Op het spoor van de waar.
Weekend in
Bndnshi
Naar een „out-station"
van een Rotterdamse missionaris
Hoogmis in stinkend en vervallen kerkje
REGENNACHT
waarin zelfs de
1
IA
v m
H
E
Groeiende aktiviteit en grote
prestaties kenmerken DEM
Snelle vliegtuigen van
Amsterdam naar Athene
Monty heeft een boek geschreven
Mozes en...
De Gaulle
9.
I;
ii
Nrraat-
„tam-tam" zweeg
w,
m
Gemeentebestuur zegde steun toe in
organisatie van landenontmoeting
Olympic Airways zet Comets 4-B in
J aarvergadering
Suomi-atleten
Onnozele weergave van gesprek
van zeven uur met Tsjoe En-lai
WOENSDAG 22 FEBRUARI 1961
PAGINA k".
Schaken in Beverwijk
TABORA, januari Het was zaterdag
middag en eigenlijk stond ik juist op
het punt om Ndale te verlaten, toen
Pater Debets uit Rotterdam mij vroeg, waar-
Om ik niet meeging. Ik aarzelde. Ik was niet
baar Tanganjika gekomen om huilerige ver
halen te schrijven over witte paters, die elk
Weekend de bush intrekken. Aan de andere
kant behoef ik de waarheid niet uit de weg
te gaan. Er vertrekken iedere zaterdag hon
derden missionarissen naar de meest afgele
gen buitenposten en ook daarop mag wel
eens de aandacht gevestigd worden. Dus zei
ik ja. Pater Debets laadde zijn kleine vracht
wagen op en wij vertrokken.
Ij! I
'm-
\\V.vi:
Onze laadbak binnen een mijl vol passagiers.
Verdienstelijk spel
van „De Pion 3"
Atletiek in Beverwijk
Prestatie-prijzen
1960 uitgereikt
Een kerkplein, dat zich langzaam vulde.
Een zak botten.
met holle kreten en waarheden als
koeien.
Montgomery ^kennelük en^ou
Wat de reis betreft kan ik kort zijn. Budushi
ligt niet zo ver van Ndale en ovèr bush-
wegen heb ik al zo dikwijls geschreven.
U kunt het zich waarschijnlijk toch niet
voorstellen. Ik volsta dan ook met de mededeling,
Gat onze laadbak binnen een paar mijl vol passa-
zat' Vrouwen, kinderen, oude mannen, jonge
miin k jlles kris-kras door elkaar en boven op
v,« en ons brood. Mijn maag protesteerde
Ik dat k Uurde bereikten wij ons doel. Hoe moet
dorn u brijven? Budushi bestaat niet. Het is geen
Als ik *s geen verzameling huizen, het is niets.
Zo'n n aIleen was geweest zou ik zijn doorgereden,
midden -n kale ruimte kom je dikwijls tegen. Zelfs
Plotsel 'n mee?t dorre wildernis staat wel eens
nooit h een palm en die twee huisjes zouden mij
Dehot<f tioel van de reis hebben geleken. Pater
Wo Flaakte echter een weids gebaar.
>>vve zyn er", zei hij, ,,dit is Budushi!" Ik zei
mets. Ik keek een beetje meewarig naar de uit mod
der opgetrokken gebouwtjes en wachtte af.
„Dit is de pastorie," zei hij, ,,en dat de kerk."
Üll"l'>'"l>>l<lllllllllllllllllllll|jl||||llllllllllllllllllllllllllllllllll!lllllllllll|||||||ill||
Ik zei niets. Ik vervloekte het feit, dat ik een short van pater Debets, waarvan ik niets verstond. Nooit
had aangetrokken en verlangde terug naar die vie- heb ik zo enthousiast meegezongen als toen deze
.1 X Mn 1 M "In On T* 1 C f Aw OV, A AVI 1 1 O /I Q Q VI Vl 1 AïTA VI J n i il* In n ui V A M A A aIa
ze geur, die tenminste warm was
„Kunt u schaken?" vroeg ik. IT7
„Ja", zei hij, „maar wat helpt dat? We hebben
geen stukken."
