A
Duizenden reizigers Jaten zich i
in
Zweden leiden door Nils Holgersson
Nils
Holgersson
turen
O
grootste
Europa
In LACQ, bij Pau, het
aardgasbedrijf van heel
Ondergrondse gashouder
van 500 miljoen m3.
i
Stockholm is
een belevenis
FATA MORGANA IN ZUID-FRANKRIJK?
TOURISME IN HET VOETSPOOR DER LETTEREN
^ids voor Schotland
resa
L.W - Q
en sagolik
ZATERDAG 18 JUNI 1960
PAGINA 9
(Van een bijzondere correspondent)
ie kent niet het heerlijke boek „De won
derlijke avonturen van Nils Holgersson"
van de Zweedse schrijfster Selma Lager-
löf? In ieder geval heeft u er beslist wel eens over
gehoord, want het is een van de meest gelezen
boeken ter wereld en het werd uitgegeven in niet
minder dan 28 talen. Nils Holgersson was het
ondeugende jongetje uit Zuid-Zweden, dat als
straf voor zijn vele wandaden werd veranderd in
een dwerg en dat daarna op de rug van een wilde
gans werd meegenomen op een tocht langs tachtig
verschillende plaatsen en streken in geheel Zwe
den. Omdat hij zich op deze tocht zo voorbeeldig
gedroeg, kreeg hij bij zijn terugkomst in Zuid-
Zweden zijn oorspronkelijke afmetingen weer te
rug. En sindsdien leefde hij nog lang en geluk
kigDe Zweedse Staatsspoorwegen kregen
twee jaar geleden het lumineuze idee om zowel
het Zweedse publiek als ook de buitenlandse toe
risten in de gelegenheid te stellen dezelfde tocht
door Zweden te maken als de kleine Nils Holgers
son, langs tachtig verschillende plaatsen en stre
ken, van de provincie Skane in het uiterste zuiden
tot Lapland in het uiterste noorden. Dit idee,
dat vorm kreeg in de z.g. „Nils Holgersson Tour",
werd onmiddellijk zo'n groot succes, dat men be
sloot er een permanente attractie van te maken.
En zo is ook dit jaar de toerist weer in de gele
genheid voor het werkelijk luttele bedrag van 150
kronen d.i. ongeveer 110 gulden een buiten
gewoon interessante en vooral mooie tocht te
maken door een van de prachtigste en indrukwek
kendste natuurlanden van Europa.
Als men gebruik maakt van alle faciliteiten, die
het „Nils Holgersson"-biljet biedt, kan men een
afstand afleggen van niet minder dan 5800 kilo
meter en krijgt men de gelegenheid zo goed als
alle bezienswaardigheden van dit land te bezoe
ken. Gedurende de twee maanden, dat het biljet
geldig is, kan men reizen wanneer men wil, uit
stappen waar men wil of als de tijd beperkt
is direkt doorreizen naar een bepaald eind
doel. Met het „Nils Holgersson"-
biljet op zak kunt u kennis ma
ken met heel Zweden, met het
prachtige landschap, met de on
telbare meren en diepe wouden,
met de bergen en de steppen, waar
de stilte der natuur een welkome
afwisseling vormt voor een ieder,
die het geraas en het gejaag van
de grote stad moe is. U kunt ook
een indruk krijgen van de tech
nische bekwaamheid van het
Zweedse volk, van de hoge levens
standaard van de Zweden en van
hun eigenaardige zin voor na-
tuurromantiek.
för baralSOkr
BESAMfON
i/MOoes
BORDEAUX Q
LUSSAGNET
BAYONREo-'r
TÖULOUSE
van dertig jaar aardgas zal kunnen
blijven leveren. Men maakt zich niet
druk over de vraag, wat er over drie
decennia gebeuren moet met het ge
weldige industriële complex dat hier
opgebouwd werd, en dat op het ogen
blik nog steeds wordt uitgebreid.
