Superduikboten met Polarisraketten:
Mens mindere van techniek aan boord
van Amerikaanse onderwaterkruisers
Kunstwerken geïnspireerd
op de H. EUCHARISTIE
Eenheid van geloofsovertuiging
B
Prins opent vliegervijfkamp
Mens 'n zwak element
Onoverzienbare
consequenties
Revolutionaire
ontwikkeling
En de Russen....?
Superieure combinatie
MAANDAG 8 AUGUSTUS 1960 PAGINA 6
KOMENDE HERFST zullen twee Amerikaanse duikboten, die
kat ideaal van Jules Verne's „Nautilus" zo mogelijk nog over-
Heffen offirieel hun proefvaarten beëindigen en aan de vloot 1
der V. S. worden toegevoegd. De „George W ashington" en de |L,
W 1
„Patrick Henry" zijn de voorlopers van een eskader slagschepen- 8
•nder.water, die thans op de Amerikaanse werven op stapel staat.
En het is niet uitgesloten, da de ervaringen, die met deze enorme
leviathans worden opgedaan op langere termijn zullen leiden
tot een totale omwenteling in de geschiedenis van de zeevaart, p
Voor het ogenblik echter zijn de „George Washington" en de
|j „Patrick Henry" het Amerikaanse antwoord op de Russische
I uitdaging aan de wereld. Bewapend met de onlangs voor operatio
neel gebruik gereed gekomen Polaris-raketten, die onder water
kunnen worden gelanceerd, verschaffen zij het arsenaal van de
vrije wereld een machtig wapen, dat opweegt tegen de Russische
raket-suprematie van het ogenblik en tevens hoe paradoxaal
dit ook lijkt een misschien beslissende stoot kan geven voor
het hervatten der thans vastgelopen ontwapeningsbesprekingen.
komende herfst zal de „George W ashinglon' A me, a s eerste onderwaterkruiser aan de vloot worden
toege voegd.
Polar is-tweetrapsraket kort na de
lancering. Het projectiel is onder
water afgevuurd. Omringd door
schuimende watermassa's springt
gens eenduikboot op 30 meter sch'p n0?. btlere kansfn dan. de J?a"d5js:
Deze enorme superduikboten
zijn er op gebouwd het grootste
deel van hun leven op grote diepte
door te brengen. De romp is drup
pelvormig, waardoor minder weer
stand van de omringende water-
juiste topsnelheid is uiteraard ge
heim, maar wel is bekend, dat zij
sneller kunnen varen dan 30 kno
pen en dat is aanzienlijk sneller
dan de vaart van een torpedojager
dervindt.
zee-oppervlak uit.
-j-v L LPS» JSi
Totaal nieuw wapen voor het
arsenaal van de vrije wereld
Verrijkingen tussen conventionele
duikboten en schepen van het type als
de „George Washington" en „Patrick
Henry" gaan even mank als die tussen
een wastobbe en een oceaanstomer. Zelfs
de modernste duikboten uit de tweede
wereldoorlog waren nog gedwongen lan
gere tijd aan het iee-oppervlak dan on
der water te varen. De zuurstofvoorraad
moest immers op gezette tijden worden
ververst, terwijl ook het opladen van de
batterijen, die de energie voor de voort
stuwing onder water leverden, aan de
oppervlakte moest gebeuren.
Deze noodzaak om boven water te
komen was de kwetsbare Achilleshiel
van de conventionele duikboten hetgeen
vooral aan het einde van de tweede we
reldoorlog, toen de opsporings- en be
strijdingsmiddelen geperfectioneerd wa
ren ook wel duidelijk gebleken is. Op het
ogenblik met de verdere vervolmaking
van het anti-duikbootwapen zou het op
duiken van een conventionele onderzeeër
in vijandelijke wateren 'praktisch gelijk
staan met zelfmoord.
Maar ook onder water waren de conven
tionele duikboten weliswaar vernuftig ge
construeerde, maar desalniettemin vrij
primitieve wapens. De snelheid onder
water was zeer beperkt, zodat bijvoor
beeld een snel schip als de Queen Mary"
tijdens de oorlog zonder een*begeleidend
convooi marineschepen vrij op de oceaan
koe kruisen Het beste wat een duik
bootcommandant kon doen was op de
aonvooiroutes op de loer liggen en
kopen, dat hij een niet al te snel schip
voor de lenzen van zijn periscoop zou
krijgen. En zelfs dan was het nog een
gok of de torpedo niet voor, achter of
en der de prooi door zou schieten In het
begin van de afgelopen oorlog boekten de
Duitsers met deze methode nog grote
successen, maar de toepassing van radar
«o sonar (waarmee het geluid van de
schroeven ontdekt kon worden) en de
algen en wieren in het oceaanwater een
voedzame, vitaminenrijke en naar de
kenners beweren zelfs smakelijke kost
bereiden.
