mmms:
Moet de grote stad
nog groter worden?
Minister zal
beslissen
over
kind van
vreemde
herkomst
Besturing wordt moeilijker indien
Bijlmermeer niet bij Amsterdam komt
B
Touwtrekken tussen
drie gemeenten om
Van landelijk belang
ZATERDAG 7 JANUARI 1961 PAGINA 9
(Van onze speciale verslaggever)
Er was nu al een lammetje
geboren. Daar hadden de
grondwerkers het over,
sch i,n ca(V De Vrije Handel,
hüin tegenover het raadhuis
an Ouderkerk, hun twaalfuurtje
erstouwden. Een lammetje bij
Cn boer in de Bijlmermeer. Het
s dezelfde polder waarvan Am-
Vrdams burgemeester ons zegt:
"n tien jaar kunnen wij er hui
zen voor honderdduizend mensen
neerzetten. Wij zijn de enigen die
dat kunnen. In tien jaar hebben
WlJ ook vijf tuinsteden gebouwd
voor bijna net zo veel inwoners."
De Bijlmermeerpolder, nu be
volkt met schapen en varkens, is
een veelbelovend kind van vreem
de herkomst, waaraan in een
driehoeksverhouding van ge
beenten hard getrokken wordt.
Het resultaat is van landelijk be
lang. Want er zijn niet alleen
vrij grote geestelijke en materiële
belangen van de hoofdstad mee
gemoeid. Maar ook zal een beslis
sing een precedent worden bij de
beoordeling van het principiële
vraagstuk of grote steden steeds
rnaar groter moeten worden. En
bij het verder verstedelijken van
ons land zal juist dit nog veel
vuldig aan de orde komen.
Ooit beheerste Gijsbrecht van
Amstel vanuit zijn kasteel in
Ouderkerk heel het Amstelland
tot en met de wallen van Am
sterdam. Maar in Ouderkerk ze
telt nu een ander heer, die om
het in Vondeliaanse trant wat
dramatisch te stellen het
vroegere grondgebied als een wa-
tenvolf op zich ziet afkomen.
Diemen, de derde partner in de
he?! ondSVerh0udin§' Z0U n°S
eei oude geschriften kunnen op-
V;.,''en met verslagen over aan
dien van Amsterdamse verove-
aars. Hoe anders wordt nu de
stnJd beslecht. Binnenkort zal
buister Toxopeus aan de Twee-
be Kamer zijn wetsontwerp voor
eggen waarin over het lot van
be Bijlmermeer en de drie betrok-
11 gemeenten beslist wordt.
l,sC zfc CuSïS«SgMi-
urgemeester Van Hall van
Amsterdam zegt ons in
enigszins andere bewoor
dingen hetzelfde. „Ik schat dat er
met de bouw in Bijlmermeer door
Ouder-Amstel dertig, veertig jaar
zullen heengaan. En zo lang kan
Amsterdam niet wachten".
Een plan als van minister Toxo
peus is uitgegaan, noemt hij
onbegrijpelijk. „Ouder-Amstel en
Diemen kunnen het niet. De
meeste van onze vijftig gemeen
telijke diensten en bedrijven hou
den zich met stadsuitbreiding
bezig. In de afgelopen jaren heeft
Amsterdam tal van uiterst kost
bare fouten gemaakt, in Geuzen
veld misschien vooral. Wij hebben
er ontzaglijk veel van geleerd.
Onze beschikbare outillage aan
materiaal is miljoenen waard en
ik kan mij kwaad maken als ik
bedenk dat veel daarvan straks
ongebruikt zal blijven en ons met
enorme verliezen opscheept. Ove
rigens hebben wij pas iets ont
dekt dat blijkens mijn informa
ties nog onbekend was in ons
land, maar waar de meeste steden
mee zullen zitten. Onze tuinste
den, op Zuid na, brengen maar
twee-derde van de kosten op en
belasten onze eigen rekening met
enige honderden miljoenen. Dat
mogen de bouwende gemeenten
ook wel eens bedenken. En dan is
er die geschiedenis van de uitke
ringen uit het gemeentefonds.