Het aardgas van Lacq wordt ter
plaatse gebruikt voor een grote elec-
triciteitscentrale en voor een alumi-
niumfabriek. en het resterende deel
wordt, via pijpleidingen, over heel
Frankrijk verspreid. Het gaat naar in
dustrieën in Toulouse, Bordeaux,
MARSEILLE
Pijplijn voor aardgas van Lacq (doorsnon 60 cm|
naar Verbindingen mef andere landen van de Europese
Economische Gemeenschap en met Spanje
an Allert de Lange's reisgidsen
- is nu ook een gids over Schotland
?et toegevoegd. Het boekje is volgens
'«SjJebruikelijke en weloverwogen sys-
^to °Pgezet. Er zijn een aantal lange
vnde udoor het land opgesteld. De bij-
yatj^fheden langs de routes worden
evenals de afstanden, het
e *f(i ^ant>evelenswaardige hotel in een
rpt, vleugjes historie of legende,
Matf is een effectieve methode
er zjjn
om
s en waarderingen aan te ge-
aanwijzingen over hoe
Vy. "AM1 CXtA.ll VV JJ^alXlgCil U V Cl Ll\J\=
Kirto 0Versteken naar de eilanden.
S°?r tn, Is welkom omdat er over het
w a°tlawïlsten uitermate aantrekkelijke
tr^eriilno§ uiets van die aard in het
V6s Ver? s bestond. Maar de informa-
d?n^en w wel grote 8aPingen. Niets
b iaȕ$-.vermeld over het merkwaar-
tA°eeh;. e festival in Pitlochry, na-
ki*1 aft i over de vele sportfacilitei-
riln§. die'V™vissen, ski- en pony-trek-
2 toUri® talloze Schotse plaatsen aan
rt?°tste „s.1? te bieden hebben en tot de
»®kte v attracties van dit weinig ont-
fids is ,,„antl?land behoren. Deze réis-
lijders0 geschikt voor fanatieke
Flatwoningen in Mourenx-la-Neuve, de stad voor het versoneel van het aardgasbedrijf te Lacq.
Als men, met de nieuwste druk van de voortreffelijke Michelinkaart in
de hand, van Pau naar Bayonne rijdt, kan men een grote verrassing
beleven. Twintig kilometer ten westen van Pau zou, volgens de kaart,
®®n Plaats van enIgf betekenis liggen. Maar hoe komt het dan, dat men
otseling een reeks fabrieksschoorstenen, stalen torens en hoge witte ge-
ouwen ziet, die op de aanwezigheid van een enorm industrieel complex
Uiden? Een fata morgana m Zuid-Frankrijk? Dat is al te fantastisch. Maar
is het dan geen luchtspiegeling, de nuchtere werkelijkheid is zinsbegoo-
ohelend genoeg.
Men neme de Michelinkaart en men plaatse op de Route Nationale 117
TA(vfstus5ei1 Pau en Orthez een dikke punt, om er vervolgens het woord
jaar jbi^ te schrijven. Want in departement Neder-Pyreneeën is, sinds drieNantes- Lyon' Dli°n en Panjs, om
het een der belangrijkste plaatsen. Sterker nog: Lacq mag men op
van vf80'*31^' zonder overdrijving, een van de voornaamste industriecentra
latin vf6^ Frankrbk noemen. Waar in 1956 nog slechts enkele boeren hun
bewerkten, zijn nu, bij dag en nacht, in totaal twaalfhonderd mensen
an de arbeid, om de Franse economie te laten profiteren van de kostbare
energiebron die men hier in de bodem heeft ontdekt.
Het begon in 1949 met een olieboring van de „Société Nationale des Pétroles
ö'Aquitaine", een maatschappij waarvan de meerderheid der aandelen in
handen van de Franse staat is. Inderdaad werd te Lacq, op een diepte van
650 meter, olie gevonden, en men heeft deze bron sindsdien geëxploiteerd,
hïaar al spoedig bleek, dat het geen bijzonder rijke bron was, en eind 1951
besloot men dieper te boren. Toen gebeurde er iets, waardoor het nog vol
komen onbekende oord Lacq plotseling in het middelpunt van de nationale
belangstelling kwam te staan. Op 3550 meter stuitte men op een kolossaal
reservoir aardgas. De deskundigen berekenden, dat zich onder een gebied
an vijftien bij zeven kilometer een hoeveelheid aardgas bevond van niet
jbinder dan 280 miljard kubieke meter. Het was een sensationele ontdek-
flng, maar het bleek niet zo eenvoudig deze schitterende vondst ten volle
e benutten.