De mens is eigenlijk het enige zwak
ke element in deze wonderwereld van
technisch vernuft. Hij is er namelijk
lichamelijk noch geestelijk tegen opge
wassen al te lange perioden opgesloten
te zijn in de besloten ruimte van een
duikboot, al is die ook nog zo groot
en zoals de „George Washington"
voorzien van radio- en filmappara
tuur, een koffiebar en zelfs een gym-
nastieklokaaltje. Bij de Amerikaanse
marine neeft men dit probleem, dat
straks bij de ruimtevaart een nog veel
grotere rol zal spelen, moeten oplos
sen door voor iedere boot twee beman
ningen te trainen, die elkaar regelma
tig om de 2 a 3 maanden zullen aflos
sen.
Eén moeilijkheid bleef nog onbespro
ken: de navigatie. Maar ook deze is
inmiddels geen probleem meer. Met
een nieuw type periscoop heeft de com
mandant aan één ster genoeg om nauw-
j keurig zijn positie te bepalen. Hij be
hoeft daarvoor slechts 3 tot 5 seconden
te stijgen tot periscoopdiepte Wordt het
zicht belemmerd door mist of wolken,
dan kan hij, zij het iets moeilijker, na
vigeren met behulp van een radio-sextant.
Wanneer de Amerikanen over enkele
jaren hun program hebben voltooid om
positiebepaling in een ogenblik mogelijk
te maken met behulp van een net van
navigatie-kunstmanen, kan een elektro
nisch brein zelfs èl het werk van de
navigator overnemen.
Het 's nog niet te overzien welke con-
sequenties de ontwikkeling van het duik-
massa S wordt ondervonden. De j bootwezen zal hebben voor de normale
handelsvaart Lang voor de oorlog heb
ben de Duitsers en de Japanners al ge-
experlmenteerd met grote handels-
onderzeeërs. Deze experimenten zijn ech
ter mislukt omdat bij de toenmalige
stand der techniek geen enkel wezenlijk
voordeel op het traditionele oppervlakte
schip bewezen kon worden. Ook op het
x--j ij i - ogenblik heeft het, eventueel door
tijdens hoge golfslag, waar oven- j atoomkracht voortbewogen oppervlakte-
6 r onderzecer. Maar op lange termen? Het
diepte niet de minste last van on- is in ieder geval heel wat prettiger voor
toenemende kracht van de geallieerde
vloot maakten het uitvaren van de U-
boten een steeds hachelijker onderne
ming
Met de ontwikkeling van de atoomduik
boten „Nautilus" en „Skate", meer te
danken aan het koppige doorzetten van
de eenvoudige zee-officier Rickover dan
aan de vooruitziende blik van de Ameri
kaanse admiraliteit, is de revolutionaire
ontwkkeling van het duikbootwapen fei
telijk begonnen. Door de toepassing van
de atoomkracht als energiebron is de
actie-radius van deze schepen vrijwel al
leen beperkt door het feit, dat de be
manning moet eten om in leven te blij
ven, en dus zo nu en dan verse voedsel
voorraden aan boord genomen moeten
worden. Schepen van het type „Nauti
lus" en „Skate" kunnen ianger en dieper
duiken dan welke conventionele duikboot
ook Aangezien de atoomreactor geen
zuurstof nodig heeft, werd ook het zuur
stof probleem goeddeels opgelost. Maar
met dit al blijven het duikboten, die zich,
om hun torpedo's te lanceren, in de
buurt van de met talrijke bestrijdings
middelen uitgeruste vijand moeten be
geven Uit de ervaringen opgedaan met
„Nautilus", „Skate" en de experimentele
duikboot „Albacore", die een volkomen
andere vormgeving had dan de normale
duikboot, zijn de „George Washington" en
„Patrick Henry" geboren.
waarvan de atoomlading groot genoeg is
om een middelgrote stad volledig te ver
nietigen.
