Dr. W.Drees: „Troelstra was
vóór alles volkstribuun55
Verschillende facetten van grote
figuur belicht
Belgische grotonderzoekers
doorstaan een zware proef
De volwassen man, studie
over het ouder worden
De man van de bonbons
s-",ï a aabras
Herdenking in Den Haag en in Leeuwarden
Dr. Felix Kersten
overleden
120 uur doorgebracht in 150 meter
diepe grot bij Remouchamps
Voetballen doet men het best op
zijn drie en twintigste jaar
Himmlers lijfarts
Groothertogin Xenia
in Londen overleden
fc STIFT
Hendrik Ringers
DONDERDAG 21 APRIL 1960
PAGINA 3
IS
Het ouder worden is voor de
meeste mensen een droevige
zaak. Een harmonische en gelukkige
ouderdom is niet aan zo heel veel
mensen gegeven. En het ziet er naar
uit dat zoiets in onze maatschappij
steeds zeldzamer gaat worden. De
reden is, dat de jeugd en de presta
tie boven alles gewaardeerd worden.
De waarde van een mens wordt ge
schat naar zijn nuttige capaciteiten,
naar zijn sociale rendement. Dit ren
dement is afhankelijk van produc
tiviteit, tempo, vitale energie. De
jonge mens presteert meer, Kan meer
verschillende taken tot een goed
einde brengen, is elastischer van
geest dan de oudere. Daarom brengt
het ouder worden bijna voor ieder
een mee een gevoelige kneuzing van
zijn zelfrespect.
Oók zoutarm
overal verkrijgbaar
Dr. W. Drees begroet op de her
denkingsbijeenkomst van P. J.
Troelstra in Den Haag de 82-jarige
weduwe van de vroegere politicus.
(Van onze verslaggever)
DEN HAAG, 21 april Op de dag
i'aarop hij voor honderd jaar geboren
B heeft de Partij van de Arbeid Troel-
ttra herdacht temidden van een gezel-
ichap, waaronder ook vertegenwoordi
gers van niet-socialistische partijen. De
voorzitters van de vijf grootste frac
ties van de Tweede Kamer waren aan
wezig. De KVP was behalve door prof.
Romme bovendien vertegenwoordigd
door partijvoorzitter mr. H. W. van
Doorn, penningmeester P. Albrechts en
het Eerste-Kamerlid de heer Roebroek.
Dr. Drees sprak uit persoonlijke her
inneringen en schetste de beroering in
de SDAP toen Troelstra bij de verkie
zingen in 1902, toen het districtenstel
sel nog werd toegepast, ineens in zijn
district zijn zetel verloor. Men heeft
toen in twee Amsterdamse kiesdistric
ten alle zeilen bijgezet om door huisbe
zoek de voornaamste leider van de
SDAP in die periode nog op het nipper
tje in de Kamer te krijgen. Dr. Drees
noemde Troelstra als kamerlid onmis
baar, al voelde hij zich niet op de eerste
plaats parlementariër.
Troelstra was voor alles volkstribuun,
die een verkiezingsslag kon inleiden met
over de honderd spreekbeurten. Dr.
Drees schetste Troelstra's aandeel in de
sociale wetgeving die in zijn tijd op-
kwam en vergoelijkte zijn revolutionai
re woorden in 1918 door op te merken
dat pp geen da-den 3 an te pas kwamen
*n dat. iedere gedachte aan dictatuur
i^lstra vreemd was. Hij bleef de de
coratie steeds trouw, aldus dr. Drees,
yielen een ogenblik de remmen weg
ah zijn hartstochtelijke gevoelens die
mnten de perken gingen van wat nog
Hogelijk was.
Wereldburger en dichter
Dr. B. Schaper, zoon van het Ka
merlid dat met Troelstra als eerste
socialisten in de Kamer zat, legde
veel nadruk op Troelstra's opvattin
gen over internationale situaties in
zijn tijd en wees op het noodlottige
van zijn onmiskenbaar Duitse oriënta
tie. Hij had de indruk dat de ont
wikkelingen in 1914 een knak in
Troelstra's ontwikkeling hebben ge
bracht Hij noemde hem een groot
Nederlander, een groot Europeaan en
een wereldburger.
