VIJFTIENHONDERD VERGIFTEN IN NEDERLAND VRIJ TEKOOPÏ
Wettelijke bepalingen zijn beslist GIF Y00R:
onvoldoende voor de veiligheid
i
consument
vogels,
insecten.
water.
gewas en
grond
546ste STAATSLOTERIJ 4e klas 1 Oe
DINSDAG 1 MAART 1960
PAGINA 6
Iedere maand wordt het arsenaal van giftige bestrijdingsmiddelen
voor land- en tuinbouw met tien tot twintig nieuwe preparaten
verrijkt. Als de nieuwe middelen door de Plantenziektenkundige
Dienst in orde worden bevonden, komen ze in de handel. Boeren en
tuinders en zelfs particulieren kunnen ze dan zonder enige controle
afnemen en toepassen en de apotheker, die ingevolge de wet van
1865 elke gram cyaankali zorgvuldig in het vergiftboek registreert,
moet met een wrang lachje aanzien, hoe de boer met karrevrachten
parathion en ander gevaarlijk goed naar zijn gronden rijdt, zonder
zich enige zorg te maken over doktersrecepten of vergiftverklarin
gen. Er zijn op het ogenblik zo'n 1500 giftige bestrijdingsmiddelen
op de markt. (Van de 1900 die in totaal zijn uitgebracht zijn er
inmiddels enkele honderden verdwenen, maar het „sterftecijfer" is
niet precies bekend). De opmars van het gif, die na de tweede
wereldoorlog vrij plotseling begonnen is, lijkt niet meer te stuiten.
Deskundigen van overheid en bedrijfsleven die elkaar treffen in
een officiële bestrijdingsmiddelencommissie zijn intussen al ge
ruime tijd bezig met het voorbereiden van een nieuwe bestrijdings
middelenwet, die de huidige, onvoldoende wettelijke bepalingen moet
aanvullen en coördineren. Aan de andere kant speurt de wetenschap
naarstig naar bestrijdingsmiddelen die gifstoffen overbodig maken.
In deze richting is echter nog zo weinig bereikt, dat een oplossing
op korte termijn is uitgesloten. Men tracht inmiddels aan de hand
van de over verschillende wetten verbrokkelde bepalingen en met
veel goede wil de gevaren, die het agrarisch gifgebruik met zich mee
brengt, zoveel mogelijk te bezweren.
r v
lïï Itl li? 3^4
I
GIFGEBRUIK IN LANDBOUW
brengt vele gevaren met zich mee
-G
V.V v*
Die gevaren zijn velerlei. Ze bedrei
gen allereerst de gebruikers, die her
haaldelijk nadelige gevolgen ondervin
den; het vee, dat b.v. als het uitbreekt,
de kans loopt om van vergiftigd water
te drinken of besmette gewassen te vre
ten; de consument, die sporen gif op
z(jn tafel kan krijgen: rechtstreeks op
bespoten produkten; of indirect, b.v. in
de melk; de (wilde) fauna: insecten
etende vogels en nuttige insecten als
bijen, maar ook jachtvogels en tamme
duiven; de bodem, die de stoffen meest
al afbreekt, maar waarin sommige ver-
fiften b.v. het element arsenicum
Hjven voortbestaan, om soms terug te
keren in een volgend gewas; en tenslot
te het drinkwater, waarin .deze elemen
ten terecht kunnen komen via het grond
water en het oppervlaktewater. Het is
een opsomming om van te rillen en we
haasten ons om te verzekeren, dat het
tot dusverre allemaal nogal meevalt.
Maar nagenoeg al deze verschijnselen
zijn toch al geconstateerd en dat geeft
te denken.
Doodskopefiketten
Gelukkig zijn er enkele veiligheids-
kleppen. Daar is allereerst de wet
bestrijdingsmiddelen en meststoffen
van 1947, die voorschrijft dat alle mid
delen door de P.D. moeten worden
gekeurd. Weliswaar gaat het hier om
loutere kwaliteitskeuring die de ge
bruikers moet beschermen tegen een
ondeugdelijk preparaat en de daaruit
voortvloeiende schade, maar het ne
veneffect is toch, dat elk middel on
derzocht en geregistreerd wordt, 'iege
lijk wordt ervoor gezorgd, dat de gif
tige stoffen alleen met duidelijke
doodskop-etiketten op de markt ko
men, want die voorwaarde kan op ba
sis van de warenwet worden gesteld.