„Geeft niet," zei ik, ,,e-4."
„Ik weet een betere zet," antwoordde np, „neem
een slok". Hij toverde een flesje cognac te voorschijn.
„Dat wekt de eetlust op."
„Voor dat brood zeker," zei ik walgend.
„We eten vanavond warm. De vrouw van de cate- komen,
chist heeft u ter ere een speciale maaltijd bereid."
„O", zei ik, „móét ik dat opeten.
„Wacht maar af."
Een uur later sloop ze binnen, wet was ondertus
sen donker geworden en zonder een woord te spre
ken ontstak ze de lamp. Ze zette wat rijst, wat
vlees en wat jus op tafel en verdween.
„Moeten we haar niet bedanken, vroeg ik.
„Dat doen we haar man. Morgen. Men spreekt
christenen een lied aanhieven, dat ik herkende als
een vers van Marie Koenen: „O sterre der zee".
Ik kan dit werkelijk met woorden niet waar
maken. Ik heb gedacht aan de eerste christentij
den en ik heb gedacht aan Nederland, waar ik
mijn kleinste kinderen niet mee naar de kerk durf
nemen uit angst voor het venijnig „Ssst" der vro
men. Enfin, de lezer moet het mij maar vergeven.
Men moet soms ver reizen om werkelijk thuis te
Na de mis hebben wij iets gegeten. We hebben
de catechist bedankt, het bed opgeladen en
we zijn vertrokken. Vijfhonderd meter ver.
Toen hebben wij die oude man opgeladen, over
wie ik al eerder geschreven heb. Ik weet niet hoe
hjj heet, ik weet niet wat hij had, maar ik ben er
zeker van dat hij nu dood is. Het was eigenlijk geen
mens meer. Een zak botten. Hij werd door zijn hele
upicwvi mens mee±. .ccu «ui oouen. wij wera aoor zyn neie
WH r*VOegllJk- Als ze £amilie begeleid en zelden heb ik zoveel mensenliefde
een gesprek wil beginnen, knielt ze.
„Weerzinwekkend." zei ik.
„Akkoord. Maar ik mag het niet veranderen Ik
zou mvjn vertrouwen verliezen. Tast toe."
innmini
Als ik nu schrijf, dat de kerk van Budushi een
zhn"hiprrn °ve jf Want Nederlandse schuren
SR waiiT vergeleken paleizen. Ik weet werkelijk
niet welk woord ik gebruiken moet. Misschien bent
bo„iA„i^eest ?edlen<3 met de term varkensstal. Ik
herinner mij langs de lijn Utrecht-Amsterdam wel
eens zo n verlaten, vervallen hok in een weiland te
hebben gezien. Welnu, dat is de parochiekerk van
Budushi.
Ondertussen waren de passagiers afgestapt. Ze
bedankten de pater en ook ik legde mijn rech
terhand in hun beide uitgestoken handen. Ik
keek een beetje verlegen naar de vrouwen,
die voor mij neerknielden en vroeg me ondertussen
bezorgd af hoe dat brood zou smaken, waarop ze
gezeten hadden. Want, eerlijk, ze stonken. Ze waren
vies en onverzorgd en ik kan werkelijk geen letter
Poëzie schrijven over vrouwen, die hun babies veel
te lang voeden aan krachteloze borsten.
Na een poosje liep ik de pastorie in. Twee kale
hokken van twee bij twee meter, een blader
dak zo hoog, dat ik in het midden precies
rechtop kon staan en verder een tafel en een
Ging, dat de pater zijn bed noemde. De muren wa-
ren vuil. Overal sporen van termieten en witte mie
ten. Overal vliegen en overal een dikke, hete lucht,
bezwangerd met misselijk makende geuren. De pa
ter stond nog steeds buiten. Hjj drukte handen, be
wonderde babies, maakte grappen met de kinderen,
en zorgde er voor, dat de catechist „de ramen'
open maakte. Hjj lette er nog op, dat er een stoel
kwam en dat er voor de nacht een lantaarn zou zijn.
