Verplegen in psychiatrische inrichtingen vraagt tact,
moed, zelfbeheersing en geestelijke spankracht
Misverstanden rond HET ZWARTE KRUIS
Verschillen tussen diploma A en B
behoren tot het verleden
H
Alleen INTOURIST kan een
hotelkamer bespreken
Verlenging groepsreis met individueel
besoek geeft zeer grote moeilijkheden
Service en controle
rJ0
INTERUNIE
GEBREK AAN VERPLEEGSTERS
EEN REIS DOOR DE SOVJET-UNIE III
DE
GE-
npnVn dVi
DEW IS
EEN
mm
WA&E
VONDELING
ZATERDAG 12 NOVEMBER 1960
PAGINA 11
C
Po4
>eK«9|«£
'eS?
Onlangs gebeurde het, dat een
Zwarte kruis-verpleegster
na erg veel moeite want
draagsters van het Witte kruis
ʬen de voorrang toestem
ming kreeg om mee te reizen met
een ziekenconvooi naar Lourdes.
Verbaasde het haar reeds dat zij
met diploma B (verpleging van
geestes- en zenuwzieken) als zo
danig minder in staat geacht werd
om de patiënten onderweg ter
zijde te staan dan collega's met
diploma A (algemene ziekenver
pleging) haar verwondering ken
de geen grenzen toen zij na terug
keer in Nederland door een der
Organisatoren met complimenten
Werd overladen. Zij proefde in de-
Ze uiting van erkentelijkheid, dat
haar verpleegkundige prestaties
erg waren meegevallen: men had
van een B-verpleegster niet ver-
Wacht dat die met overwegend
lichamelijk zieken op verantwoor
de wijze kon omgaan.
Een dergelijke merkwaardige
beoordeling zou afkomstig kunnen
zijn van een outsider. Wat hier
opvalt is, dat de organisatrice in
kwestie een groot deel van haar
leven in de verpleging heeft door
gebracht en ondanks grote erva
ring niet schijnt te weten dat de
verpleegkundigheid van de Zwarte
kruis-zuster in weinig opzichten
onderdoet voor die van de Witte
kruis-zuster en in ettelijke op
zichten daar bovenuit gaat. Naar
aanleiding van dit voorval willen
we nog eens nagaan, hoe de boven
aangeduide misvatting ontstond,
en aannemelijk maken waarom
deze beklijft, ten onrechte en
in tegenspraak met de praktijk.
Ja, ook dit laatste, want in de
algemene ziekenhuizen zijn B-
yerplegenden zeer gezocht, zelfs
ih klinieken waar men nog niet
a,an een neuropsychiatrische afde-
Sg toe is. Er is daar grote be
sefte aan Zwarte kruisjes, en
|9chworden ze op alle moge-
manieren gediskwalificeerd.
lopen5peekt achter deze uiteen-
dering'Wn' inconsequente waar-
c A- en B-verplegenden?
r\:
26,9 °/o
26,7
ioo,oo/0
T et kost heel wat moeite de waar wii met de sroep verbleven, de. rijen bij het zien van de vi
Het kost heel wat moeite de
vereiste vergunning te
krijgen om aan mijn
groepsreis door de Sovjet-Unie
nog twee dagen individueel be
zoek vast te knopen. Eerst wordt
de geldigheid van mijn visum be
streden, en als ik dat ontzenuw,
zegt men, dat mijn aanvrage om
langer te blijven te laat is. Ten
slotte wordt me onder het oog ge
bracht, hoe duur dit alles zal zijn:
de treinreis kost 25 roebel extra
en voor hotelaccommodatie zal ik
16 dollar per dag moeten betalen.
Ik probeer nog met een Ne
derlandse Intouristfolder in de
hand voor 12 dollar ondergebracht
te worden, maar het spijt Intou-
rist in Moskou, dat er op het
moment geen „goedkoop" 12 dol
lar hotel vrij is, zodat ik dus be
rust in het betalen van 16 dollar
per dag. Als ik echter aanstalten
maak om dan naar een ander en
beter hotel te verhuizen, dan dat
waar wij met de groep verbleven,
zegt de gids van Intourist, Nina,
dat dit helaas vanwege het week
end niet door kan gaan. Ik blijf
dus in het eenvoudige hotel Boe
karest. Eigen initiatieven om ho
tels te zoeken worden niet alleen
niet geapprecieerd, maar zijn on
mogelijk. Alleen Intourist kan
hotels bespreken. Nina zal mij
deze twee dagen met alles helpen,
zo biedt ze op het station aan.