Tevoren zijn de preparaten de com
missie voor fytofarmacie al gepasseerd,
een ministeriële adviescommissie, die
de toepassing van zeer gevaarlijke mid
delen op eet- en drinkwaren op grond
van de warenwet kan verbieden. Op
bepaalde punten schieten de bevoegd
heden van deze commissie echter nog
tekort.
Op de agrarische bedrijven die arbei
ders in dienst hebben, biedt de Veilig
heidswet een garantie. Ingevolge het
Landbouwveiligheidsbesluit moeten de
giftige stoffen hier achter slot en gren
del worden gezet. De arbeidsinspectie-
de wmter geconstateerd wordt, als er
geen enkele reden is voor insectenbe-
strpdmg, kan op grond van genoemde
wetten_ wel eens worden opgetreden,
maar in de praktijk komt er toch heel
weinig van terecht.
Nu is het een feit, dat veel agrariërs
zware schade ondervinden van vogels
Een van de ergste plagen vormen dé
mussen, die in de winter een ware ra
vage kunnen aanrichten bij de bessen-
kwekers. In sommige streken van het
land hebben de mussen zich n.l. de
slechte gewoonte aangewend om de
knoppen van de bessenstruiken uit te
pikken. Dergelijke schade is onherstel
baar. De tuinders die met dit euvel te
kampen hebben, kunnen zich echter tot
de directie Faunabeheer van het mini
sterie van Landbouw wenden, die in
noodgevallen een officiële gifactie kan
organiseren, uitgevoerd door ambtena
ren van Faunabeheer of van de Land
bouwvoorlichting. Tegen de mussen zijn
op deze wijze sinds 1956 drie grote
streekacties gevoerd, die echter niet
afdoende zijn gebleken. Een dergelijke
actie kan alleen slagen, als men een
streek helemaal kan bewerken. Meestal
lukt dat niet, omdat men in de woon
kernen waar de mussen liefdevol ge
voerd worden'. niets kan uitrichten.
Een andere moeilijkheid is, dat de mus
sen de bittere strychninetarwe niet al te
best consumeren.
zelfs als straks het aangekondigde wets
ontwerp inzake de afvalwaterzuivering
is aangenomen, het gevaar nog liet
verdwenen. Dan is er nl. nog niets be
paald over het storten van vaste gif
tige stoffen en het Zuid-Hollandse ge
val heeft bewezen, dat dit tot ernstige'
gevolgen kan leiden. Als men dan bo
vendien nog hoort, dat deskundigen
zich bezorgd afvragen, hoe lang de
massa's landbouwvergif nog onge
merkt in de bodem zullen kunnen ver
dwijnen, krijgt men wel begrip voor
degene, die het gebruik van vergiften
in de landbouw volkomen willen afschaf
fen.
Maar dit is voorlopig onmogelijk.
We kunnen ons eenvoudig niet meer
permitteren, de klok terug te draaien.
Afschaffing zou betekenen, dat de
voedselproduktie met sprongen zou
dalen, dat de kwaliteit van de pro
dukten sterk achteruit zou gaan, dat
de export dus ernstig zou teruglopen
etc. Men zoekt natuurlijk ijverig naar
bestrijdingsmiddelen die selectief
zijn, die althans alleen dodelijk zijn
voor insecten. Maar de deskundigen
hebben weinig hoop, dat die midde
len gevonden zullen worden. Het is
al een hele toer om stoffen te vinden
die de planten intakt laten. Intus
sen wordt ook in een andere richting
gespeurd: die van biologische bestrij-
die dit zoveel mogelijk controleert, pro
pageert hiervoor speciale vergiftkasten.
Voorts geeft zij adviezen voor de berei
ding van de preparaten en inzake be
schermende kleding. Ze heeft het vezel
instituut daarvoor de nodige onderzoe
kingen laten verrichten en beschikt nu
over de adressen van een aantal fabri
kanten, die veilige kleding kunnen leve
ren.
Bedrijven die zonder arbeiders wer-
In Nederland worden ongeveer honderd
van dit soort spuitinstallaties gebruikt.
