(ONDANKS HET RISICO VAN KRIEBELENDE JAPONNEN)
Anonieme sfeer zou
aantrekkelijk zijn
voor termijnbetalers
Assortiment artikelen
breidt zich sterk uit
Kloostergang van Dom
krijgt nieuwe
luister
Gemetseld
touw dat
bedrieglijk
echt lijkt
Vervangen beeldhouw,verken
Hof
mmuur van
Floras
m
pi
RUSTIG PLEKJE IN UTRECHT
TOXOPEUS
DE RANITZ
mt
1
ZATERDAG 3 DECEMBER 1960
PAGINA 11
Omdat een aanmerkelijk deel
van ons goede vaderland nu een
maal lijdt aan de gewoonte om
alles tot het laatst toe uit te stel
len, hebben de etablissementen
van de middenstand in stad en
dorp vanmiddag een laatste
stormloop ondergaan van een ge
nereus publiek in Sinterklaas
stemming. In warenhuizen en
winkels stollen de bezoekers tot
vormeloze kluwens, waaruit zich
telkens weer enkelingen weten
los te rukken. Hun plaatsen wor
den dadelijk daarop ingenomen
door anderen, zich moeizaam
voortbewegende, zeulende indivi
duen, de handen als voelhorens
hitgestoken om obstakels te om
zeilen. Een woelige, verbeten mas
sa Sinterklazen, die zich met de
moed der wanhoop en onder de
magie van de 5-december-folklore
verdringt voor toonbanken en
etalages. Krankzinnig natuurlijk,
deze vertoning, volkomen onge
remd, als men bedenkt, dat zo
veel rustige gelegenheden tot in
dopen ongebruikt voorbij zijn ge
gaan. Maar logica moet men dan
ook niet zoeken in dit nerveuze
bedrijf; trouwens, winkelen is op
*ich al iets, dat zich nauwelijks
door de logica laat leiden. In het
argeloze begin misschien, maar
de bezinning zal het vroeg of laat
afleggen tegen de aantrekkelijk
geserveerde veelheid van artike
len in de showrooms. Enfin, daar
over heeft Vence Packard zo al
het een en ander onthuld.
Sinds enkele jaren is de rust
in de Kloosterhof van de
Domkerk in Utrecht ver
stoord, omdat de afdeling Monu
mentenzorg van de Rijksgebou
wendienst bezig is met de restau
ratie van de kruisgang. Het aar
dige monumentje in het midden,
met de lezende monnik nog
een werkstuk van de edelsmid
Jan Eloy Brom is tijdelijk ver
dwenen, in een hoek is een direc-
tiekeet gebouwd, brokten steen
en planken liggen hier en daar
verspreid en duiven, die vaak
hier neerstrijken, worden opge
jaagd door hamerslagen.
ner~
KOPEN PER POSTORDER NEEMT NOC STEEDS TOE
.tot vormeloze kluwens.
Toch groeit ieder jaar de groep, die
gieh niet wenst in te laten met de wrie-
tnelige drukte in winkelcentra en bin
nensteden. Zij blijven rustig thuis en
laten de P.T.T. voor Sinterklaas spe
len. Niet om zich opzettelijk te onttrek
ken aan de verlokkingen, die wu zoeven
aanduidden, want deze categorie ont
komt evenmin aan de verborgen ver
leiders. Advertenties en catalogi laten
de verleiders in menigte op dit publiek
Jos, prikkelen de kooplust en roepen
N-hoeften wakker, waarvan de consu
lent zich tevoren niet bewust was. De
is dan heel eenvoudig. Hij vult een
g%ietje in van meestal kabouterachti-
li„ afmetingen, waarop hij zijn bestel-
he? noteert, verzendt dit per post naar
tiid °Pgegeven adres en wacht af. Korte
-ÏÏJater, meestal enkele dagen, soms
nm 'e weken, belt de post bij hem aan
e«n pakket af te leveren, dat de
consument dan, met een van verwach-
l|ng kloppend hart, van touw. papier en
andere windselen ontdoet. Het is dit
j'tenste ogenblik. Waarvan de postor-
J""edriivon in pet bijzonder profijt trek
je !r jen rekent daar, behalve met
keiharde zakelijke gegevens, ook met
allerlei subtiele factoren, vaak van psy
chologische aard, om aldus de klant
die voorheen gewend was om ter plaat-
«e inkopen te doen, over te halen tot
een zuiver papieren relatie met een
adres, waarvan hij diezelfde goederen
kan betrekken met minder inspanning
Van zijn kant.
