HUIVERINGWEKKEND
VERSLAG VAN WEDEROM ACTUEEL DRAMA-SAUERBRUCH
Door hersen-sclerose getroffen chirurg
verrichtte catastrofale operaties
Proces tegen JÜRGEN
THORWALD, de auteur
Politieke motieven speelden
mee bij uitblijven ontslag
m
Op het spoor van
Voor drie Oostafrikaanse landen jaar
van de onafhankelijkheid
TANU, een machtige politieke partij
I
f
TN 1961 MOET DE VRIJHEID WORDEN VERKREGEN
Nieuwe nationale
vaderlandse atlas
ZATERDAG 7 JANUARI 1%1
PAGINA 13
OP 23 januari a.s. begint in
Berlijn een proces tegen de
schrijver Jürgen Thorwald.
lL geding is dan ontketend door
t. en Margot Sauerbruch, de
We® gewezen echtgenoten van
Prof. Ferdinand Sauerbruch, de
wereldvermaarde Duitse chirurg,
e °P 2 juli 1951 overleed. Thor
wald onthult in zijn boek, dat
„Het ontslag" „Die Entlas-
sung" heet, dat Sauerbruch de
aatste jaren van zijn leven aan
®en hersen-sclerose geleden moet
^abben, tengevolge waarvan hij
let meer in staat was zijn werk
*jaar behoren te doen. Integen-
A el> zijn chirurgisch ingrijpen
as verschillende malen van zulk
een desastreuze aard en de profes
sor maakte daarbij zulke ver
schrikkelijke fouten, dat de pa-
tiénten er het leven door lieten.
Be schrijver stelt vervolgens dat
tfcn in de omgeving van de chi
rurg reeds geruime tijd op de
hoogte was van diens toestand,
hiaar dat men lang heeft geaar-
zeld voor men iets tegen hem
ondernam.
K?n7'Md'e t0°h
DAR-ES-SALAAM, eind 1960
Hoe zeer Tanganjika, Oeganda
en Kenya ook onderling verschil
len, één ding hebben ze gemeen:
Alle nationalistische leiders reke
nen er op, dat 1961 hun de volko
men onafhankelijkheid zal bren
gen. Of dat ook werkelijk ge
beurt, weet ik niet. Niemand
weet het, geloof ik. Toch spreekt
iedereen er over. „Oehoeroe"
(vrijheid) is hier het gesprek van
de dag. Europeanen, Indiërs en
negers praten over vrijwel niets
anders, en in dit opzicht lijkt
Oost-Afrika 1960 als twee drup
pels water op Nederland anno
1944. Er is verandering op til.
Er gaat iets gebeuren en de stem
ming in de onderscheiden kam
pen, verschilt naar gelang de
toekomstmogelijkheden variëren.
Don Jaime als Spaanse grande
De artistieke rentreedie de
Franse cliansonniére Edith
Piaf na haar ziekte heeft ge
maakt, is in de Parijse music-
hall „Olympia" bijgewoond
door talloze mensen, die om
de een of andere reden „in het
nieuws" zijn. Edith Piaf werd
op het toneel o.m. gecompli
menteerd door don Jaime,
een broer van Koningin Fa-
biola van België. Don Jaime
was gekleed in een fraaie
Spaanse mantel. Ook de dame,
die zich rechts van hem be
vindt en die wordt gëidentifi-
ceerd als Gloria Lasso, draagt
zoiets.
r i t
(Van onze redacteur)
Voor dat aarzelen waren redenen
Van tweeërlei aard. Op de eerste
plaats was Sauerbruch een geducht
man, die men nauwelijks durfde be
naderen en men droeg hem tegelijker
tijd in wijde kring een diepe verering
toe. Sauerbruch werd door zijn vak
genoten beschouwd als een van de
grootste chirurgen van zijn tijd en
Patiënten van allerlei rang en stand,
i'e door hem waren genezen, hadden
hun harten een monument voor
"letn opgericht. Hij was een legen
darische figuur nog tijdens zijn leven.