De dichter Troelstra werd besproken
door een eigentijds iicKer"^°churar'
het Tweede-Kamerlid Fedde Schurer.
Deze wees op de verwevenheid van zijn
lolitiek met zijn literair werk. Het ge
iruik van de Friese taal was voor Troei-
stra een kwestie van solidariteit met
het volk. De Friese taal was destijds
de taal van de straat, waarvan Troei-
stra haar overnam. Troelstra was, al
dus de heer Schurer, geen speleoloog
van de ziel, maar een troubadour die in
optochten voorop liep. Hij schreef
prachtige populaire liedjes, maar stoot
te zijn publiek voor het hoofd, toen hij
daarin ook zijn socialistische idealen
ging verkondigen.
Standbeeld door Hildo Krop
LEEUWARDEN, 21 april De Troel-
straherdenking alhier trok gisteren gro
te belangstelling, 's Middags werd een
aantal genodigden, waaronder de oud-
minister-presidenten dr. W. Drees en
b;
prof. mr. P. S. Gerbrandy in een met
voorjaarsbloemen versierde raadzaal
van het stadhuis ontvangen. Ook de
vervaardiger van het standbeeld van
Pieter Jelles dat in de herfst van dit
jaar gereed zal komen, de 76-jarige
Amsterdamse beeldhouwer Hildo Krop,
was met zijn vrouw naar Leeuwarden
gekomen om de herdenking bij te wo
nen. Mr. A. A. M. van der Meulen,
burgemeester van Leeuwarden, noem
de in zijn begroetingswoord Troelstra
een figuur van Europees formaat en
wellicht de grootste geest uit Leeuwar
den afkomstig. Ook zij, aldus mr. Van
der Meulen, die de idealen van Troel
stra niet konden delen of nog niet delen,
erkennen hem als een van de beste
zonen van Friesland
De aanwezigheid van de eveneens oud-
mmister-president prof. Gerbrandy was
voor dr. Drees een getuigenis dat de
herdenking ging om een man, die voor
het gehele Nederlandse volk zijn bete
kenis heeft gehad. Het verheugt mij,
rees' dat Troelstra in Leeu
warden namens het gehele volk in zo
veel schakeringen kan worden herdacht,
rf: was zeer erkentelijk voor
het initiatief van het werkcomité om
van Troelstra op te
richten dat inderdaad, zo hij zei, een
plaats verdient In Leeuwarden.
In h®o--£0riP ?,tiens waar Troelstra
zeven jaren heeft gewoond werd ver
volgens een herdenking gehouden bij het
aldaar bestaande monument. Het gehele
dorp was hierbij uitgelopen, er werd
druk gevlagd en het plaatselijk mu
ziekkorps zorgde voor vrolijke klanken.
Drs. A. de Boer, burgemeester van
Leeuwarderadeel, legde aan de voet
van het monument een krans, het
gemengde zangkoor Frisia cantat zong
een lied van Troelstra en de directeur
van de Fryske Akademy, dr. W. Kok,
zelf een oud-Stienser, gaf een korte
schets van Troelstras jongensjaren in
het dorp. Hij woonde er van zjjn negen
de tot zijn vijftiende jaar en deze ja-
ran ziin van grote invloed op zijn leven
?ewee£ aldus dr. Kok De strijd voor
recht en vrijheid heeft hij in Stiens ge-
F®fiv J erkenning van het recht
vand„de kleine groep*' is altijd ken
merkend voor Troelstra geweest, zo zei
dr. Kok.
Declamatorium
In een stampvolle harmoniezaal werd
's avonds de première gegeven van het
declamatorium „De Sjonger fan Ris-
pingé", geschreven door J. P. Wiers-
ma en getoonzet door de dirigent van
het Frysk Orkest, Alfred Salten. Onder
de aanwezigen bevonden zich oud-mi-
nister-presiaent Gerbrandy en de bur
gemeester van Leeuwarden. Het de
clamatorium benadert de figuur van
Troelstra speciaal als dichter. Rom
Kalma verzorgde de declamaties, het
Grouwster Koor en het Leeuwarder
Bach Koor voerden de zangnummers
uit en het Frysk Orkest zorgde voor
een goed sluitende begeleiding. Alfred
Salten heeft van de oude liederen een
zeer knappe bewerking gemaakt, waar
door dit declamatorium ook muzikaal
een aantrekkelijk geheel is geworden.