De spuiters zelf krijgen doormiddel van
motorkracht gefilterde lucht aangevoerd.
ken, vallen echter niet onder deze wet
en de boeren z(jn daar dus niet ver
plicht, de gevaarlijke middelen veilig
op te bergen. Dat de meerderheid dit
toch doet is behalve aan het gezonde
boerenstand te danken aon de pro
paganda die vanwege de P.D. en ande
re diensten door middel van films en
lezingen en in de vakbladen voortdu
rend wordt gemaakt.
Geldt voor bijna alle middelen, dat
men ze bij het spuiten niet moet inade
men, sommige dringen zelfs binnen
door de huid. Dat is o.a. het geval met
het veelgebruikte parathion. Bij het ge
bruik van zeer zware vergiften moet de
spuiter zich zorgvuldig in speciale kle
ding steken en ademen door een filter-
kap.
Dank zij de voorzorgen, die de ge
bruikers in acht nemen, is het aantal
ongevallen inet bestrijdingsmiddelen
opvallend laag. In 1957 werden bjj de
arbeidsinspectie 65 van dergelijke on
gevallen geregistreerd, waarvan twee
met dodelijke afloop. Het totale aan
tal ongevallen in de landbouw bedroeg
dat jaar 16.948, waarvan 59 dodelijk
<26 tengevolge van verkeersongeluk
ken en 7 door ongelukken met trek
kers). In 1958 waren er, op een totaal
van 17.173 ongevallen, slechts 37 het
gevolg van bestrijdingsmiddelen, geen
enkele met dodelijke afloop. In deze cij
fers gaat het alleen over ongelukken
van arbeiders, maar niets wijst erop,
dat de boeren zoveel meer het slacht
offer zouden worden, integendeel: het
spuitwerk wordt veelal verricht door
loonspuiters.
De consument wordt tegen vergifti
ging beschermd door de warenwet, vol
gens welke geen schadelijke stoffen mo
gen voorkomen in eet- en drinkwaren.
■j
V
Eenvoudig spuitmasker. Het jj
echter als bezwaar, dat de drager t
de lucht door het filter moet ZU1» y
waardoor het ademen moeilijker
dan normaal. Bovendien blijft e
deel van het gezicht onbedekt. 0 -
is dit masker voor veel bespuiti™
ding. Maar in de meeste ge.va!|ï0-
zal die weinig waard zijn: het is 1 j„
gelijk om een bepaalde parasiet j.
te zetten tegen luizen, en het N
taat is dan inderdaad, dat de -t.
worden uitgeroeid. Men kan de Li
rasiet. echter pas aan het werk
ten als de luizen zich hebben g0t
wikkeld en dan is het kwaad al ^et
een groot deel geschied... OP
ogenblik wordt weer in een 4
richting gezocht. Men denkt nl- ^us
middelen die niet giftig zijn en
ook geen insecten doden, maar ,e
ongedierte misleiden en zodoe
van de gewassen afhouden. r<jt
soort reukmiddel b.v. Mogelijk,)*
een dergelijk middel te zijner UN z9l
vonden, maar zelfs in dat SeYf\,ef
er voorlopig nog heel wat ga
spoten worden.
M
De bestrijdingsmiddelencomm s (p
tracht inmiddels tot een wetson'tv\ et
te komen, waarin het gifgehrmp-
meer zorgen wordt omringd. Men
het er wel over eens, dat men
aggrariërs niet kan persen m het Kt
'Hjf van de apotheker: zij kunnen
mogelijk met gifboeken gaan wei
en het is bovendien onbetaalbaar y
daarbij een deugdelijk controle-al'^
raat op te bouwen. Wel wil me"
mogelijkheid in het leven roepen te
een aantal gevaarlijke preparate" ,n
verbieden en alleen toe te sta^g.
speciale gevallen, met een vergun' 0{
Ook wordt gedacht aan een spun'jdf
strooiverbod van vergiften in bep»
streken, waar b.v. de belangen
fauna zwaar zouden wegen. Dat r«
dan echter het probleem van de st .ct
devergoedingen op, de boeren die
met gif mogen werken, zouden sc
deloos gesteld moeten worden en d®
bij zou men uit een pot moeten KUU'^jt
putten zoals b.v. bij de jachtschade
het jachtfonds. Verder zouden de l\eti
spuiters een bepaald brevet mOeet
krijgen en zelfs wordt gedacht aaurt<
ophaaldienst voor giftige stoffen, so,j(r
gelijk als de ophaaldienst voor
actieve stoffen, die in een wetsont".„j
T 'N
Een kleine gifmengerij in de openlucht. Zo hoort het met. Zo is het gevaarlijk,
maar zo gebeurt het desniettemin niet zelden....
