Zomer en vakantie lokken
HOLLAND-FESTIVAL begint woensdag
De zorgen van kardinaal Döpfner en bisschop Dibelius
Oversp
spannen priesters en grote
druk op ouders
D
Moeder
WERELDPREMIÈRE VAN OPERA VAN HENK BADINGS
DE TOEKOMST
IS DONKER
Drie musketiers
Ballet uit Bombay
Spel van Shaw
Elisabeth
Berg
ner
Donna Diana
ijler
k
1 zum Sowjetsektor
BABYDERMErzzeaelpf
De wijsheid van
Father Brown
Ching-Ting en de
eenden
10
ZATERDAG 11 JUNI 1960
PAGINA 11
J?
w»*~
Mr\
Het was vlak voor de topconferentie. West-Berlijn redeneerde in
die dagen bijzonder realistisch en het beste wat men van het
gesprek der grote vier verwachtte, wasniets. „Als ze de
status-quo maar handhaven. God beware ons voor een afzonderlijke
„vrede" tussen Rusland en Oost-Duitsland. Als dat gebeurt, ratelt het
Ijzeren gordijn neer vlak voor de Brandenburger Tor".
Het was deze bijna profetische realiteitszin, die een hoge katho
lieke prelaat met wie wij in die dagen spraken, tot zijn commentaar
inspireerde. „Kijk", zei hij, „dat is" dus inderdaad het allerbeste wat
Mi op redelijke gronden hopen mogen: handhaving van de status-
Dat betekent echter, dat er voor de achttien miljoen inwoners
yan de Oostduitse republiek géén hoop is. Hoop voor hen betekent
immers hopen op de bevrijding van de Russen en het is ondenkbaar
"at men die zou kunnen verwezenlijken zonder wereldoorlog. Spelen
Hjet die gedachte is echter toegeven aan de waanzin. Men kan met
Alken geen lijken bevrijden".
Adifung?
Beide Burgerstede
lundfahrbahn gehören
|vbrgarten ur4 hiu-er
jcfe- rechfenStrdjenseÜ
fgehöfeiiztim1
Voor het tere
Baby-huidje
VO'*
K 0"'e
K
ste d*
wp :ja«8aK.v
«pm
Oost-Berlijn. Beelden van nieuwe kerken in Oost-Berlijn waar sinds de oorlog slechts een nieuwe kerk met de gevel
Van een gewoon huis gebouwd werd kan men niet geven. Dit is het beeld van Oost-Berlijn. Gewapende vrouwen van
militaire be drijfseenheden.
Het Holland-Festival 1960 staal
voor de deur. Het begint
woensdag a.s. met de wereld
première van Henk Badings opera
„Martin Korda D.P. Wij geven
vandaag enkele vluchtige impressies
van sommige programma-onderdelen.
De keuze, die wij Kier doen, wordt
voor een deel gekenmerkt door een
zekere subjectiviteit. Het niet vermel
de zal wellicht meer de aandacht
blijken te verdienen dan het wel ver
noemde. Men weet dit nooit met ze
kerheid tevoren te zeggen, ook al
vindt men steun in de reputatie van
voorstellingen en optredenden. Wie
over al wat het Holland-Festival te
bieden heeft nauwkeuriger ingelicht
wil worden, raadplege het officiële
programma en de binnenkort verschij
nende festivalgids.
Zeer in het kort zij nog opgemerkt,
dat de Nederlandse Opera behalve
de première van „Martin Korda D.P."
