In Beit Haam te Jerusalem
De macht van een president ligt in zijn overtuigingskracht
KENNEDY in het voetspoor van ROOSEVELT
Van handelsreiziger tot
specialist in genocide
H
Teelastele
moord op
m
spreekt van
JODEN
oenen
Weer politicus
in Witte Huis
ZATERDAG 8 APRIL 1961
PAGINA 9
(Van een redacteur)
Dinsdag a.s. begint in het z.g.
Beit Haam in het Israëlische
deel van Jeruzalem het proces
tegen de voormalige SS-Obersturm-
bannführer Eichmann. Hij staat
terecht op grond van de Israëlische
Wet tot Bestraffing van Nazi's en
Nazi-collaborateurs (Wet nr. 5710
van het jaar 1950) en van de Cri
minal Code Ordinance van 1936, die
dus nog dateert uit de tijd van de
Palestijnse mandaatregering. Eich
mann worden vijftien punten ten
laste gelegd. Vier daarvan zijn „mis
daden tegen het Joodse volk", zoals
het veroorzaken, in vereniging met
anderen, van de dood van miljoenen
Joden en het onderwerpen van vele
miljoenen Joden aan levensomstan
digheden, die erop berekend waren
hun fysieke ondergang teweeg te
brengen. Deze misdaden zijn ge
pleegd, aldus de tenlastelegging, in
achttien Europese landen en ten
dele al vóór 1939.
Zaak-Kastner
Organisator
Gevlucht
werk leest, komt men tot de con
clusie, dat de huidige bewoner van
het Witte Huis Neustads lessen on
middellijk in praktijk is gaan bren
gen. De hoogleraar betoogt bijvoor
beeld, dat een president .zich grondig
op de hoogte moet stellen van alle
zaken waarmee hij te maken heeft.
De schrijver is het niet eens met
hen die beweren, dat een president
zich niet met details moet inlaten.
Volgens Neustadt was het de kracht
van Franklin Roosevelt, dat hij zich
tot in alle bijzonderheden over een
belangrijke zaak liet inlichten, ter
wijl het een zwakheid van Eisen
hower was, dat hij een probleem zo
simpel mogelijk opgediend wilde
hebben voor hij een beslissing nam.
Kennedy volgt het voorbeeld van
F.D.R. Journalisten die de nieuwe
president de laatste maanden goed
geobserveerd hebben, melden, dat hij
een ware honger naar kennis heeft,
en dat hij over een indrukwekkend
absorptievermogen schijnt te be
schikken.
fK£T
Toen Kennedy onlangs de naam
wilde noemen van de opper
bevelhebber van de Noord-
Atlantische Verdragsorganisatie,
Norstad, versprak hij zich en had hij
het over: generaal Neustadt. Die
verspreking is tekenend voor de be
wondering die de Amerikaanse pre
sident koestert voor prof. Richard
E. Neustadt, hoogleraar in het
staatsrecht aan de Columbia-univer-
siteit. Kennedy heeft onlangs met
intense aandacht Neustadts nieuw
ste boek gelezen (Presidential Po
wer. John Wiley and Sons. New
York - London), en de naam van
de auteur kwam op een ongelegen
•ogenblik uit zijn onderbewustzijn
bovpn. Naar aanleiding van dit boek
heeft de Amerikaanse president
Neustadt prompt als adviseur van
het Witte Huis benoemd. De opvat
tingen van de geleerde schrijver
over de macht van de president van
de V.S hebben op Kennedy diepe
indruk gemaakt, en als men het
ADOLF EÏCHMANN (55)
verschijnt dinsdag
Benjamin Halevi is een van de raads
heren in het proces-Eichmann. De mo
gelijkheid bestaat, dat de verdediging
zal proberen hem te wraken.