Daarna brouwden we samen een kop koffie. Wij
luisterden naar de tam-tam, waarop de catechist tot
in de omtrek verkondigde dat de pater gekomen
"Ha en bereidden ons voor op een avond, die traag
eenzaam zou zijn. De pater achter zijn schot, dat
*6 hier biecht-stoel noemen en ik slenterend voor de
Pastorie met voor een gesprek alleen een paar
borden Kiswahili, wat goede wil en mijn handen.
Toen begon plotseling de regen. Een loodrecht
neercu! sen de regen, die uit het niets scheen te
komfn en binnen een paar seconden Budushi
t ontruimde. Ineens was iedereen weg. De tam-
»?hï zweeg en het leven kwam volledig tot stilstand.
bad dat al eerder meegemaakt. Als mar os regen
Det stromen naar beneden komt, verstilt iedere ac-
'Viteit. In de steden is geen verkeer meer, alle
i^erk wordt gestaakt en zelfs grote internationale
5avens als Dar-es-Salaam verlammen totaal onder
slag van het wafpr
h Pater Debetfen ik zaten naast elkaar en. keken
?ar buiten. De regen geselde de wildernis, net
"kerkplein" werd één zee en een koude huiver ver
eng de hitte van de avond.
<i,"i betekent verder vrijaf vandaag," zei hij, ter-
TI)1 hij zijn pij dicht knoopte. „Er komt beslist nie
mand biechten."
et eten was heerlijk. Ik denk er nog wel eens
aan terug. Hoe we daar gezeten hebben. Bui
ten de eindeloos geselende regen. Binnen de
stallantaarn, de gammele tafel, de zoemende
insecten en een rijsttafel, die ik nooit meer zo zal
waarderen.
„Heerlijk, niet?" zei pater Debets, „dit is een
feestavond. Ik ben niet alleen. Ik heb vrijaf. We eten
er goed van. En ik heb ook nog iets te drinken."
„Wat doet u als u geen gezelschap hebt?"
,,Ik hoor biecht. Ik maak mijn brevier af. En vaak
zit ik bij de catechist of een van de onderwijzers.
gezien als in de manier, waarop ze hem op de
laadbak hesen. Zelden ook heb ik zo duidelijk aan
gevoeld hoe ver wij van elkaar staan. Waarom kon
die oude man de laatste mijlen van zijn leven niet
op mijrt plaats reizen? De cabine van een „pick-up"
is dan wel geen rustbed, ze is oneindig beter dan
de laadbak. Maar dat gaat dan niet. Men staat met
zijn aanbod en kan men zich iets vanzelf spreken-
ders voorstellen als een gek in de zon. Neen, dat
mag niet. Iedereen wijst het af. Er is zelfs verontwaar
diging. De blanke blijft voorin en die oude stum-
perd reist omdat hij zwart is zijn laatste mij
len als een zak kolen. Ik zal dat niet vergeten. Ik
voorin. Met brandende schaamte en die man daar
achter. Twee van zijn zonen hielden hem met gespan
nen spieren overeind. Bij iedere schok en u weet
niet hoe wagens in de bush schokken kunnen
kreunde hij. Een vrouw praatte wat tegen hem. En
zo ging dat voort. Kuilen, kuilen, kuilen en zon.
Ten laatste hebben we hem afgeleverd. Zijn lichaam
is van de laadbak gehesen en op een bank voor
de ontvangsthal van het ziekenhuis gezet. Zieken
huis zeg ik. Er is voor het hele ziekenhuis van
Ndale niet een dokter. Die zijn in Europa. Een non,
uit Helmond, zuster Clara Catharina Duisters, draagt
de gehele verantwoordelijkheid. Ik mag over zulke
vrouwen niet delibereren. Zij zijn potig. Hun naasten
liefde is bruusk en hardhandig, maar mijn God, als
ze er niet waren. Niet over roeping kletsen, zeggen
ze. Aanpakken.
en paar uur later heb ik van pater Debets af
scheid genomen. Bedankt, zei ik en omdat
journalisten bikkelhard zijn, voegde ik er nog
iets aan toe.
Het was erg interessant. De lezers zullen het
waarderen.