De Kerken in Oost-Duitsland
Wij moeten op dat ogenblik wellicht
Iets te gretig hebben geknikt, want hij
vervolgde: „Maar weet u wat dat be
tekent voor de kerk onverschillig of
u nu de grote Evangelische Kirche of
de in Oost-Duitsland zo veel beschei
dener Katholieke Kerk neemt? Dat be
tekent, dat hun gelovigen nu al vijftien
jaar en dat is drie jaar langer dan
de hele waanzin van Hitler, die aan
hen ook niet onopgemerkt is voorbijge
gaan leven in een vijandige wereld,
die geen middel onbeproefd laat om
Kerk en geloof uit te roeien! Welnu,
als dat al vijftien jaar duurt, en als
dan het allerbeste wat men verwachten
thag is, dat het zal voortduren, omdat
gedachten aan verandering niet anders
dan gedachten aan wereldvernietiging
kunnen zijn, dan heeft u misschien enig
'dee van de nood der Oostduitse chris
tenen. De cijfers spreken dan ook dui
delijke taal. Stelt men het aanvankelij
ke aantal leden van de Evangelische
Kirche in Oost-Duitsland op rond 15
'biljoen, dan geeft men in die kring
direct toe, dat men op het ogenblik op
liet meer dan de helft mag rekenen."
„Bent u zeker van dat cijfer?"
Die vraag komt aan als een slag
onder de gordel. Men ziet in de ogen
van zijn gesprekspartner de angst,
dat de werkelijkheid nog veel erger
is. Maar hij zwijgt. De irrationele
hoop, dat alle offers en alle inspan
ningen toch tenminste nog dat cijfer-
resultaat hebben opgeleverd, doet
hem ja-knikken. „Ja, dit cijfer moet
wel zo ongeveer juist zijn." In katho
lieke kring is men onbarmhartiger.
Men rekent dat er van de kleine drie
miljoen uit 1945 misschien nog een
derde over is. De toestand, zo zegt
men, is werkelijk onheilspellend. Wij
staan tegenover een stroom propa
ganda, zo groot, zo onuitputtelijk, zo
gevarieerd en zo altijd en overal
aanwezig, dat men zich daar in het
Westen nauwelijks een voorstelling
van maken kan. Men heeft ook nog
steeds geen idee van het systeem.
Men begrijpt nog altijd niet hoe de
dialectiek van het materialisme, die
op ons de indruk maakt van gewe
tenloze draaierij voor zijn aanhan
gers niets anders is dan een ijzeren
consequentie. Het doel heet: de voor
uitgang en de welvaart van de boe
ren- en arbeidersrepubliek. Daaraan
is alles ondergeschikt en daaraan
kan iedere maatregel worden ge
toetst. Ook de grondwet, die op het
eerste gezicht in de vrije wereld nog
met zo'n vreemde indruk maakt, is
daarop geschoeid. Wat de staat past,
is goed en het is de grote bijna iede
re weerstand uithollende kracht van
het communisme, dat de daaruit
voortvloeiende maatregelen nu eens
zacht, dan weer hard kunnen zijn.
Met ijzeren dialectische logica kan
men vandaag vermoorden dien men
gisteren gehuldigd heeft. Er zijn in
het voortreffelijke boekje „Die Ka-
tholische Kirche in Ost-Deutschland"
tal van officiële communistische
stukken gepubliceerd waarbij anti
godsdienstige maatregelen werden
aangekondigd, opgeschort, ver
zwaard, verlicht, teruggenomen en
^eer met ijzeren gestrengheid inge
voerd, al naargelang het de macht
hebbers als politiek wenselijk voor
kwam. Het is een publiek geheim,
?at op dit ogenblik nu Oost-Duits-
jand kreunt onder een golf van mis
dadige collectiveringsmaatregelen,
W1 g°K die het aantal vluchtelingen
d t recordhoogte heeft opgejaagd
^at op dit moment in de strijd tegen
Kerk weer een zekere luwte is
ingetreden. Even kan men weer
ademhalen, even is er een rustpauze
die de communistische dialectici als
hun dat uitkomt zullen weten te ge
bruiken om te bewijzen dat de ker
ken hun „grondwettelijke" vrijheden
gelaten wordt. Want inderdaad, er is
in Oost-Duitsland nog eén hiërarchie,
in Erfuhrt staat nog een seminarie
met 270 priesterstudenten en mag de
Evangelische Kirche de vroegere
staatskerk nog niet steeds haar
kerkbelasting innen, ook al moet ze
het nu zelf doen? Mag ze b.v. in
Oost-Berlijn niet nog twee straatcol
lecten per jaar houden?