Op veilingen en in winkels worden in
toenemende mate monsters genomen
om na te gaan of ze gifsporen bevatten.
Het spreekt vanzelf, dat de producenten
hier ernstig tegen waken. In de afgelo
pen jaren zijn door samenwerking van
de Plantenziektenkundige Dienst, het
Rijksinstituut voor de Volksgezondheid
,en de Keuringsdienst van Waren tal
loze residu-proeven verricht, waardoor
men langzamerhand wel weet hoe lang
de giftige stoffen op de produkten aan
wezig blijven. De laatste bespuitingen
worden dan zo vroeg uitgevoerd, dat de
gevaarlijke bestanddelen bij het in de
handel brengen van de produkten ver
dwenen zijn.
De gifstoffen verdwijnen niet altijd
helemaal: er blijven dikwijls geringe
sporen van over, maar het gaat er
om, of ze gevaarlijk zijn of niet. Dat
is voor iedere stof verschillend: er
zijn vergiften die het lichaam snel
verlaten, maar er zijn andere die zich
ophopen in het lichaamsvet om dan
later, als men b.v. bij ziekte dit vet
verbruikt, last te veroorzaken. Voor
de meeste middelen heeft men intus
sen tolerantiegrenzen vastgesteld;
als blijkt dat deze overschreden
worden, wordt het produkt in be
slag genomen en riskeert de produ
cent een proces-verbaal.
De grote slachtoffers van het vergift
zijn tot dusverre de insecten-etende vo
gels. De achteruitgang van soorten als
boerenzwaluw en huiszwaluw moet
daar vermoedelijk goeddeels aan wor
den toegeschreven. Wel schijnt het zo te
zijn, dat deze teruggang veel meer een
indirect gevolg is van een insectenbestrij-
ding dan een direct: o.a. op grond van
het feit, dat zelden vergiftigde vogels
worden gevonden, neemt men aan, dat
de vermindering verband houdt met de
voedselvermindering, die de insectenbe-
strijding voor deze soorten oplevert.
Wel komt het vrij geregeld voor, dat
jachtvogels het slachtoffer worden. Ook
ztjn er voortdurend klachten over ver
giftiging van tamme duiven. Deze ge
vallen zijn echter doorgaans het gevolg
van opzettelijke bestrijdingsacties: de
boeren, die toch volop vergiften hebben,
gaan er dikwijls niet alleen insecten en
schimmels, maar ook vogels mee te
lijf. Als bewezen kan worden, dat ze in
derdaad het opzet hebben, beschermde of
schadelijke vogels of jachtvogels te do
den, zijn ze strafbaar ingevolgen de Vo-
gelwet of de jachtwet. Deze laatste staat
de grondgebruikers weliswaar toe, de
schadelijke vogelsoorten te bestrijden,
maar alleen met geoorloofde midde
len en daar valt vergift niet onder. Aan
beschermde vogels of aan jacht
wild mag hij helemaal niet raken. Wan
neer een dergelijke gifactie midden in
Een metalen vergiftenkast. De arbeidsinspectie maakt hiervoor reclame.
is voorgesteld. Maar ook dat vergt
dure organisatie. De nieuwe wet,
overigens nog niet in het Staats^,-
staat, zal diverse lacunes moeten
vullen. Het staat echter wel vast, J
ook als deze wet er is, een groot
verantwoordelijkheid blijft berusten
de gebruikers.
VIC LANGENHO'
Strychnine is direct dodelijk en dus
tamelijk humaan, dit in tegenstelling
tot parathion, dat de boeren veelal ge
bruiken en waar de vogels doorgaans
lange tijd van lijden. Men kan mus
sen niet bestrijden door lawaaiacties
en ook het uitzenden van angstkreten
is in dit geval onbegonnen werk. Mo
menteel speurt men echter naar een
slaapmiddel, dat in grote dosis dode
lijk is en anders geen dierenleed ver
oorzaakt.