Als de trein met ons reisgezel
schap weg is, vraagt zij, wat mijn
plannen zijn voor zondag. Daarna
schrijft ze van de plaatsen, die ik
bezoeken wil, de adressen op en
de nummers van bus of tram er
heen. Het is niet mogelijk dit op
eigen gelegenheid te organiseren,
omdat nergens een stadsplan te
koop is. Voorts zegt Nina me, dat
ik zondagochtend om 9 uur naar
hotel National moet gaan om
daar te horen, naar welk hotel
ik kan verhuizen.
15 vitaminen
en mineralen
in één dragée
II
:ent
»1>'
,-r9d'e«'
l Advertentie)
N.V. INTERNATIONALE BELEGGINGS UNIE
II
li
De historische
verschillen tussen n'i^jcrgrond van de
in het kort als volgt A en B kan
Toen omstreeks 1870 geschetst,
tische methode ook op het %f£tl..seP-
van Europa ruimere bekendhei|s£|land
voltrok zich in de verpleging ee^f.
omwenteling. De vraag naar vakkur,du
ge vernlppcsters werd gehoord. Er ont-
stor den particuliere opleidingsscholen
Voor hen die in de v^pl(^JLapn te
*aam wilden zijn. In 187 Mpr>prian(jse
Amsterdam de eerste zes Ned
diploma's uitgereikt. Tien jaar lat
droeg dit aantal nog maar achttien,
m 1889 bepleitte een commissie bestaan
ï,e uit de heren Ruysch. Teilegen en
an Deventer een jaarlijks examen
In deze stoel werden vroeger patiënten vastgeöonaen.
Wat is nu het geval? De meeste
der psychiatrische inrichtin
gen liggen buiten de grote
steden en zijn blijkens de erva
ring ook om andere redenen (hogere
eisen aan de morele discipline, moei
lijker omgang met de patiënten, ge
ringere uitwijkmogelijkheden) min
der aanlokkelijk voor jongelieden als
plaats om jaren achtereen hun dag
taak te hebben. De toevloed van leer
lingen is dan ook niet buitengewoon
groot, en zeker niet groot genoeg om
in de groeiende behoefte te voorzien.
Allengs heeft men noodgedwon
gen de toetredingsvoorwaarden
tot de B-opleiding milder gemaakt,
met het gevolg dat de corpora van
verplegenden in de psychiatrische
sector steeds meer werden geïnfil
treerd door jongelui uit dorpen en ge
huchten, veelal uit grote gezinnen,
die weinig gelegenheid hadden geJiad
hun capaciteiten op middelbare en
daarmede vergelijkbare scholen tot
ontplooiing te brengen. Daarbij
komt, dat iemand, die diploma B had
verworven, nu plotsklaps wèl in staat
geacht werd om (na ongeveer twee
jaar) aan de eisen voor diploma A
v® voldoen, ook zonder MULO of iets
ook aard. D„t A-verplegenden
en Prak"rYns anderhalf jaar studie
aan de eiii n°dig hebben om tevens
doen. schijnt YH?1" .diploma B te vol-
schaal te lesEe?,lnler gewicht in de
i.erd. dat diploma Awordt .gesugge-
dan B. en dat draagst^'T^Jl
In deze gezellige zitkamer verblijven de patiënten thans.
Yoor krankzinnigen-verpleegsters. Van
j»en dateert de splitsing m d£ opla
ding van verpleegsters voor algemene
Ziekenhuizen enerzijds en voor psychia
trische inrichtingen anderzijds. Zo werd
in die jaren als van zelf het m-
?htuut der leerling-verpleegsters ge-
ooren, een categorie van mensen op
Ulpr hulp en goedkope arbeidskracht
„n ziekenhuizen en verpleeginrichtingen
5p°te prijs werd gesteld en die omge-
ij?,efd in deze praktijk een noodzake-
Jke en vaak doeltreffende scholing
hphden. Tijdens een samenkomst van
of'angstellenden in de ziekenverple-
hpl8 m 1892 sprak dr. Ruysch voor
W eerst over de wenselijkheid van
Sini^l'ik vastgestelde eisen t.a.v. fy-
geschiktheid, intellectuele ontwik-
lng en moraliteit van ve-rplegenden.
