Duitsers trekken Haarlem binnen en treffen een gereserveerde bevolking Hartelijke reacties oud-patiënten van St. Joannes de Deo Ook van anderen spontane reacties voor bouw van ziekenhuis in Afrika r: DOOR' EEN ZATERDAGSE BRIL W Vreemd meester heer en volk waant zich in schaduw van St. Baaf Memorandum NAAIMACHINES SLEUTEL WEG? Festival van studentenfilms 1940-1945: VIJF JAREN VAN VERDRIET Morgen collecte in Haarlem-N. 2 ZATERDAG 23 APRIL 1960 PAGINA 3 S8W GRANIETEN MUUR 1 S.O.S. Slag Om Sengarema Ontroerend ANTI-STEMMING VJ Vele kleintjes „Het is maar een klein steentje, want we werken zelf voor 4 x zn in Suriname Bloemlezing „DE SLEUTELSPECIALIST" WASSERIJ DUYN Buitenlands bezoek bij Sikkens Lakfabrieken Vergadering KAV- Vo gelenzang ZAADHANDEL JAN RQ0ZEN ALLES VOOR UW TUIN WOniFIOBUOE ifnai Het verhaal van vijf jaar ver driet begon voor Haarlem en ommelanden op een dag vol zon. Op die ochtend van de 10e mei 1940. nu twintig jaar ge leden, veranderde het leven plot seling van kleur. De verraderlijke inval van de Duitsers in ons land gaf in alle Kennemer gezinnen een schok, vooral in die families, die hun zoon of vriend in het leger wis ten. Men was er niet op bedacht of wilde er niet op bedacht zijn. Natuurlijk, er was oorlog. Bui ten onze grenzen. Wij moesten pa raat zijn. Ons leger was gemobili seerd. Wij maakten grapjes over de ki-ka-korporaal en over ..Onze Jon gens die meestal in tot kazernes ingerichte scholen hun dagen sle ten met paraat te zijn. Het Haar lemse leven kabbelde rustig voort. Op de 9de mei, een donderdag, vertelde de krant hoe goed de Ne derlanders In Berlijn de verjaardag van Prinses Juliana hadden gevierd. Een interessante krant, die in zijn nieuws uit Haarlem en omgeving het beeld geeft te zien van mensen, die argeloos aan de voet wandelen van een reeds van binnen kolkende, vuurspuwende berg. De klaverjas sers worden opgeroepen voor een wedstrjjd in gebouw Sint Bavo: de drukte in de bollenstreek zal met de Pinksterdagen zondag 12 en maandag 13 mei weer enorm zijn; de jeugd maakt zich klaar voor een kostelijke luilak. De slager Iaat zich niet onbetuigd: 3 pond lamsiappen voor 100 ct, 5 pond reuzel voor 200 ct. De schoenwinkelier blijft niet ach ter in zijn Pinkstercollectie: een paar prachtige herenschoenen voor 3,50. De kaasboer, die juist een winkel in de Cronjéstraat heeft geopend, ad verteert: bij aankoop van 1 pond kaas een half pond van dezelfde soort cadeau. Tussen de vele aanbiedin gen het markante bericht, dat er in Haarlem nog 905 woningen leeg staan. Geen tijd om te piekeren, want een kolom verder vraagt Gre ta Garbo de aandacht, die als Ni- notchka haar glansrol in Luxor zal spelen. Het leek allemaal zo vredig. On danks de narigheid van mobilisatie en massale werkloosheid. Maar daar door werd de schok van de 10de mei des te groter. Plotseling die angst en spanning. Het kwaad van het gerucht en de waarschuwende stem door de radio. In de meizon werd het hoogfeest van Pinksteren een hoogtij van ver driet. En toen die verschrikkelijke 14de mei. Nederland capituleert en is in rouw. Het ligt open voor de vijand. Terwijl Rotterdam nog ligt te bran den, trekken de Duitsers ook Haar lem binnen: 15 mei 1940, 's middags omstreeks 2 uur. In hun pantser- en vrachtwagens rijden zij naar het cen trum, de Grote Markt, waar in de schaduw van de Oude Sint Baaf voor de derde maal in de stadsgeschiede nis vreemd volk zich heer en mees- ter waant. Na de Spanjolen en de Fransen, zijn het nu de Duitsers aangestaard door een koele en gere serveerde bevolking. Met een paar zinnen