Voor de Amsterdammers wordt
veel meer uitgekeerd dan voor de
inwoners van de omliggende ge
meenten, misschien wel het dub
bele van de Amstelveners. Zo zie
ik het ook gaan met Bijlmermeer
bij Ouder-Amstel. Dat scheelt het
Rijk nogal wat. Maar de gehele
conglomeratie wordt er armer
op".
fel begeerd BIJLMERMEER
Het lintvormige Duivendrecht is een van de weinige punten met enige houvast in het wijde land ten zuid-oosten van de
hoofdstad.
Overhaal over een Amstel-zijtak in Ouderkerk.
DR. C. MIERMANS
(KVP Ouder-Amstel)
riw? hinderen, die in Ouderkerk op de
0D7Uë spelen, gaan een paar stappen
Seert a^s de bus van de uurdienst pas-
cent be handkar, die voor vijftien
Wati rtlet het pontje over het Amstel-
r is gezet, houdt op dat moment
ook even in. Drs. J. J. M. Visser de
burgemeester van de ruim zevendui
zend zielen tellende gemeente Ouder-
Amstel, overhandigt ons in zijn Ouder-
kerkse raadhuis een bouwschema Als
het rijk, provincie en Amsterdam'ons
helpen, verrijzen over zeven jaar de
eerste vijfhonderd woningen in de Bijl
mermeer. Vier jaar daarna kunnen er
25.000 staan." Hij geeft toe, dat dit een
minimumschema is en een vertraging
van een jaar of tien, dus tot iqsn tot
de mogelijkheden behoort.
H StrumDhïer TihW<I teêenover mr. J.
eênTeiof P Tideman zitten, de bur-
femif Van 8-000 inwoners tel-
d® Diemen. Wy kunnen voorlopig
het best alleen de Bijlmermeer bebou
wen. Doordat wij tegen Amsterdam aan
leunen zijn onze denkbeelden wat groot-
steedser dan die van Ouder-Amstel. Bo
vendien hebben wjj ons gemeentelijk ap
paraat ai enigermate op een sterke
groei ingesteld. Onze dienst gemeente
werken is thans 30 man sterk." Hij
noemt de opmerking van een Amster
damse wethouder, die zei: „Onze dienst
Publieke Werken is twee keer zo groot
als de Diemense beroepsbevolking"
smalend en onzakelijk.
De drie partners zijn het voorname
lijk over het kernprobleem eens. Voor
de naoorlogse groei van het Amster
damse inwonertal was in de hoofdstad
zelf geen plaats. Het de bouw van vijf
tuinsteden en de toekomstige uitbrei-
dmg van Amsterdam-Noord lo^t dp
hoofdstad haar tegenwoordige wonin^
nood precies op. Maar in iLiiT"
moet grootscheeps gesanee^amsterdam
50.000 huizen. De hoofdstad is dtTdfchtsï
bevolkte stad van West-Europa. Bn «fe
nieuwe eisen van de stedebouw is het
slechts mogelijk in de gesaneerde stads
delen 10.000 woningen neer te zetten,
voor 40.000 woningen moet dus ruimte
huiten het volle Amsterdam gevonden
worden. Een structuurplan voor de ge
hele conglomeratie-Amsterdam gaf sug-
,es> <*ie In grote lijnen door de be-
troKKenen aanvaard werden. Ten zui
den van de hoofdstad op het grondge
bied van Nieuwer-Amstel, zou uit het
plaatsje Amstelveen omstreeks 1980
een stad van loo.ooo inwoners gegroeid
moeten zijn en dat is deze gemeente
op een bewonderenswaardige manier
aan het verwezenlijken. Tussen de op
Schiphol en Fokker georiënteerde inwo
ners zullen daar steeds meer Amster
dammers komen te wonen. Aan de
oostelijke kant van de Amstei, zuid
oost van de hoofdstad, tekenden de pla
nologen in het weiland, dat zoiuist met
een vroeg lammetje is verbhjd eren-
eens een stad van 100.000 inwon4rs de
Bijlmermeer, grondgebied van het 'iel!
dorpje Weesperkarspel.