voor zijn
rechters
Zeven punten in de tenlastelegging:
betreffen „misdaden tegen de mens
heid". Voor een deel zijn dat dezelfde
feiten. Maar ook valt daar de georga
niseerde roof onder van Joodse eigen
dommen. Verder wordt Eichmann be
schuldigd van medeplichtigheid aan de
deportatie van een half miljoen Poolse
staatsburgers met de bedoeling hun
*voon«''»,?ioden toe te wijzen aan Duit
iers (de z.g. „Rückverdeutschung")Hij
zou ook een aandeel hebben gehad in
de deportatie van 14.000 Slovenen en van
enkele tienduizenden zigeuners. Eich-
m: nn wordt beschuldigd van medeplich
tigheid aan het arresteren van omstreeks
hon''..-i vingeren ;n het Tsjechoslowaak-
se ti"e, war de rest van de be
volking uit wraak over de aanslag op
Hf dr:' 'i reeds was uitgemoord. Deze
kinderen zijn naar Polen overgebracht
en gcdeod. De laatste punten in
de aanklacht betreffen het lidmaatschap
vet uiige organisaties, namelijk de
ss, de Sicherheitsdienst en de Geheime
*:i atspolixci.
tt 'A.ST)6 U'ekken is de levensloop van
Eichmann nu wel bekend. Hjj is op 19
maert 1906 te Solingen in het Roerge
bied geboren uit een Luthers gezin, waar
van de vader technicus was. Toen hij
tien jaar oud was, stierf zjjn moeder'.
Dat was dus midden in de eerste we
reldoorlog. De weduwnaar trok met zijn
vijf kinderen naar de Oostenrijkse stad
Lhiz waar zijn getrouwde zuster woon
de Adolf Eichmann ging na de lagere
school naai de Staatsoberrealschule te
Linz. Later heeft hij beweerd, dat hij
op die school dezelfde Duitse ieraar heeft
gehad namelijk dr. Leopold Putsch
als Adolf Hitler. Eichmann is er niet
in geslaagd het einddiploma van deze
school te behalen. Zijn vader stuurde
hem toen naar een middelbaar-techni
sche school, de „Höhere Bundeslehran-
stalt für Elekt-oteehnik. Maschinenbau
und Hochbau". Na twee jaar liep hij
van deze instelling weg.
In 1925 kreeg hij een baan bij de ver
koopafdeling van de „Oberösterreich
Elektrobau A.G.". Dat duurde twee
jaar. Toen werd hij handelsreiziger bij
de Amerikaanse Vacuum Oil Company.
Zijn ressort was Opper-Oostenrijk en hij
begaf zich naar zijn klanten op een zwa
re rode motorfiets. In de meeste re
lazen over zijn leven staat, dat hjj zijn
snelverkeer combineerde met alcohol.
Dat leidde in 1932 tot een ernstig on
geluk. Hij liep daarbij een dubbele sche
delbreuk op en een gebroken linker
hand.
Eichmann had een uitgesproken be
langstelling voor de politieke rechter
vleugel in Oostenrijk, voor de „Front-
kampfer" en voor al die andere „na
tionale" groeperingen, die een aanslui
ting bij Duitsland wensten. Het is,
ondanks alle vernuftige theorieën, de
vraag, of zijn anti-semitisme in die
dagen ver uitging boven wat in bre
de kringen in Oostenrijk gebruikelijk
en zelfs „bon ton'; was.
Op 1 april 1932 trad hij toe tot de
Oostenrijkse nationaal-socialistische par
tij. Na ongeveer een jaar was de „Va
cuum Oil" zich zo scherp bewust van
de politieke sympathieën van haar em
ployé, dat zij hem in juli 1933 ontsloeg.
Eichmann stak op 1 augustus de grens
met het inmiddels nationaal-socialis-
tisch geworden Duitsland over en begon
zijn carrière bü de SS.
Zijn debuut in Duitsland was heel be
scheiden. Hij werd als gemeen soldaat
aangewezen voor de training van het
zogenaamde „Oostenrijkse Legioen",
dat gelegerd was in Lechfeld nabij Pas-
sau. Na afloop van zijn training deed
hij een poosje dienst als bewaker van
het concentratiekamp Dachau.