De combinatie superduikboot-Polaris-
raket is een machtig wapen. Onontdekt
kan de duikboot tot vlak onder de vijan
delijke kust sluipen. Een mechanisch
brein controleert voortdurend de koers
en de afstand tot het doel en brengt de
gegevens over naar het richtmechanisme
in de raket. Wanneer de commandant het
moment om te vuren aangebroken acht,
laat hij zijn duikboot ver beneden pe-
j riscoopdiepte zweven. Een druk op de
i knop en de Polaris-raket schiet door
j een lading samengeperste lucht aange-
dreven vertikaal omhoog naar de opper
vlakte, waar de raketmotor automatisch
I start om het monster feilloos op het
j doel. 1200 mijl verder, te richten.
Onmiddellijk nadat de raket gelan
ceerd is, kan de duikboot de benen ne
mer, en zich verliezen in de diepten van
de oceaan, voordat de vijand weet door
welke ramp hij getroffen is. Eén duik-
i boot. 16 raketten: 16 steden
Volgens de laatste berichten beschikken
I ook de Russen over raketten, die onder
water afgevuurd kunnen worden. In Ame
rikaanse kringen zijn deze berichten, af
komstig van de opperbevelhebber der
Russische zeestrijdkrachten, admiraal
A G Golovko, met een sceptisch schou-
derophalen ontvangen. Zelfs al zouden
de Russen beschikken over raketten van
j het type Polaris, zo redeneert men daar,
dan onbreekt het hen nog aan duikbo
ten van het type „George Washington".
Het enige Russische schip met atoom-
j voortstuwing is immers de ijsbreker
„Lenin".
Men realiseert zich intussen in de
Verenigde Staten wel, dat de achter
stand yan de Russen op dit terrein slechts
tijdelijk zal zijn. Daarmee zijn alle tot
I dusver geldende theorieën inzake verdedi-
ging tegen een atoomaanval, gebaseerd op
radarketens, wier waarschuwing onge
veer een kwartier tijd Iaat voor het on-
dementen van een tegenactie, binnenkort
alleen nog maar van belang voor de
prullemand. De onderzeebootvloten kun
nen immers, lang nadat aan de opper
vlakte de stijd gestreden schijnt, vernie
tigende slagen toebrengen.
En dij tenslotte zal wellicht de ont
wapeningsonderhandelaars tot denken
dwingen. Want met de komst der super
duikboten en hun bewapening is werke
lijk het laatste woord gesproken over de
totale vernietiging welke een toekomsti
ge oorlog zal meebrengen, een oorlog
waarin geen overwinnaars doch slechts
overwonnenen zullen zijn. Het klinkt pa
radoxaal, maar het is dus niet onmoge
lijk, dat de ontwikkeling der superduik
boten een beslissende stap zal zijn op de
weg naar de wereldvrede.
Het Laatste Avondmaal van Dirk Bouts.
het medeleven met het inter
nationaal Eucharistisch congres
te München gaan de gedachten
als vanzelfsprekend uit naar de vraag,
welke plaats de christelijke kunste
naar door de eeuwen heen heeft inge
nomen bij h.et uitbeelden van dit groots
mysterie. Wanneer men de overvloed
aan materiaal op dit gebied slechts
vluchtig overziet, dan geraakt men
reeds onder de indruk van de rijkdom,
de krachtige eenheid en algemeenheid
van geloof die onder miljoenen chris
tenen gedurende eeuwen leeft.
In dit beperkt bestek behoeven wij
slechts de wonderbare vis te noemen,
i de korf met broden en de Eucharisti
sche maaltijden uit de dagen der chris
tenvervolgingen uitgebeeld in de cata
comben. Symboliek van diep geeste
lijk gehalte, afleesbaar van inscripties.
Daarnaast komen de voorafbeeldingen
De 80 tot 100 man bemanning is ver
deeld over 3 dekken met ruime stahoog-
te; reeds zijn nog grotere schepen met
vier en meer dekken ontworpen. Langs
chemische weg wordt de giftige kool-
dioxyde uit de lucht verwijderd. De
eigen zuurstofvoorraad is groot genoeg
om de bemanning een maand lang in
leven te houden, maar bovendien be
schikken de „George Washington" en de
„Patrick Henry" over een apparatuur
om zuurstof aan het zeewater te ont
trekken. In feite zouden deze schepen al
leen door het opraken van de voedsel
voorraden gedwongen kunnen worden
de raket metershoog hoven het j aan de oppervlakte te komen Maar
look het voedselprobleem is niet onoplos-
baar meer sinds men in staat i» uit
passagiers, bemanning en lading om op
dertig meter diepte in rechte lijn op
de haven aan te koersen dan aan de
oppervlakte tegen een woedende or
kaan op te boksen. En wat te denken van
een korte route onder de Noordpool door?