Wat heeft minister Toxoneus nu
SeKllbe^^ van de
J trekken 5 ultvoeren? Alweer
m grote treKken. de gemeente Wees
perkarspel wordt opg!hev<fn- rte nnl
der wordt gevoegd by Ouder-Amsteï
wordt het gigantenwerk^ff^zllh
neemt. Diemen en het niaat,' e 5
kerk aan de Amstel £1 P"
uitersten van de nieuwe
het eerste als trait gemeenten,
hoofdstad, het tweede ^ï10" me^ di®
oord temidden van veel landschappe-
iyk schoon.
Op zijn minst een opzienbarend plan.
Het ministerieel ontwerp vindt in de 56-
jarige burgemeester Visser van Ou
der-Amstel een intelligente pleitbezor
ger. „Wij hebben geen behoefte aan de
komst van zo'n stedeiyke reus, maar om
het karakter van Ouderkerk te handha
ven dat volgens het structuurplan
nog ietwat mag uitgroeien is het
goed dat wij zeggenschap over Bijlmer
meer krijgen." Hij legt uit dat het ont
werp van de minister uitgaat van een
grote gemeente met sterke randge
meenten. Als in de toekomst een bo-
vengemeentelyk bestuurscollege moet
ontstaan voor Amsterdam en omstre
ken, kan een gelijkwaardig gesprek met
de hoofdstad alleen door sterke randge
meenten gevoerd worden. De minister
wil blijkbaar ook paai en perk stellen
aan een onbelemmerde uitgroei van
toch al grote gemeenten, zoals hij zegt:
om te voorkomen, dat ze onhandelbaar
in de besturing, onneembare bolwer
ken van bureaucratie, zullen worden.
Zulk een stad, zo vreest men, staat
bloot aan alle gevaren van verstede
lijking, wordt ook nergens een levende
gemeenschap. „Stel dat er onder de we
reldsteden gunstige voorbeelden zqn
aan te wijzen, dan nog zijn ze voor ons
land niet zo maar het navolgen waard
omdat wij in alles met bescheidener
nationale verhoudingen te maken heb
ben," meent burgemeester Visser.
Hij schuwt het woord „parasiet-ge
meente" niet. Een Bijlmermeer vol Am
sterdamse „emigranten" bij Ouder-
Amstel betekent om te beginnen voor
de hoofdstad een verminderde uitke
ring voor liefst honderdduizend men
sen uit het nationale Gemeentefonds.
De uitkeringen zouden dan naar
Ouder-Amstel gaan. Maar wel blijven
deze Amsterdamse Bijlmermeer-bewo
ners op de hoofdstad gericht, de stad
die met groot geldelijk verlies een in-
Burgemeester DRS. J. VISSER, van Ouder-Amstel.
tensief vervoer vanaf de gemeente
grens naar werk en winkelstraat ver
zorgt, die subsidies geeft aan opera,
musea, toneelverenigingen enz., waar
de Byimermeerders van profiteren, die
bijdraagt in grote ondernemingen als
bevoordeeld de Velsertunnel, welke
ook tal van Byimermeerders tot voor
deel strekt. Ga zo maar door.
Wat de uitkeringen van het Gemeen
tefonds betreft, meent de heer Visser
dat een verlies voor Amsterdam te z\j-
ner té'd opgevangen kan worden door
doeluitkeringen. Hij ontkent niet dat
de strijd die telkens om de doeluitke
ringen zal geleverd moeten worden,
wel eens met wisselende uitslag kan
eindigen. Bydragen van de randge
meenten in de faciliteiten en voorzie
ningen in de grote stad zen aangele
genheden die gemeenteraadsleden moe
ten beoordelen: een politieke en een
ongewisse zaak. Het antwoord van
Ouder-Amstels burgemeester is: „Za-
kelpk kan men nagaan of het logisch
en rechtvaardig is dat de kleinere ge
meenten bijdragen in de voorzieningen
van de grote; laat ons vertrouwen op
het rechtvaardigheidsgevoel van de
gemeenteraden." Dat er nog allerlei
niet te honoreren voordelen aan de
nabjjheid van een grote stad verbom-
Een idyllisch dorpje om zijn Cuypers-kerk.