De prestaties van de beide koren wa
ren hierin zeer goed. Aan het slot van
de avond richtte oud-minister A. Von
deling een dankwoord tot schrijver, di
rigent en alle medewerkenden.
HAMM, 21 april (Reuter) De lijf
arts van de Gestapo-chef en hoofd van
de S.S. Himmler, de massage-arts, dr.
Felix Kersten, is op 61-jarige leeftud te
Hamm in West-Duitsland overleden. Dr.
Kersten heeft gezegd door zijn medi
sche behandeling van de Duitse h®2'*
leider zoveel invloed op deze te heb
ben gekregen, dat hij in de Tweede
Wereldoorlog- duizenden mensen, onder
wie vele Nederlanders, heeft kunnen
redden. Verder zou hij het bezettings
regime in Nederland hebben doen ver
zachten en plannen tot deportatie van
de gehele Nederlandse bevolking naar
Polen hebben kunnen verijdelen.
Een functionaris van het stedelijke
ziekenhuis van Hamm heeft gisteren
meegedeeld, dat Kersten, die in Duits
land is geboren en de Finse nationaliteit
had, zaterdag is overleden nadat nij
ziek van een reis naar Stockholm was
teruggekeerd.
Volgens Kerstens autobiografie was
bjj in staat Himmler te beïnvloeden,
wanneer deze last had van zpn perio
dieke maagaanvallen. Himmler raad
pleegde Kersten voor het eerst in ïaa».
LONDEN, 21 april (Reuter) Groot
hertogin Xenia van Rusland, zuster van
wijlen tsaar Nicolaas, is gisteren op
85-jarige leeftijd in Londen overleden.
2ij is gehuwd geweest met groothertog
Alexander Michailowitsj en heeft zes
zoons en een dochter gehad.
Koning George V van Engeland, neef
van tsaar Nicolaas, redde haar destijds
het leven. Hij zond in 1919 een oorlogs
schip naar Jalta om de leden van de
familie van de tsaar, die de revolutie
hadden overleefd, op te halen. Tsaar
Nicolaas is de laatste tsaar van Rus
land geweest.
(Advertentie)
Regelt de
spijsvertering
Bestrijdt
overwicht
BRUSSEL, 21 april (ANP) De drie
Belgische speleologen, die ^«dag
avond in een 150 meter diepe grot bij
Remouchamps op 20 km van Luik wa
ren afgedaald voor wetenschappelijke
doeleinden, zijn gisteravond in goede ge
zondheid aan df oppervlakte gekomen.
Tegen acht uur 's avonds aanschouw
den zij, na bijna 120 uur allerlei ontbe
ringen te hebben doorstaan, weer de
omgeving waarvan zi) vpf dagen tevo
ren vrijwillig afscheid hadden genomen.
Zij werden door een ta r.jke memgte
toegejuicht. De uit zes leden bestaan
de reddingsploeg, die hen naar boven
hielp, had voor de grotbewoners warme
dranken en glucosepillen bu zich.
Het drietal maakte weinig ophef van
de moeilijkheden, die bet had door-
staan en begaf zich onmiddellijk naar
de artsen, die gereed stonden om hen
aan een serie medische proeven te on
derwerpen.
De drie mannen bleken in een be
tere lichamelijke conditie te verkeren
dan was verwacht na de gesprekken,
die aan de oppervlakte waren opge
vangen via een microfoon, die zij bui
ten hun weten bij zich hadden en die
de waarnemers in staat stelden alles
af te luisteren.
Het doel van de proef was na te gaan,
welke de reacties zijn van iemand, die
door abnormale omstandigheden tot
een langdurig ondergronds verblijf wordt
gedwongen. Elk van het drietal beschik
te over niet meer dan zes klontjes
suiker een pakje cigaretten, twee sand
wiches en een batterij voor niet meer
dan acht uur licht voor hun vijfdaags
verblijf in de volslagen duistere en voch.
tige grot.
