„De Heilige Daad55
volkomen fantasie
Zgn. Vaticaankedocumenten
zijn vervalsingen
Instemming in het algemeen
met beleid K.A.B.-bestuur
West-Europa bevindt zich nog
steeds in een hausse
W eihnachtsoratorium
van J. S. Bach
Liturgische muziek voor de
tijd der twaalf nachten
W
PAUL VLAANDEREN
1
zenuw
fcompiot
Algi
PAS VERSCHENEN BOEKEN
Trams stroomloos
Verdediger voor
Socratesdirecteur
Geen nachtmissen
iers
Bankpapier van plastic
Aandacht gevraagd voor speciale
omstandigheden in verschillende
bedrijfstakken
De economische toestand overzee
is minder bevredigend
Jubilea
Tijdens spitsuur grote
Amsterdamse Bank
grootste schuldeiser
stagnatie
in
Benoemingen
Onderscheiding
mi
LOONPOLITIEK
Periodiek overzicht
van de E.C.E.
*ntslag
Ir. C. Egelie gaat met
pensioen
DINSDAG 20 DECEMBER 1960
PAGINA 2
Meer faillissementen
in november
Promotie
%M
Nederlandse suikerleve
ranties aan Amerika
Stan Getz enige dagen
in Amsterdam
AMSTERDAM, 19 dec. De boven
nationale en bovenkerkelijke organisa
tie ,,De heilige daad" berust op een
fantasie. Dat staat nu helemaal vast
nadat hoofdinspecteur H. Molenkamp
en de hoofdagent-rechercheiur R. Sche-
rer van de Amsterdamse centrale re
cherche in West-Duitsland een uitge
breid onderzoek hebben ingesteld naar
de waarde van de aanspraken die de
gearresteerde Jolle Jansma en J. Vol-
raat maken op kerkelijke, zelfs pause
lijke steun.
Alle contacten die Jansma en Volraat
en hun Duitse vriend Th. A. Dreis be
weren te hebben gehad met rooras-
katholieke en andere autoriteiten, zijn
gecontroleerd, maar alle beweringen
blijken als los zand aan elkaar te han
gen. De heren Molenkamp en Scherer
hebben tijdens hun tiendaagse verblijf
in de Duitse bondsrepubliek geen en
kele bevestiging kunnen verkrijgen van
allerlei wilde verhalen, die de heren
Jansma en Volraat aan de Nederlandse
politie en justitie hebben verteld. De
bisschop van Mainz, die zou hebben ge
zorgd voor een introductie bij de paus,
blijkt de heren niet eens te kennen.
Het op 6 maart 1960 gedateerde docu
ment van het Vaticaan, waaruit zou
blijken, dat er relaties zouden bestaan
tussen het Vaticaan en „De Heilige
Daad", is inderdaad gevonden, maar
het blijkt een vervalsing te zijn. Vol
raat heeft steeds beweerd, dat hij dit
document, briefpapier van de Maestro
di camera van de paus, heeft gezien.
De heren Molenkamp en Scherer heb
ben in een drukkerij te Neurenberg de
concepten voor dit briefpapier gevonden.
Daarbij waren ook de drukorders voor
diplomatieke paspoorten en andere be
scheiden, waarop Jansma, Volraat en
Dries nogal trots waren. Het wordt
waarschijnlijk geacht, dat de Duitse jus
titie thans ook een vervolging zal in
stellen tegen de Duitser Dreis,die thans
in Wiesbaden een oude gevangenisstraf
wegens oplichting uitzit. Hij was presi
dent van de z.g.n. .Heilige daad".
De heren Molenkamp en Scherer heb
ben, in overleg en met goedvinden van
de Duitse justitie, talrijke autoriteiten
gehoord in Mainz, Wiesbaden, Darm
stadt, Frankfurt-Main, Bamberg en Mün-
chen. Het betrof figuren die volgens de
verklaringen van Volraat en Jansma me
dewerking zouden hebben verleend bij
de voorbereidingen van de bovenna
tionale organisatie. Niemand bleek ze
te kennen. Ook de banken niet, die be
langrijke bedragen zouden hebben toe
gezegd of geleend om de plannen te ver
wezenlijken. De diocesane bank bleek
zelfs niet te bestaan.
Duitse justitie ingeschakeld
De Amsterdamse officier van justi
tie mr. J. F. Hartsuiker, die het onder
zoek leidt in de affaires Socrates" en
„De heilige dood", zal de Duitse justi
tie op de hoogte stellen van de straf
bare feiten (valsheid in geschrifte en
oplichting) waarvan Th. Dreis wordt
verdacht. ,,Op dit moment kan ik de
processen-verbaal evenwel nog niet mis
sen", zei mr. Hartsuiker, die daaraan
toevoegde dat hij contact met zijn West-
duitse ambtgenoot zal opnemen als het
onderzoek in Nederland „rond" is.
