Amerikaanse Miss Rheingold is het
grote voorbeeld van de Missen-rage
Was ik maar Miss
denkt mevrouw
Een dorp9 dat v zichzelf ontdekt
KWESTIES, ALLEMAAL KWESTIES
De mooie kleindochters
Van Mina Kruseman als
onverborgen verleidsters
Dominee is niet in de
beerput geduwd
Boeiende historie van
de Jezuïetenorde
ZATERDAG 15 OKTOBER 1960
PAGINA 9
O, had Mina Kruseman het
mogen beleven! Had zij nog
mogen aanschouwen hoe na
honderd jaar fanfaronnerende
vrouwenemancipatie, suffraget
tes en Pankhurstgirls thans haar
kleindochters naar de geest de
gereld met een betoverende glim-
a"Ueui- voetjes spreiden.
6e gaan getooid tnet de titel van
MlSS, fee of koningin. Zij zijn ach
ter borduurwerkje en keukenge
rei vandaan gesleept en overal
Waar iets te doen is, zetelen zij
op de troon aller aandacht. Als
gastvrouwen vertegenwoordigen
zij kapitaalkrachtige belangen
groepen, als ambassadrices rei
zen zij de wereld door en als
tators schikken zij alles naar hun
lieve hand. Bewonder ze en pas
°P hun nylons, dan zal hun han
?acht blijken. Hun heerschappij
ooit begonnen toen een goua-
j^ingd manspersoon een riant
Vp aniebureau kwam binnenstui-
h. Zonder de aangeboden si-
ri^r wachten, gromde hij:
mot een stunt." Dan zijn die
Van de reclame niet zo dat ze be
langstellend informeren: „Waar
om mot dat nou zo nodig?" Neen,
ze vragen wat hij te verkopen
heeft. IJzersterke potloodslijpers,
dat weet u toch! „Mooi", zeggen
die van de reclame, „dan krijgt
h een Miss Punt." Miss Punt be
woog sindsdien eenieder tot het
aanschaffen van de ijzersterke
Potloodslijpers. Zij maakte de fa
briek machtig, veroverde export
markten en liet het aan de heren
achter haar bevallige rug over de
deviezen op te stapelen. Vele Mis
sen zijn met hun naaldhakjes in
het voetspoor van Miss Punt ge
dipt. De tempel van de groot
machtige Mercurius is gaandeweg
mtgebreid en de Missen zijn er
de pijlers, de kariatiden van ge
worden.
Wat is er toch aan de hand met West er-
haar. Dat is de vraag, die een goed
deel van ons lieve vaderland zieh in
deze dagen heeft gesteld. De tunnelplannen
van Amsterdam, de politiesalarissen en zelfs
de escapade van Khroesjtsjev in de States
zijn een tikje op de achtergrond geraakt ten
faveure van Westerhaar. Dit was al zo vóór
iemand wist waar Westerhaar eigenlijk ligt.
Want in Westerhaar was een dominee in de
beerput geduwd en dat ietwat onwelrieken
de feit was wel van die aard dat het op een
gegeven moment meer aandacht trok dan
een vergadering van de Assemblée. En Ne
derland praatte er dus over. Ten onrechte,
want er is in Westerhaar in het geheel geen
dominee tijdelijk bedreigd, laat staan in een
precaire situatie gebracht als boven om
schreven. De dominee heeft wel eens in Wes
terhaar naar een brand staan kijken en bij
die gelegenheid een onberaden stap achter
waarts gedaan, zodat hij ongelukkigerwijs in
een mestvaalt terecht kwam. Maar niemand
heeft hem er in geduwd, integendeel, de om
standers hebben hem geholpen. Dat zegt
iedereen en dat zegt ook de dominee zelve.
Wij, u en ik, hebben toch altijd nog de Amerikaanse
verkiezingen om over te praten?
- -
S&xSifc:
een langgerekt, lintvormig veendorp.