Hij knikte.
„Het was voor mij erg fijn om gezelschap te heb
ben."
Hij zei niet: Volgende week moet ik weer."
Dat doe ik nu.
Volgende week gaat hij weer.
En zuster Duisters loopt niet weg.
ALBERT WELLING.
BEVERWIJK, 22 febr. Het derde
team van schaakclub „De Pion" be
haalde een voorlopige 4—4 score tegen
„Kijk Uit" 4 uit IJmuiden. De eind
stand zal vermoedelijk wel 55 wor
den, hetgeen nog zeer verdienstelijk is
tegen deze sterke club.
Gedetailleerde uitslag is: F. J. Broer
tjes J. Maasdijk af.; J. Vis W.
v. Heyningen afg.; A. v. Haanen J.
Pauw 1—0; F. Oldenmerk J. Hoek
1—0; V. Heyn J. Markus 0—2; J.
Cleeren C. Brand VuMl; H. Wolthui-
zen N. Kortekaas 01; O. Haas
noot A. Eerstens 1—0; C. Bouman
S. Mendes da Costa 01.
In de onderlinge competitie kropen
C. Bennes en Walt. Uhl door het oog
van de naald. Beiden stonden praktisch
verloren, doch wisten nog remise te be
halen. De uitslagen waren hier: H.
Schurmann C. Bennes 'IsVt; Walt.
Uhl L. Born 1h; H. Scholte
J. Schmidt 10; (de eerste neder
laag van J. Schmidt); A. v. Heyningen
J. Maasdijk 10; Th. de Smalen
D. Veenstra 01; B. Schlosser M. v.
Grondelle 01; A. v. Kampen J.
v. Ravenzwaay 01; J. Pauw J.
Wiedemeyer afg.; W. v. Heyningen
P. Ouwerkerk '!tVs; C. Brand S.
Mendes da Costa 01; J. C. v. Duyn
A. Kerstens 01; H. Wieringa C.
Menke 0—1; J. Hoek W. Uhl 0—1.
Afd. Jeugd: Groep A: J. de Koek
koek J. Meere 01; P. van Dijk
P. Bouwen 01; G. Deichman
R. Gallenkamp 1—0; H. Admiraal
G. Deichman afgebr.; P. v. d. Brink
J. de-Koekkoek 10.
GROEP B: G. v. d. Schaaf J. Ker
stens 1—0; P. Born V. Teuthof 1—0;
P. Boddeke H. Poeze 1—0; A. Bod-
deke Y. Schut 01; R. van 't Veer
E. Tates 1—0; E. Tates N. van 't
Veer 01.
BEVERWIJK, 22 febr. Toename
van het ledenaantal, gunstige financiële
ontwikkeling, groeiende belangstelling
van de gemeentelijke overheid, ge
slaagd internationaal kontakt en op
hoog niveau staande technische presta
ties bestempelen de r.-k. atletiekver
eniging D.E.M. tot een zeer gezonde
en sterke club. Een en ander valt op
te maken uit de jaaversiagen van het
aktieve bestuur van deze Beverwjjkse
vereniging, die op 1 mei 1962 vijf en
twintig jaar zal bestaan.
Het afgelopen verenigingsjaar ken
merkte zich door aktiviteiten op veler
lei gebied. Zowel nationaal als inter
nationaal. Getuige onder meer de af
vaardiging van enkele leden in officiële
A- of B-landenploegen. De deelname
aan de sport-toto is bevredigend, hoe
wel naar een nog grotere inzet bij het
begin van het nieuwe seizoen wordt ge
streefd. Verheugend is het voorts, dat
Climax, het maandelijks cluborgaan,
dank zij de kundige redaktie en de
steun van adverteerders regelmatig
kon verschijnen. Met veel vreugde heeft
D E M.-atletiek zich dit jaar in de be
langstelling mogen verheugen van het
gemeentebestuur. Dit bleek uit een voor
stel van B. en W. aan de gemeenteraad:
de atletiekvereniging een subsidie toe
te kennen voor de opleiding van sport-
instrukteurs. Het DEM-bestuur ziet hier
door haar werk ten behoeve van de jeugd
gewaardeerd ook op een plaats, waar
voorheen deze niet of nauwelijks werd
opgemerkt. Meerdere steun is toege
zegd in verband met de te organiseren
dames landenontmoeting Nederland
Oost Duitsland op 13 augustus.