Mr. Hartsuiker heeft voorlopig nog
geen plannen om ook op Majorca door
Nederlandse rechercheurs een onder
zoek te laten instellen. Zoals bekend
verhuisde naar dit eiland een bedrag
van drieëneenhalve ton. Jat de „So-
crates"-directeur Den Besten schonk
aan ,,de Heilige daad" ter betaling
van de „aanloopkosten" van deze uni
versele schertsorganisatie. Als tegen
prestatie ontving Den Besten de toe
stemming om op Majorca een „Heilige
Daad"-universiteit te bouwen.
De Amsterdamse oud-hotelhouder J.
F. W. van Schaik, die zich op verzoek
van de N.V. „Socrates" op Majorca ves
tigde om als manager van het „Heilige
Daad"-project op te treden, heeft de
officier van Justitie in Amsterdam
schriftelijk nedegedeeld, dat hij in
het belang van het onderzoek be
reid is naar Amsterdam te ko
men voor het aflegger van een ver
klaring. Volgens mr. Hartsuiker be
staat daaraan voorlopig geen behoefte.
De heer Van Schaik, die in augustus
j.l. van Jolle Jansma zijn congé kreeg,
wenst dat zijn reiskosten door de Ne
derlandse justitie worden betaald.
De Nederlandse politie heeft via In
terpol de Spaanse politie op Majorca
Ingeschakeld. Een Amsterdamse oud
notaris, die op Majorca woont, houdt
op verzoek van de curator In het faillis
sement ..Socrates" een wakend oog op
„de Heilige Daad"-bezittingen op Ma
jorca, onder meer een terrein van veer
tig hectaren.
llllllllllltlllllllllllllllllllllllllllllHllllllltlllllllllllllltlllllllin
AMSTERDAM, 19 dec. De recht
bank heeft als verdediger van de gear
resteerde president-directeur van de
n.v. „Socrates" Nic. den Besten aange
wezen de Amsterdamse advocaat mr.
J. K. M. Mathuisen. De heer Den Bes
ten zal zich t.z.t. voor de rechtbank
moeten verantwoorden wegens bedrie-
geljjke bankbreuk.
Donderdag j.l. werd zijn inbewaring
stelling op civielrechtelijke \gronden ge
wijzigd in voorlopige hechtenis. Een be
langrijk deel van de bezittingen van de
n.v. „Socrates", voornamelijk huizen,
zal onderhands worden verkocht Van
avond worden er nog 14 huizen 'in de
binnenstad van Amsterdam in „Frasca-
ti" geveild. Zü hebben een gezamenlijke
waarde van bijna 35.500. Ook worden
de loodsen in Diemen geveild van een
dochtermij van „De Socrates". De
voornaamste krediteur is de Amster-
damsche Bank met een vordering van
13.5 miljoen maar er zijn ook kleinere
vorderingen o.a. voor hotels, die het lo-
fies van de gasten van „Socrates" niet
etaald kregen, en van buitenlandse
maatschappijen.
(Opgegeven door Van der Graag Co NV,
AMSTERDAM)
AMSTERDAM, 19 dec. Het totaal aantal
uitgesproken faillissementen in de maand
november bedraagt 138 (125 vorige maand)
te verdelen als volgt. In de provincie
Noord-Holland (exclusief Amsterdam) 12
(14), Amsterdam 32 (16), Zuid-Holland
(excl. Den Haag en Rotterdam) 11 (9),
Den Haag 5 (13), Rotterdam 6 (8), Utrecht
14 (7), Gelderland 13 (22), Noord-Brabant
14 (16), Limburg 11 (2), Zeeland 4 (5),
Friesland 2 (4), Groningen 7 (2), Drente 3
(1), Overijse) 14 (6). Het totaal aantal
uitgesproken faillissementen van 1 jan.
1960 t.m. 30 nov. I960 bedraagt 1956 (1508).
Tussen geplaatste cijfers hebben be
trekking op dezelfde periode van 1959.
Bisweswar Prasad Koircla is de leider
van de Nepalese Congrespartij, die naar
het voorbeeld van haar Indische zuster
partij probeerde in het koninkrijk een
socialistisch getinte democratie te ves
tigen. Koirala zelf vervulde het pre
mierschap. Koning Mahendra is het met
deze ontwikkeling niet eens. Hij heeft
zijn absolute macht weer hersteld en
Koirala laten arresteren. Volgens de
jongste berichten zou de ex-premier
terecht moeten staan wegens een samen
zwering tot omverwerping van de
monarchie.