Miss Tulipdie grote reizen muakt voor het bloembollenwezen
De mensheid moet iets van een vee
koopman in zich hebben. Wij gaan keu
rend de markt rond, zoeken onze favo
riete koe, kjjken onder en boven hoe die
op de poten staat, schatten het gewicht
van het vlees, nadat wij tevreden ge
constateerd hebben dat het op de goede
plaatsen zit. Deze primitieve eigen
schap zal wel ten grondslag liggen aan
het barbarisme van de schoonheidswed-
strijden, die omstreeks de eeuwwisseling
voor het eerst in Amerika werden ge
houden. Met het oog van een veekoop-
™5. sP?urde men tussen de tiendui-
i?gezonden foto's naar de fa-
en Werd gauw een echte markt
en h- olt de prp'skoeien naar theater
Neoi-; °i5oop' Margaretha Frey, Pola
vfgn. Greta Garbo, Mistinguett" „met
ae mooiste benen ter wereld", hun ion-
Snnh! zuTsters a's Gina Lollobrigida,
Sophia Loren, Anita Ekberg en vel»
anderen, _ze droegen hun badpak van
goudlamé (zo heet dat toch?) nog om
de leden. De jaarmarkt werd week
markt en zo menigvuldig waren de na
tionale Missen, de Benelux-Missen
Europa-Missen, Oriënt-Missen Miami
Beach-Missen, World-Missen en Univer-
se-Missen, dat men ze ander emplooi
moest aanbieden.
Toen bleek dat Mina Kruseman niet
voor niets haar luidruchtig bestaan had
o-eleid. De dames waren broodnodig
om tournées voor modehuizen te ma
ken fotomodel te spelen, auto te rijden
in een concours d elegance. De onver-
horeen verleiders waren ontdekt. Dat
ving in ons land heel voorzichtigjes
ïLn „nor de oorlog, met een mar-
M?inp meisje Ze heeft nu pukkeltjes.
En in diezelfde tijd, als onze zegslie-
En in uiezei herinneren, presen-
den het zich goed^ner Ede met een
teerde de V.V7ipn'" een
„Komt dat zien, komt da hertstic
heidekoningin, Calluna, rnet
struweel omkranst.
Vergeef ons als wij wat schutteren
met de chronologische volgorde, maar
zeker is dat de fee in een auto, die
later als Tante Hannie van de televi
sie nog veel goed kon doen, er ook
vroeg bij was. Toen ongeveer zal ook
het manspersoon met de gouden rin
gen om de vingers zijn stunt opge
ëist hebben. Al die mensen van de
reklame hadden net studieus in Ame
rika rondgekeken en zich vergaapt
aan de daverende festiviteiten om de
Miss Rheingold-verkiezing. Iedereen
kende Miss Rheingold, want zij was
Amerika's eigen lieveling. Ze prees
het Rheingold-bier aan door overal
innemende gezichten te trekken, m
natura of van een kleurige beeltenis.
De jaarlijkse verkiezing van Miss
Rheingold brengt het vrouwelijk schoon
honderdiduizendvoudig m het geweer.
Het stuurt treinvrachten met foto's en
levensbeschrijvingen naar het centrale
bureau. In tal van steden wordt een
reeks geselecteerde meisjes op het po
dium geroepen om voor publiek en jury-
heen en weer te drentelen en gen praat
je af te steken. Zo zijn er nog v?.ï'scAi.?-
lende fijnere zeven en uiteindelijk blij
ven er zes meisjes op de been, door
een commissie van bekende figuren aan
alle kanten bekeken en beschouwd en
uitgehoord. In een miljoenenoplage ver
schijnen van deze meisjes de kleurenfo
to's en namen op affiches, showkaarten,
advertenties en vooral op de stembussen
die in tal van winkels worden opge
steld. Heel Amerika wordt dan voor de
stembus uitgenodigd, het komt door
gaans in een overdonderende massa op.
De meisjes, gelukkig uitgevallen studen
ten vaak. aangetrokken door een be
loofd sprookje van goud en roem, wach
ten in ondraaglijke spanning op de uit
slag van het publiek. Het publiek staat
trappelend van ongeduld gereed om zijn
lieveling in te halen en te vertroetelen.