Natuurlijk vinden de postorderbedrij
ven in ons land geen reden van be
gaan in het slechts mede helpen op-
land in zo korte tijd wortel heeft kun
nen schieten, is een vraag, die ver
scheidene verklaringen oproept. Een telt
is, dat aankopen via de post by hon
derdduizenden Nederlanders tot doodnor
male transacties behoren, terwijl het
overigens niet minder een feit is, dat
nog veel meer landgenoten hun gereser
veerde houding jegens het tijdsverschijn
sel postorder hebben gehandhaafd. Veel
al geldt ook: onbekend maakt onbe
mind. Wie toevallig geen damestijd
schriften of omroepbladen leest, wordt
zelden met postorderbedrijven gecon
fronteerd. Hem ontgaan de riike moge
lijkheden, die door deze voor Neder
land vrij nieuwe handel zijn geopend.
Hij weet niets af van het vernuftig ap
paraat, dat een importhuis hem aan
biedt om zich voortaan zelf mee te
knippen, nu de gezellige tijd van ,,pot
voor meneer" toch voorbij is. Hij blijft
onkundig van de sensationele aanbie-
ding om zich voor nog geen honderd
.japonnen kriebelden op de huid.gulden eigenaar te kunnen noemen van
de postorderbedrijven. Men schaft zich
een artikel ter plaatse aan, na het eerst
op zijn kwaliteit en andere eigenschap
pen beoordeeld te hebben. Het risico
van een miskoop is daardoor gering, zou
men zo denken. ..Wacht even", reage
ren de postorderbedrijven dan en bren
gen enig psychologisch geschut in stel
ling met termen als „drempelvrees"
en „dwangaankopen". Er zijn kopers,
die alvorens een winkel binnen te stap
pen, een zekere schroom moeten over
winnen, omdat ze menen moeilijk zonder
aankopen de zaak te kunnen verlaten.
Ze laten zich dan onder invloed van de
verkoper verleiden om iets aan te schaf
fen, waar ze in hun hart in het geheel
geen prijs op stellen. Deze factoren ko
men in de anonimiteit van de schrifte
lijke transactie niet aan bod, zo voeren
de postorderbedrijven en verzendhui
zen verklarend aan. De klant is volko
men vrij om op bepaalde aanbiedingen
in te gaan. Hij staat onder geen andere
druk dan die, welke de annonce op hem
uitoefent. En in welke mate hü daar
aan toegeeft, is zijn eigen zaak
sensationele aanbiedingen
Specialisatie
U>UhfTt9 wat óverleggen,
baar Tn politiebonden.
heh ik h°PeUS 4 heeft te
zeggen,
0f* ovolw maar. ean vijl gezonden
ff mooi af te ronden.
vangen van de St. Nicolaasdrukte. Het
is zelfs niet zo, dat de weken vóór vijf
december in deze heel aparte zakenwe
reld beduidend meer bestellingen ople
veren. Het werk is vrij regelmatig ver
deeld over het hele jaar, dank zjj de
gerichte aanbiedingen, waarmee de
postorderondernemingen van tijd tot tijd
de aandacht opeisen.
Hoe het postorder,,wezen" in ons
een volledig bed met toebehoren, en hij
profiteert al evenmin van de gemak
kelijke betalingsvoorwaarden, die alle
Bezwaren
postorderbedrijven zonder uitzondering
hun clientèle bieden.
De vraag blijft intrigeren, waarin voor
zoveel duizenden kopers de aantrekke-
thuis winkelen.
lijkheid is gelegen van transacties per
postorder. Immers, er dienen zich di
rect al een aantal niet gemakkelijk te
weerspreken bezwaren aan. Er zal bij
voorbeeld een grote groep de voorkeur
blijven geven aan de traditionele aan
koopmethode. dus in de detailzaak of
het. warenhuis. De voordelen liggen der
mate voor de hand, dat men zich deze
pas realiseert bij het beschouwen van
Inderdaad blijken er verrassend veel
Nederlanders te zijn, die aan een
oriëntatie op de plaats en het ogenblik
zelf van de aankoop geen behoefte heb
ben en zonder bezwaar per post een
bestelling doen. Naar schatting hebben
anderhalf miljoen personen zich tot nu
toe met deze transactie wel een keer
ingelaten, en de belangstelling beweegt
zich in stijgende lijn. Nu heeft zich in
het postorderbedrijf van het begin af
- voor Nederland ligt dat begin omstreeks
de dertiger jaren, toen in Zeeuwsch-
Vlaanderen een schuchtere, maar met
succes bekroonde poging werd onderno
men, een zekere specialisatie gehand
haafd, zich richtend op textielgoederen,
zoals lakens en ander beddegoed, thee
doeken en wat dies meer zij. Thans
heeft ongeveer de helft der aankopen
betrekking op textiel en woninginrich
ting. Deze specialisatie zal wel altijd
een der pijlers blijven van het postor
derbedrijf, aangezien het risico van te
leurgestelde klanten, getuige de erva
ring, zich tot een minimum beperkt.