AMSTERDAM, 20 dec. Om half
zes gistermiddag is in de binnenstad
vermoedelijk door een defecte gelijk-
richter, het gelijkrichterstation aan de
Hoogte Kadijk spanningsloos geworden.
Het gevolg hiervan was een grote
stagnatie in het tramverkeer in de bin
nenstad tijdens het spitsuur. Arbeiders
van het G.E.B. konden na ongeveer een
kwartier de stroomtoevoer tussen het
Stationsplein en de Munt herstellen, zo
dat de trams om kwart voor zes in dit
gedeelte van de binnenstad weer konden
rijden. Om vijf voor zes was ook het
oostelijke stadsdeel weer van stroom
voorzien. Het duurde nog geruime tijd
voor het tramverkeer weer normaal
was.
De taxi's beleefden ondertussen een
gouden tijd want de ongelukkige tram
passagiers probeerden in massa een
taxi te bemachtigen. Gelukkig bleven
de stroomloos geworden trams zo staan,
dat het verkeer er niet al te veel hinder
van ondervond.
ALGIERS, 19 dec. (KNP) In een
herderlijk schrijven heeft de aartsbis
schop van Algiers, mgr. Duval, zjjn
smart uitgesproken over de „tragische
gebeurtenissen der laatste dagen". Maar
alles is nog niet verloren, zegt hij. ,De
bruggen tus en de Algerijnse en Fran
se gemeenschappen in Algerije zijn nog
niet vernietigd." Mgr. Duval wijst erop.
dat vele mohammedanen hun huizen
hebben opengesteld voor de christenen
en hen zo hebben gered 'en geholpen,
„maar de omstandigheden zijn toch
van dien aard," aldus mgr. Duval, „dat
in de Kerstnacht de gebruikelijke nacht-
DEN HAAG, 20 dec. Bij K.B. is be
noemd tot gewoon hoogleraar in de fa
culteit der rechtsgeleerdheid aan de
rijksuniversiteit te Leiden, om onderwijs
te geven in het strafrecht en het straf
procesrecht, mr. A. Mulder, thans
raadsadviseur in algemene dienst bij
het ministerie van justitie en tot lector
in de rechtsgeleerdheid aan dezelfde
universiteit orn onderwijs te geven in
het internationaal auteurs- en uitge-
versrecht en recht van de industriële
eigendom, dr. E. D. Hirsch Ballin, thans
wetenschappelijk hoofdambtenaar, te
vens belast met het geven van onder
wijs aan deze universiteit.
DEN HAAG, 19 dec. Bij K.B. is
benoemd tot ridder in de Orde van
Oranje Nassau A. van den Heuvel te
Linschoten. bestuurslid van de bond
.van fokverenigingen in de provincie
Utrecht.
DEN HAAG, 19 dec. De ambassa
deur van Luxemburg in Nederland, de
heer J. P. Kremer, heeft de versier
selen, behorend bij het commandeurs
kruis in de Orde van de Groene Eik
van Luxemburg, uitgereikt aan de
heer.A. F. Calkoen, voormalig ambas
saderaad aan de Nederlandse ambas
sade in Moskou.
GRONINGEN, 17 dec. Rijksuniver
siteit, gepromoveerd tot doctor in de
geneeskunde: de heer W. S. Cost, ge
boren te Coevorc' n, nu wonend alhier
De titel van zijn proefschrift luidt
„Kwantitatieve bepaling van de bij-
nierschorshoxmonen en hun voornaam
ste metabolieten in urine". Promotor
was prof. dr. A. Arends.
NIJMEGEN, 18 dec. - In de aula
van de r.k. universiteit is tot doctor
in de wis- en natuurkunde gepromo
veerd de heer F. A. Hommes op een
proefschrift getiteld: „A novel aspect
of the integrated michaelismenton
De heer Kief er, een inwoner van Stuttgart is op het idee gekomen om de bestaande
papieren bankbiljetten te vervangen door bankjes, vervaardigd van dun plastic.
Hij heeft zijn idee voorgelegd aan de president van de Duitse Federale Bank,
die, naar hij zei, zijn idee met belangstelling heeft ontvangen. De nieuwe plastic
bankjes zijn kleiner dan de huidige papieren. Voorzorgsmaatregelen tegen ver
valsen kunnen zonder bezwaar worden genomen. Op de foto toont de heer Kiefer
een tweetal biljetten van honderd mark: het ene van plastic en het andere
van papier.
(Van onze Utrechtse redacteur)
UTRECHT, 19 dec. De voorzitter
van de r.-k. metaalbewerkersbond St.