slechts hebben wij de sfeer van die dagen getekend. Dagen van verdriet, die in zich borgen vijf eindeloze jaren van leed. Ook voor Kennemerland. waar de Duitse laars fel om zich been zou trap pen. Schreeuwende officieren met bravourpetten, terzijde van altoos zichzelf of de Heimat bezingende soldaten, zouden bet stadsbeeld be heersen. Dal bet vijf jaar zou du ren, durfden de ergste pessimisten niet te voorspellen. De plaatselijke militaire bevelhebber, de Ortskom- mandant, legde met zijn staf be slag op restaurant Brinkmann en vestigde daar zijn Ortskomman- dantur. Later verhuisde bij naar bet vroegere hotel „Den Hout'' aan de Dreef: de burgerlijke gezagdrager nestelde zich zo uitgebreid moge lijk in een der panden van bet Ke naupark. De bevolkng reageerde rustig. Hier paste slechts een zwijgen, hoe ook de Duitsers in den beginne alle vriende lijkheid ten beste gaven om maar zo goed mogelijk onze „vriendschappe lijke betrekkingen" te demonstreren. V&n vriendschap wilden wij niets we ten. Hoogstens een domme straat meid of wat zich aldus gedroeg. En dan natuurlijk een groepje rancuneu ze mensen, die als Nederlanders reeds vóór de bezetting de Nationaal- Socialistische beginselen waren toe gedaan, NSB'ers in hart en nieren, die versterkt door wat opportunisten spoedig probeerden de lakens uit te delen. Maar zij vooral stuitten op In alle argeloosheid in 1945 zouden zij dat niet meer doen drommen de kinderen rond een Duitse gevers' wagen in Haarlem. Het etalage-raam, links op de foto, is een typisch beeld van de mei-dagen in 1940. De rame van huizen en winkels waren beplakt met stroken papier om te voorkomen dat bij ontploffingen de scherven het rond zouden vliegen. De foto is genomen op de hoek van de Antomestraat en de Burgwal. weerstanden, die hun positie uiter mate belachelijk maakten. Zij dron gen zich overal in of lieten zich in dringen. Toen bijvoorbeeld de burge meester van Haarlem, dr. J. E. ba ron de Vos van Steenwijk in maart 1941 ontslagen w?is hij vernam zijn ontslag uit de dagbladen kwam in zijn plaats een tabaksplanter, een oud-Indisch man, die van toeten noch blazen wist. Hij een NSB'er trof een ambtenarenkorps, dat langs hem heen liep en hem van het kastje naai de muur stuurde. ee, infiltreren met succes kon den de Duitsers en hun handlangers niet. Overal botsten zij tegen een granieten muur. Het „naar eer en geweten bandelen'" werd voor vele getrou wen letterlijk een zaak van leven of dood. Sommigen meenden bun post te moeten verlaten, omdat aanblijven een schijn van beulen met de vijand zou hebben. Anderen bleven kortere of langere tijd aan omdat zij zo de goede zaak beter zouden kunnen dienen. Maar waar dan ook, binnenskamers begon bet verzet te groeien tegen de dwin gelandij en de steeds sterker wor dende terreur. Het openbare leven ging schynbaai gewoon door. Zeker het eerste jaar. Maar de distributie van levensmidde. len bracht reeds een armoedige stem ming. Vrijwel alles ging op de „bon", levensmiddelen, textiel, schoeisel, fietsbanden en noem maar op. De distributiedienst werd ondergebracht in het vroegere postkantoor aan de Zijlstraat, de Vleeshal werd ingericht tot algemeen distributielokaal voor bonkaarten, met enkele posten elders in de stad. Zo werd ook de Haarlemmer opge- nomen in het algemene bezettings beeld In de randgemeenten was het niet anders Natuurlek, men maak te zich soms vrolijk over die altijd in superfatieyen en het Donderdag 5 mei is het vijftien jaar geleden, dat westelijk Ne derland, en daarmede geheel Ne derland, officieel van de Duitse bezetting