AMSTERDAM, 22 febr. Van dins
dag 4 april af zal de Britse Comel
4-B een geregeld terugkerende verschij
ning zijn onder de vogels van allerlei
pluimage die komen en gaan op de
nationale luchthaven Schiphol. De Griek
se luchtvaartmaatschappij „Olym
pic Airways" heeft in de volle vlucht
van haar spectaculaire ontwikkeling
een nieuwe snelle verbinding Amster-
dam-Frankfurt-Ziirich-Athene geopend,
welke zij met de snelle jet van de De
Havilland Aircraft gaat onderhouden.
Na de moeilijkheden destijds met de
Comets I behoren deze toestellen tot
de meest uitgeteste straalvliegtuigen
ter wereld. De Cornets 4-B werden alle
aan zeer zware vermoeidheidsproe-
ven onderworpen en menig prototype
moest daaraan worden opgeofferd. Elk
onderdeel van deze machines, hoe
klein ook, werd talloze malen gemon
teerd en gedemonteerd alvorens het
toestel voor het eerst in mei 1960 door
de Olympic Airways en de British
European Airways officieel werd inge
zet op routes naar het Nabije- en Midden-
Oosten. De Comet 4-B die met een kruis
snelheid van 875 km. per uur kan vlie
gen, biedt plaats aan maximaal 102
passagiers.
Naar de heer A. Brokx, manager van
Olympic Airways, meedeelde, koestert
men bij de Griekse luchtvaartmaatschap
pij van de miljoenenreder Onassis grote Het jonge Hilversumse zangeresje An-
verwachtingen van deze snelle lijndienst neke van Hooff, dat de eerste vlucht
„Griekenland ontwikkelt zich meer en
meer als toenstenland en geniet ook jn jjet Grieks het bekende liedje „Nooit
een steeds grotere belangstelling. Met OP zondag".
de Comet 4-B zal men zich al na vijf
uur vliegen in het avontuur van een ^iVa^Hoo^ZijTat in"Athene
Griekse vakantie kunnen storten." 0[> speciaal verzoek van de filmster
Onder de passagiers die op 4 april Melina Mer cour i,, Nooit op zondag"
pi nnpninfrsvlnpht mppmaken. bevindt zingen. En dat nog wel m het Grieks...
Het bezoek van de Duitse club Tu-
sa 08 (Düsseldorf) heeft een vlot en
sportief verloop gehad. In het jaar
verslag wordt dank gebracht aan de
geestelijk adviseur, de weleerw. heer
J. J. Tulp. Het financieel verslag van
penningmeester J. R. Potma vertoont
vele duidelijke cijfers. Dank zij de to
to en enkele andere gunstige resul
taten bedraagt het saldo nu ruim
1000. Eindelijk kan het bestuur nu
eens aandacht gaan schenken aan be
langrijke onderwerpen als materiaal
voorziening. Een sluitende begroting
kon worden opgemaakt tot een totaal
bedrag van 2750.
Wedstrijdsekretaris S. van Kookhui
zen geeft voorts een beschouwing van
de technische prestaties in het afgelo
pen seizoen. In totaal zijn er niet min
der dan negentien clubrekords gesneuveld
Corrie van Wijk veroverde een vaste
plaats in de dameslandenploeg. Zij was
bijzonder succesvol en behaalde het
kampioenschap van Nederland bij het
kogelstoten. Ook Jo Duijn werd een
maal opgesteld, terwijl Thea Potma de
eer te beurt viel uit te komen in de b-
ploeg tegen België. Bij de clubontmoe
tingen waren vooral de dames en de
meisjes zeer succesvol.
BEVERWIJK, 22 febr. „Uit de
verschillende jaarverslagen heeft U
kunnen lezen dat het onze vereniging
in 1960 niet slecht is gegaan, maar
wij zullen moeten blijven waken dal
ons werk in de juiste banen kan wor
den voortgezet", aldus voorzitter P.