Eloy, de heer Scheffers, vroeg zich
op de verbondsraadsvergadering van
van de XA.B. vanmorgen af of de
stelling van de verbondsvoorzitter, de
heer J. A. Middelhuis, wel houdbaar
is dat de vakraad voor de metaalin
dustrie in zijn looneisen halsstarrig
was geweest en de spelregels van de
gedifferentieerde loonpolitiek niet ver
staat.
De heer Scheffers releveerde de
jongste gebeurtenissen in de metaalin
dustrie. Hij maakt zich er bezorgd over
wanneer men gedwongen wordt een
verbetering van het loon der metaal
arbeiders alleen in de secundaire sfeer
te zoeken. „Met de winstdeling vindt
men de mensen niet, wel met een
loon". H\j verklaarde ook dat St. Eloy
zich onmogelijk van het standpunt van
de vakraad kon distantiëren. Het ge
organiseerd overleg in de metaalin
dustrie dreigt dan verloren te gaan.
In het algemeen waren de afgevaar
digden het met het looiibeieid van de
K.A.B. zoals dit de laatste maanden
gevoerd is, eens, doch de heer Spits
van de katholieke bond van vervoers-
personeel St. Raphael drong erop aan
dat bij de studie in de S.E.R. over
de richtlijnen voor de toekomst reke
ning wordt gehouden met de speciale
omstandigheden van de verschillende
bedrijfstakken.
Met name dacht hij aan het vervoer.
Ten aanzien van de bezitsvorming, wel
ke zaak ook niet voor alle bedrijfstak
ken dezlefde is, wenst hij een studie
over bepaalde concrete vormen. De heer
Werkhoven van de katholieke bouwvak
arbeidersbond vroeg zich af, denkend
aan de aanwezige ruimte in de metaal
industrie voor verbetering in de secun
daire sfeer, of voor bepaalde groepen
met de winstdeling op die studie wel
gewacht moest worden. Naar de mening
van de heer Vink (r.-k. bond van werk
nemers in industriële bedrijven) wordt
de gedifferentieer Ie loonpolitiek wat te
formalistisch uitgevoerd. Men maakt
zich niet genoeg los van de oude opvat
tingen en houdt te weinig rekening met
het bedrijfseigene. Als een ander gevaar
van de laatste maanden signaleerde hij
equation; a contribution to the che
mistry of human haptoglobins" Dr.
Hommes, die in Groningen heeft gestu
deerd en thans als assistent aan de wis-
en natuurkundige faculteit alhier werk
zaam is, zal van 1961 tot 1963 aan de
universiteit van Philadelphia weten
schappelijk onderzoek gaan verrichten.
Promotor was prof. dr. F. Zilliken, die
onlangs tot hoogleraar werd benoemd
als opvolger van wijlen prof. Noyons
LEIDEN, 19 dec. Woensdag viert
prof. mr. W. J. M. van Eijsinga, alhier
zijn diamanten doctoraat. Het zal dan
zestig jaar geleden zijn dat hij aan deze
universiteit promoveerde tot doctor in
de rechtswetenschap.
Dezelfde dag worden nog twee gouden
doctoraten gevierd. Dr. C. A. Cromme-
lin herdenkt de dag waarop hij vijftig
jaar geleden promoveerde tot doctor in
de wis- en natuurkunde en voor dr. Chr.
A. Gött is het op die dag eveneens
vijftig jaar geleden dat hji promoveerdt
tot docto in de geneeskunde.
De dag daarop zal het vijftig jaar
geleden zijn dat jhr. mr. P. van Foreest,
te Lochem, aan de universiteit promo
veerde tot doctor in de rechtsweten
schap.
DEN HAAG, 19 dec. - Bi) K.B. ts
met ingang van 1 januari aan me
vrouw C. J. Bodenhausen-Gast op haar
verzoek eervol ontslag verleend als
griffier van Harer Majesteits huis
orden, met dank voor de in deze
functie bewezen diensten.
dat bij de berekening van de ruimte het
centraal bureau voor de statistiek de
dienst uitmaakt. Hij acht het werkne
mersaandeel van het totale produktiere-
sultaat niet voldoende gerealiseerd en
vindt het nodig, dat in de collectieve
arbeidsovereenkomsten als eis gesteld
wordt dat het loon gecompleteerd
wordt met andere regelingen.
Van meerdere zijden werd gewaar
schuwd tegen het geven van een me
ning omtrent de nieuwe structuur van
de KAB, persoonlijk of verbonden in het
openbaar als daarover intern nog be
raad gaande is. Hetgeen de heer Middel
huis gezegd had over het woningbouw
beleid van de regering werd onder
streept en de heer Korting (Haarlemse
KAB). Hij wees erop. dat In de grote
steden de mensen met lage inkomens
niet voor een nieuwe woning in aanmer
king komen.