k]Pe technici hebben enige grote pro-
emen moeten oplossen voor zij de on-
.pfgrondse krachten konden beheer-
g b. Nooit te voren had men op zo
rtpbfe diepte aardgas gewonnen. De
h'Vk Van het gas was buitengewoon
W-,8 (670 kilo per vierkantè centime-
Ijp/ en de temperatuur bedroeg maar
s <st 140 graden Celsius. De chemi-
samenstelling was bovendien zo-
kei--',g> dat de stalen buizen die aanvan-
Uro gebruikt werden, binnen enkele
stPb geheel waren aangetast. Die laat-
moeilijkheid heeft men ondervangen
buizen te laten vervaardigen van
be!} sPeciaal metaal, en ook de andere
zwaren die aan de bedwinging van
gj .Sas verbonden waren, heeft men
Vg 'deiijk weten te elimineren. Een
a die bezwaren was, dat het gas in
Vq. bPrspronkelijke toestand niet direct
o2?? industrieel gebruik geschikt was,
koh het allerminst zuiver genoemd
Worden. Het bevatte vijftien pro-
kQ"t zwavelwaterstof en tien procent
gj''dioxide. Maar deze „verontreini-
1{ aS" heeft men ten nutte weten te ma-
onder meer door de bouw van
°htzwavelingsinrichting.
n Lacq staat nu de grootste zwa-
velfabriek ter wereld. Het ontzwa-
jaa Velmgsbedrjjf zal begin 1961 per
te5r 1,4 miljoen ton zwavel produce-
cho' Welk product vooral door Britse
VaY^sche fabrieken wordt afgenomen,
iq,,, die zwavelexport wordt in hoge
j6 ie geprofiteerd door het havenstad-
Var9ayonne, dat tot voor kort nog maar
o. Weinig betekenis was.
is ds men, in april 1957, ibegonnen
v&n t de exploitatie van het aardgas
dq? Lacq, is de productie ieder jaar
Vg'Zienlijk toegenomen. Op het einde
W. dit jaar hoopt men twintig miljoen
Vieke meter per dag te kunnen pro-
^ren. Die productie zal overigens
niet onbeperkt worden opgevoerd, want
de zuiveringsinstallaties moeten het
werk aankunnen.
Men heeft een fantastische oplossing
gevonden voor het probleem van de ge
leidelijke verwerking van het ongezui
verde gas. Het ruwe aardgas, dat men
niet onmiddellijk verwerken kan,
wordt voorlopig opgeborgen in een on
dergrondse ruimte van vijfhonderd
miljoen kubieke meter. De capaciteit
van dit reservoir staat gelijk met die
van tweeduizend conventionele gashou
ders. Te Lussagnet, 54 kilometer ten
noorden van Lacq, hebben geologen in
dertijd een laag zand en poreuze rots
ontdekt, die hermetisch omsloten is
met een dikke laag mergel. Men pompt
het ruwe aardgas, dat men voorlopig
wil opbergen, in deze zand- en rots-
laag, en men haalt het er dan later
weer uit.
In 1961, als de productie op volle
toeren is, zal Lacq het belangrijk
ste aardgasbedrijf van Europa zijn.
De jaarlijkse productie zal, vanaf vol
gend jaar, gelijkwaardig zijn aan die
van zes miljoen ton steenkool of vier
miljoen ton zware olie. Frankrijk moet
op het ogenblik nog een derde gedeel
te van de benodigde energie importe
ren, maar dit tekort zal, na december,
met ongeveer tien procent worden ver
minderd, dankzij het aardgas van Lacq.
De deskundigen hebben intussen ge
schat, dat Lacq gedurende een periode
maar enkele van de voornaamste af
nemers te noemen. Het net van pijp
leidingen dat nu in Frankrijk is aan
gelegd, wil men in de toekomst ook ge
bruiken voor de distributie van het
aardgas dat in de Sahara wordt ge
wonnen, en men wil de Franse pijp
leidingen verbinden met die van an
dere landen der Europese Economische
Gemeenschap.
In Frankrijk streeft men op het
ogenblik naar een industriële decentra
lisatie, en daarom wordt niet minder
dan veertig procent van de productie
van Lacq gereserveerd voor de ont
wikkeling van het zuid-westelijk deel
van het land, dat tot op zekere hoogte
nog een onderontwikkeld gebied is.
Met een gasmasker
Yóór men het industrieterrein van
Lacq mag bezichtigen moet men
eerst een gasmasker in ont
vangst nemen. Maar men hoeft het
ding niet op te zetten. Het is slechts
een veiligheidsmaatregel, want er be
staat een risico, dat het levensgevaar
lijke gas plotseling ergens ontsnapt.