Men moet de verwarrende, chaos
scheppende kracht van deze en derge
lijke gunsten, die ieder ogenblik met
een beroep op het belang van de repu
bliek kunnen worden weggenomen,
niet onderschatten. In leidinggevende
kringen van de Evangelische Kirche
gaf men ons grif toe, dat met name
bij haar door een minder sterk be
stuur en een minder sterk leergezag
daardoor ernstige crises zijn ontstaan.
Hevige interne conflicten ten aanzien
van de tolerantie hebben het kerkelijk
gezag diep ondermijnd en als het waar
is, dat er evangelische predikanten ge
weest zijn, die misleid en bedrogen, de
collectivering officieel hebben goedge
praat, dan vindt dat zijn oorzaak in
een wankelmoedigheid bij de leiding.
Deze twijfels echter en ook dat zij
gezegd worden geboren uit een diep
christelijk respect voor de menselijke
waardigheid ook als die mens een com
munist is. Wij hebben, zo zegt men in
Evangelische kring, maar één wapen.
Ons wapen is de liefde, en wat de lief
de niet verwint behoort niet aan de
christen. Leidt deze houding die nog
wordt geaccentueerd door een theolo
gisch tasten naar een juist kerkbegrip
aan de top tot minder vastberaden
heid een situatie die samenwerking
met de Katholieke Kerk vrijwel onmo
gelijk maakt aan het front in de pa
rochies nemen de Evangelische predi-
kanten een moedige houding aan. On
tegenzeglijk zijn hun moeilijkheden
aanmerkelijk groter dan die van de katho
lieke clerus. Om te beginnen leeft de
Katholieke Kerk voornamelijk in de
kleinere plattelandsgemeenten en zoals
overal is ook in Oost-Duitsland de
strijd ten plattelande anders dan in de
steden. Bovendien hebben de predikan
ten vrouw en kinderen.
Wat het betekent met zijn gezin
als outcast te moeten leven in een
communistische maatschappij en
vanuit die onmogelijke positie leiding
te moeten geven aan een kudde in
doodsnood, kan men nauwelijks onder
woorden brengen. Reeds is een der
de van alle predikantenplaatsen on
bezet (eenzelfde cijfer geldt voor de
katholieke clerus), het merendeel
der predikantenvrouwen is ernstig
overspannen en er bestaat vanuit
beide kerken voor priesters en pre
dikanten een officieel verbod om te
vluchten. „Wie er ook gaat, u moet
blijven." Als men daarnaast ziet hoe
heel het openbare leven en het ge
zinsleven door partij en staat stelsel
matig in een a-religieuze sfeer wordt
getrokken, dan verbaast het dat nog
zo vaak en zo manhaftig getuigenis
wordt afgelegd van het geloof. Nog
niet zo heel lang geleden verwonder
de men zich in Evangelische kring
in Oost-Berlijn erover, dat men vele
schriftelijke mededelingen ontving
van mensen, die officieel de Evange
lische Kerk vaarwel zegden. Eerst
later bleek, dat het allemaal katho
lieken betrof, die de partij bestreden
met haar eigen dialectische wapens.
Die listigheid, die niet fraai schijnt,
blijkt nodig. Voor de doop hebben de
communisten een „socialistische
naamgeving" ingevoerd, voor huwe-
Tussen Oost en West deze borden. Ner
gens blijkt de waanzin van de wille
keurige verdeling van Berlijn zo sterk
als in deze straat in Neuköln. De voor
tuintjes en de huizen rechts behoren tot
de Westsector. De beide trottoirs en de
weg echter zijn Sovjetzone.
Ujk en begrafenis zijn nieuwe heiden
se riten ontworpen en tegenover
plechtige communie en vormsel heeft
de partij de „Jugendweihe" gesteld.
De Katholieke Kerk heeft ten aan
zien daarvan krachtig stelling geno
men. Deelname aan de Jugendweihe
is katholieke jongeren verboden.
Toch heeft het afgelopen jaar rond
40 pet. van de katholieke jeugd aan de
Jugendweihe deelgenomen. Waarom?