van
rensenplaatsen
luxueuze oorden waar de inwoners hun
geld besteden dat zij in de stad ver
den zijn, is op zich "geen verkeerde si- I diend hebben. Ze beantwoorden door
timfirt 3I luiv, I n 7-»- ei f non O b.A
de grobe stad hebben altijd de fo- I hoefte van velen: een welkome diver-
mplaatsen gelegen, min of meer I siteit, waarvan Bijlmermeer deel uit
kan maken.
tuatie. Dichter of verder verwijderd bun ligging of geaardheid aan de be-
■■lllltlllllMIIIH|HI||||||||||H||||]|ni||||HllllflHlltHIIHIillfimilMIIIIIIHIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIflllllll"l"ll"l""l"l"mill!lllllllllll'f lllllllllllllllllllllllllfllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
De Bijlmermeer, een polder vol vee.
Hoe bezwaarlük ook, burgemeester
Van Hall acht dat alleen niet ca
tastrofaal. Over bijdragen van de rand
gemeenten in de subsidies die Amster
dam geeft, is mr. Van Hall nogal scep
tisch. „Laatst ontmoette ik op een zon
dagmorgen in het Stedelpk Museum
mijn collega van een der omliggende
gemeenten. Ja, zei hp. ik houd nogal
van moderne kunst en kom hier graag
küken. Dat is mooi, heb ik geant
woord, maar wat betaal je my om een
beetje uit de kosten te komen? Maar
daarover is verder niet veel vrucht
baars meer gezegd."
„Kan Amsterdam het zelf?" hebben
wy gevraagd. „Niet alleen technisch,
maar ook financieel, als de Bijlmer
meer zelf al veel kosten zal geven,
sanering van binnenstadswyken hon
derden miljoenen guldens vergt en er
buiten dit alles nog een serie kost
bare plannen van de hoofdstad op uit
voering wachten?"
„Hoe duur en noodzakelyk sanering
is, heeft bij het Ryk inderdaad nog wei
nig begrip. Maar misschien komt dat.
En voorts dient men te bedenken, dat
het investeringsprogramma van Am
sterdam per jaar ongeveer 250 miljoen
gulden beloopt, daar kan wel wat van
gedaan worden."
Het argument van de minister, die
vreest voor een onhandelbaarder be
sturing bij het groter worden van de
stad, kan de heer Van Hall niet aanvaar
den. Natuurlek zal op sommige punten
de belasting zwaarder worden. Maar
Burgemeester MR. G. VAN HALL, van Amsterdam.
voor het overige wordt een besturing,
zoals burgemeester Van Hall verklaart,
slechts moeiiyker door „deze omgekeer-
dé annexatie". Hp haalt een heel lan
ge brief tevoorschy'n, afkomstig van het
gemeentebestuur van Ouder-Amstel,
„waarmee onze samenwerking goed is,
beter dan met Diemen." Hy somt een
lange reeks punten op over bestuurhjke
aangelegenheden waarover men het niet
eens kan worden zonder de gemeente-
ïyke autonomie te forceren. Zaken die
behandeling vergen, maar door de ene
gemeente niet uitgevoerd kunnen wor
den zonder overschrijding van bevoegd
heden en door de andere niet door ge
brek aan personeel en voorzieningen.
En dat gaat dan over van huis uit
Amsterdamse bedryven die op terrein
van Ouder-Amstel zqn terecht gekomen.
„Dit geldt alleen nog maar een klein
stukje grond, wat moet het straks wor
den, oppert de heer Van Hall. „En
clan de verdere consequenties. Wie moet
beslissen welke Amsterdammers er in de
Bijlmermeer mogen wonen? Zou Ouder-
Amstel niet het liefst gezinnen van bo
ven de loongrens accepteren? Ze zullen
ons zien aankomen als wy een groepje
a-socialen daar zouden willen huisves
ten. Hoe denkt men een uit de grond
gestampte stad sociaal te ontwikkeien,
als er niet ergens een sterke aanzet
vanuit een bestaande gemeenschap is?