De „George Washington" en de „Pa
trick Henry" en de vloot thans op stapel
staande superduikboten zijn intussen voor
een ander doel bestemd: de vernietiging
van de vijand. En ook daarvoor zijn zij
superieur uitgerust nu de befaamde Po-
laris-raket, die onder water kan worden
afgevuurd voor operationeel gebruik ge
reed is. De „George Washington" kan 16
van dergelijke raketten meevoeren, die
een actieradius hebben van 1200 mijl en
Prins Bernhard heeft zaterdag op de Koninklijke Militaire Academie te Breda
de internationale vliegervijfkamp geopend. Op de foto ziet men de prins tijdens
zijn toespraak tot de deelnemende militairen.
voor, zoals de vermenigvuldiging der
broden, het offer van Abraham, het
offer van Melchisedech, die wij niet al
leen op sarcofagen, maar tot in de late
middeleeuwen terugvinden. Gedurende
eeuwen zal echter het Laatste Avond
maal, het historisch gebeuren bij ver
re de voorrang krijgen, waarnaast dan
nog voorstellingen van de H. Mis, zo
als het opheffen van de H. Hostie van
Andrea Pisano het tijdeloos gebeuren
accentueren.
Zeer schoon zijn ook de voorstellin
gen, waarbij Christus zelf de H. Com
munie uitreikt aan de apostelen, zoals
bij Fra Angelico en Justus van Gent.
De eerste is van een innigheid, die
voorzover het de kunstenaar betreft
alleen verklaard wordt door zijn con
templatief leven.
Bij het wentelen der tijden erva
ren wjj het Lam Gods te Gent van
de Gebrs. van Eyck en Rafaëls'
Disputa als monumentale synthesen,
onvoorstelbaar rijk aan geestelijke
inhoud. Nu op heden de oecumeni
sche gedachte algemeen belangstel
ling geniet lijkt het aantrekkelijk
beide werken nader te vergelijken,
omdat ook de volksaard hierbij on
getwijfeld zijn sporen heeft nagela
ten, maar de eenheid van geloofs
overtuiging krachtig en universeel
is.
Het Lam Gods
Van Eyck beeldt hemel en aarde uit
door recht boven elkander te plaatsen
de levensbron, symbool van de gena
den van doopsel en Eucharistie, het
offerlam op het altaar, wiens bloed in
de kelk stort voor alle tijden verzoe
nend den hemelsen Vader en boven
God zetelend met de tiaar op het hoofd
en de koningskroon aan de voeten. Men
schouwt dus van de nieuwe aarde als
het ware recht naar de hemel, waar
God gezeten is middeleeuws ge
dacht in groot formaat tussen de
H. Maagd en St. Joannes de Doper.
Alle volkeren zijn geschaard rond de
levensbron en hebben deel aan het
bloed van het Lam. Niet alleen de
profeten, de apostelen, de maagden en
de martelaren zijn tegenwoordig, maar
ook de christenridders, de rechters,
de kluizenaars en de pelgrims om
Gods wil.
Rijk aan een uiterste kleur- en licht
gevoeligheid, meesterlijk in het uitbeel
den van details heeft de compositie
zeker niet de grootse allure, vormelijk
gesproken, van Rafaël. Zij is stijver,
strakker gebonden, nuchterder zo men
wil, niet minder doordacht en door
drenkt van diepe eerbied voor de ge
loofsgeheimen. Nederlands van top tot
teen in dezelfde ernstige trant als het
Laatste Avondmaal van Dirk Bouts in
de St. Pieterskerk te Leuven. Deze
laatste omgeeft daarenboven het his
torisch gebeuren met voorafbeeldingen
uit het Oude Testament. Ook Bouts
geeft de apostelen weer in die typisch
ingetogen 'Nederlandse aard, niet uit
bundig, maar innerlijk bewogen, rus
tig, eerlijk, godvruchtig, op het nuch
tere af, alsof z\j leven naar de geest
van de moderne devoten.
Rafaël daartegenover, die een kleine
honderd jaar later in het Vaticaan zijn
Disputa als presco aanbrengt doet dit
met de geniale greep van de renais-
sancemeester op geheel andere wijze.