bevrijd werd. Ter gele genheid daarvan hopen wij in een enkele dagen eerder verschijnen de bijzondere bijlage de aandacht opnieuw te richten op de moei lijke jaren van oorlog en bezet ting. Ten aanzien van Haarlem en omgeving zullen wij in vijf aparte artikelen, waarvan bij gaand de eerste, herinneringen ophalen aan die ,,vijf jaren vein verdrietGeen historisch over zicht, wel een verzameling van feiten, geselecteerd uit een grote hoeveelheid gegevens. Op die ma nier hopen wij een beeld te ge ven van de jaren, dat de Duitse bezetter zich heer en meester waande in de schaduw van de Oude Sint Baaf- Voor deze artikelen hebben wij geput uit verschillende publica- ties van de heer G M. Nieuwen- huis, uit het Haerlems Jaarboek reeds eerder verschenen-artikelen in onze courant en persoonlijke informaties. Morgen opereren de Broeders van St. Joannes de Deo op „eigen terrein". Onder of na alle H. H. Missen in de kerken van O. L. Vr. van Zeven Smarten en van de H. H. Elisabeth en Barbara zullen zij hun schaal of collecte-bus ophouden. De „noorder lingen" hebben zich nooit onbetuigd gelaten. De Broeders rekenen op hen, want Afrika wacht met smart, Anton Elzendoorn, een Kajotter uit eerstge noemde parochie, werkt in Sangarama aan de bouw van het ziekenhuis. Hij kan nu metterdaad gesteund worden. Een plaatje, zo juist ontavngen uit Sengarema: Broeder Martialis met een kindje op zijn arm. Een kostelijk tafereeltje, waarbij men moeilijk zijn gesloten kan houden. 7a neger beurt HAARLEM, 23 april Vandaag vier weken geleden verscheen in onz.e cou rant de eerste publicatie over Sengare ma, een dorpje in Afrika, waar nie mand van ons ooit over had gehoord. Nu weet vrijwel iedereen in Har-riem en omgeving, dat daar de Broeders van Sint Joannes, samen met de Zusters Onder Bogen, met een medisch missie centrum begonnen zijn. De berichten uit Sengarema zijn gunstig. Gesteund door een groep Ka,jotters werken de Broeders van dag tot dag aan de bouw van hun ziekenhuis. Van tijd tot tjjcl ko men hier brieven binnen, boeiende epis tels, waarin zij vlot van hun wel en wee vertetien. Ze moeten zwoegen en sjouwen, natuurlijk, en zij missen het comfort van hun vaderland. Maar zij zijn idealistische pioniers, die van ieder probleem de prettige kant weten te ont dekken. Langzaam maar zeker verove ren zij hun eigen terrein, waarop zo spoedig mogelijk hun ziekenhuis moet verrijzen. Gelukkig, dat in Haarlem en omliggende gemeenten zich een stevig thuisfront gevormd heeft, dat daad werkelijk wil helpen. Want het zegt toch wel iets, dat men met de actie „S.O.S. Slag om Sengare ma" hard op weg is naar de 20.000. Toen het actie-comité na veel voorberei dende besprekingen de slag ontketende, wist het terdege, dat ze ook een slag in de lucht zou kunnen maken. De popula riteit van de Broeders mocht dan een stevige steun in de rug zijn en de auto riteit van de initiatiefnemer, burge meester mr. O. P. F. M. Cremers, een welkome patronage, er werd en wordt al zoveel gevraagd. Hoeveel keer is er de laatste weken overal niet aan gebeld voor dit of dat altijd steunens- waardige doel? Hoe dikwijls wordt er niet speciaal op de kerkgangers een beroep gedaan? Nu is het heel gemak kelijk gezegd: „het is beter te geven dan te ontvangen", maar er moet toch eerst ontvangen worden, wil men kun nen geven. Een vertrouwd beeld uit Haar lem in de Mei-dagen van 1940. Bijna duizend huizen stonden onbewoond. De huiseigenaren bedelden als het ware om be woners, die menigmaal enige weken vrij huur kregen, als ze beloofden minstens een jaar het huis te bewonen. Overal