Bovendien vinden de producenten van
dit soort produkten in de verzendhuizen
royale afzetmogelijkheden, weshalve
zy kwistig zijn met voordelige aanbie
dingen.
Risico's
De laatste jaren brengen de postor
derfirma's ook artikelen op de markt,
die bij uitstek geëigend lijken om slechts
in een winkel betrokken te worden, zo
als mantels en japonnen. Niettemin blij
ken de postorderbedrijven zich ook in
5 Een knap staaltje van metselwerk, een
H nagebootst touw, is de enige originele
tracering, die gaaf is gebleven.
In Flora's hof wachten vervangen tympanen om in een muur te worden gemetseld.
De witte plekken, die op sneeuw lijken, zijn pleisterwerk.
De werkzaamheden zijn zo ver ge
vorderd, dat men een goede indruk
krijgt hoe schoon het straks zal wor
den. De ont> lazing van de bogen de
pas in 1890 ingezette ruiten hoorden
hier helemaal niet thuis betekent
een evidente winst, omdat net fraaie
gotische lijnenspel van het bouwwerk
veel beter tot zijn recht komt. De
kruisgang is destijds wellicht beglaasö
om tocht en wind tegen te gaan, na
dat in de jaren 1876-1879 het groot
kapittelhuis /erd hersteld e*n ingericht
tot groot-auditorium van de rijksuni
versiteit, die nog steeds de beschikking
heeft over de kloosterhof en bij bijzon
dere gelegenheden het recht hem af
te sluiten. Aangenomen wordt, dat Ja
cob van der Borch, de Dombouwmees-
ter van 1444 tot 1475, de ontwerper van
het dwarspand der kerk, van de wes
telijke vleugel van de kruisga-ng en
van het groot kapittelhuis was. In 1684
werden et groot kapittelhuis en de
kruisgang in gebruik genomen voor de
nieuw gestichte Illustre School, die in
1636 verheven werd tot academie. De
oostelijke en zuidelijke vleugel van de
kruisgang, waarschijnlijk ontworpen
De Ranitz is een burgemeester
vol muziek
en schroeft de zaken alsmaar
hoger óp.
Hem past dus een pianokruk
met mekaniek,
die dóór kan draaien tot de
hoogste top.
door Jan van den Doem, dateren nit
1408.
Reeds in 1890 werd de kioostergang
onder leiding van de bekende bouw-
™e/*ter Cypers grondig gerestau-
nffnT KJ Mde de tympanen met
nieuwe beeldhouwwerken zo getrouw
^oc-, mof?eliJk naar de originele De toen «*e-
hruikte steen blijkt niet erg tegen het
weer bestand te zijn geweest, want het
muurweik, pinakels, beelden en an-
dere ornamenten verkeerden in een
vergaande staat van ontbinding.
Nadat in 1958^ de vloeren waren her
steld, is vorig jaar begonnen met het
muurwerk te vernieuwen, waarvoor Mu-
schelkaiksteen werd gebruikt. De ver
vallen stukken beeldhouwwerk deden
daarbij wel wat vreemd aan, zodat be
sloten is ze eveneens in Muschel-kalk-
steen te copieren, waarvoor enige beeld
houwers aan het werk zijn gezet die
ter plaatse of in hun atelier aan' het
hakken gingen. Zij krijgen de verweer
de tympaan voor zich, boetseren die
wat bij en bootsen hem na.
Tot de beeldhouwers, die zich hier
mee bezig houden, behoort de Italiaan
Roverso, die ook het bevrijdingsmonu
ment naar ontwerp van Corinne Fran-
zen-Heslenfeld op het Domplein destijds
heeft gehakt.
De oostelijke vleugel is zo goed als
gereed met vernieuwde tympanen, waar
in de figuren nu duidelijk zijn te her
kennen, zoals de patroon van de stad.
St. Martinus met zijn paard, die zijn
mantel voor de neergeknielde bedelaar
in twee stukken snijdt.