Als Italiaan kent hij het elegante ge
baar de sierlijkheid van vorm en com
positie. In e.en grootse synthese omvat
hij hemel en aarde, die verbonden zijn
door de monstrans op het altaar. In
de hemel zetelt de Vader, Christus tus
sen Maria en Johannes de Doper en
de duif van de H. Geest. Allen zijn zo
geplaatst, dat zij duidelijk de aarde
beïnvloeden. De Vader zegent, Christus
spreidt medelijdend Zijn handen uit en
toont de wonden van Zijn offer, de
duif zendt boven de monstrans stralen
uit over allen, die deelnemen aan de
Eucharistie. In de hemel zetelen bo
ven de wolken apostelen, heiligen en
figuren uit het Oude Testament, zoals
Adam en Mozes. Rond de H. Geest
dragen putti de geopende Evangelie
boeken. Om het altaar zetelen de vier
grote kerkvaders S. Gregorius, Augus-
tinus, Ambrosius en Hieronymus. Ook
van de overige figuren binnen de groep
op aarde meent men meerderen te kun
nen herkennen, zoals Dante en Bona-
ventura. Alle figuren op aarde zijn zo
geplaatst, dat zij door gebaar of hou
ding een levendige eenheid vormen in
gedachtenwereld, maar ook in compo
sitie. De meesterlijke wijze waarop
soms een enkele handhouding, het wij.
zen, staan of buigen zijn uitgedrukt
versterkt telkens de indruk van een
heid en algemeenheid. Moge dit slechts
een kunstgreep worden genoemd, dan
bedenke men, dat ook de gehele com
positie het neigen van de hemel naar
de aarde, maar ook het stijgen van de
aarde naar de hemel uitdrukt. De gro
te centrale verbindingspunten zijn Chris
tus in de hemel en Christus op aarde.
Zijn offer gedragen door de H. Drievul
digheid. Bij deze levendige, maar toch
kunstig gebonden beweeglijkheid denkt
men onwillekeurig terug aan een tekst
van Gezelle:
Buigt onkundigen, buigt geleerden
Buigt vernederden, buigt vereer
den;
God is daar!
Er zijn meermalen schrijvers ge
weest, die van mening waren, dat Ra
faël zjjn grondgedachte voor de com
positie uit bekendheid met Van Eyck's
meesterwerk kan hebben geput. Hoe dit
ook zij het zijn de grondgedachten van
de ene Moederkrk.
Hoewel in later tijden de traditio
nele voorstellingen, zoals het
Laatste Avondmaal, de H. Mis,
de processie (men denke aan Derkin-
deren) nieuwe vertolkingen vinden, is
het opvallend, dat ook zeer mooie
nieuwe motieven opkomen, die deels
van individuele aard zijn. Wij denken
dan aan de laatste H. Communie van
St. Hieronymus door Dominicino en
van Botticelli. Van Rubens kennen wij
St. Franciscus, die stervend, van alles
onthecht, de teerspijze ontvangt. Hoe
indrukwekkend deze werken ook zijn,
zij blijven toch meer in de sfeer van
het individuele beleven van Christus.
Zij lijken exemplarisch voor de gelovi
gen en zijn meer pastoraal, dan syn
thetisch op te vatten.
Wfl deden hiermede een greep uit
de veelvuldigheid der motieven, waar
mede de Eucharistie door de grootste
kunstenaars werd uitgebeeld. Daar
naast kennen wij de Gregoriusmis. de
Emmaüsgangers, de laatste H. Com
munie van de H. Maagd en veel andere
motieven.
Men vraagt zich soms verwonderd
af of aan deze geesteshouding van de
kunstenaars der eeuwen voldoende aan
dacht wordt besteed, niet zozeer als
uitingen van schilderkunstig kunnen,
dan wel als expressies van geestelijke
en meermalen zeer devote visie. Niet
alleen het woord, ook het beeld werkt
bevruchtend. Wij mogen daar niet ach
teloos aan voorbijgaan op gevaar af,
dat ons gemoedsleven te technisch ra
tionalistisch wordt en te weinig ge
neigd naar de geestelijke schoonheid,
naar het biddend schouwen. Niet al
leen de ikonen, ook meesters als Ra
faël, van Eyck en Rogier van der Wey-
den kunnen ons met zovee! aandrang
daartoe leiden. Onze geestelijke aan
dacht wordt veredeld niet alleen door
de letteren, maar ook door de christe
lijke beeldende kunst, die de eeuwen
ons als een kostbare schat hebben na
gelaten. Het kan ons helpen om aan
het verlangen van kardinaal Wendel,
geuit op het Eucharistisch Congres te
München, tegemoet te komen om een
meer spiritualistische levenshouding op
te bouwen in een vermaterialiseerde
wereld.
Dr. K. SMITS.