bord jes „Te Huur". sers, om de peda:nt®"~ NSB'ers met hun h°u.ze®"g hun zwarte doodspakken was toch de galgenhunior va ge meenschap, die zich sttee^,"?ar ver knecht voelde. Dat het openb voer in de knel raakte en de lemmers zich tenslotte al leen den verlaten op de stadstram, er nog plaats was; dat 's avon ie huizen verduisterd moesten u dat het bij een maanloze te vensgevaarlijk was zich op straai i begeven, och het waren ongemaKKe waaraan men zich wonderlijk genoeg snel wist aan te passen. De ravage in het Rozenprieel te Haarlem na het bombardement door de Duitsers in oktober 1940. De bezetters deden het voorkomen alsof de Engel- ren de daders waren. Door velerlei getuigenissen wisten de Haarlemmers wel beter. „weiijker was de terreur die ziefi steeds meer met kapitale letters aandiende. Die terreur begon wat kinderlijk. Straten, ver noemd naar leden van bet konink lijk buis, kregen een andere naam. Het Julianapark werd Verlengde Cronjéstraat - de Wilbelmina- straat moest Schouwburgstraat beten. De knechting werd voel baar. toen vele verenigingen en or ganisaties op last van de bezetter tot verdwijnen gedoemd waren; toen de pers aan banden werd ge legd de Nwe Haarlemsche Cou rant werd in september 1941 opge heven en het vrije woord niet meer mogelijk was; toen alle bron zen en koperen voorwerpen moes ten worden ingeleverd. Zo kunnen wij doorgaan. De roof op grote schaal begon spoedig: ruim twee honderd klokken werden uit de stad gestolen. Geen kerk was er bijna die nog de klok kon luiden. De eerste kennismaking van Haar lem met de directe oorlog was hard. Engelse vliegtuigen wierpen in juni 1940 bommen af aan de Leidsevaart ter hoogte van de Edisonstraat. Er vielen helaas doden te betreuren. Een paar maanden later in oktober namen de Duitsers het Rozenprieel onder handen. Hun bombardement richtte een enorme ravage aan en eiste bijna dertig mensenlevens. Hel waren zwarte dagen voor Haarlem. De Duitsers probeerden bovendien stemming te kweken door het te doen voorkomen alsof de Engelsen het bombardement op het Rozenprieel hadden uitgevoerd. Zjj hadden geen betere methode kunnen kiezen om juist stemming tegen zichzelf te kwe ken. Een stemming, die leidde tot een fel verzet tegen hun driestheid. W. H. Advertentie VERKOOP VAN ALLE MERKEN DUS RUIME KEUZE EU/IHf GR. HOUTSTR. 181 1*1 Ca Al ld TEL. 14444 Daarom was de spanning zo groot in het ziekenhuis. Maar de eerste resul taten waren bemoedigend, de reacties zelfs ontroerend. Vele oud-patienten, die niet per circulaire bereikt werden, omdat zij verhuisd waren, maakten eigener beweging een bedrag over, toen zjj van de actie gehoord hadden. De enveloppen, die door de school kinderen waren opgehaald, bevatten wat geven voor zegen u". dit mooien doel. God „Vele kleintjes maken één grote", schrijft Pa, wiens zoon deel uitmaakt van een K.A.J.-team uit Mwanza, het bisdom, waarin ook Sengarema ligt. Of neem dit briefje: „Wil deze twee gulden ontvangen als een kleine welge meende gift. Ik kan op het ogenblik niet meer doen; maar wanneer het wel weer gaat, zend of breng ik u nog wel eens iets". En tenslotte de Haar lemmer, die mededeelde, dat de cir culaire wel voor de vorige bewoners bestemd was, maar die zeld ook me teen ƒ5,- gireerde. Daarnaast heeft het de Broeders deugd gedaan, dat vele anderen, die geen enkele relatie met hen hebben (gehad), spontaan een gift schenken. Wellicht inspireert dat menig ander een „steentje" af te leveren bij de Deo of te gireren op nummer 76042 ten name van het Ziekenhuis Sint Joannes de Deo te Haarlem met ver melding „S.O.S.