Aan de zuidelijke kant staan thans
de steigers en de westelijke vleugel
moet nog geheel onder handen worden
genomen. /Ierkwaardig is, uat in dit
laatste gedeelte de enige nog aan
wezige originele tracering juist gaaf
is gebleven. Men ziet hier een "nap
gemetseld touw, dat, bedrieglijk echt
lijkt. Men wijst er de vreemdelingen
altijd met trots op.
Van de overige versieringen, eveneens
door Cuypers vernieuwd, heeft niet veel
de tand des tijds kunnen doorstaan.
Overwogen wordt om geheel andere ta
ferelen aan te brengen.
In totaal moeten er negentien tym
panen vernieuwd worden, waarvan er
reeds negen vervangen zijn. Men stond
voor de vraag, wat nu met het oude
beeldhouwwerk, dat kunsthistorische
waarde heeft, moest worden geuaan.
Hiervoor is naar onze opvatting eer
oijzonder gunstige oplossing gevonden.
Men had de stukken in het stedelijk mu
seum kunnen opbergen, maar weinigen
zouden er dan nog naar omzien. Zjj krij
gen echter een unieke plaats in de irec-
te omgeving van de Domtoren, onder
het bereik van het publiek. Ze worden
gemetseld in een muur van Flora's hof
achter de tuinen van de percelen aan de
Lichte Gaard. Deze muur stond ook al
op het punt van instorten en men heeft
nu een mooie gelegenheid de tympanen
of gedeelten ervan in de nieuw op te
trekken muur te verwerken.
Deze rui te, welke men bereikt -oor
een houten deur in een stenen poort
uit 1634 aan de Servetstraat, was vroe-
§er de tuin van het bisschopspaleis.
mstreeks 1900 kwam er een bloemis
terij, doch in de jaren twintig werd er
de werkplaats gevestigd voor de res
tauratie van de Domtoren, waarmee
men in 1929 gereed kwam. Tot 1957 is
het nog werkplaats voor de gemeente
lijke dienst van Monumentenzorg ge
weest, waarna het terrein leeg kwam
en als opslagplaats voor Gemeentewer
ken diende.
Het is nu ontruimd en werklieden zijn
bezig er een soort hofje van te maken
met een plantsoentje en enkele ban
ken, waar het publiek rustig kan ver
toeven en kan luisteren naar het ca-
rillonspel van de Domtoren.
De bedoeling is Flora's hof reeds in
het voorjaar in gebruik te nemen en
de verwachting is, dat ook de restaura
tie van de Kloosterhof volgend jaar vol
tooid wordt.
IGNAAT AGASI
deze sector een klantenkring te hebben
verworven, die voornamelijk afgaat op
de afbeeldingen in de advertenties. Men
durft kennelijk het risico aan, dat cou
pe, pasvorm of maat niet kloppen. Dan
verbaast het nog te horen, dat slechts
tien procent der bestellingen wordt ge
retourneerd. Een directeur van een
groot postorderbedrijf in Rotterdam
vertelde ons een voorval, dat typerend
is voor het risico van schriftelijke aan
kopen, zowel voor bedrijf als consu
ment. Op een aanbieding had hij veel
reacties gekregen en dus flink verkocht.
Bijna zonder uitzondering werden de
bestellingen evenwel geretourneerd,
zonder aanwijsbare oorzaak. Pas veel
later kwam het bedrijf er achter, dat
de japonnen kriebelden op de huid,
hetgeen de dames als een overwegend
bezwaar hadden gevoeld.
Rompslomp
Met de mogelijkheid van retourzending
is overigens een nieuw typisch voor
deel aangestipt van de verzendhuizen,
en tegelijk speculeert zo'n bedrijf er
duidelijk op. dat de klant er doorgaans
niet zo gemakkelijk toe komt om een
eenmaal ontvangen pakket aan de af
zender terug te sturen. Men zal een mis
koop niet meteen willen erkennen en de
terugzending zelf stuit op allerlei ver
velende rompslomp. Denk slechts aan
het verpakken van bijvoorbeeld een pan-
nenuitzet of een partij linnengoed. Ex
tra kosten brengt een retourzending
overigens niet mee, dank zij de servi
ce van het postorderbedrijf. Dat het aan
tal van deze geconstateerde teleurstel
lingen slechts enkele procenten be
draagt, is derhalve geen geheel be
trouwbare maatstaf voor de werkelijke
situatie. Maar het
overgrote deel van
de ongeveer hon
derd bedrijven, die
zich binnen onze
grenzen op dit ge
bied bewegen, stel
len zich in op
het aanbieden van
cwaliteitsprodukten,
aangezien ze door
hun kwetsbaarheid
en de alom heersen
de concurrentie an
ders spoedig van
de markt zouden
moeten verdwijnen.