Toen de Russische premier, Khroesj-
tsjev, onlangs een bezoek bracht aan
Lacq, moest hjj zich ook aan deze vei
ligheidsmaatregel onderwerpen.
Al die zilverkleurige metershoge
aluminium bollen; al die geel, rood en
groen geschilderde verticale en horizon
tale tanks en buizen bieden een im-
l.XMftR
Het grootste gedeelte van het Zweed
se spoorwegnet wordt bereden door
elektrische treinen, terwijl de rest
wordt gebruikt door dieseltreinen. Men
heeft dus nooit last van roet en vuil
in een Zweedse trein. De wagens zijn
uiterst comfortabel ingericht en zowel
de restauratie- als de slaapwagens zijn
voorzien van airconditioning, elektri
sche contacten voor scheerapparaten,
warm en koud stromend water ook
's morgens vroeg, in tegenstelling met
slaapwagens in vele andere landen
en vele andere prettige voorzieningen.
met Skane. Hier is het landschap ruw,
rotsig en dikwijls indrukwekkend met
zijn bossen en meren. In Sm&land lig
gen o.a. de beroemde glasfabrieken van
Orrefors en Kosta, en Stenbrohult is
de geboorteplaats van de ook in ons
land zo bekende 18de-eeuwse botanist
Carl von Linné.
Beschikt men over veel tijd, dan
loont het beslist de moeite vanuit Kal-
mar in Smaland een tocht te maken
Het Nils Holgersson biljet is geldig in
alle soorten treinen zowel lokale als
snel- en express-treinen zodat men
nergens een toeslag hoeft te betalen.
Men kan de reis beginnen in elke ge
wenste stad, als men vervolgens maar
doorreist in dezelfde richting en een
bepaald traject dus niet twee maal af
legt.
Gezicht van een heuvel by Lacq op Mourenx-la-Neuve. Drie jaar geleden was dit nog bouwland en bos.
aten we eens aannemen, dat u
via uw reisbureau in Nederland
een Nils Holgersson-biljet heeft
gekocht. Wat kunt u daarmee doen?
Nu, u neemt de Holland-Scandinavië-
express of de Noord-express vanuit Rot
terdam of Utrecht en na een dag rei
zen bent u dan in Malmö. Daar gaat u
eerst een nachtje slapen om de volgen
de dag op uw gemak kennis te maken
met de verschillende interessante be
zienswaardigheden van deze half-Scan-
dinavische, half-continentale stad Wr
nemen aan, dat u in het bezit bent
van een goede reisgids, die tegenwoor
dig ook in het Nederlands verkrijgbaar
is en die iedere boekhandelaar u kan
leveren. Op de derde dag kunt u dan
de route van Nils Holgersson gaan vol
gen. Hoe lang u in de verschillende
streken en steden wilt blijven, hangt
van uw tijd af, terwijl ook uw porte-
monnaie natuurlijk een woordje mee
spreekt.
In de Zuid-Zweedse provincie Sk&ne
die betrekkelijk plat is en die vanwege
haar vruchtbare bodem „de graan
schuur van Zweden" wordt genoemd,
kan men tegen een geringe toeslag een
speciale rondtrip maken van tien dagen
lang, waarbij men een uitstekend beeld
krijgt van de diverse aspecten van dit
landschap met zijn vele oude kastelen,
zijn prachtige boerderijen en zijn bos-
omzoomde akkers. Vanuit Sk&ne reist
men het beste naar Blekinge. het land
langs de zuidoostkust van Zweden,
waar talrijke boomgaarden en bloem
kwekerijen het landschap de naam heb
ben verschaft van „Zwedens grootste
tuin". Vervolgens bereiken we Sma
land, dat een scherp contrast vormt
naar de Oostzee-eilanden öland en
Gotland. Op laatstgenoemd eiland
ligt de oude Hansa-stad Visby de
stad van rozen en ruïnes.
p weg naar de hoofdstad Stock
holm passeert men enkele van
Zwedens grootste industriecen
tra, waaronder Norrköping, dat zijn
ontwikkeling heeft te danken aan de
17de-eeuwse Nederlandse zakenmtn-in-
dustrieel Louis de Geer. Onderweg pas
seert men ook het beroemde Göte-ka-
naal. In het Malarmeer ligt het eiland
Birka, waar Zwedens eerste christen
kerkje werd gebouwd in de 12de eeuw.
