de lever is hiervan een
van de voornaamste.
Dank zij de selectiviteit van de ver
schillende celmembranen zijn de on
derscheiden lichaamscellen in staat om
alleen die stoffen uit te zoeken, welke
voor de betreffende cel van betekenis
zijn en wordt de zo sterk uiteenlopen
de samenstelling van de cellen ver
klaard.
Men onderscheidt wel 3 vochtsyste-
men in het lichaam: het plasma(3%
liter, in de bloedbaan), het vocht in de
weefselspleten (liy2 liter, lijkt op
plasma) en het vocht in de cellen (35
liter, zeer verschillend van samenstel
ling). In totaal dus 50 liter.
een liter water!). Die 2% liter water
raken wij weer kwijt als urine (1V4
liter) en de rest via de iongen, de huid
en met de ontlasting.
In het lichaam gaat het om veel gro
tere getallen. Van de reeds genoemde
voortdurende vochtuitwisseling tussen
de verschillende weefsels is die in de
nieren zeer indrukwekkend. Per dag
(24 uur) wordt door de nieren 170 liter
bloed gefiltreerd; hiervan wordt 1%
liter als urine uitgescheiden en dus
168 tó liter vocht teruggeresorbeerd
naar de bloedbaan.
Door de klieren van het maagdarm
kanaal wordt per dag een kleine 10
liter spijsverteringssappen afgeschei
den (speeksel, darmsap, gal enz.). Sa
men met het water uit het voedsel
wordt deze niet geringe hoeveelheid
weer bijna volledig teruggeresorbeerd.
Met de ontlasting verlaat normaliter
niet veel meer dan 100 ml water het
lichaam; een te verwaarlozen hoeveel
heid, die evenwel sterk kan toenemen
bij darmontstekingen: diarree. De zieke
moet fan extra veel drinken om het
abnormaal grote vochtverlies te com
penseren. Ook de gezonde mens doet
er trouwens verstandig aan royaal te
drinken. Bij sommige mensen leeft nog
de merkwaardige opvatting dat veel
drinken niet gezond zou zijn.