to de bijna 70 jaren, die ons van die
«spraak scheiden, is veel gebeurd,
tai ®bderd en zells verbeterd. Het aan-
efin .nsturen is vastgelegd, de salari-
°hdf>8 is relatief beter geworden, in het
rnpU'VIis is eenheid gekomen,'de exa-
*ijn en zUn v ettelijk gefixeerd, er
aSp: s°ciale voorzieningen getroffen, de
h, fantverpiegenden worden aan een
keu c.he keuring onderworpen; in en-
dinf ziekenhuizen wordt nog van de
dip °rnb A-aspiranten een MÜLO-ople-i-
eisf a's minimum gewenst resp. ge-
dep *erwijl de intellectuele voorwaar-
gaan. or diploma B-aspiranten door-
tep I wat lager liggen; tenslotte moe-
fentip aspiranten over gunstige refe-
9ua p beschikken en de indruk maken
Z'eerdl'^sooniijkheidsstructuur gedispo-
Vaarden Zi,]'n vopr de taak die zii aan'
van het Witte kruis „belangrijker"
en hoger" zijn dan die met het
Zwarte kruis.
Hier heerst een grandioos misver
stand! Stellig zijn de exameneisen voor
diploma A wat betreft bepaalde hoofd
stukken van de ziektenleer anders en
zwaarder dan voor diploma B. Indien
men echter nagaat wat candidaten
voor het Zwarte kruis moeten weten
van psychologie, algemene psychopa
at...0?? en spcc'ële psychiatrie, dan
blijkt deze veelheid van abstracte we-
tenschappelijkheden zó omvangrijk en
diepgaand, dat menig Wit kruisje haar
kennis van infectieziekten en „acute
buiken" liever verdubbelt dan ook maar
één hoofdstuk van deze vaagheden"
te moeten doorworstelen. Naar mijn
n.ening is diploma B beduidend moei
lijker dan diploma A! Nog afgezien
van het feit, dat van verplegenden in
psychiatrische ziekenhuizen meer tact,
moed, zelfbeheersing en geestelijke
spankracht wordt gevergd dan van hun
collega's in algemene ziekenhuizen. Of,
zoals dr. P. Th. Hugenholtz kort gele
den neerschreef: Van verplegers van
geesteszieken wordt een grote uitbrei
ding van begripsvermogen, inleving en
tolerantie gevraagd. Een verpleger,
en met hem iedere gezonde, moet zijn
respect voor het menselijke in hoge
mate uitdijen om met de geesteszieke
contact te vinden. En waar hij dat
kan, is hij er toe verplicht!
Het soepeler liggen van de toelatings
voorwaarden tot de B-opleiding is een
historisch produkt, dat onjuiste ver
onderstellingen wekt. Een publika-
tie uit de twintiger Jaren van dr. A.
H. Oort aangaande de „Geestelijke ont
wikkeling en geschiktheid voor ver
pleegster" verraadt, dat destijds reeds
aandacht werd besteed aan de verstan
delijke ontwikkeJing die een jonge mens
moet hebben om de opleiding voor het
Zwarte kruis met succes te kunnen
volgen. Oort kwam tot de conclusie,
dat een verstandelijke ontwikkeling van
15 jaar of daarboven (I.Q. groter dan
100) een experimenteel gevonden condi
tie is voor de geschiktheid voor ver
pleegster (of verpleger) en dat de door
hem gekozen of een andere intel
lectmeting een middel kan zijn om te
dienen bij de keuring, en dat wel vooral
in negatie-ve zin: bij een mindere ver
standelijke ontwikkeling ontrade men
de onderzochte aan de B-opleiding deel
te nemen. Momenteel wordt in de
mifste psychiatrische ziekenhuizen een
intelligentie-test bij de sollicitanten af
genomen. De resultaten van deze- test-
psychologische selectie zijn voortreffe
lijk gebleken. Het peil van het ver-
pleegcorps is aanmerkelijk gestegen,
het aantal in zichzelf teleurgestelde uit
vallers is tot een verwaarloosbaar mi
nimum gedaald, de theoretische en
praktische prestaties van de B-examen-
candidaten worden alom in den lande
met groeiend enthousiasme gewaar
deerd. De traditioneel resterende dis
criminatie van hei Zwarte t.o.v. het Wit
te kruis is dan ook als een anachronis
me te duiden en overigens te interpre
teren als een niet meegegroeid zijn met
de veranderde eisen en maatstaven.