GENEVE, 17 dec. De Economi
sche Commissie voor Europa der Ver
enigde Naties (E.C.E.) schrijft in haar
periodieke overzicht van de economi
sche toestand, dat de Westeuropese
economie zich nog steeds in een hausse
bevindt. Weliswaar is de toeneming
van de vraag minder groot geworden
en is ook het tempo van de stijging der
industriële produktie de laatste maan
den afgenomen, maar volgens de
E.C.E. moet deze matiging van de
hausse worden toegejuicht gezien de
ofnstandigheid, dat er tijd nodig is voor
het vergroten van de capaciteit en voor
de rationalisatie van de industrie, wel
ke noodzakelijk is geworden om de te
korten aan arbeidskrachten te verlich
ten.
De matiging van het groeitempo van
de vraag heeft bovendien de vrees
weggenomen, dat het tempo van de
uitbreiding van de produktie en de
werkgelegenheid zal leiden tot een
hoogtepunt van buitensporig grote
vraag en inflatie. Na twee jaar van
krachtige economische groei zijn infla
toire prijsstijgingen echter uitgebleven
en blijven de betalingsbalansposities
voor het merendeel krachtig.
In de meeste landen in West-Europa
is in het begin van de afgelopen zomer
de stijging van de industriële produk
tie minder groot geworden dan in de
winter 1959-60, toen de expansie opval
lend groot was. Deze matiging kwam
niet onverwacht. Het tempo van de
groei der industriële produktie was in
het laatste gedeelte van 1959 en het
eerste kwartaal van 1960 ongewoon
groot en zelfs groter dan in de afge
lopen tien jaar het geval was geweest.
Een meer verrassende ontwikkeling
was de afneming van de finale vraag,
al kon een zekere vermindering van
de consumptieve vraag, in het bijzon
der naar duurzame goederen, worden
verwacht als resultaat van de rem
mende voorzorgsmaatregelen, die ver
scheidene regeringen hadden genomen.
In de meeste landen van West-Europa
heeft de industriële produktie zich ge
stabiliseerd op een peil dat gemiddeld
ongeveer tien procent boven dat van
de overeenkomstige periode van 1959
ligt. Alleen in Nederland, Noorwegen
en Joegoslavië heeft de scherpe stij
ging van de industriële produktie zich
voortgezet.
Overzee is de economische toestand
minder bevredigend. In de Verenigde
Staten zijn de vraag en de produktie
het gehele jaar blijven stagneren en de
onmiddëllijke kansen op een opleving
zijn uiterst onzeker. Verder zijn de in-
voermogelijkheden van de landen, die
primaire produkten voortbrengen, klei
ner geworden doordat de uitvoer, van
deze landen achteruit is gegaan. Door
deze ontwikkelingen is de overzeesde
vraag naar Westeuropese goederen tra
ger geworden.
Voor de eerstkomende maanden zijn
de vooruitzichten in de internationale
sfeer ecbter niet somber, al zijn ze
wel onzeker. De internationale handel
zal waarschijnlijk weer gestimuleerd
worden door een zekere mate van re-
flatie in de Verenigdfe Staten, die ver
gezeld gaat van een gecoördineerde in
ternationale aanpassing van de rente
voet en het volgen van een politiek die
strekt tot handhaving van een hoog
tempo van interne expansie in West-
Europa.
In verscheidene Westeuropese landen
zijn de lonen in de industrie in het
tweede en het derde kwartaal van 1960
sneller gestegen. De grootste stijgingen
deden zich voor in die landen Oos
tenrijk, West-Duitsland, Nederland en
Zweden waar het tekort aan ar
beidskrachten het grootst was. In de
landen, waar de lonen in de industrie
het meest zijn gestegen, bedroeg de
stijging aan het einde van het tweede
kwartaal van dit jaar zes a acht pro
cent ten opzichte van het peil van een
jaar geleden. De aanhoudende stijging
van de produktiviteit bescherme het
prijspeil evenweel teegen de opwaartse
druk, welke van de hogere arbeidskos
ten uitging.
De prijzen bleven betrekkelijk stabiel
en in geen enkel van de belangrijkste
Westeuropese landen is de stijging van
de index van de kosten van levenson
derhoud dit jaar tot dusverre groter
geweest dan twee punten. In de meeste
gevallen was de stijging kleiner. De lo
nen zijn over het algemeen sneller ge
stegen dan de prijzen met als resultaat
dat de reële lonen zijn toegeenomen.