Faunabeheer pleegt voorts in fruit-
gebieden ieder jaar eksters te bestrij-
den door middel van vergiftigde eieren
en een heel enkele maal is een officiële
gifactie gevoerd tegen kauwen. Alle an
dere vergiftigingen zijn echter „wild"
geweest. Tegen houtduiven is b.v. nooit
gif gebruikt, daarvoor heeft men de
premieregeling.
Faunabeheer hoopt door het uitvoe
ren van de genoemde bestrijdingen het
clandestiene gifwerk van de boeren zelf
te verminderen. Het is overigens zeer
de vraag, of een gifactie van een boer
tegen postduiven wel strafbaar is. Daar
bij komt noch de Vogelwet, noch de
Jachtwet aan bod en als de duivenhou
der de boer civielrechtelijk zou aan
spreken, is het nog helemaal niet zeker,
dat hij in het gelijk wordt gesteld
Maar er zijn nog belangrijker facet
ten aan de landbouwvergiften. Het
meest merkwaardige is wellicht het
feit, dat de gebruikers zich op iedere
wijze van het gif mogen ontdoen. De
praktijk leert, dat de spuiter die na af
loop van een behandeling van het ge
was nog een halve tank over heeft, dit
gevaarlijke goedje doorgaans in de
sloot gooit. In het gunstigste geval stopt
hij het in de grond.
Dit geldt trouwens niet alleen voor
de boeren en tuinders, maar voor
iedereen. De vergiftiging van de
Hollandse IJssel, die vorig jaar zo
veel deining heeft veroorzaakt, was
een gevolg van het feit, dat een in
dustrie een hoeveelheid endrin had
afgevoerd, die op een stortplaats ge
deponeerd was. Toen een hogere wa
terstand optrad, raakte het gif in de
rivier. Niemand is hiervoor vervolgd,
want er was tegen geen enkele wet
gezondigd...
HOGE PRIJZEN jfdj
2000 10090 1500 11317 17573 1000 3161 8267 13027 16182 17402 400 5959 7180 lil9.', iC-4
20318 21375 200 1017 1631 1655 2793 4160 5329 6279 6968 7029 8273 8282 9201 9419 102°*
10321 11283 12971 14224 15150 15749 17180 19207 20059 20073 20117 21304
PRIJZEN VAN 80— M
1115 197 438 486 585 835 856
2004 128 185 532 588 625 664 705 742 832
867 970 982
3033 064 103 199 228 470 513 543 570 679
713 781 987
4043 110 182 391 508 526 566 652 656 658
669 714 960
5228 246 251 290 315 429 551 567 671 679
718 734 736 775 797 821
6004 087 382 488 558 833 879 933
7020 024 044 059 299 383 449 703 747 916
921
8221 239 246 296 328 400 412 423 507 508
527 531 534 778
9123 269 405 493 535 681 765 905 955
10051 280 458 567 603 767 824 859 862 903
927 943 958
Vergif
in vaten
Tegen vergiftiging van het opper
vlaktewater wordt overigens wel enigs
zins gewaakt door waterbeheerders en
provinciebesturen. In Noord-Brabant
b.v. is het verboden, hoe dan ook ver
vuild water „te doen afvloeien". Maar
1001 008 029 081 135 196 203 235 373 440
462 536 538 598 601 640 652 715 729 732
738 748 751 785 847 871 883 898 935 948
960 964
2121 122 142 158 159 167 177 181 187 196
204 212 286 314 331 338 393 450 478 500
527 529 530 552 557 608 631 641 649 660
666 761 769 .802 808 809 840 851 902 908
945
8030 043 051 055 061 083 085 135 141 142
146 166 212 227 235 240 254 255 265 293
321 345 386 477 542 549 568 591 625 628
662 731 734 774 785 806 808 813 828 917
918 932 939 963
4007 049 062 077 134 139 144 177 187 221
243 244 259 261 337 354 364 365 379 447