De onderwijzer komt er voor thuis,
de fabriek spreekt de vader aan,
moeder krijgt haar beurt in de wijk
en de jongen, die weigert, wordt in
zijn omgeving onmogelijk gemaakt
als een kwezel en femelaar, die de
strijd der dapperen niet waard is.
Dat alles gebeurt het zij nog eens
herhaald terwijl er geen uitzicht is.
De Kerk, uit de school verdreven,
kan tegen de stroom marxistische ideo
logie nauwelijks enig verweer bieden.
Ze mag katechismus geven. Jazeker,
maar eerst twee uur na de schooltijd,
die de gehele dag duurt en alleen in
haar eigen gebouw. Haar pers is terug
gebracht tot twee zoetelijk vrome pe
riodieken („Der Tag des Herrn" en het
„Hedwigsblatt") tezamen 125.000 abon-
né's. Geen van deze bladen zou het wa
gen een herderlijke brief op te nemen,
aangezien publikatie zelfmoord zou be
tekenen. Uit alle hoge functies in staat,
partij, politie en leger worden christe-
ook voorstellingen geeft van Leos
Janaceks „Jenufa" en van Doni
zetti's Don Pasquale"; dat de Baye-
rische Staatsoper uit München be
halve Alban Bergs „Wozzeck" ook
Richard Strauss' „Capriccio" speelt.
Dat het Wiener Burgtheater in juli
een reeks voorstellingen komt geven
van Schnitzlers „Anatol", het vorig
jaar nog door de Nederlandse Co-
medie gespeeld. Wat het ballet be
treft kan men niet alleen de groep
uit Bombay zien, ook het American
Ballet Theatre, dat een soort jubi-
leumtournée door Europa maakt,
omdat het twintig jaar bestaat; ver
der het Spaans Ballet Pilar Lopez en
het Nederlands Ballet.
e drie musketiers van Alexandre Du
mas verschijnen tijdens het Hol
land-Festival op de planken. Dit
gebeurt dankzij 'n gezelschap uit een
voorstad van Lyon ,het Théatre de la Ci-
té de Villeurbaine
De troupe richt zich voor een
groot deel tot de arbeiders, de kleine
ambtenaren en scholieren. De leider er
van, Roger Planchon, komt uit de
school van Jean Vilar, die in vorige ja
ren zelf met zijn Théatre National Po
pulaire in het Holland-Festival is ver
schenen. Enige merkwaardige bijzon
derheden over het gezelschap zijn, dat
het een eigen orgaan heeft met een op
lage van 50.000 exemplaren, dat het,
met steun van de arbeiders-organisaties
een eigen Informatiecentrum op de been
houdt en dat het ten behoeve van zijn
publiek een autobusdienst onderhoudt.
Het treedt van de zomer ook op in
het Theaterfestival van Antwerpen en
in het Festival van Edinburgh. Het ver
schijnt geregeld in Parijs, onlang met
,Les ames mortes", naar de roman
„De dode zielen" van Gogol. Vorig jaar
heeft Roger Planchon in het festival van
het Théatre des Nations te Parijs de
Prix international du critique gekregen.
Speeldata zijn 23 en 24 juni in Am
sterdam, 25 en 26 juni in Den Haag.
De „little Ballet Troupe from Bom
bay", die reeds successen in Brussel
geoogst heeft (zie ons blad van 14 mei)
komt met het daar opgevoerde „Ra-
mayana" en met „Panchatantra" op
treden in het Holland-Festival, De troep
heeft zich tot taak gesteld een moderne
Indische balletstijl te creëren op de
grondslag van de dans in Indië. Shanti
Bardan, de stichter van de groep hij
is in 1954 overleden, maar zijn gezel
schap legde een eed van trouw af aan
zijn beginselen en is bij elkaar geble
ven Bardan maakte de twee grote
balletten, die zij nu hier komen dansen.