Grutke op de gisteravond in paviljoen
Watervliet gehouden jaarvergadering
van de atletiekvereniging Suomi. De
heer Grutke was optimistisch gestemd
jegens de jeugd. Er is een jeugdaf
deling zo als nooit tevoren en met de
ze jeugdafdeling moeten wij binnen
drie of vier jaar een atletiek-ploeg op
de been kunnen brengen die nationaal
een woordje mee kan spreken", aldus
de voorzitter.
De voorzitter bracht dank aan de ver
schillende commissies, die allen mee
hebben geholpen om de wind in de at-
letiekzeilen van Suomi terug te bren
gen. De totcommissie zorgde er voor
dat' ook de financiële kant in even
wicht kwam. „Suomi" gaat met groot
vertrouwen de toekomst tegemoet.
Na het openingswoord passeerden de
verschillende jaarverslagen de revue.
De aftredende bestuursleden, mevrouw
Adelaar Hurkmans en de heer I. Lieu-
wen werden herkozen. Door het tussen
tijds bedanken van twee bestuursleden
werden de heren H. van der Weg en
T. Hof gekozen respectievelijk als wed
strijd-secretaris en als penningmeester.
De technische commissie zal het ko
mende jaar bestaan uit mevrouw J.
Koeten Bleeker en de heren G.
Schmitz, J. F. van der Poll en A.
Koet.
Dit jaar gaat men het 20-jarig be
staan herdenken. Een commissie, be
staande uit de heren R. van Aalst,
N. Adelaar, P. Koeten en T. van der
Werff zal de feestelijkheden voorbe
reiden.
Traditiegetrouw werden de presta
tie-prijzen I960 uitgereikt. Voorzitter
Grutke deed dit met waarderende
woorden. Bij de dames ging de pres-
tatieprijs naar D. Adelaar Hurkmans;
bij de meisjes B naar Gré Oorthuis;
meisjes C: Gea Blok; meisjes D: An
nie Bakx; Heren: A. Koet; jongens A:
Herman Schmohl; jongens B: Ton Blok;
jongens C: Dirk Clots; jongens D: Rob
Schmitz.
Het speldje voor het 10-jarig lidmaat
schap kregen: G. Botevogel, C. van
Willegen Haitsma, H. J. Kloppenburg,
W. Kok en D. van Zutphen.
TENNIS - Het district Haarlem van
de Koninklijke Nederlandse Lawn Ten
nis Bond houdt woensdag 22 februari
een „rechtsspraakavond" in Restaurant
Bnnkmann. De bijeenkomst hoopt meer
belangstelling te wekken voor de arbi
trage bij tennis.
de openingsvlueht meemaken, bevindt zingen
„mm.„mm.„„„„.„„„„..mm....mm.m.mm.mmm..mm»mm
j.
Ik ben hier graag. Ik hou van de mensen. Ik zou
in Rotterdam niet meer kunnen wennen."
„Weet u eigenlijk al?" begon ik en toen volgde
weer zo'n gesprek, dat ik hier al honderd maal ge
voerd heb. Zo'n gesprek over Nederland. Het vult de
avond op menige missiepost. Het wordt gedragen
door een mannelijk heimwee en in die gesprekken
krijgt het vaderland zijn meest wezenlijke contouren.
Het verrijst midden in Afrika en als men begreep hoe
daarbij de brieven van thuis een rol spelen, dan
zou er meer geschreven worden. Missionarissen wor
den hogelijk gewaardeerd, maar schandelijk verge
ten.
Om een uur of elf zijn we naar bed gegaan. Pater
Debets heeft eerst zijn brevier nog afgemaakt en ik
heb in het donker liggen luisteren naar de regen en
later naar een aap, een jakhals of een hyena.
Tenslotte ben ik ingeslapen. Insekten hebben me
gestoken, luizen gebeten, maar dat is de prijs die een
missionaris iedere week betaalt.