2 aar ook motieven van politieke aard
"ebben gedurende de fatale jaren mee
gespeeld waar het zijn ontslag betrof.
auerbruch werkte aan het Charité-
wa« 1ln».s m Berl.iin' dat «n Ost-Zone
mimhtifehh?8"' .,e c°mmunistische
h,,, a<ldfn aangezien, dat na
van de oorlog vele pronii.
fVaren 1 ,vfO Oost naar West
ReueU Sevlucht, wilden met alle
pcweid dat de naam van de wereld
beroemde chirurg aan ,,hun" medische
"stolling verbonden bleef. Op 6 de
cember 1949 kwam hef nochtans zover
dat Sauerbruch zijn aanvrage indien
de om met pensioen te mogen gaan.
VVai daaraan voorafging is echter de
geschiedenis van een tnjna huivering
wekkend menselijk drama. Thorwald
heeft het in zijn boek uitvoerig en
gedetailleerd beschreven en alles wat
hieronder volgt is daaraan ontleend.
*oor wat betreft de waarheid van de
gebeurtenissen gaan wij uiteraard af
"P het gezag van de schrijver.
Voor het eerst komt de geestelijke
lichamelijke aftakeling van Sauer-
1wch fataai tot uiting als h!j Op 17
tJ A Heinrich Greif, een commu-
on toneelspeler van naam, moet
li^PTen. Greif lijdt aan een gewone
CvpSXM® het chirurgisch ingrupen
hablnom 0 de volgende dag aan een
doc I ng u't de beenslagader, die
Hó?rhldUdrbruoh beschadigd moet zijn.
gischhtndelT'016 over zijn chirur-
moment verin-/1 °P een ge% Zi,
kenmerkend n- 6en verschijnsel dat
Van Je ls voor het ziektebeeld
Daar dnoiS0n."Sclerose.
nog schni-v z'ch enige tijd later een
bruch hi der geval voor. Sauer-
van dr 1?' in het ziekenhuis bezoek
Vo0r F"edrich Hall, hoofdreferent
ftinctio e.,. medische fataliteiten' een
sche iQ e het toezicht op alle medi-
tinivPr5?r?toelen en klinieken aan de
hezettJ jn in het door de Sovjets
Oh een 1 van Duitsland inhoudt.
Max moment komt prof. flr.
°P Sa,,r?lener-de in rang meteen
hen, aifui Uch volgende chirurg bm-
"Peratie, ?ed *n een witte jas en de
choenen nog aan
Wi'i'do U Geheimrat". zegt hij, ,.U
zover ,1 hersentumor zien. Wi) zijn
Maan' u hebben hem blootgelegd.
tumoV B een hopeloos geval. De
brnnh' ,®s "let te opereren". Sauer-
tot 5 Ükt Madlener aan en zegt
Zé »dr. Hall: „Wacht hier, ik ben
hii i r'uS". Vjjf minuten later komt
rnna daad terug; zijn gezicht is
"u aangelopen en zijn ogen glan
sen bmiatuurlijk. In de niet gewas-
J?nlet gesteriliseerde hand houdt
bloederig gezwel. „Ik heb de
Ip"ï°P ,?r met de vinger uitgehaald",
hij. ,,De vingers zijn de beste
instrumenten, die de natuur aan de
chirurg heeft gegeven."
Twee dagen later was de patiënt
"°od. En ar. Hall wéét nu hoe ziek
sauerbruch wel is. Hij gaat nu stappen
Ondernemen om te komen tot een
Pensionering van de chirurg. HtJ
Jvendt zich daartoe tot zijn onmiddel
lijke chef prof. dr. Theodor Brugsch,
o.m. deken van de medische faculteit
MAX MADLENER
aan de Humboldt-Universiteit. En dat
wordt dan tussen beide mannen een
hoogst merkwaardig gesprek.
„Hall", zegt Brugsch met ge
smoorde stem. „U weet het dus
ookEn vervolgens: „Mijn God,
moet ik U dan zeggen, hoe hoog
president Wande) en het Centraal
Comité de betekenis van Sauerbruch
aanslaan? Weet U dan niet, hoe
belangrijk men het vindt, dat juist
Sauerbruch met zijn internationaal
beroemde naam de „Charité" niet
verlaten heeft? Verwacht U van mij
dat ik ik alleen president Wan
del en alle anderen er van zou
kunnen overtuigen, dat zij Sauer
bruch op moeten geven? Hall wat
verwacht U van mii?"
erwacht U van mij
Brugsch wordt kennelijk innerlijk
verscheurd door het besef van zijn
medisch-menselijke verantwoordelijk
heid en van zijn „politieke" status.