-Slag Om Sengarema" meer dan eens behalve geld ook een hartelijk briefje, waaruit de dank baarheid sprak voor de goede zorgen van de Broeders in het Haarlemse ziekenhuis. „Ik ben blij dat. ik eens wat terug kan doen", schreef een oud patiënt. Het zou overigens interessant zijn een bloemlezing uit die hartelijke reacties samen te stellen. Want bet zegt toch wel iets, wanneer een oud-patiënt schrijft: „Ondergeteekende behoord on der de oudpatiénten. 9 jaar geleden ben ik ook behandelt in St. Joannes de Deo, en voel nijj verplicht om een steentje by te dragen voor de goeden behandeling die ik daar genooten heb". Of dat andere briefje: ,,Het is maar een klein steentje. Want we werken zelf voor 4 x z11 in Suriname". Zo kunnen wij doorgaan. Dat briefje aan deWaarde Broeder: hierbij een klei ne bijdragen voor het mooie doel. Veel kunnen wij niet misschen want ons in komen is alleen A.O.W. Mijn man maakt het heel goed gelukkig. Hij ver jaard vandaag toevallig en is 77 jaar geworden". Een ander schrijft: „Broe der Overste, ik kan niet veel geven want ik ben een a.o.w.-man. Toch wil ik Advertentie LANGE VEERSTBAAT 1» TEL L1493 ie zich vanmiddag geschaard heeft in het leger enthousias telingen, dat ieder jaar ter gelegenheid van het Bloemencor so de Bollenstreek verovert en eni ge uren bezet houdt, heeft zich er van kunnen overtuigen, dat het echt voorjaar geworden is. Op de meest bloemige wijze werd een Lente-pa- rade gereserveerd, die er niet om loog. Weken lang is men in de weer geweest om meer met verbijsteren de kunde dan met kunst de praal wagens op te tuigen. Geen kwestie dus van kunst- en vliegwerk, wei een zaak van grote deskundigheid. Als de Bollenstreek haar visite kaartje presenteert, doet zij dat op indrukwekkende wijze, ten aan- schouwe van tienduizenden gasten uit binnen- en buitenland. Zij pro- beert tevens een goede gastvrouw te zijn, ook al is het wat benauwd in huis en wordt het een zaak van passpn en meten. Gelukkig is de Bollendrieling weer compleet gebleken. Het was een nare verrassing voor de gees telijke vader van dit charmante trio, dat een der „leden" moest la ten afweten. Maar goed, er kwam een remplacante en nu wandelen Hilda, Lisa en Saskia weer welge moed langs de velden, in de ene hand een ruikertje bloemen, in de andere een bonbon-achtig poëzie album. Jammer, dat ik ze nog niet ontmoet heb. Vele van mijn colle ga's hebben reeds de eer genoten enkele woorden in het album te schrijven. Met een lief versje zou ik weer veel goed kunnen maken want de drieling vond het toch maar matig, dat een Haarlemmer zo verknocht is aan zijn Bloemenmeis jes, dat hij de bollen-drie als ge duchte concurrenten beschouwt. Nu zo'n vaart loopt het niet, om de doodeenvoudige reden, dat er niets te concurreren valt. De Streek heeft haar eigen charmes, in een eigen stijl.De drieling dient in hoofd zaak om de streekgënoten zelf te laten zien, dat er nog een andere en minstens zo fleurige schoonheid bestaat dan bolbloemen. In Haar lem is dat precies anders. Daar kent men de eigen schoonheid al te goed en is de term bloemen-meis- jes een pleonasme. Enfin, het is lente en geen tijd om te filosoferen. Hopelijk krijg ik nog eens zo'n poëzie-album voorge- schoven. Met een paar krabbels zal ik de drieling toedichten: Wees niet boos, mijn lieve drie. Lees dit versje nu, en zie, Hoe in Haarlem iedre man Snoept van Drie (maar in de pan). Haarlem groet je met grandeur Trots op eigen „fien de fleur". Haarlem zal zich meer moeten toe gaan leggen op oudheid kunde. Uit de vragen van een raadslid aan B. en