Rheingold telt intussen de miljoenen
stembriefjes, terwijl het kans ziet het
steeds dorstiger wordende Amerika te
laven. Als dan Miss Rheingold uit de
bus komt, staat heel het land op zijn
kop, kranten, radio en televisie incluis.
Een jaar lang lacht het lieve kind van
ontelbare foto's in ontelbare winkels en
van advertenties. Ze is persoonlijk aan
wezig bij grote gebeurtenissen, in rekla-
me-optochten, op speciale bijeenkom
sten. omringd door schitterender staat
sie dan de Zonnekoning ooit had kunnen
bedenken. Inmiddels start op de gewone
wijze de verkiezing van Miss Rheingold
voor het volgende jaar. Het Miss-je, een
jaar lang goed betaald en gekleed en
overladen met geschenken van tome
loos losgebroken zakenlieden, trouwt na
zo'n jaar met een welgesteld heer. Zo
is het tot nog toe ten minste steeds ge
gaan.
Zo'n Miss, daar kan iedere naar
succes hunkerende zakenman nachten
van wakker liggen. Wat een stunt!
Wat een publiciteit! Wat een verkoop!
De limonadefabrikant, de sigaretten-
magnaat, de regenkledingindustrie, de
bloembollenkwekers, de textielkoningen
in Nederland wilden zo'n Miss. De re-
klamebureaus en de publiciteitchefs
hebben ze braafjes opgezocht in de man-
nequinscholen of in het namenlijstje
van modellen bij fotografen. Ze hebben
verkiezingen georganiseerd, wedstrij
den gehouden of brutaalweg een pien
tere plaatselijke schone gesjanghaaid.
Ze konden vanwege de welluidend
heid niet altijd Miss heten, want, zeg
nou zelf, Miss Mossel, Miss Druif of
Miss Kers werken literair gezien niet
prikkelend op de smaakpapillen.^ Zij wer
den dus Mosselkoningin, Druivenprin-
ses en Kersenkoningin. Ze gingen op
feesten rond, vergezeld van hofdames,
en stopten kinderen, mannen en oude
dametjes de aanbevolen lekkernijen in
de mond. Ze ontvingen naast de burge
meester of de voorzitter van de over
koepelende veilingvereniging de hoge
gasten. Weldoende gingen zij rond in
ziekenhuizen. Er kwamen foto's in de
kranten. Miss Bril keek een avond lang
glazig door een vrolijk opgesmukt tele
visiescherm. Miss Regen stapte drui
pend doch manmoedig door flinke' plens
buien. De henen van de textiel en van
de bloembollen stuurden hun Missen
door de wereld. Reklamebureaus zor
gen wel voor hun entrées. Het lieftal
lig tonen van de vaderlandse confec
tie of het gul uitdelen van Miss Tulip's
veelbelovende bloembollen trok altijd
wel publiek. Het was zaak ec~> bijde
hante schoonheid er voor te kiezen, want
de heren van dè reklame slaagden er
geregeld in een officiële ontvangst of
een televisie-interview te organiseren
Wij dachten de heren van de rekla
me een intelligente, psychologisch
doorwrochte vraag te stellen. „Laten
wii wel wezen," zeiden wu, „het over
al naarstig pralen met vrouwelijk
schoon, is toch slechts om de man te
begoochelen, de man die met de schat-
Zes Rheingoldmeisjes arriveren in Europa om het Amerikaanse paviljoen van de Expo op te luisteren.
25ste heidekoningin van Ede, heel romantisch met
herfstig struweel omkranst.
De kaaskoningin, die evenals de kaas ook van goed eigen
schappen blijk geeft.
tende blik van de veekoopman be
hept is. Maar beheert niet bovenal de
vrouw de portemonnaie? moet niet
de vrouw tot kopen en geld uitgeven
verleid worden?"
De heren van de reklame bestegen
enthousiast een van hun stokpaarden.