De beslissende wending in het leven
van Eichmann kwam, toen hij in okto
ber 1934 werd gedetacheerd bjj het hoofd
kwartier van de SS-Sicherheitsdienst.
kortweg de S.D., te Miinchen. Hij werd
schrijver op het kantoor van kapitein
Dieter yon Wisliceny, waar hij een
kaartsysteem moest bijhouden over de
vrijmetselarij. Op het zogenaamde
,,S-Amt" hield men zich in het alge
meen bezig met de bestudering van
groepen, waarvan de leider van de
S.D., Reinhard Heydrich, meende dat
zij gevaarlijk waren voor het Reich.
Eichmann was een ambitieuze verte
genwoordiger van het Duitse „Beam-
tentum". Hij was gesteld op promotie
en hij besefte spoedig, dat hij daar
voor specialist zou moeten worden. Hij
besloot zich toe te leggen op de bestu
dering van de Joden.
verhuisd naar Berlijn een „Weten
schappelijk Museum voor Joodse Aan
gelegenheden" te stichten, kreeg Un-
terscharführer Eichmann zijn kans
Sinds dat tijdstip heeft hij gegolden als
de Joodse specialist bij uitstek. Hij
heeft zich bezig gehouden met de stu
die van Hebreeuws en Jiddisch, hij
heeft zich verdiept in de geschiedenis
van het Jodendom en zelfs heeft hij
het praatje rondgestrooid, dat hp eigen
lijk geboren zou zijn in Sarona, de Duit
se Tempelierskolonie in Palestina.
Misschien heeft hij de gelegenheid
gehad die kolonie met eigen ogen te
zien, want in de zomer van 1937 heeft
hij, samen met een van zijn colle
ga's, Hans Hagen, op kosten van de
S.D. een reis naar Palestina ge
maakt. Maar ondanks het feit, dat
zij voorgaven redacteuren te zijn van
de „Frankfurter Zeitung", had de
Britse geheime dienst spoedig door.
dat zij gekomen waren voor het ple
gen van spionage en het voeren van
agitatie. Zij moesten hun verblijf
daarom voortijdig afbreken.
Eichmann was inmiddels gehuwd:
op 21 maart 1935 met de Sudetenduitse
Veronika Liebl. Het echtpaar kreeg
drie zoons, Nikolaus (1936), Horst
(1939) en Dieter (1941). Deze laatste
zoon is genoemd naar Dieter von Wis
liceny, de kapitein uit München bij wie
Eichmann zijn S.D.-carrière was be-
gonnen en die sindsdien zijn voornaam
ste assistent was geworden bij de uit
roeiing van de Joden in Centraal-Euro-
pa.
et zou intussen onjuist zijn te
menen, dat Eichmanns activitei
ten vanaf het begin waren ge
richt op de uitroeiing van alle
Europese Joden. Hij besteedde eenvou
dig al zijn administratieve en organi
satorische talenten aan de uitvoering
van wat de politiek van de dag was.
Toen Hitier en Himmler streefden naar
de emigratie van de Joden, die bereid
waren hun rijkdom in Duitsland achter
te laten, richtte Eichmann zijn „Zen-
tralstellen für jüdische Auswanderuna"
op, eerst in Wenen, later ook in Ber
lijn en Praag. Dat was o.m. de perio
de, waarin hij te Wenen onderhandel
de met mevrouw G. Wjismuller-Mejjer
over de emigratie van honderden Jood
se kinderen uit Wenen naar Nederland
en Engeland. Toen het plan kwam om
de Joden over te brengen naar Mada
gascar, werkte Eichmann (thans leider
van de afdeling IV B. 4 van het inmid-
del gevormde Reichssicherheithaupt-
amt of R.S.H.HA.) met fanatieke ijver
aan de stichting van een internationale
Joodse financiéringsbanl? en van een
scheep vaarttrust.