W. heb ik begrepen, dat zij daar nog veel te weinig aandacht aan schenken. Er moeten wonderen van oudheid on der uw vloer liggen. Wie weet hoeveel Jacoba-kannetjes, gevuld en wel onder het asfalt van de Cronjéstraat op verlos sing wachten. Het 'wordt tijd, dot we de stad gaan omspitten, radicaal. En uit de oude vond- sten een nieuwe f] stad gaan opbou- wen. Een nieuw oud - Haarlem. (Advertentie) SASESNEHIM, 22 april Sinds woensdagochtend verblijft een groep van ruim twintig directeuren en lei dinggevende functionarissen van grote Japanse lak- en verf fabrieken, met aan het hoofd de heer N. Kaieda. in ons land. De Japanners willen zich in Europa op de hoogte stellen van de ontwikkelingen of verftechnisch gebied. In ons land doen zij dat bij Sikkens Lakfabrieken N.V. Van deze fabriek zullen vandaag en morgen voorts 84 Franse schilderspa troons de gasten zijn. Dezen komen studie maken van de nieuwste ontwik kelingen op het gebied van verfproduk- ten en -systemen. Beide groepen bren gen ook bezoeken aan de bollenvelden en de Keukenhof. VOGELENZANG, 22 april Woens dag heeft de afdeling Vogelenzang van de K.A.V. haar maandelijkse ledenver gadering gehouden welke door de voor zitster mevrouw Elise-Heemskerk werd geopend. Tijdens de vergadering gaf mejuffrouw Fokker, maatschappelijk werkster van Sancta Maria te Noord- wijkerhout, een beeld \wn het werk dat er door verpleegsters in de Inrichting wordt gedaan. Ze riep daarin de jonge meisjes op, zich voor dit mooie werk in te schakelen. In haar slotwoord spoorde de voorzitster de aanwezigen aan allen mee te gaan naar de Bedevaart naar Heiloo. AMSTERDAM, 23 april Van 30 september tot en met 8 oktober 1960 wordt in Theater Kriterion te Amster dam een internationaal filmfestival ge houden onder de naam „Cinestud 1960" waarop uitsluitend door studenten ver vaardigde films zullen worden ver toond. welke vertoningen echter door eenieder kunnen worden bijgewoond. Universiteiten en filmacademies over de gehele wereld, tot achter het IJze ren Gordijn toe, zijn uitgenodigd om aan dit festival deel te nemen met ten hoogste vier films. Het festival zal wor den besloten met een filmbal, waarop prijzen en eervolle vermeldingen zullen worden uitgereikt, toe te kennen door een jury, waarvoor op het ogenblik be kende filmcritici worden aangezocht. Een en ander werd medegedeeld op een persconferentie van de Stichting „Cinestud", welke door de A.S.V.A. in het leven is geroepen met het doel om de produktie van films door studenten te bevorderen en meer bekendheid te geven aan reeds bestaande, door stu denten vervaardigde films. Het film festival wordt de eerste manifestatie van deze stichting. Voorzitter van de Raad van Toezicht van de stichting is prof. mr. A. D. Belinfante, hoogleraar Politieke en Sociale Wetenschappen aan de Gem. Universiteit van Amster dam, vice-voorzitter prof. dr. C. Goed hart, hoogleraar Economie. Verder hebben in deze raad zitting prof. R. W. Starreveld, hoogleraar Economie, de heer F. Bende, kanselier-directeur van de Gem. Universiteit, mr. Drost, dagbladdirecteur, mr. G. M. Greup, se cretaris van de Kamer van Koophan del en Fabrieken en de heer H. W. Ha- genberg, adjunct-directeur van de Ned. Bioscoopbond. IN HET GOEDE UUR In het Goe de Uur worden vanaf zondag de Gold- berg-variaties van Bach °P grammo foonplaten ten gehore gebracht. Er zyn twee uitvoeringen, een op clavecimbel en een op piano, die om beurten ten gehore worden gebracht. SPEKSTRAAT 5 TELEF 16061 Advertentie

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1960 | | pagina 3