Heeft dr. Josef Naas, een vooraan
staand man in de communistische
wetenschappelijke wereld "niet eens
verklaard: „Bii het huidige treffen
tussen socialisme en kapitalisme zullen
miljoenen het leven laten. In het licht
van dit feit is het dus volkomen on
belangrijk dat Sauerbruch op zijn
operatietafel een paar dozijn mensen
doodt. Wij hebben de naam Sauer
bruch nodig."
De buitenwereld vermoedt in het
voorjaar van 1949 nog niets van wat
er zich in de chirurgische kliniek van
de Charité afspeelt. Wel beginnen en
kele kranten kritiek op Sauerbruch uit
te oefenen, dat hU ook na de blokkade
verder gaat m het communistische
deel van Duitsland te werken en dat
hU weigert zich te interesseren voor
een op te richten nieuwe universiteit
in West-BerlijnDeze critici herin
neren ook aan zijn rol tijdens de oor
log: hij ging ontmoetingen met Hitler
niet uit de weg en hl) ontving op een
partijdag in Nürnberg een „National- Paar
preis". Men krijgt het zover dat hU
voor een denazificeringstribunaal in
West-Berlijn wordt gedaagd. Maar dit
is een vrij onbetekenend incident in de
tragische gang van zaken die het lot
van de chirurg bepaalt.
Zomer 1949 gaat prof. Madlener
die algemeen als opvolger van Sauer
bruch wordt bestempeld zijn rol
Brugsch vermoeid.
Maar hij vertelt dan dat. pre
sident Wandel al op de hoogte I» van
de toestand van Sauerbruch Hij heeft
diens eigen vrouw geopereerd en al
leen door het ingrijpen vari prof Madle
ner kon worden verhinderd, dat zulks
schadelijke gevolgen heeft ge
had... En hij voegt er aan toe "Wan-
del is zózeer beïnvloed door de opvat-
tin" dat Sauerbruch door zon aanblij
ven' de voortdurende vlucht van art
sen naar het westen kan verhullen, dat
!k machteloos ben. Ik hoop dat u meer
cjiipppa zult hebben dsn ik.
Maar dr. Hall zet ondanks alles door.
Hii vraagt en krijgt Wandel te spreken.
En dat wordt dan een beslissende ge-
dachtenwisseling. Aanvankelijk ver
klaart Wandel:
Waar het gaat om de hogere doel
einden van de socialistische ontwikke
ling en om de overgang naar de so
cialistische wetenschap, mogen voor
ons burgerlijke overblijfselen als het
zogenaamde menselijke of medische
geweten géén rol spelen."
Hij wil van geenpensionering weten en
hij zegt, dat prof. Madlener maar zo
veel mogelijk moet verhinderen <jat door
toedoen van Sauerbruch „iets ernstigs"
gebeurt. Hall wijst hem er dan op, dat
Madlener de dood van het meisje reeds
niet heeft kunnen verhinderen en hij
zwaait met een tas vol voor Sauerbruch
bezwarende en door verschillende art
sen ondertekende verklaringen. De pre
sident vertoont dan toch tekenen van
ongerustheid. Tenslotte besluit hij:
„Kameraad Hall, ik zal mij beraden
over Uw voorstel. Meer kan ik u niet
beloven."
Maar de zaak is nu officieel op gang
gebracht. Dr. Hall wendt zich weer tot
prof. Madlener. Hij zegt, dat Wandel
precies weet wat er aan de hand is en
hij vraagt Madlener niet zonder meer te
weigeren als de president met hem wil
spreken over de opvolging van Sauer
bruch.
„Dat kan ik niet." roept de profes
sor vertwijfeld uit. „Ik kan niet ach
ter de rug van Sauerbruch om over
diens opvolging spreken en onderhan
delen. Ik kan met over mijn eigen
schaduw springen ik kan het niet."
En tenslotte: „Waarom roept men
niet een nieuwe verordening in het
leven, overeenkomstig welke iedere
professor aan de Charité na zijn 70ste
levensjaar automatisch en zonder uit
zondering wordt gepensioneerd?"