De betrekkelijke stabiliteit van het
prijspeil is in de meeste gevallen het
resultaat van een lichte daling van de
prijzen van levensmiddelen, die de ho
gere prijzen van diensten en de hogere
huren compenseerde.
MAASTRICHT, 20 dec. Provincial®
Staten van Limburg hebben tijdens hun
gisteren alhier begonnen winterzittins
de hoofdingenieur-adjunct-directeur v®™
de provinciale waterstaat ir. L. J.
M. Raedts tot directeur van deze dienst
benoemd. Ir. Raëdts volgt in deze func
tie ir. C. F. Egelie op. die op 1 februa
ri 1961 met pensioen gaat.
De commissaris van de koningin dr.
F. Houben schetste de verdiensten van
de scheidende directeur, die meer dan
veertig jaar in Limburg werkzaam js
geweest. Allereerst twintig jaar bij °e
Rijkswaterstaat en sinds 1 oktober 194"
als hoofdingenieur-directeur bij de pro*
vinciale waterstaat. Onder leiding van
ir. Egelie, aldus de commissaris van de
koningin, is een begin gemaakt met de
Maaskanalisatie in Limburg. Tal van
bruggen zijn hersteld en diverse pro
vinciale wegen aangelegd. Bijzonder
veel belangstelling legde ir. Egelie ook
aan de dag voor het behoud van het
Limburgse natuurschoon, alsmede van
historische monumenten. Als ambte
naar toonde ir. Egelie zich in hog.®
mate onkreukbaar en bijzonder beschei
den, aldus dr. Houben. Bij het afscheid
van ir. Egelie zal aan hem, zo deelde
de commissaris van de koningin reeds
thans mee, de zilveren erepenning van
de provincie worden verleend.
Pockets
Bilderdjjk, door dr. Martien J. G. de
Jong en Wim Zaal (Boeketreeks. Kok).
Een overzicht van zijn leven en een
keuze uit zijn werken.
Op het spoor van de aapmens, door
A. A. Manten (Elsevier). De auteur
zoekt in dit boekje naar de criteria,
die kunnen beslissen, wanneer voor
het eerst van een mens gesproken kan
worden. Als blijkt dat skeletresten
geen uitkomst kunnen brengen, wordt
de aandacht gericht op het culturele
aspect. De auteur heeft deelgenomen
aan onderzoekingen in Zuid-Afrika.
Zalig zijt gij. door Heinrich Suso
Braun (de Vroente). Toespraken, die
voor de Duitse en Oostenrijkse radio
zijn uitgezonden. Zij behandelen de
acht zaligheden.
De wijnpers Gods, door Johannes
Messner (de Vroente). Enkele be
schouwingen over het lijden, gezien
vanuit het christelijk standpunt, dat
het positief accepteren van het lijden
een levenswaarde betekent.
Spaans-Nederland.4 woordenboek,
door dr S. A. Vosters (Spectrum-
Aula). Nederlands-Spaans woordenboek,
door dr. S. A. Vesters (Spectrum-Aula).
Twee nieuwe aanwinsten in de Spec
trum-goedkope woordenboeken-reeks.
Modelspoorwegbouw. door T. L.
Hameeteman (Elsevier). Van alles
over het tijdverdrijvend spel. dat ooi'
giotq mensen tegenwoordig zo existen
tieel beoefenen.
Sylvia en dt commissaris, door
René Philippe (Maraboe). Een thriller
waarin een mooie vrouw de hoofdrol
speelt.
De spion met de 100 gezichten, door
Henri Vernes (Maraboe). Nog een
thriller; de vrouw speelt nu een bijrol.
De man, die tomaten kweekte, door
Gladys Mitchell (Elsevier).. Een detec
tive.
De dood kaatst terug, door John D.
Macdonald (Elsevier). Een misdaad
roman.
Avontuur in noord en zuid, door
Ronald Ross (Lannoo-Tielt)Een
nieuw verhaal In de reeks: verhalen
uit alle windstreken.
De maan, onze trouwe wachter, door
Tj. E. de Vries (Elsevier). De maan
is ongetwijfeld een middenpunt van
belangstelling. Vele vragen over haar
kunt U in woord en beeld in dit
boekje beantwoord vinden.
WASHINGTON, 19 dec. - Het Ameri
kaanse ministerie van landbouw heeft
bekendgemaakt, dat Nederland en Bel
gië onder de nieuwe anti-Castro suiker-
politiek over de eerste drie maanden
van 1961 respectievelijk 1037 ton en 45
ton suiker aan Amerika zullen kunnen
leveren.