De hulploeg aan de oppervlakte had
zich gereed gemaakt om het drietal,
waarvan men vreesde dat het totaal
verzwakt was, met draagbaren naar
boven te brengen en uitgebreide voor
zorgsmaatregelen waren genomen om
de eerste hulp te verlenen. Dinsdag
avond was ook uit de gesprekken afge
luisterd, dat de drie mannen elk be
grip van tijd hadden verloren, maar
eerst tegen zeven uur gisteravond,
twee uur eerder dan de volledige 120
uur, verbraken de vrijwillige grotbewo
ners het zegel van het telefoonkistje
om de waarnemers aan de ingang van
de grot te waarschuwen, dat zij naar
boven wilden komen.
Na het ondergaan van het medische
onderzoek zullen de speleologen naar
een ziekenhuis in Luik worden vervoerd
voor een grondiger onderzoek.
IAdvertentie
als er
alleen
op
staat
De Amsterdamse beeldhouwer Hildo Krop heeft de kleischetsen vervaardigd voor
een monument van Troelstra, dat in Leeuwarden zal worden onthuld. Het beeld,
da een plaats krijgt op het Oldehoofster plein, aan de voet van de Oldehove, zal
anderhalf maal levensgroot worden en krijgt dus een hoogte van ongeveer drie
tneter. Het wordt in brons uitgevoerd en komt op een natuurstenen voetstuk van
•hgever anderhalve meter. De foto toont de heer Krop, werkend aan een klei -schets.
De jongere is ook. en vooral, elasti
scher van lichaam. Hjj heeft spier
kracht en uithoudingsvermogen. De co
ördinatie, het op elkaar afstemmen
van gecompliceerde bewegingen wordt
moeilijker wanneer men ouder wordt.
Het aanleren van nieuwe vaardigheden
gaat na het 40ste jaar niet meer zo
vlot. Een geschoolde handarbeider be
reikt zelfs al met 25 jaar zijn maxima
le produktiviteit. Maar het is vooral
op het gebied van de sportprestaties,
dat men het duidelijkst kan zien, welke
vermogens van de mens het eerst hun
top bereiken en het snelst weer ver
minderen.
Springen, hardlopen, boksen, worste
len, zwemmen m voetballen doet men
het beste wanneer men 22 a 23 jaren
telt. Dat betekent, dat de zuiver licha
melijke prestaties dan een hoogtepunt
bereiken, en daarna langzaam afne
men. Waardevolle eigenschappen als
wedstrijdervaring en routine nemen
daarna natuurlijk nog toe. Het betreft
hier sporten waarbij het voornamelijk
aankomt op grote krachtsaanwending
in een kort tijdsbestek. Economische
dosering van krachten is niet op de
eerste plaats nodig.
Maar er zijn ook takken van sport
waarin vooral willekeurige spierbewe
gingen en planmatige verdeling van
krachtsverbruik gevraagd worden. Dat
zijn oijv. hordenloop, polsstokspringen,
hockey en tennis. Hier ligt het maxi
male prestatieniveau iets later; ten
nissen gaat het best wanneer men 28
jaar is. Hoe meer techniek, ervaring
en overleg er nodig is, des te later valt
de periode van maximale prestatie.
Paardrijden gaat het best met 50 jaar
(van de berijder).
Bij het ouder worden zal de mens
dus het eerst afzien van die sportbe
oefening, die veel kracht, snelheid en
uithoudingsvermogen vraagt. Deze ach
teruitgang in vitaliteit zal hij echter,
als hij spo'tief is, trachten te compen
seren door strategie, ervaring en nauw
keurigheid van bewegingen.
Journalisten en juristen blijven
lang volwaardig
Deze gegevens uit een enquête van
Charlotte Bühler zijn vermeld en
toegelicht in het boek „De volwas
sen man" van Drs. P. A. M. Eliëns.
Zij worden gevolgd door een vermel
ding van psychotechnische vondsten
inzake leeftijd en prestaties. Uit des
betreffende proeven is gebleken, dat
het psychomotorische tempo, het ver
mogen om nieuwe gegevens te over
zien te combineren, het vermogen
om nieuwe vaardigheden aan te le
ren en het geheugen afnemen met
het ouder worden. De verschillende
geheugenfuncties zijn het sterkst met
30 jaar. Belangstelling en ervaring in
de stof kunnen het geheugen echter
nog lang op peil houden. Maar het
is ook gebleken, dat er verschil be
staat tussen de zuiver psychotechni
sche uitkomsten en de werkelijke ge
schiktheid voor een beroep of functie.