Deze gedachte vindt ingang bij de
autoriteiten. En prof. Brugsch weet Mad
lener zover te krijgen dat deze Sauer
bruch van de nieuwe verordening in
kennis stelt. Dit alles komt tot een dra
matische ontknoping als Sauerbruch een
paar dagen later zijn nauwste mede
werker voor de voeten werpt:
„Gek toch, dat niemand iets van
die verordening afweet, Brugsch weet
er zelfs niets van. Niemand... behalve
jij..." En hij beschuldigt hem van
„verraad".
„Iedereen liegt," zegt hij. „W e liegt
niet, op wie kan ik mij nog verlaten?
Inmiddels wordt Sauerbruck steeds
m Cf-
PAUL WANDEL
daarin spelen Hij slaagt er meer en
meer in zijn chef van de operatie-tafel
verwijderd te houden en hjj houdt de
zware gevallen, die Sauerbruch zich
anders nooit het ontgaan, zoveel mo
gelijk voor hem verborgen.
De gevolgen van de sclerose ko
men Inmiddels steeds duidelijker aan
het licht. Tijdens een reis naar Zwit
serland moet Sauerbruch die hele
maal vergeten is waar hi) zich be
vindt door de politie naar zijn ho
tel worden teruggebracht. Maar er
doet zich weer een catastrofaal ge
val voor als njj een meisje, een kind,
aan maagkanker opereert. Aanvan
kelijk gaat alles goed, maar tenslot
te vergeet Sauerbruch een verbin
ding tussen maag en darm tot stand
te brengen. Het meisje sterft na
tuurlijk.
Prof Madlener heeft zulk een gang
van zaken al een paar malen meege
maakt Hij he®n geconstateerd
dit Sauerbruch zijn operatie begint
als een God" en dan plotseling wordt
eetroffen door een aanval van hersen-
fclerose, die hem de meest fnuikende
fouten doet maken.
Het komt nu tot een gesprek tussen
HfliiPn nrof Madlener. Eerstgc-
noemde zlgt:Pi?Ieder van ons. die nu
nUdha? uitersts probeert om zijn (Sauer-
bruch^sl weidizaamhedenals ciururg te
doen beëindigen, zou op zekere dag
wel eens geconfronteerd kunnen wor
den met de aanklacht, zyn geweten als
arts verraden te hebben om een enkele
naam „zuiver" te houden.'
Madlener zwijgt, door twijfel ver
scheurd. Moet hvj zijn diep vereerde
chef „ontmaskeren"? Moet hij de man
„verraden", wiens opvolger hij ééns
hoopt te worden? Hi) weet niet an
ders uit te brengen dan: „Gaat U
eens met prof. Linzbach praten".
Prof. Linzbach, hoofd van de patholo
gische afdeling, weet al lang wat er
met Sauerbruch aan de hand is. Dr.
Hall gaat met hem praten en eist
schriftelijke „verklaringen" van hem
die vertrouwelijk zullen zijn, maar
die tegen Sauerbruch gebruikt zullen
worden. Ook Linzbach aarzelt, maar
tenslotte bezwijkt hü onder de aan
drang van Hall. Hi) zal de verklarin
gen op schrift stellen, maar zijn laat
ste woorden zijn: „Doe „der Alte"
alstublieft niets..."
Dr. Hall heeft weer een gesprek met
prof. Brugsch. „Ik ben vastbesloten",
zo zegt hij, „de president dr. Wandel
persoonlijk de dokumenten voor te leg
gen, die ik heb. Daarna is er voor hem
geen ontkomen meer aan. Hij móet zich
eens verklaren met het op pensioen
stellen van Sauerbruch. Ik stel u slechts
van deze stap op de hoogte om mü er
van te vergewissen dat u bij eventuele
ruggespraak achter mij zult staan." „Na
tuurlijk sta ik achter u," zegt prof.
meer getroffen door aanvallen van
sclerose. Tijdens de eerste dagen van
december 1949 veroorzaakt hij wéér
een catastrofe in het Charitezieken-
huis. Het slachtoffer is nu een parti
culier patiënt van Sauerbruch. Madle
ner is niet aanwezig en de assistenten
zijn niet bij machte de operatie te ver
hinderen. Terwijl de chirurg aan het
werk is het gaat om een maagope
ratie zien zij, dat hjj het spoor bijs
ter raakt. Maar het is al te iaat. De
patiënt sterft.