„Inderdaad wordt 85 percent van het
inkomen door de vrouw besteed. Dus
mikken wi)i op de vrouw. Maar die zien
juist aanbiddend op naar hun fraai toe
geruste sexegenoten. Want bij hen leeft
juist de droom; was maar Miss,
stapte ik maar zQ duur uitgedost en
gratievol voor het forum, was ik maar
zo bewonderenswaardig. Begrijpt u niet
waarom er altijd zulke fraaie dames
op modefoto's prijken?"
De Missen zijn er dus voor de dames,
de kariatiden in het grote bestel zijn
niet anders dan de godinnen van de
huisvrouwenmythologie. De Missen-ra
ge is een onderonsje van 's werelds
grootste theekrans.
„De Missen-rage is over het hoogte
punt heen", onderbreken de heren van
de reklame. Het manspersoon dat nu
een stunt komt vragen, krijgt iets an
ders voorgesteld. Een Miss kost handen
vol geld, gewoon niet te begroten met
die verkiezingen, het overwinningsfeest,
de japonnen, drankjes en muziekjes.
Er moet dan een jury van de befaamde
„bekende persoonlijkheden" gevormd
wörden, persoonlijkheden die bekend
genoeg zijn om een fors honorarium te
bedingen. En dan nog komt hier de
commerciële Miss in de krant als de
Miss van „een" likeurstokerij of „een"
limonadefabrikant. Je kan dan nog een
feest beleggen in Amsterdam en in
Scheveningen, dan heb je het gehad.
Tel je dan je winst, dan zul je die
schromelijk missen.
Men heeft zich een beetje verkeken
op de stralende Miss Rheingold in een
groot en rijk land. Voor nog een Miss
van zo'n kaliber is er in hetzelfde land
et voortreffelijke boek van James
Brodrick S.J. getiteld „The Ori
gin of the Jesuits" is zoeven
verschenen als „A Doubleday Image
Book", een iets duurdere pocket dus.
Dat is daarom zo te loven omdat
„The Origin" een van de boeiendste
boeken is van de geleerde Jezuïet en
zelden is hij meer geïnspireerd ge
weest dan -bij het verhalen van de
stichting van zijn geliefde Orde.
Brodrick heeft geest en humor en ge
wapend met een grote dosis ironie, te
vens^ beschikkende over een uiterma
te fijne pen, ontwierp hij een reeks
boeiende portretten van Ignatius' eer
ste gezellen, __terwijl hij de Stichter,
juist door zijn eminente kwaliteiten,
kon belichten op een wijze die we
maar zelden aantreffen: met eerbied
maar toch met een kritische blik; met
humor maar tevens met vroomheid;
met allure als geschiedschrijver en de
beeldende kracht van een romancier.
Het is verbazend hoe talentvol
Brodrick zijn bronnen en dat zijn
de allerlaatste, daar heeft zijn speur
zin wel voor gezorgd weet te ver
werken. Zijn grote eruditie en formi
dabele kennis heeft hij kunnen onder
schikken aan zijn wijde schrjjversblik
en verteltalent, zodat het boek tegelijk
amusant, stichtend, verrijkend, boeiend
en spannend is. Dit is zonder twijfel
een juweel van kennis en geleerdheid,
dat wij een ieder die meer wil weten
over de Orde en haar leden van harte
kunnen aanbevelen. En aan iemand die
er alles van wil weten, eveneens. Wan
neer wordt het vertaald?
J.W.H.
LAAT WESTERHAAR BETIJEN
Hoe komen die praatjes dan in de wereld? Tja,
hoe komen praatjes over net algemeen in de wereld?
Niemand kan dat ooit precies achterhalen. Hoe
komt het, dat Westerhaar jneens in brede lagen
der bevolking over de tong gaat? Ik zal een poging
doen om dat althans enigszins te verklaren.
Maar eerst moet u weten waar Westerhaar ligt.
Welnu, Westerhaar is een s00rt buurtschap, onder
deel van de gemeente v iiezenveen, die ten noorden
van Almelo is gesitueerd. Het is een langgerekt,
lintvormig veendorp; een gewezen veendorp dan,
want sinds het veen op is, werken de mannelijke
inwoners bet geheel omvat 3500 zielen in
industriesteden in de omtrek. In Almelo, Hengelo
en Enschede dus. Westerhaar heeft vanouds een
gemengde bevolking, want jaren geleden kwamen
er nogal wat Drentenaren afzakken om er het veen
te graven. Men kan dus moeilijk spreken van een
karakteristieke, „streekgebonden" bevolking. Maar
een tikje stug volkje is het natuurlijk wel. Zoals
dat in andere delen van het goede Nederland overi
gens ook wel bestaat.