De Cubaanse suikerimport in Amerika
ter grootte van 824.299 ton werd door
deze politiek afgesneden en de Ameri
kaanse orders werden bij andere suiker
producerende landen geplaatst. Het
ministerie schatte dat Amerika in 1961
10.800.000 ton suiker zal moeten invoe
ren om aan de vraag op de binnenland
se markt te kunnen voldoen,
AMSTERDAM, 19 dec. Tot en met
vrijdag met uitzondering echter van
dinsdagavond is in de Amsterdamse
Sheherazade 's avonds van acht tot
twee uur de Amerikaanse tenorsaxo
fonist Stan Getz te beluisteren.
eihnachtsoratorium" is slechts
een oneigenlijke titel, die Bach
kennelijk uit verlegenheid om
een beter passend woord is ingegeven.
Er is geen sprake van een oratorium,
dat een uit Italië stammend begrip is.
Het heeft er om te beginnen al de
vorm niet van, aangezien het bestaat
uit een opeenvolging van zes kerkcan-
tates, die duidelijk bestemd zijn om elk
voor één van de zes feestdagen in de
tijd der twaalf Nachten te dienen: de
eerste drie voor eerste, tweede en der
de Kerstdag, de vierde voor Nieu /-
jaarsdag, de vijfde voor de zondag na
Nieuwjaar en de zesde voor Drieko
ningen.
Daaruit mag evenwel niet de ge
volgtrekking gemaakt worden, dat het
„Weihnachtsoratorium" een verzameling
van zes losse cantates is zonder onder
linge samenhang. Ze vertonen wel een
samenhang, speciaal in de keuze, rang
schikking en zetting der koralen, die
er een belangrijk aandeel in hebben. Zo
men wil kan rrien, overeenkomstig de
liturgie van de Kersttijd een driede
ligheid in het totale werk opmerken.
Het eerste deel behandelt in drie can
tates het eigenlijke kerstgebeuren met
dien verstande, dat de cantate van de
eerste kerstdag de geboorte van Chris
tus bezingt, die voor de tweede kerst
dag de verkondiging van de geboorte
aan de herders en die voor de derde
kerstdag het bezoek van de herders aan
het Goddelijk Kind in de stal te Beth
lehem. Het tweede deel wordt gevormd
door de vierde cantate, die de naam
geving behandelt én vrijwel geheel is
gewijd aan vrome beschouwingen over
de naam Jezus, en tenslotte vormen de
vijfde en de zesde cantate het derde
deel, dat gaat over de verdere verbrei
ding van het feit van Christus' geboor
te in de wereld en haar reacties daarop
(Herodes en de Drie Wijzen uit het
Oosten).
In feite is het Weihnachtsoratorium
een in zes delen onderverdeelde litur
gische muziek voor de kersttijd, die in
wezen als een samenhangend geheel
is op te vatten. Bach stelde deze mu
ziek samen in 1734, in de midden-perio
de van zijn leven in Leipzig, en hij deed
het in de materiële zin gesproken als
een kundig en efficiënt ambachtsman
en functionaris, die in dat jaar moest
voorzien in de behoefte aan de kerst-
muziek voor de kerkelijke diensten en
dit te midden van zijn drukke werkzaam,
heden op de meest voor de hand liggen
de manier deed.
Rationele werkwijze
Het Is verbazingwekkend hoe uiter
mate rationeel Bach placht te werken,
ook waar het de meest verheven doel
stellingen gold. Hij schreef de recitatie
ven en enkele speciale uitwerkingen van
recitativische gedeelten. Hij koos de
krtralen die hij op toepasselijke teksten
grotendeels nieuw harmoniseerde op
een manier, die goed aansloot op de
toon van de betrokken feestdagen. En
kele voorzag hij van orkestrale ritor
nellen, wat een bijzonder feestelijke
indruk maakte en van het slotkoraai
van de zesde cantate, dat tegelijk het
slot van de hele kerstmuziek is, maa
te hu een grote koraalfantasie voor or-
kest, waartegen het koor het vierstem
mige koraal contrapunteert. Dat «nes
moet de grote ambachtsman, die_tsacii
was, niet te veel tijd Se*°st benb,^?-
Voor de meeste vrije koren en aria s
paste hij de in zijn töd
methode van het PaJF°, J. e,h(i
ontleende ze aan we cantates,
die hü vroeger had gesc even ter ere
van persoonlijkheden tut het Saksische
vorstenhuis. De }e natuur
lijk veranderd, de tactuur der muziek
waar nodig ook aangepast aan de nieu
we tekst, maar met eens altijd. Er ko
men in de orkestrale partijen der aria's
wel orkestxale toonschilderende wendin
gen voor, die kennelijk slaan op de oude
tekst, hie er gestaan heeft en moeilijk
verklaarbaar lijken bij de nieuwe tekst.