„Taferelen uit de Ramayana" was ge-
(Advertentie)
nen geweerd. Dat leidt enerzijds tot
vlucht van de toch al schaarse katho
lieke intelligentsia, anderzijds tot een
achteruitgang der katholieke bevolking
in sociologisch opzicht; een achteruit
gang met bedenkelijke consequenties.
„De Kerk der dommen" wordt inder
daad een afgescheiden gemeenschap,
waaraan figuren van maatschappelijke
betekenis niet deelnemen. Het gebrek
aan priesters en predikanten dwingt de
Kerken bovendien zelf dit aspect nog te
accentueren. De Evangelische Kerk heeft
naast haar normale academische pre
dikantenopleiding van 5 a 6 jaar een
spoedopleiding van 3 jaar moeten instel
len. Ze heeft „lektoren" moeten vor
men, mensen met een nog geringere
vooropleiding, die als lezers van klaar-
gemaakten preken zieke predikanten
kunnen vervangen.
Zo zakken in een land zonder uit
zicht de Kerken naar een niveau,
waarop zij voor een spottende wel
bewuste propaganda een gemakkelij
ke prooi schijnen.
„Moet men de Kerk in Oost-Duits
land dan als verloren beschouwen,"
hebben wij tenslotte gevraagd.
De prelaat heeft heel lang gezwe
gen. „Ik geloof in de genade," heeft
hij toen nog gezegd.
ALBERT WELLING
Ellen Vogel (Diana), Petra Laseur (Cintia) en Nienke Sikkema (Laura) in
Donna Diana.
inspireerd op het grote mythologische
epos van Indië, „Panchatantra" is
een ballet van fabeldieren. Het raam
levert het verhaal van de legendarische
koning Amr Shakti, die drie domme
zoons had. Ze weigerden ook maar iets
te leren. De koning zocht de hulp van
de wijze Pandit Visjnoe Sharma. Deze
bracht hen door middel van dierenfa
bels de kunst van verstandig leven bij.
De gerenommeerde Cyril Cusack
Company uit Dublin komt met Shaw's
eerste spel van zijn plays pleasant:
Arms and the man. Hetzelfde stuk is
hier in 1948 door Comedia gespeeld on
der de titel „De held en de soldaat".
Ank van der Moer, Guus Hermus en Han
Bentz van den Berg speelden er de
hoofdrollen in. De voorstelling deed ver
moeden, dat men Shaws bedoelingen
niet geheel had gevolgd. Bij een Iers
gezelschap zal dit wel het geval we
zen, mag men aannemen. Hoewel het
een satire is tegen een samenleving
en een denkwijze, die inmiddels door
twee wereldoorlogen zijn weggevaagd,
doet het stuk het nog altijd omdat het
zo goed in elkaar zit, de handeling ver
rassend knap gecomponeerd is en een
spitse dialoog bezit, waarin woord en
wederwoord elkaar met virtuoze gees
tigheid opvolgen Het bevat niet alleen
maatschappelijke kritiek, maar hekelt
ook het pathos van de stukken, die
een halve eeuw geleden in zwang wa
ren.
Elisabeth Bergner is, vooral tussen
beide wereldoorlogen, een gevier
de actrice geweest. In haar Ber-
Hjnse periode heeft zij een aantal rol
len gecreëerd, die haar de titel „Euro-
paeische Schauspielerin" verschaften.
In 1931 heeft zjj in Nederland o.a. Saint
Joan van Shaw gespeeld en Rosalind in
Shakespeare's As you like it. Na de
jongste oorlog is zij hier teruggeweest
met voordrachten o.a. uit het Oude Tes
tament. Nu komt zij, tijdens het Hol
land-Festival met het toneelgezelschap
„Der Grüne Wagen" uit München, dat
de Duitse vertaling speelt van een En
gels stuk, waarvan de Londense premiè
re op 14 juni a.s. zal gaan. Daar heet
dit spel van Jerome Kilty „Dear Liar",
in het Duits „Geliebte Lügner". Kilty
heeft zich geïnspireerd op de briefwis
seling tussen G. B. Shaw en de actri
ce Staila Patrick Campbell, de eerste
Elisa Doolittle, op wie Shaw, naar hij
bekende, 35 uur verliefd was geweest.