Iedereen is nu tot het uiterste ge
alarmeerd. Professor Brugsch zal na
veel en jachtig heen en weer gepraat
van de Betrokkenen de knoop doorhak-
dels minister is geworden en voor
prof. Brugsch.
„Her Geheimrat," zegt Wandel,
„gaat u alstublief zitten." Sau-
erbrucl? blijft staan.
„Herr Geheimrat," zegt Wandel
verder, „ik heb de deken van de
medische faculteit van de Humbo'-U-
Universiteit, prof. Brugsch, verno
men, dat u van uw leerstoel en uw
ambt, als directeur van de chirurgi
sche kliniek van de Charité ontheven
zoudt willen worden. U zoudt dus
met pensioen willen gaan
Sauerbruch spreekt met een moeilijk
beheerste en vreemde stem. Maar hij
zegt:
„Ja, ik zou met pensioen willen
gaan."
Er valt een diepe stilte. Men hoort
slechts het krassen van de pen, waai
mee een klerk het beslissende ant
woord opschrijft.
Wandel neemt weer het wooia.
„Het Geheimrat," zegt hij, ..ik
neem nota van uw wens. Ik moei
u echter voor een goede gang van
zaken nog een tweede vraag stellen.
Het is een formele vraag. Herr Ge
heimrat, ontspruit deze wens aan uw
persoonlijk, vrijwillig genomen besluit,
of is hij het gevolg van enigerlei
druk of beïnvloeding?"
Ieder die aanwezig is houdt de
adem in.
Dan zegt Sauerbruch langzaam en
moeilijk, maar duidelijk hoorbaar: „Het
is mijn eigen, vrijwillig genomen De-
sluit Prof. Brugsch kan een zucht
van verlichting niet weerhouden. Het
doek valt voor de eerste akte. Maar
het drama-Sauerbruch is nog niet ten
einde.
(Wordt vervolgd)
FERDINAND SAUERBRUCH
Het somberst zijn de Indiërs, die hier
vrijwel de gehele zakenwereld beheer- 'niniwii zwangere vrouwen en vrouwen met Kiei-
sen. Ze henben het er naar gemaakt, Dr. Julius Nyerere, de president van de ne kinderen op de rug. Alleen die brede
ren, dat onbekookte nationalisten in de
volksbuurten rond Kampala allerlei on-
aangename kansen bood. In een inter
view met Mr. Npanga heb ik al doen
uitkomen, dat de soep niet zo heet
gegeten behoefde te worden, als zt)
werd opgediend. De „Kabaka", de ko
ning van Baganda, heeft nu de whsheid
gehad, dat vlak voor Kerstmis officieel
te erkennen. Natuurlijk werd de eis tot
s' ccessie onverkort gehandhaafd, maar
zo werd officieel meegedeeld ook
na 1 januari zou hierover met de Engel
se protectoraatsregering kunnen wor
den onderhandeld. Een moedig besluit,
dat mogelijkerwijs olie op de golven
kan betekenen. Helemaal gerust is men
echter nog niet en het is tekenend, dat
het vierde bataljon van de „King's Afri
can Rifles" (in Jinga, nabij Kampala)
voor onbepaalde tijd met het vijfde ba
taljon versterkt wordt.
Kerstmis was dus tamelijk rustig hier.
Ik zelf heb haar gévièrd in de kathe
draal van St Jozef, die hier als een
enorme suikertaart aan de haven staat.
De zusters hebben enig gezongen, maar
een oude Zwitserse Capucijn heeft alle
wijding grondig bedorven. Als een Cer
berus liep hij door de kerk. Het was
stampvol. Overal dwong hij de zwarte
kerkgangers om rechtop en zonder leu
ning geknield te blijven. Daarbij waren
zwangere vrouwen en vrouwen met klei-
zegt men. Voor hen was de neger een
object dat moest worden uitgezogen.
Als de voortekenen niet bedriegen,
ziet het er voor hen inderdaad som
ber uit. In Oeganda hebben zij al een
pijnlijke boycot-actie achter de rug.