Dat is bu each geen ernstig bezwaar.
Hij was geen realistisch uitbeelder van
tekst, zijn realismen zijn altijd gesty-
leerd en opgenomen in de totale ar
chitectuur, die is gericht op strikt mu
zikale ontboezeming.
Profaan noch sacraal
Zo ook bestond er geen wezenlijk ver
schil tussen zijn profane en sacrale mu
ziek. Geheel begrijpelijk aangezien mu
ziek niet in wezen sacraal of profaan
kan zfln. Naarmate zij vollediger mu
ziek is, hetgeen wil zeggen geringer
inslag ondergaat van buiten-muzikale
ideeen, is zij universeler van werking,
maar dit maakt haar dan ook ruimer
toepasseluk, zowel naar de ene als naar
de andere richting. Als Bachs muziek
in het algemeen gesproken lichter van
gang is, wanneer zij met een profane
aanleiding is geschreven, dan als haar
directe doel sacraal is, dan wil dit
toch niet zeggen dat er in het domein
der sacrale toepassing niet een tal van
gelegenheden zijn aan te wijzen, waar
in een muziek die licht van gang is
uitstekend past. Het omgekeerde is even
zeer het geval.
Spitta wijst daar al op, maar hij
houdt nog de opvatting, dat Bachs
muziek eigenlijk altijd kerkelijk
ook als zij met profaan h"°® werke-
componeerd en pas "a|ach haar
Hjke wezen komt, wan" verhe£t_ De
tot een sacrale mu„ne eenvoudiger:
waarheid lukt mgnaogaltijd zo volle-
,m"z^ Ha? zij v00r a^e omstan
digheden bruikbaar is, zonder dat het
haar in wezen iets aandoet. In zoverre
BACH
als zij openbaring is van mysterieuze
waarheid, kan men haar natuurlijk
een sacrale aangelegenheid vinden,
maar daarmee is heel iets anders
bedoeld dan wat wij verstaan in het
onderscheid tussen profaan en sa
craal.
Wat hiervan zij, Bachs muziek voor
de liturgie van de Kersttijd, die wfl dan
ah ,.Weihnachtsoratori i i kennen, is
zo doelmatig, dat zü. welke ook de res
sources mogen c'e compo
nist mede ervaren wordt
als geheel adequaat aan het doel, waar
voor zü wordt en derhalve aan
geest en'gemoed een diepe bevrediging
en j roer'ng verschaft. Zij
Is dlLT j do°r de diepe zin, waar-
nie,f ae compositorische structuur
Yaa,,„ zes cantates op zichzelf en on-
verankerde in de toepassing van
r ^°,raah dat Alpha en Omega van
zijn hele levenswerk is. Doch dit raakt
compositorische kwesties, en betreft
met de strikte inhoud der muziek, de
taal die zij spreekt.
Integrale uitvoering
De verschijning van het complete
„Weihnachtsoratorium" op drie Decca*
platen in cassette (LXT 2003-05) ig voor
de vereerders van de grote liturgische
componist, die Bach geweest is, eett
unieke gelegenheid om het werk in ztJn
totaliteit diepgaand te bestuderen.
De uitvoering staat onder de zeer ge
zaghebbende leiding van Karl Richter
en wordt verzorgd door het Münehener
Bach-koor en het Kamerorkest der
Beierse Staatsopera, met een hele reeks
vocale en instrumentale soliloquentes,
waarvan de voornaamsten zijn: Gert
Lutze, tenor, Chloë Owen, sopraan. Her-
tha Topper, alt, Horst Günther en Kietb
Engen, bas. Over stilistische details i«J
de uitvoering kan men natuurlijk altild
twisten, doch dit neemt niet weg, da1
hier een vertolking van hoog niveau eh
voornaam klankgemiddelde tot stand.13
gekomen, die voor dit en volgende la"
ren een kostelijk kerstgeschenk oplevert.
L.H
DOOR HET GA5WBRKT*
HET SLACHTOFFER
GRAAG MEE- JE
WORDT WEL
EDANKT
HOE KOM IK ER TOE
OM J6 TE HELPEN! 0H'
WAT BEN IK IN DE
WAR.
OP SCOTLAND YARD--
DAG VOSPER, IK
KOM JE EENS OPZOE
KEN. HOE GAAT HET
MET DE MISDAAD
HALLO
'VLAANDEREN. RUS
TIG. IK ZIT NET TE
PIEKEREN WATER NU
WEER ZAL GEBEUREN
OAT WAS VLOT
WERK! VOORLOPIG ZAL
NIEMAND IN STAAT Z'JN
OM ALARM TE GEVEN.