Het stuk heeft een bezetting van twee
man: tegenover Elisabeth Bergner de
acteur O. E. Hasse. Jerome Kilty voert
zelf de regie.
Voorstellingen: 20 juni Amsterdam,
21 juni Den Haag, 22 juni Amster
dam, 23 juni Den Haag.
Op de avond, dat het Holland-Festi
val in Amsterdam officieel ge
opend wordt, geeft de Nederland
se Comedie in Den Haag de eerste of
ficiële voorstelling van het Spaanse blij
spel Donna Diana van Augustin Moreto
y Cabana, zeventiende-eeuwse toneel
schrijver, beschermeling van CaJderon
en navolger van Lope de Vega. Er zijn
reeds besloten voorstellingen van gege
ven, verder is het opgespaard om de
Nederlandse Toneelmanifestatie te ver
vangen. Het is, hebben wij bij geruchte
vernomen, een heel genieteliike voor
stelling onder regie van Han Bentz van
den Berg, die zelf meespeelt, naast El
len Vogel, Petra Laseur, Ko van Dijk,
Johan Fiolet.
Opvoeringen van Donna Diana wor
den gegeven: 15 juni Den Haag, 16
juni Utrecht, 17 juni Rotterdam, 18
juni Arnhem, 19 juni Den Haag, 21
juni Hilversum, 26 en 27 juni Am
sterdam, 29 juni Deventer.
Elisabeth Bergner
West-Berlyn. Twee foto's, die een idee geven van de geslaagde moderne kerken bouw. Zij betreffen beide de St.-Canisiuskerk in Charlottenburg am Lieszensee.
Links de hoofdingang, rechts het hoofdaltaar.
In de Prismareeks van het Spectrum
is nu „De wijsheid van Father
Brown" verschenen, het tweede deel
tje van Chestertons verhalen over de
brave priester, die er ietwat onnozel en
onhandig uitziet, maar bijzonder handig
is in het doorzien van ingewikkelde
situaties. Het zijn nog altijd heel boeien
de verhalen, die men om hun humor
geamuseerd leest en die altijd een ver
rassende ontknoping hebben. Een aparte
charme ervan beleeft men bij het her
kennen van sommige bijkomende ten-
denzen er in, waarvan er sommige nog
actueel zijn gebleven.
Cyril Cusack als „the man" in Shawt
,Arms and the man".
Ching-Ting en de eenden is een Chi
nees verhaaltje voor kinderen, ver
teld door Marjorie G. Fribourg,
vertaald door Jannie Daane, met mooie
tekeningetjes van Arthur Marokvia. Het
is goed verzorgd uitgegeven bij de uit
geverij Ploegsma, die voor goede kin
derboeken een fijne neus heeft.
Het is het eenvoudige verhaaltje over
een Chinees jongetje, dat tot zijn ver
driet op de varkens van zijn vader
moet passen, alhoewel hij veel liever
met een toom eendjes op stap zou gaan,
zoals een paar van zijn oudere vriend
jes mogen doen. Hij krijgt een keer de
kans om te laten zien, of hij daar al
groot genoeg voor is, maar hij blijkt
toch nog te speels. Een kleine, kinder
lijke heldendaad bezorgt hem dan toch
het grote voorrecht, waarnaar hij zo
gehaakt heeft.
Het verhaal heeft, door een bekoor
lijke humor, waarvoor ook kleine kin
deren al gevoelig blijken, een aparte
aantrekkelijkheid, die trouwens ook
schuilt in de eigen sfeer. Een voor
beeld:
„Astublieft, hooggeëerde vader", be
delde hij, „waarom kunnen wij niet óók
een troepje eenden hebben? Ze zijn veel
aardiger dan varkens en ik zal heel
goed op ze passen".
Nadat wij dit verhaal de eerste keer
voorgelezen hadden het blijft een
geliefd nummer van het repertoire
spraken onze kleuters ons aan met
hooggeëerde vader.