Wat echter is er in Westerhaar nu gebeurd,
dat het ineens in het nieuws moest komen, méér
dan Amsterdam of zelfs New York? Welnu, de
directe aanleiding daartoe was een vrij eenvoudige.
Daar werd in Westerhaar door een van de in
woners een jongetje, Harm Bos geheten, geslagen.
En Harm Bos heeft niet geweten en zai waar
schijnlijk nooit weten, wat hij met zijn vrij passieve
rol in het gehele „drama" heeft ontketend. Want
uit het incident groeide een rechtszaak. De poli
tierechter in Almeio kreeg de man voor zich, die
Harm had geslagen en veroordeelde hem tot een
boete van ƒ10. Daarmee had de zaak afgelopen
moeten zijn. En zij was waarschijnlijk ook afge
lopen geweest als niet tijdens het geding een
.is dat niet liefelijk?.
rapport ter sprake was gekomen. Een soort socio
logisch rapport over Westerhaar opgesteld door
een ambtenaar van de Prostestants-Christelijke
Reclassering. Een rapport, waarvan de conclusie
moest zijn, dat er in Westerhaar „griezelige din
gen" gebeurden. En sommige mensen gaan met
hun gedachten dan onmiddellijk in de richting van
een op Chicago afgestemde „onderwereld". Van
daar die opspraak.
Maar de gedeeltelijke openbaarmaking van dat
rapport had ook zijn weerslag in Westerhaar zelve.
iiiiiiiiiMiiiiimimiimiiiimimiiiiiiiiiiinimmiiiimiiiiiiiiinmiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMi
iiiiiiimiitiiiiHiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiniiHiiiiimimmiiiiimmiiiiiiiiiii
Westerhaar begon zich te bezinnen op zichzelf, wat
een even gezonde als gevaarlijke bezigheid kan
wezen. Westerhaar begon zich ook te verantwoorden
ten opzichte van de buitenwereld. En dat is in ieder
geval riskant.
Zoals overtuigend bJeeK, want nu kwamen in
Westerhaar allerlei sluimerende kwesties los, kwes
ties van ongerept plaatselijk belang, die tot dan toe
ook plaatselijk waren behandeld maar die waar
achtig nog wel eens nationale betekenis zouden
kunnen krijgen. Schreef niet de gehele Nederlandse
pers over Westerhaar? Wat gebeurde er eigenlijk
in Westerhaar? Was dat jongetje terecht geslagen
of ten onrechte? Liep dat knaapje op een „püblieke
weg" of op een „eigen weg", waarop de eventuele
eigenaar terecht het bordje „verboden toegang"
had geplaatst? Was die slaande immigranten-inwo
ner getreiterd door de lieve jeugd of niet? Had
men in Westerhaar iets tegen „import" of niet?
Welrieen immers, daar wonen toch genoeg buiten
mensen in Westerhaar, die iedere dag weeraan met
rust worden gelaten en, sterker nog, geheel zijn
ingeburgerd? Maar de vader van Harm had zich
dan toch maar aangesloten bij het N.V.V. om via
de bestuurderen van de vakvereniging toegang te
krijgen bij de minister van Justitie teneinde even
tuele revisie van het vonnis te verkrijgen. Asjeblieft,
een kwestie van nationale betekenis.
Op 26 april werd Harm mishandeld, op 11 mei
brandde de kippenschuur van de dader af. De
schade van f 60.000 wordt door de verzekering
gedekt. Wat is er in ons Westerhaar toch aan
de hand? Er is bij ons, in Westerhaar, de auto
van een passerende zakenman beklad en bekrast.