Hoe zal men daar een gemeenteraad
samenstellen uit politieke partyen van
mensen die elkaar niet kennen? Het
vervoer, daar zit ik ook mee. Het ge
meentelijk vervoerbedryf is al zo zwaar
financieel belast dat een sterke uitbrei
ding van het net ons nog dieper in de
put zal helpen. Ik hoop op de spoor-
lyn die van Den Haag via Schiphol
naar Amsterdam gaat lopen, waaraan
dan een zijtak via de Bijlmermeer ge
voegd kan worden."
Burgemeester Van Hall is overigens
geen overtuigd voorstander van het
onbelemmerd uitdijen van een gro
te stad. Na verloop van een aantal
jaren zou men grote en eenmaal vol
groeide buitenwijken van de stad dus
danige bestuursvolmachten kunnen
overdragen, dat zü met zelfstandige
randgemeenten te vergeleken zqn.
Maar dan moet er ook een behoor
lijke financiële regeling getroffen wor
den, voegt hy eraan toe. Een boven-
gemeenteiyk bestuursapparaat zou hu
toejuichen, maar hy ziet de verwezen
lijking nog wel enige tientallen jaren
in het verschiet liggen.
De conclusie van burgemeester Van
Hall was, dat aanvaarding van het
wetsontwerp-Toxopeus Amsterdam en
ook het land grote materiële en gees-
teiüke schade zal berokkenen, en dat
bovendien Amsterdam in een uiterst
hacheiyke situatie komt te verkeren,
opgescheept met krotten en nog steeds
woningnood, doordat Ouder-Amstel en
Diemen niet in twintig jaar een goede,
bewoonbare stad kunnen worden.
Een van de minst knellende pro
blemen is volgens drs. Visser het
stedebouwkundige aspect. Nu al is
er schetsmatig een ontwerp gereed,
dat door de stedebouwkundigen Zui-
derhoek, Wieger Bruin en mej. Mul
der (deskundigen van respectievelijk
Diemen, Ouder-Amstel en Amster
dam) is opgesteld. Op die manier
ziet het er niet naar uit dat er grote
stedebouwkundige botsingen zullen
ontstaan.
Of Ouder-Amstel Bijlmermeer bijtijds
kan volbouwen met 25 a 30.000 wo
ningen en de daarbij komende, is, zo
als de burgemeester zegt, niet alleen
van een vastberaden Ouder-Amstel af
hankelijk. „Het is een nationaal be
lang. Er zün honderdenmiljoenen gul
dens nodig, maar het Rijk zal ons hulp
verlenen en de deskundigen zullen
hierheen komen."
In de Ouder-Amstelse gemeenteraad
heeft het ministeriële voornemen
evenmin als de mening van de burge
meester een onverdeeld gehoor gevon
den. De KVP-fractieleider, de leraar
dr. C. Miermans, gaat al hier en daar
getooid met de bijnaam van „gemeen-
teiyke dwarsligger". Hij betoogt: „Een
Byimermeer vol Amsterdammers bij
Ouder-Amstel is een amputatie van
Amsterdam. Het is principieel onjuist
om een grote stad in zijn groei te be
perken door een cirkel van randge
meenten. Hoe denkt Ouder-Amstel zijn
bouwschema te realiseren in het ver
eiste tempo? Onze buurman Nieuwer-
Amstel, een van de relatief snelst
groeiende gemeenten van Nederland
bouwt dit jaar 1200 woningen en enige
openbare gebouwen. Als onze gemeen
te gemiddeld een gelijk tempo haalt,
doen wq er na de voorbereidings-, ont-
eigenings- en opspuitingsprocedures nog
meer dan twintig jaar over. Maar aan
genomen dat wij het wel aankunnen, dan
is het waanzin een grote stad in zijn
groei te beknotten. Een grote stad be
tekent een intenser, veelzijdiger leven,
een grotere spiritualiteit, kortom dat
gene wat aanzien en geaardheid en ook
de mogelykheden van een heel land
grotendeels bepaalt."
Boeren in de Bijlmermeer meesmuilen:
„Ik mag iyden dat Ouder-Amstel het
gaat doen, dan biyven wy hier voor
lopig nog wel zitten."
MR.
J. H. STRUMPHLER TIDEMAN
(Burgemeester Diemen)