518 554 597 605 608 612 627 650 689 690
713 728 736 753 757 760 800 813 837 849
870 898 928 953
5006 026 033 036 045 053 120 179 223 250
270 281 287 333 337 393 399 408 499 531
587 640 656 703 707 758 762 769 784 849
872 874 881 933 934 936 950 951 956 962
967
6006 020 043 045 061 073 158 192 193 224
229 233 272 314 323 346 350 369 375 392
410 416 444 465 541 566 611 628 654 669
698 737 739 765 870 885 906 963 983
7004 081 104 108 130 158 190 196 205 208
214 242 333 347 360 373 379 389 413 488
493 518 526 540 545 551 578 653 656 660
683 691 696 730 739 789 852 907 956
8017 103 110 177 184 205 244 274 347 350
357 364 424 434 450 453 543 590 633 673
717 719 720 739 749 753 769 776 802 803
817 860 869 945 969 9000
9018 027 028 039 105 113 121 131 135 141
157 169 231 271 296 371 377 414 428 449
469 524 577 583 609 613 645 647 685 721
750 785 798 803 814 821 860 869 883 896
920 927 970 971 990
10013 020 171 213 220 223 229 256 259 261
290 313 358 378 382 383 384 398 402 406
415 447 488 530 552 559 573 585 618 626
650 692 718 720 734 765 799 802 874 879
906 908 966
11068 076 145 182 201 292 311 453 A
610 822 828 923 ,ii
12123 129 132 172 189 232 273 309 A
711 859 987 A» JS
13045 138 250 314 381 462 523 556 "a
14034 120 195 210 248 382 411 563 A
15201 285 359 384 606 663 879 91® ogj
16014 033 078 139 250 254 278 A
457 518 521 732 866 „tót
17025 063 162 228 269 302 391 530
635 648 668 871 906 «I*
18099 149 242 297 756 835 917 99® a9 a)
19041 047 126 290 390 430 441 549 gj
20002 007 082 161 204 226 249 295
604 625 629 686 717 795 922
21049 143 144 336 384 589 803 936
NIETEN $7
11017 099 103 126 131 178 187 2lJ 5§S «71
254 256 278 280 372 426 485 531 go1
665 718 730 749 773 811 819 84" 396
913 925 950
12126 134 143 168 175 186 318 3g gS»
407 446 450 508 510 528 540 62*
782 785 797 829 845 893 Hl 415
13033 049 057 102 118 123 137 1*2 46*
203 214 223 256 272 291 312 42' 7OO S19
512 516 545 548 595 622 645 g6»
727 728 755 779 788 817 832 3A»
900 966 967 996 3» gi>
14042 117 135 188 198 232 251 2» fii' ggï
352 420 471 476 500 586 607 £1 g-45
665 666 726 732 744 762 785 M
856 877 892 893 954 977 -qg 22» 45
15033 035 051 077 096 100 141 l|j 4I'1 -f
243 257 283 298 307 337 363 Jgg 592 7,
432 433 482 492 505 525 548 vj g32
617 660 665 761 778 810 811
905 906 910 917 929 952 96" l6l 17" 40?
16009 037 048 071 080 122 141 Lg 350 A
223 224 236 237 244 255 282 754 ggj
474 476 494 566 583 669 670 g 95a
772 783 790 858 860 865 90Z
971 973 992 ong 2l0 ?f« 5$
17031 032 035 043 094 201 2UO 4gg 49® g$>
303 304 388 395 432 444 465 j gsa
558 574 618 660 674 725 74" M
917 965 980 993 997 999 xl3 ISj 3U
18006 038 041 050 061 11° Ï02 357 jüg 1<.
214 225 236 240 255 293 322 g 67fi gf?
447 465 479 481 550 577 5* g46 8
715 749 754 814 817 840 844 3$
874 932 964 988 -- 10S \3N |g4 Lf)
19004 008 035 072 088 101 1 g |g3 t g
271 300 307 329 335 340 g ggO 0>
421 425 452 471 587 623 g ggO a
706 721 772 79S 803 826 ^4 g
919 956 994 o4n 26l 62'' g6JJ
20211 212 218 221 235 240 go8 g4g
487 509 512 536 545 556 g g57 p
21034 055 064 110 212 34 ?4g
460 536 586 676 695 73*
855 906 951 952 982 99*