Welke zakenman is dat dan? Zijn naam mag niet
worden genoemd.' Het verleden van Westerhaar
is opgehaald. Daar is destijds in de buurt wel
eens een mpord gepleegd. Maar nu in deze dagen,
is er in Westerhaar ook maar niet één agent
gestationeerd. Kwesties, allemaal kwesties.
Daar is de figuur van de dominee. Eenieder weet
Li™ meeu meeg.ewerkt heeft aan de totstand
koming van het sociologische rapport. Hij heeft ver
trouwelijke mededelingen verschaft aan die Pro-
testants-Lnristelijke Reclasseringsambtenaar. Welke
PfecJes-' "®eft hjj iets tegen ons in Westerhaar?
Weet hU iet?. van ons?
Dominee zun telefoon is op last van de kerkvoogdij
afgesneden; nn had het budget overschreden. Do
minee had zien op eigen kosten een autootje aan
geschaft en dat nad bij sommigen wrevel opgewekt
Dominee noemde sommige kerkeraadsleden bij de
voornaam, anderen niet. Waarom? Dominee wilde
in de kerk ritmisch zingen en dat vonden sommigen
„goddeloos". Was dominee te vooruitstrevend? Was
dominee wel taktisch genoeg? Was hij wel bereid
tot overleg vóór hij een beslissing nam? Kwesties
allemaal Kwesties. En westerhaar gaat ineens
gebukt onder datgene wat het tot nu toe gewend
was stilzwijgend te verwerken Want er gebeuren
„griezelige dingen" in Westerhaar. Maar dominee
is niét in de beerput geduwd, dat is het enige
waar eenieder het over ééns is. Hij was na mis
gestapt te zijn in de mestvaalt, gehoipen en gerei
nigd door omstanders. „Is dat niet lieflijk?" vroeg
mij een inwoner van Westerhaar. Het is lieflijk
Nochtans mocht dominee op bevel van de kerk
voogdij zondag j.l. niet op de kansel komen om te
preken. Hij was echter wel in de kerk aanwezig
geweest. En zijn plaatsvervangers hadden heel toe
passelijke en mooie teksten gekozen: „Vergeef hen
die woorden gesproken en misschien geschreven
hebben, die verwarring hebben gebracht" en „Maak
dat wij elkaar de handen kunnen reiken in Uw
Goddelijke verzoening."
En dat had dan iedereen ontroerd. Terecht.
Weet u wat er met Westerhaar aan de hand is?
Westerhaar heeft, onder de druk van de omstan
digheden Harmen Bos, jongen, wat heb je
gedaan? zichzelf ontdekt. Een jong meisje
voegde mü schamper toe: „Jullie dénken zeker,
dat wij hier in Westerhaar achterlijk zijn?"
Weineen. In iedere kleine gemeenschap kent men
zpn typisch inheemse problemen. Niet overal echter
heeft men zijn Harmen Bos en niet altijd worden
„sociologische rapporten" een tikje aan de open
baarheid prijsgegeven. Soms vecht men in dorpen
zijn interne moeilijkheden misschien met wat meer
„gein" uit. In Westerhaar is men nogal serieus en
daarom lijdt men er ook een beetje onder de on
verwachte algemene belangstelling. Laat Westerhaar
betijen.
HERMAN HOFHUIZEN
i *~TrUJ.Ii.jj jujjiju iijuiwwuu"wrrixriMi ir w» j~d*rrrnrmT~"-
MERCURIUS EN
ZIJN VELE MISSEN
geen plaats. De Miss Rheingold-verkie
zing kost elk jaar vele tienmiljoenen dol
lars. Zij is opgezet met een reklame-
tcchnisch raffinement zonder weerga.
Zij zit zo uitgekiend en ingewikkeld
in elkaar als een draaiboek voor de ont
wikkeling van een maanraket. Het
„draaiboek", het procédé van de cam
pagne, is te koop, is tegen betaling van
een enorm bedrag te gebruiken voor
een zelfde stunt in een ander land.
Maar welk land is zo groot en rijk dat
een grote en rijke firma er een groot
en rijk Rheingold-resultaat mee be
haalt?
HENK SUER.