Hun zaken worden bh tientallen in de
bladen te koop aangeboden, vrouwen
en kinderen vliegen per „Air-India"
„back home" en net kapitaal ver
dwijnt via allerlei machinaties naar
Londen. Van daaruit zal het zijn weg
wel vinden naar nieuwe „ontwikke
lingsgebieden", waar met ijver en ge
wetenloosheid goud te verdienen valt.
THEODOR BRUGSCH
ken. Hij nodigt Sauerbruch uit om 2
december 's avonds „een glas wijn te
komen drinken." Alleen zijn vrouw is
DU het onderhoud dat tot diep in de
nacht duurt aanwezig Naderhand ver
klaart h;j
„Mijn vrouw en ik hebben drie uur
met hem geworsteld. Ik moet wel
dat woord worstelen gebruiken. Ik
zou deze uren niet graag nog eens
beleven. Maar wij hebben hem niet
tot een juist inzicht in zijn toestand
kunnen brengen Hii klemde zich
vast aan de kliniek en aan de ope
ratietafel. Hij begrijpt vervuld van
de tragische trots, die het gevolg is
van zijn kwaal, niet dat hij niet meer
opereren kan en zijn ziekte doet hem
kwade bedoelingen vermoeden, waar
slechts sprake kan zijn van hulp."
Ondanks dat gelukt het hem tenslot
te toch van Sauerbruch de belofte af
te persen dat hij de volgende dag bu
Wandel zal gaan vragen met pensioen
te mogen gaan
De volgende morgen 3 december 191»
speelt zich dan het slot af van de eer
ste akte van het drama.
Sauerbruch verschijnt op de' "H",1.?"
terie voor volksvoorlichting in de Wil-
helmstrasse voor Wandel die lnimd-
TanaanvTka AÏritan National Union, een Europeaan, helemaal voorin, op dé eer-
machtige politieke partij in Oost-Afrika. ste rij bleef onbewogen zitten. Het pa
ternalisme leeft nog volop...
Zorg er voor, dat je
het enige bier krijgt,
dat in Tanganjika gebrouwen wordt.
De Europeanen kunnen dus tamelijk
rustig zijn in Tanganjika. Zij zijn dat
ook. Op de vooravond van Kerstmis
werd er in mijn hotel „All English" ge
soupeerd, De heren in rok, de dames
bijna zonder, en toen ik na de Nachtmis
terugkeerde, vond ik dat hele uitgelezen
gezelschap in „high spirits". Ik voél er
niets voor om dat nader te omschrijven.
Het was tamelijk walgelijk. Ik mag mis
schien volstaan met dé medédêling. dat
de Europeanen in Dar-es-Salaam dit
jaar een ongekend initiatief hebben ge
nomen, waarover dé „Tanganyika Stan
dard (hét blad van Tanganjika) niet
Tenslotte, hoe ver is Nederland hier.
De kabinetscrisis kreeg welgeteld zes
regels, waarbij de namen van de Quay
en Van Aartsen volledig werden ver
haspeld. België is daarbij vergeleken
en vogue. Bijna triomfantelijk meldden
alle bladen met grote koppen het ver-
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
haal van de stakingen, ondertussen
zachtjes suggererend dat zo de umgo
gewroken wordt.
ja soms is het hier werkelijk benau
wend. Dan lijkt het of iedere samen
werking, ieder onderling begrip onmo
gelijk is. Het zal wel overdreven zpn,
maar het is heet en hitte maakt somber.
ALBERT WELLING.
AMSTERDAM, 5 jan. Op de
woensdag in Amsterdam gehouden bij
eenkomst van de Geografische Vereni
ging in Nederland heeft kolonel W. F.
den Hengst medegedeeld, dat in 1961
een fotogrammetrlsche kaart van het
gehele Nederlandse grondgebied ge
reed komt.
De werkzaamheden aan deze kaart
zijn reeds in 1932 bij de invoering van
de luchtfotogrammatrie begonnen. In
de loop der jaren uiteraard heeft het
werk gedurende de oorlogsjaren stil
gelegen heeft de werkwijze belang
rijke wijzigingen ondergaan. De aanvan
kelijk gebruikte methode van het teke
nen op polvvinylmaterialen heoit onge
veer twee jaar geleden plaats moeten
maken voor de gravure, nu echter niet
op steen doch op polyestermaterialen.