De volgende morgen was stralend. Een einde
loos blauwe hemel, een sterke vroeg-hete zon
en een kerkplein, dat zich langzaam maar
zeker vulde met vrolijke, kleurig geklede men
sen. Pater Debets had ik niet gezien. Die was al
voor dag en dauw opgestaan en zat nu in de kerk.
Hij hoorde biecht. De een na de ander knielde voor
het wankele schotje en als ik soms de kerk binnen
liep, bemerkte ik dat ik alleen was. De negers
bleven buiten, tot het biechthoren was afgelopen.
Daarna kwamen ze binnen. De catechist begon
te bidden en zeker een uur lang heb ik daar bui
ten naar staan luisteren. Een eindeloos gebed, door
iedereen overgenomen en net zo lang durend, tot
werkelijk alle parochianen aanwezig waren. De mis
begint hier n.l. niet op een bepaalde tijd. De mis
begint als iedereen aanwezig is. Alle oude en alle
jonge mannen. Alle vrouwen onveranderd met een
kind aan de borst en alle meisjes met een zedigheid,
die me ontroerd heeft. Tenslotte nadat voor het
laatst de tam tam was aangeslagen ben ik ook
de kerk ingegaan. Ik heb achterin gezeten tussen
twee oude kerels, die het kerklatijn versierden met
inlandse uithalen en die mij dwongen mee
te bidden met mijn handen voor de neus. De lucht
was onbeschrijfelijk. Kinderen huilden en. als mijn
blik van het altaar wegdwaalde, trof hij onverander
lijk zweren, puisten, eczeem en een legioen van te
gen de muur op en af trekkende insekten. Toch
heb ik nooit zo geluisterd naar een preek als deze
Als veldmaarschalk Montgomery
een boek gaat schrijven, wordt
hij soms, zonder het zeil te beseffen,
bepaald humoristisch. In zijn werk
„Leiders en misleiders" (Becht, Am
sterdam) hebben wij een passage
aangetroffen, die wij de lezers van
ons blad niet willen onthouden
„Soms stel ik mezelf de vraag",
zo schrijft de veldmaarschalk: „Zou
De Gaulle, als hij 3000 jaar geleden
had geleefd met dezelfde persoon
lijkheid en aanleg als hij nu heeft,
hetzelfde hebben bereikt als Mozes?
Mijn antwoord luidt dan „Nee". Mo
zes zou evenmin kunnen doen wat
De Gaulle nu doet. Mozes was pre
cies de man voor de tijd waarin hij
leefde zoals De Gaulle het is voor
het Frankrijk van nu. Het valt niet
te ontkennen, de mens is het pro-
dukt van zijn tijd".
Voorwaar een originele gedachte!
Hoe komt de man er op? Hij ver
gast zijn lezers overigens op meer
van die fantastische uitspraken, die
dan steeds vergezeld gaan van een
aantal moraliserende gemeenplaat
sen. Zijn boek is een kruising tussen
een slecht geschreven geschiedenis
boekje voor de lagere school en een
bombastische preek. Dorre biogra
fische stukjes, die naar de encyclo
pedie rieken, worden afgewisseld
Julius Caesar en Winston Chur-
chili waren krijgslieden, die schrijven
konden, maar bijvoorbeeld generaal
Eisenhower was van ieder schrijf-
talent gespeend, zoals uit zijn beschrij
ving van de oorlog in Europa ge
bleken is. Montgomery heeft al even
min de gave van het woord, en zo
gauw hj) het slagveld verlaat om het
terrein van de historicus, de politicus
of de kultuurfilosoof te betreden, is
zijn denken nogal verward.
Hij heeft zijn onderwerp goed ge
kozen. De oorspronkelijke titel van
zijn boek luidt „The Path to Leader
ship", De weg naar het leiderschap.
(De Nederlandse titel is minder ge
lukkig, omdat het boek vooral over
leiders, en maar voor een heel klein
deel over misleiders gaat). Mont
gomery zou over dit thema met gezag
moeten kunnen spreken, want hij is
zelf een militair leider van formaat
geweest. Maar hij heeft zich bij de
behandeling van zijn stof niet bepaald
tot zijn eigen leiderservaring. Hij heen
er van alles bijgehaald: Koning Alfred
en Cromwell, Lord Nuffield en Nehroe,
Christus, Boeddha, Mohammed en
Mozes. Trés tonnés de se trouve'
ensemble.