De psychotechnische proeven vragen
immers om maximale prestaties van
momentele aard in ee speciale si
tuatie. Maar in elke beroepsuitoefe
ning zijr ervaring, kennis, interesse,
inspanning uit levensnoodzaak, van
het grootste belang. Daarom is bijna
altijd een onderzoek naar drijfveren
en karakter noodzakelijk. In de regel
gebeurt dit dan ook.
Opmerkelijk .s, dat de achteruitgang
der vermogens het minst merkbaar is
bij de verbale zijden van de aanleg-
structuur. Het vormen van zinnen, het
definiëren van begrippen, het hanteren
van taalkundige symbolen en het ab
stract redeneren met verbaal materi
aal zijn vermogens die zich in de
regel tot in >"-> ouderdom onvermin
derd handhaven. Schrijvers, journalis
ten, docenten in de taalvakken en ook
juristen hebben dus de meeste kans
om op oudere leeftijd nog volwaardige
beroepsuitoefenaars te blijven. Natuur
lijk bestaat ook bij hen het gevaar van
verstarring der denkgewoonten, maar
dit heeft veelal een karakterologische
grondslag.
Oudere arbeiders zijn nuttiger
dan jongere
Bij de intellectuele beroepen vallen
over het algemeen de topprestaties in
een latere levensfase, en kan de mens
zich langer op zijn toppunt handhaven.
Maar ook de geschoolde arbeider heeft
in dit opzicht een voordeel tegenover
de ongeschoolde. De intelligente mens
bljjft langer fris dan de nergens in ge-
interesseerde trage van geest.
Een ander belangrijk punt, in drs.
Eliëns' boek vermeld, (pag. 172) is dat
uit een breed opgezet onderzoek is ge
bleken, dat arbeiders van middelbare
en oudere leeftijd in het produktiepro-
ces meer ervaren en meer efficiënt
zijn dan de jongeren. Zij zijn nauwkeu-
r'ger en voorzich ,er, vertonen grote
re stabiliteit en betrouwbaarheid.
Oudere arbeiders hebben een juister
oerdeel; zijn minder vatbaar voor
ongevallen; er is onder hen een gerin
ger verloop, zü zijn derhalve trouwer
aan hun bedrijf. Hun lager tempo
wordt door leze eigenschappen ruim
schoots gecompenseerd. Dit alles geldt
evenzeer voor weinig geschoolde fa
brieksarbeiders als voor werkers in de
organisatorische en administratieve
sfeer.
Het werk van Eliëns omvat veel
meer dan deze psychotechnische be
schouwingen over de mens als produ
cerende persoonlijkheid. Omdat ik hier
in echter een interessante bijdrage zie
voor de herwaardering van de ouder
dom in ->nze technocratische maat
schappij heb ik deze dingen naar vo
ren gehaald. Zij kunnen van belang
zijn voor het levensgeluk van veel men
sen die menen niet meer mee te kun
nen. Het boek behandelt overigens
niet alleen de schaduwzijden van de
ouderdom, maar vooral de aspecten
van het rjp geworden geestesleven en
de mogelijkheden tot innerlijke rijkdom
van de ouder wordende man.
DRS. H. VAN EEDEN
Drs. P. A. 11. Eliëns, „De volwassen
man". Uitg. De Toorts, Heemstede,
1960.
(Advertentie)
Vlekkeloos en sneller schrift
met de beroemde M
Schneider-stift. WP
so et. r"
Ook Schneider-
vullingen voor elke ballpoint.
ran de vijf zoons van de
Alkmaar se aannemer F.H.
Ringers sr. was Hendrik
geboren 27 april 1880 de
tweede; hij wordt woensdag
aanstaande tachtig jaar. Zijn
oudste broer jan later raads
lid en wethouder in Alkmaar
en zijn jongste broer Frits jr.
zochten hun weg in het bouw
bedrijf. Johan, op één na de
jongste, werd ingenieur en la
ter minister van Waterstaat.