Langzamerhand wint de mening veld,
dat een verplegende, die alleen diplo
ma A in zijn bezit heeft, te eenzijdig,
in elk geval niet volledig is opgeleid. De
sfeer waarin de typische B-vakken lig-
e«L„^'ordt volkomen juist gezien als
voi„ ,.!.T;!- voor de ruimte waarin elke
voelen eAg moet (kunnen)
wens gehoord h» V- vaker wer<l de
B-verplegenden van^Jezelfj? ".""A en
ten te voorzien, 1 u°damc,n'
sprekend ook de psychologie iVl'nge-
Over de recrutering en opleiding
van verplegenden wordt de laat
ste tijd veel gediscussieerd. De
opvatting heeft aanhangers gevonden,
dat het aanbeveling verdient een ba
sale laag van verpleeghulpen te consti
tueren, waaruit A- en B-verplegenden
worden gerecruteerd, terwijl kader- en
hoofdverplegenden zich wederom uit
deze middenlaag kunnen afzonderen
om een toplaag te vormen. Me-n ver
geet dan kennelijk, dat de voor deze
a arte „lagen" veronderstelde uiteen
lopende begaafdheden niet in de grote
uitgangsgroep mogen worden samenge-
dacht. Reëler is de verschillende cate
gorieën van verplegenden direct te re-
cruteren uit de sorteringen van de be
volking welke qua ontwikkeling hierme
de stroken, en dan de opleiding op
het ten doel gestelde verpleegniveau af
te stemmen. Aan de betrokken instan
ties worde voorts in ove.rweging gege
ven de salariëring van de onderscheiden
categorieën verplegenden gelijk te trek
ker, met overeenkomstige categorieën
hoofdarbeiders. Het is toch te dwaas
om en die zich tot de verpleging voelen
aangetrokken, in deze sector zelfs hun
roeping zien, te laten „betalen" voor
hun idealistische ambities.
Het is ronduit kwalijk te moeten be-
l'ej tien, dat er in de ziekenhuiswereld
vooral in de psychiatrische zieken
huizen een kwellend gebrek is aan
verplegend personeel. In verscheidene
Nederlandse verpleeginrichtingen moes
ten afdelingen gesloten worden omdat
men niet over voldoende verplegenden
kon beschikken, en dat terwijl er overal
langt wachtlijsten zijn waarop talloze
urgente gevallen voorkomen. Onnodig
te zeggen, hoe rampzalig de consequen
ties zijn van deze onmogelijkheid om
ernstig zieke mensen op te nemen in
daarvoor specifiek geaccommodeerde
verpleegruimten. Ten einde raad zijn di
recties van enkele verpleeginstitutep
te onzent begonnen met verplegend
personeel aan te trekken uit Suriname
en Italië. (De zegsman van een groep
Nederlandse zenuwartsen die in voor
jaar 1960 een aantal Engelse psychia
trische inrichtingen bezochten, deelde
mede dat de leiding van het Bethlem
Hospital zijn toevlucht genomen heeft
tot Spaanse meisjes.) Ideaal is deze
„bu .enlandse" oplossing echter niet.
Het moge dan waar zijn, dat op onze
arbeidsmarkt 40.000 vrouwelijke krach
ten tekort komen, schrijnend is dat dit
tekort zich o.a. wreekt in de allernood
zakelijkste verzorging van onze zieken,
mensen die het uit hoofde van hun kwa
len en gebreken toch al moeilijk heb
ben en nu voor een deel aan de ergste
ontberingen onderhevig zijn die in het
menselijk bestaan mogelijk zijn.
Zij die zich betrokken weten bij het
diepst denkbare menselijke leed en on
verschrokken genoet zijn om dit te
helpen keren, mogen niet wachten tot
de een of andere overheidsmaatregel
men schijnt het in de hogere regio
nen over de aard van deze maatregel
niet ééns te kunnen worden de maat
schappelijke existentie van de verple
genden met zoveel zilver plaveit dat
deze aantrekkelijker wordt dan verge
lijkbare bestaansmodus. Er ligt hier
voor de besten onder u een groots werk
gebied braak, een vruchtbare aarde die
dorst naar menselijke bewerking. Het
Zwarte kruis is naast en met het
Witte kruis een uer kostbaarste ver
sierselen van de mens die (iets van)
zichzelf in voortdurende overgave wil
afstaan aan zijn lijdende medemens.