Toen Montgomery indertijd zijn
„Memoires" schreef, werd het een
leesbaar boek, omdat de auteur zich
beperkte tot zijn eigen vak en zijn
eigen belevenissen. Het was nu niet
direct een literair meesterwerk,
maar wat aan de vorm te kort
kwam, werd goed gemaakt door de
inhoud. Het succes van zjjn „Memoi
res" heeft de veldmaarschalk be
wogen de pen nog eens ter hand te
nemen.
Montgomery vertelt over ver
scheidene hedendaagse mach
tige staatslieden, die hij goed
gekend heeft. Maar tevergeefs
tracht men te ontdekken, wat deze
historische figuren de veldmaarschalk
wel gezegd kunnen hebben, in de
lange gesprekken, die hij met hen
mocht voeren. Montgomery zegt,
dat hij in mei 1960 naar communis
tisch China is gereisd, omdat hij wilde
weten, wat Mao Tse-toeng voor een
man was. Misschien weet hij het nu.
Maar de lezers van zijn boek worden
niet veel wijzer uit de twee bladzijden
die aan de Chinese rode leider gewpd
zijn. „Al met al", zo schrijft de veld
maarschalk, „vond ik het heel Inter
essant kennis te hebben gemaakt met
Mao Tse-toeng". We willen het graag
geloven, maar wat hebben wij daar
aan? (Zo vond Montgomery ook
Khroesjtsjev „een interessante per
soonlijkheid", terwijl Nehroe „inter
essante dingen" kon vertellen). De
schrijver heeft naar zijn zeggen
niet minder dan zeven uur gepraat met
de premier van de Chinese Vcuks-
rep ibliek, Tsjoe En-lai, en hij deelt
ons uitvoerig mee, wat voor tolken
bij dit onderhoud aanwezig waren en
hoe die tolken hun werk deden. Maar
wat er nu eigenlijk gezegd werd, wordt
ons nauwelijks onthuld. In plaats daar
van krijgen we een heel verhaal over
de structuur van het Chinese commu
nistische bewind.
Montgomery schrijft, dat hij in
april 1959 naar Moskou is gereisd
om Khroesjtsjev te leren kennen. UB
vertelt ons nauwkeurig welke vragen
hij aan de Sovjetpremier heeft voor
gelegd. Maar bij de behandeling van
de antwoorden op die vragen is de
interviewer meer aan het woord dan
de man die geïnterviewd wordt.
Midden tussen al die verhandelin
gen over grote leiders en mis-
feiders staat Plotseling een
hoofdstuk over „Jeugdleiding
organisatie die voor jongens tussen
de zeventien en twintig, cursussen van
vier weken geeft om hen ie harden,
nfschrifver citeert, met grote instem
mingen brief van een oud-leerling
van Outward Bound.
Er was één jongen in mijn wacht
zo" schrijft deze oud-leerling „die ik
enorm bewonderde, ja we bewonder
den hem allemaal, omdat hij zo on
zelfzuchtig was. Hij ging altijd door
met werken, al was het nog zo zm-
'°Montgomery maakt bi) dit citaat de
kanttekening: „Ik zou die jongen wel
eens willen ontmoeten". U ook?
HANS BRONKHORST.
^iiiiiiiuii.iiiiiiiiii.ii«ii„iiiii„iii„i„i„iii„„iii„ii„iii.„iiiiii„i„iiiii„iiiii„iiiiii.iii...iiiii.iiiiiiiiiiiiii.iii.ii.iiiiiiii.iiii»iiiiiiiiiiiiiii.iiiiiiii.iiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiii.iiiiiiiiiiiiiiiii'iiiiiinii,,,i,,iiii||i,,,,,',iii,,i,,,',,,','ll,l,ll,l,,l,lll,,,ll,,lnllll,ll,ll,III,lll,,l,,ll,ll,ll,llllll,l,nli'