Stockholm is een belevenis. Met haar
prachtige gebouwen, gelegen aan het
blinkende water van het Malarmeer,
met haar fraaie stadhuis en haar fan
tastische bruggen verdient deze stad
inderdaad wel de uitstekende reputatie,
die zq overal in de wereld geniet. Hier
moet u beslist niet korter blijven dan
drie, vier dagen. Geniet er van de pit
toreske „Oude Stad", van de wonder
baarlijke schereneilanden, van de
prachtige bossen en meren in de om
geving. Geniet er van een prachtige
opera-voorstelling of van een avond in
het openlucht - amusementscentrum op
Skansen.
De volgende halte ligt in de oude
universiteitsstad Uppsala met haar
„kungshögar" de koningsgraven uit
de tijd der Noormannen. Verder langs
de kust naar het noorden liggen aan de
mondingen van de talrijke „alven"
de grote houtzagerijen en de enorme
havens, vanwaar het Zweedse hout
wordt verscheept naar vele landen over
de gehele wereld.
Lapland is het land van de midder
nachtzon, die er tijdens de zomerwe
ken bijna ononderbroken schijnt en die
in de natuur een waar feest veroor
zaakt van kleuren en geuren. Hier ligt
ook de Kebnekaise, Zwedens hoogste
berg (2123 m.), die als het ware zijn
schaduw werpt over het grote ijzererts-
centrum van Kiruna, wat betreft opper
vlakte de grootste stad ter wereld.
Terug naar het zuiden gaat de reis
langs de „Inlandsbana", de spoorlijn
door het binnenland. Dwars door de
dunbevolkte en bergachtige provincies
Jamtlanden Harjedalen bereiken we
Dalarna, de provincie van de oude kle
derdrachten, van de speellieden, van
de primitieve religieuze muurschilde
ringen, van de Midzomerfeesten en
van de vele andere oude tradities.
In Varmland, verder naar het zui
den, woonde op het buitengoed Roth-
neros bij het sprookjesachtige Fry-
kenmeer de schrijfster van onze reis,
Selma Lagerlöf. Vooral in deze om
geving zult u kennis kunnen maken
met de typisch Zweedse natuurro-
mantiek en zult u ook beter begrij
pen, dat Selma Lagerlöf wel roman
tisch moest schrijven.
Schitterend is de natuur in Dalarna, de provincie van de oude romantische tradi
ties en.van de houtwinning.
posante aanblik. Het meest indrukwek
kend voor de leek, die van al die
installaties niet veel begrijpt, zijn ech
ter de enorme verblindend gele bergen
zwavel, waarvan een graafmachine nu
en dan een hap neemt om er een
open treinwagen mee te vullen. De
zwavellucht komt u al op een afstand
tegemoet, en het zwavelpoeder ver
stuift in de wind.
Op enkele kilometers van Lacq toont
men u waar de werkers van dit be
drijf met hun gezinnen gehuisvest zijn.
Naast het oude gehucht Mourenx, dat
slechts enkele honderden inwoners tel
de, is, in drie jaar tijds, een hele nieu
we stad gebouwd met duizenden flat
woningen en bungalows. Mourenx-la-
Neuve, zoals deze „boom town" ge
noemd wordt, heeft al meer dan hon
derd miljoen gulden gekost, en de uit
breiding wordt nog steeds voortgezet.
Volgend jaar krijgt de stad een eigen
middelbare school en een hotel. Van
het restaurant op de bovenste étage
zal men een prachtig uitzicht hebben op
de Pyreneeën.
Men kan er van overtuigd zijn, dat
de nieuwe druk van de Michelinkaart
van zuid-west Frankrijk Lacq niet on
vermeld zal laten.
HANS BRONKHORST
In Varmland bij het sprookjesachtige Frykenmeer staat het buitengoed Rothneros, waar Selma Lagerlöf heeft gewoond,
de schrijfster van „De wonderlijke avonturen van Nils Holgersson". Dit boek heeft het patroon geleverd voor de „Nils
Holgersson"-tochten van de Zweedse staatsspoorwegen. Rothneros heeft overigens model gestaan voor het buitengoed
Ekeby uit Selma Lagerlöfs eerste roman „Gösta Berling".