Hendrik zelf begon in 1905, op
eigen initiatief en zonder hulp
van anderen n een klein pak
huis te Alkmaar een chocolade
fabriekje. Hij had toen een leer
tijd van vijf jaren achter de rug;
als 20-jarige jongeman werd hij
banketbakkersleerling in Am
sterdam; daarna werkte hij drie
jaren in verschillende chocola
defabrieken in Zwitserland en
nog een jaar in Parijs. Toen hij
dacht zijn ogen voldoende de
kost te 'hebben gegeven, begon
hij met een tweedehands be
werkingsmachine en een 6 PK-
gasmotor in zijn eentje choco
lade-artikelen te maken. Toen hij
daar een jaar mee bezig was,
kwam zijn broer Theo, die op
hem in leeftijd volgde, in de
zaak. Was Hendrik de man van het vak, Theo was de technicus, die tevens
administratief en organisatorisch onderlegd was; zijn capaciteiten kwamen
de jonge onderneming ten goede en na zes jaren was het bedrijf zó gegroeid,
dat aan uitbreiding moest worden gedacht; dit was ter plaatse niet mogelijk
en omdat men in Rotterdam de beschikking kon krijgen ever een leegstaand
fabriekspand met 1000 m2 oppervlakte, werd het Alkmaarse bedrijf naar
Rotterdam overgeplaatst.
Van den beginne af was het devies van Hendrik Ringers „kwaliteit zege
viert" en zo streefde hij steeds naar een produkt van zo hoog mogelijke
kwaliteit, dat de concurrentie met de buitenlandse produkten, die destijds
nog alleen de reputatie hadden van goed te zijn, kon doorstaan. Dit streven
leidde er toe, dat Hendrik Ringers er toe overging „van de cacao-boon af"
te produceren, waarmee hij zich tevens onafhankelijk maakte van de grotere
ondernemingen, die de halffabrikaten leverden.
Toen het bedrijf in 1919 ook in Rotterdam uit zijn jasje gegroeid
was en ook daar uitbreiding niet mogelijk bleek, werd er aan de Noorder
kade te Alkmaar, op een terrein van 17.000 m2 een nieuwe fabriek gebouwd,
die met nieuwe machines werd geïnstalleerd. Hendrik Ringers de man
van de bonbons bleef echter de leiding voeren van de fabriek in Rotter
dam, waar uitsluitend bonbons werden vervaardigd. Dank zij zijn inten
sieve geest groeide het assortiment bonbons tot 1500 soorten. Theo Ringers
kreeg de leiding van de nieuwe fabriek te Alkmaar, waar cl.ocolade-artike-
len werden vervaardigd; zijn zoon Johan is thans ook in de leiding opge
nomen.
Het bombardement van Rotterdam betekende ook het einde van de in de
binnenstad gelegen fabriek van Ringers; ze werd totaal verwoest. Het Rot
terdamse bedrijf personeel incluis werd toen naar Alkmaar overge
plaatst en na overwinning van vele moeilijkheden begon het bedrijf weer
op volle toeren te draaien; vooral na de oorlog, toen de export naar vele
landen weer intensief ter hand kon worden genomen, "ijfenvijftig jaren
scheiden de 80-jarige stichter van de dag, waarop hij heel bescheiden in
zijn eentje de grondslag legde van dit bedrijf, waarin thans 500 mensen een
stuk brood verdienen.
Reeds in Rotterdam bekleedde Hendrik Ringers verschillende maatschav
pelijke functies; vooral als bestuurslid van het Comité voor Nationale Be
langen ontwikkelde hij een grote activiteit. Terug in Alkmaar waar hii in
zijn jonge jaren de grote promotor was van de 8 oktobervierina werd hit
al spoedig voorzitter van „Oud Alkmaar", de oudheidkundige vereniging
die zich vooral het oude stadsschoon aantrekt. In die functie voerde hii dé
oppositie aan, die rees tegen het saneringsplan voor Alkmaars binnenstad
ontworpen door de stedebouwkundige Wieger Bruin. En als geen ander
het dag is. gekleed in zijn kraakheldere witte jas, zolang
Bp\'npna\vaar h^Swnnnt^aar^ag- niet z^n geboortestad vieren, noch in
?aVn Rome, waar hij eind april, als bestuurslid
pn rhnrnlnrlpCacao et Chocolat een congres van cacao-
?aat wonen. Want Ringers is niet iemand, die
zich graag in de bloemetjes laat zetten
(Advertentie)