Veel verzendhuizen
nemen in hun as
sortiment trouwens
in toenemende mate
merkartikelen op,
en de catalogi, die
deze ondernemingen
in grote oplagen
verspreiden, nemen
langzamerhand het
karakter aan van
een warenhuisgids.
Hierbij staat het
voorbeeld voor
ogen van een Ame
rikaans warenhuis
als Montgomery
Ward, dat zich bij
miljoenen gezinnen
een vaste plaats
heeft veroverd.
Uiteraard hebben
ook de postorder
bedrijven zich te
houden aan de
vestigingsvoorschriften, die voor diver
se artikelen zijn vastgesteld.
Helft in steden
De redelijke veronderstelling, dat het
merendeel van de clientele van verzend-
huizen te vinden zal zijn ten plattelan-
de en in meer afgelegen streken
waar immers de voordelen van het be
stellen via de post sterker spreken
blijkt niet aan de werkelijkheid te be
antwoorden. Niet minder dan de helft
der klanten woont in stedelijke centra,
waar winkels dus in ruime mate voor
handen zijn. Niettemin zien tal van
huisvrouwen op tegen het tijdrovende
winkelen, vooral waar het artikelen be
treft, die men zonder veel risico schrif
telijk in huis kan halen. Veel consu
menten beschouwen het ook als een
voordeel, dat het gehele gezin vijf of
zelfs acht dagen gelegenheid heeft om
een bepaald artikel kritisch te onder
zoeken in de huiselijke kring. „Thuis
winkelen" noemen de postorderbedrij
ven dit graag.
Informatiecentrum
Ongeveer in zeventig procent der
transacties maakt de consument gebruik
van de mogelijkheid om het verschuldig
de bedrag in termijnen te voldoen. Men
gaat hier te gemakkelijker toe over,
omdat leverancier en koper elkaar niet
kennen. Niettemin zal een postorderbe
drijf, dat waarde hecht aan zijn voort
bestaan, zich gaarne van de krediet
waardigheid der klanten willen verge
wissen, en de anonieme sfeer der trans
acties wordt derhalve in zoverre ge
schaad, dat direct na de bestelling een
informatie op hun antecedenten wordt
getrokken.
De klant merkt hier alleen iets van,
als zijn solvabiliteit onzeker is. Het cen
traal documentair archief in Amster
dam is de plaats, waar vrijwel iedere
aankoop wordt geregistreerd, en men
beschikt daar thans over een aantal
zwarte adressen, waaraan geen enkel
postorderbedrijf meer iets levert. Het
archief is een instelling van de Neder
landse Bond van postorderbedrijven, die
nu ongeveer zestig leden telt.
Resumerende komen wij tot de con
clusie, dat bestellingen per post onder
het Nederlandse publiek nog wel niet
tot een gewoonte, maar toch tot een
vrij normaal gebruik zijn uitgegroeid.
Zonder twijfel treedt dit verschijnsel op
ten nadele van de orthodoxe winkelver
koop, maar de eigen service en sfeer
van de detaillist en het warenhuis zor
gen toch voor voldoende tegenwicht. De
laatste jaren is de postorderomzet met
.laten de P.T.T. voor Sinterklaas spelen.
ongeveer zeventig procent toegenomen,
maar van de totale omzet van con
sumptiegoederen neemt deze handel
toch nog maar één a anderhalf procent
voor zijn rekening. Duitsland, België en
Engeland komen al beduidend hoger,
en het is dus wel te verwachten, dat
binnen onze grenzen het postorderwe
zen een rooskleurige toekomst tegemoet
gaat. Het feit, dat een groot bedrijf in
Overijssel er in slaagde in een half
jaar tijds voor een bedrag van zes mil
joen gulden aan nieuwe kantoor- en ma
gazijnruimte te bouwen, is wel sympto
matisch voor de bloei van deze jonge
loot aan de stam van het bedrijfsleven.
En vele duizenden bereiden zich door
gebruikmaking van de vaak aantrek
kelijke aanbiedingen op willekeurige
tijdstippen prettige Sinterklaas-verras
singen.
HANS STEVENS
Men krijgt reeds een goede indruk hoe schoon de kloostergang van de Dom wordt. Links het reeds gerestaureerde gedeelte.