J. J. C. MARLET, zenuwarts.
's-Gravenhage - Parkstraat 30 - Tel. 112140
Kapitaal: f 54.600.000 Vermogen: f 217.700.000
GEOGRAFISCHE SPREIDING VAN HET VERMOGEN:
Nederland:
Internationale Concerns
Lokale fondsen
31 okt. 1960
31 dec. 1959
30,2
21,5
'sv*y5
53,6%
51,70/b
U.S.A.
i
26,7
34,8
Canada
4,2
5,3
Engeland
3,0
1,5
Duitsland
2
2,6
1,3
Diverse landen
2
0,1
0,1
Liquide middelen
2
9,8
5.3
100,0%
Philips 9,9%, Unilever 9,6%, Kon. Olie 6,3%, A.K.U. 1,1%
Zendt ons een briefkaart, welke uitsluitend Uut naam en adres
vermeldt, indien U prijs stelt op regelmatige toezending van toe
komstige publikaties.
Als ik daar zondag aankom, ligt er
inderdaad een briefje met m'n naam
erop, maar niemand weet, waarom
dat er ligt en wat het betekent, zo
dat de juffrouw van het servicebu
reau me verwijst naar hotel Metro
pol. Ook daar weet niemand iets van
een arrangement. Na enige harde
woorden kan ik hier echter wel
maaltijdcoupons voor één dag in ont
vangst nemen. Zij hebben een waarde
van 50 roebel en zijn in de hotelprijs
begrepen: 10 roebel voor het ontbijt,
22 voor lunch en 18 voor souper. Als
onderpand aanvaardt men het waar
deloze voucher an de afgelopen
groepsreis. Voor betaling en hotelre
servering moet ik me om twaalf uur
melden bij het Intourist-bureau, waar
dan gedurende een half uur iemand
zitting houdt.
Intussen ga ik naar de enige katho
lieke kerk van Moskou per taxi. omdat
het bijna al 10 uur is en ik ook de vo
rige week in Leningrad al niet naar de
mis heb kunnen gaan De chauffeur
wijst me op een binnenplaats achter een
aantal huizen de kerk aan, een armoe
dig gebouw met een dito 'interieur. Ik
ben een half uur te vroeg, maar de kerk
is al heel vol met ongeveer 300 men
sen. Het valt me op, dat er slechts een
twintigtal mannen zijn. De Russische
gezangen klinken nu eens klaaglijk, dan
weer schel. De vibrerende vrouwen
stemmen ontroeren me meer nog, dan
het koor, dat later de latjjnse misgezan
gen zingt. Het is een vreemde ervaring
hier te communie te gaan in een ge-
(Advertentie)
Hot hele gezm-rr
door elke dag éen
met
bloed
vormend
ijzer
dagravit
TOTAAL
DAGRA N.V. - DIEMEN
meenschap van uitsluitend ouderen. Er
is hier geen enkele verwijzing naar de
kerk van de toekomst, want er is hele
maal niemand onder de 50 jaar.
Gesterkt door een goed ontbijt - op
een bon in hotel Moskwa - wandel ik
andermaal naar Intourist, waar een ra
deloze juffrouw me tenslotte meeneemt
naar hotel National, dat ook geen op
lossing ziet. Tenslotte deelt de juffrouw
van Intourist me mee, dat de baas er
vandaag niet is, .maar dat ik morgen,
maandag, maar terug moet komen om
de verschuldigde dollars te betalen.
Het verstrekken va., een andere hotel
kamer is dan vanzelfsprekend niet
meer nodig. Bp deze verwikkelingen
heb ik nu eens de neiging heel boos te
worden, dan weer kijk ik er meer ob
serverend tegenaan en beschouw dan
zells de tijd die dit alles kost niet meer
als verloren.