Hierbij is een belangrijke verbetering
in kwaliteit en een grote tijdwinst ver
kregen, aldus kolonel den Hengst.
Voorst is een nieuwe methode ont
wikkeld om de drukplaten voor de ver
schillende kleuren op de kaart langs
fotomechanische weg te vervaardigen,
terwijl ook het drukprocédé een veran
dering heeft ondergaan.
Prof. dr. A. J. Pannekoek deelde me
de, dat in 1961 de eerste bladen zul
len verschijnen van een nationale at
las, waarin alle geografische aspecten
van het Nederlandse grondgebied kar-
tografisch worden weergegeven, spe
ciaal in de vorm van thematische kaar
ten. De uitvoering van deze atlas berust
bij de „stichting wetenschappelijke at
las van Nederland", die met steun van
de regering dit werk op zich heeft
genomen.
uitgesproken raakt. Dat initiatief heet:
„If you go too merry". Wel, in dat ge
val, moet je niet zelf naar huis rijden.
Bel nummer zoveel en er komt een
nuchter mens, die de auto van je over
neemt.
De Europeanen zijn verdeeld, in Oe
ganda angstig, in Tanganjika tamelijk
opgeruimd en optimistisch en in Kenya
met de wereldstad Nairobi cynisch,
bikkelhard en quasi onverschillig.
De Kerstdagen <.i)n in dit opzicht
symbolisch geweest. Neem Kenya. In
vrijwel alle kranten overheerst de toon
van „vooruit, nog één keer." Misschien
is het onze laatste Kerstmis. Misschien
komt er nog een; in ieder geval, zet
hem op, „Merry Christmas to you all",
„dans, zing en vergeet."
Hier, in Tanganjika, was het rusti
ger. Het feit, dat de katholieke rege
ringsleider Julius Nyerere een kalm en
evenwichtig man is, geeft de Europea
nen moed. Zijn stelling is, dat negers
en Europeanen gelijke kansen moeten
hebben en aangezien zyn partij, de
TANU pen vrijwel oppermachtige po
sitie inneemt ziet het er naar uit, dat Illinium
die these ook'geëffectueerd kan worden.
Een wonderlijke partij overigens. Ik kan
het hoofdkwartier in Pu'-es-Salaatn
eigenlijk alleen vergeleken wet een
koeienstal en dan nog vrees ik, dat ik
u een overdreven luxueus beeld geef.
Toch heeft men vanuit die koeienstal
een activiteit ontplooid, die de geza
menlijke politieke partijen in Nederland
waarschijnlijk in geen jaren zullen op
brengen. Immers, hoe men ook dit land
bereist, men vinat de groene T.A.N.U.-
vlag tot in de meest onwaarschijnlijke
pphnehten. Die vlag betekent dan
n Oeganda heeft Kerstmis werkelijk
lets van vrede gebracht. In enkele
vorige artikelen heb ik er al op ge
wezen, dat de situatie daar tamelqk
kritiek was. De regering van de Bagan
da had aangekondigd, dat zij zich per
1 januari van de rest van Oeganda zou
afscheiden. Een besluit met veel geva-
gehuchten. Die vlag
„Kanton" en kanton betekent hier
school. Op die school wordt eén les ge
leerd. Oehoeroe betekent vrijheid en vrij
heid betekent harder werken.
Het is werkelijk fameus hoe de vry-
heidsgedachte hier het hele leven be
slaat. Op de morgen van Tweede Kerst-
dag zat ik met een Nederlandse Capu-
cUner pater (Pater Novatus) in het
kleine gehuchtje Kigomboni Wij zaten,
met permissie, in de kroeg. Ik zal u dat
oord niet beschrijven, want u zoudt me
niet geloven. Toch vonden wij het er
heerlijk, het was zelfs aardig koel (toch
nog altijd rond 95° Fahrenheit) en wij
dronken bier. Voor dat bier en ik
vertaal werkelijk zo keurig mogelijk
werd de volgende reclame gemaakt:
„Laat je niet bedonderen.
Help de economie van Tanganjika.