Ongestoord bezoek ik daarna de gro
te permanente tentoonstelling van de
Russische prestaties op het gebied van
economie en landbouw. Door de majes
tueuze witte ingangspoorten zijn tal van
"it met gouden gebouwen te zien, ge-
■sgen tussen grote grasvelden met bloe
men en fonteinen. Er zijn massa's men
sen, die hun zondagmiddag hier door
mengen te midden van verlichte en ge
ïllustreerde statistieken, kassen met ci-
trusfruit en exotische planten, of de
t'erfnssingen van limonade-automaten
en bierstands. Het drukst is het echter
in het gebouw, waar de spoetniks ten
toongesteld zijn. Ik loop wat onwennig
rond tussen raketten met en zonder hon
den, gebruikte exemplaren of modellen,
totdat een andere bezoeker zich plotse
ling tot mjj wendt om me ongevraagd
alles nog eens helder en niet van chau
vinisme ontbloot uit te leggen. Hij vraagt
ge'jnteresseerd naar wat wij in Holland
over de Russische prestaties met spoet
niks denken. Met een indruk van enke
le uren moet ik me hier tevreden stel
len; het zou niet moeilijk zijn hier en
kele dagen door te brengen.
Daar in de restaurants op he' ten
toonstellingsterrein en ook in de buurt
daarvan de maaltijdcoupons niet gel
dig blijken te zijn, ga ik naar het cen
trum terug voor een late lunch. Voor
het eerst sinds mijn verblijf in Rus
land krijg ik vandaag spijskaarten in
handen. Daar er verschillende groe
pen in de eetzaal zijn. worden deze
eerst rustig afgeholpen, daarna be
kommert de ober zich ook nog om de
individuele gasten, Russen zowel als
toeristen.
Tegen de avond woon ik een dienst
bij van de Russisch Orthodoxe Kerk.
Zelfs deze kerk, die van de patriarchis.
bezit niet veel oude ikonen meer. De
kerkgemeenschap maakt hier dezelfde
verouderde indruk als de katholieke van
's morgens.
Op de wandeling terug zie ik vee]
mensen op straat. Sommige ver
dringen zich voor de etalages,
andere gaan naar de parken, weer an
dere staan in een grote menigte bij
een naar een film te kijken, die op het
Manegeplein wordt vertoond. Ik ga er
tussen staan en zie dan een documen
taire over Zuid-Amerika. Men huivert
in de rijen bü het zien van de villa's
der rijken met bordjes „privado" op de
hekken, prachtige auto's en weelderige
coctailparties. In schrille tegenstelling
daarmee is de daarna vertoonde ellen
de van het Zuidamerikaanse gewone
volk. Daarna volgt een schildering van
wat de Russen samen met o.a. Fidei
Castro tot stand brachten: huizen, speel
tuinen, fabrieken, werk, geld en geluk
voor allen. De voorstelling wordt be
sloten met een film over Russische
sportprestaties.
Maandagochtend gaat al om half 9
de telefoon op m'n kamer. Het is Nina,
die me graag wil ontmoeten in hotel
Metropol. Ik vertel haar mjjn belevenis
sen van de vorige dag. Door haar be
middeling hoop ik eveneens vandaag
m'n bezittingen, die in de stad verspreid
zijn, weer terug te krijgen: pas, trein
kaartje en voucher. Verstoord over al
le misverstanden weet Nina een zeer
acceptabele financiële regeling te be
werken, die echter door afwezigheid van
het hoofd van het service-bureau eerst
's middags om 3 uur afgewerkt zal wor
den.
Ik bezoek intusser het Poesjkin-mu-
seum met zün prachtige bezittingen,
waaronder de portretten van Rem-
brandts broer en zuster, Egyptische,
Griekse en Romeinse kunst, alsook een
grote verzameling Franse impressionis
ten. Tevens bezoek ik het huis, waar
Tolstoi met zijn gezin gewoond heeft.
Met veel liefde legt een vrouwelijk re-
searchwerker verband tussen het leven
van Tolstoi en zijn werken. Door haar
vriendelijkheid voel ik mij niet verlegen
met haar individuele explicatie aan mij,
te midden van de velen die groepsge
wijs uitleg krijgen, terwijl zij op muse-
umsloffen langs het bed van Tolstoi
schuifelen en de handwerken van me
vrouw Andreana Sophia bewonderen.
Om 3 uur ontmoet ik Nina weer in
hotel Metropol, maar nu is de bankier
weg, de enige die de wisselkoers van
dollars en guldens kent. Nina adviseert
me eerst te gaan eten en dan terug
te komen. Zo komen we om half vijf
eindelijk tot zaken in Hollands geld. Als
ik daarna vraag of ik mijn voucher te
rug mag hebben, is het nergens te vin
den, De secretaresse, die het gisteren
opborg, heeft vandaag vrij. Hoewel het
papier voor mij geen directe waarde
meer heeft wil :k het toch graag terug
en het wordt tenslotte tot ieders opluch
ting gevonden in een bureaulaatje van
de afwezige juffrouw.
Na een hartelijk afscheid van Nina
haal ik op het postkantoor een brief uit
Holland die er een week over gedaan
heeft. Mijn naam staat erm het Rus-
sisch op ten gerieve van de juffrouw van
de poste restante, die rne do brief na
enige studie van mijn visum overreikt.
Omdat ik een stevige kou heb opgelo
pen, wil ik even wat medicijnen gaan
kopen in een apotheek. We komen ech-
ter niet tot een akkoord als ik vraag om
een kassabon, die ik aan de verzekering
moet overleggen. Dergelijke bewijzen
kunnen niet worden afgegeven, omdat
in Rusland.alle medische voorzieningen
kosteloos zün, n°eyyel ik natuurlijk wel
betalen moet. Als ik tenslotte luid hoes
tend weg wil gaan zonder medicijnen,
komt een assistente me na met een glas
water en een poeder. Terwijl ik dit in
dank consumeer, komt de potheker zelf
binnen en tenslotte ga ik a een half uur
de zaak uit met de pillen en het bijbe
horende bonnetje.
Na n°g een laatste wandeling door
Moskou beland ik in het hotel om
m\jn koffer te pakken, mijn spoor
kaartje en mijn pas op te halen. De me
neer van het servicebureau deelt me
dan mede, dat er helaas nog misver
stand met het kaartje is, waarvoor ik nog
60 roebel moet bijbetalen. Als ik zeg dit
met te zullen doen, omdat het niet af
gesproken was, probeert hij allerlei ar
gumenten, waarvan er een een voorstel
bevat om de schade te delen. Een half
uur voor de trein vertrekt krijg ik plot
seling het kaartje zonder extra geld.
Wel vraagt de man me een Russische
brief te ondertekenen, waarin hij haas
tig geschreven heeft, dat ik weiger te
betalen, omdat mijn roebeis op zijn.
Omdat me dit niet juist lijkt schrijf
ik nog snel een briefje met de werke
lijke reden van mijn weigering, waardoor
de man hopelijk tevens schoongewassen
wordt. Ondertussen heeft de Intourist-
taxichauffeur mijn spoorkaartje van hem
gekregen om het op het station weer
aan de trein conducteur door te geven.
Ik word tot in de trein gebracht en heb
het kaartje dus niet zelf in handen ge
had. Ais de conducteur zich dan ook nog
over m'n pas ontfermt, is er geen twij
fel meer mogelijk, dat ik alleen via de
ze trein het land kan verlaten.
In de coupé tref ik een Russische
familie aan, vader, moeder, Nina van
11 en Helena van 1 jaar. De mensen
zijn bijzonder hartelijk voor elkaar en
ook voor mjj. Met de twee kinderen
is het contact gauw gelegd. Daarna is
ook een gesprek met de ouders niet
moeilijk meer. Deze kinderen gaan
nooit naar een kamp. Moeder heeft
geen baan, is altijd thuis en zou niet
anders willen.
Als in Leningrad de volgende ochtend
de familie uitstapt, blijf ik alleen in de
coupé achter, blij met de stilte. Bij alles
wat ik de laatste tijd gezien heb, is me
zoveel onduidelijk gebleven. Ik vraag
me af, of de mensen hier nu gelukkig
zijn of niet. Dan denk ik aan Jeanna en
haar kind in het zomerkamp; aan de moe
der in de trein met haar kinderen thuis:
aan de ellende van de straatveegster en
de vrolijkheid in de parken; aan de
altijd verse bloemen op het graf van
tsaar Peter ''e Grote en aan de eerbied
voor Lenin en Khroesjtsjev; aan de ve
le goede scholen en de weinige kerken;
aan de keiharde instanties met hun af
schuifsysteem en de individuele mense
lijke goedheid; aan de service enerzijds
en de controle anderzijds van de Intou-
rist-gidsen; aan de onwetendheid van
de Russen over ons leven en ons be
grip voor het hunne; aan de vele we
derzijdse vooroordelen en aan de wer
kelijke interesse voor elkaar. Dan zijn
er alleen nog maar vragen.
A. C. OVERLING PAED. DRA.