Tenslotte kwamen de orders voor de
„Definitieve Oplossing", d.w.z. de fy
sieke uitroeiing van de Europese Jo
den. en prompt liet Eichmann Mada
gascar vallen. Samen met Rudolf Höss
stelde hij vast, dat Zyklon B-gas de
meeste slachtoffers maakte in de kortr
ste tijd. Aan Paul Blohei gaf hij op
dracht een chemisch middel samen te
stellen, waarmee de lijken in de mas
sagraven konden worden verbrand.
Alle gruwelijke details van de kam
pen, het optreden van de Einsatzgrup-
pen en de cynische onderhandelingen
die Eichmann in de loop der jarer.
heeft gevoerd, zullen in het komende
proces weer uitvoerig ter sprake ko
men.
Eén aspect van die onderhandelingen
is al vóór het begin van bet proces
relevant. Op het laatst van de oorlog,
toen Himmler het staken van de Jo
denmoord al had bevolen, deed Eich
mann nog pogingen de Joden in Hon
garije naar de Poolse vernietigings
kampen te sturen. Vertegenwoordigers
van de Joodse gemeenschap in Boeda
pest probeerden vergeefs dit onheil te
verhoeden. Joel Brand heeft verteld,
hoe Eichmann hem het ontstellende
aanbod deed een miljoen Joden uit te
leveren voor tienduizend legertrucks.
Brand is niet teruggekeerd van de be
sprekingen. die hij hierover in Turkije
wilde voeren met vertegenwoordigers
van het Joodse Agentschap en de Joint.
Maar oen andere vertegenwoordiger
van de Joodse gemeenschap in Boeda
pest, dr. Rudolf Kastner, heeft de on
derhandelingen met Eichmann voortge
zet. Het is hem inderdaad gelukt een
aantal Joden vrij te kopen. Na de oor
lof» is hij in Israël, waar hij jurist en
journalist was, door een oude man,
Malchiel Greenwald. beticht van colla-
boratie met de Duitsers en medeplich
tigheid aan de dood van tienduizenden
Joden. Kastner deed Greenwald een
proces wegens smaad aan, maar dat
is voor hem zelf weinig bevredigend Adolf Eichmann wacht thans in een cel in het zwaarbewaakte Beit Haam te
verlopen. De Israëlische procureur-ge- Jeruzalem zijn proces af. Deze radiografisch overgebrachte foto is genomen vóór
neraai zag er zelfs aanleiding in een hij van het z.g. Taggartfort, waar hij eerst gevangen werd gehouden, naar
strafvervolging tegen Kastner te ope
nen. Voor het even wei tot een tweede
proces kwam, is dr. Kastner in Tel
Aviv op straat door een geestelijk ge
stoorde doodgeschoten. Een Israëlisch
Jeruzalem werd overgebracht.
dagblad, overtuigd van zijn onschuld,
noemde hem „het laatste slachtoffer
van Eichmann". Een jaar na zijn dood
is Kastner door het Opperste'Gerechts
hof in Israël postuum van alle blaam
gezuiverd.
Maar waar het thans op aankomt,
is, dat in het proces Kastner-Green-
wald rechter Benjamin Halevi is op-
fetreden. Hij heeft toen, sprekend over
iichmann, gezegd, dat Kastner „zijn
ziel aan de duivel had verkocht." Rech
ter Halevi is thans een van de twee
raadsheren in het proces tegen Eich
mann (president is de rechter van het
Opperste Gerechtshof, Mosje Landau,
en de andere raadsheer is Itzjak Rave)
Eichmanns verdediger, de Keulse ad
vocaat dr. Robert Servatius, heeft te
kennen gegeven, dat hij rechter Halevi
wellicht op grond van „vooringenomen
heid tegen de beklaagde" zal raken.
e rest van Eichmanns levensver
haal bevat nog veel duistere
punten. Op het eind van de oor-
%WÊ^ËÈÊÊ i I 8 i?' I v™ 3 log heeft hij zich, onder een an-
I -iÉr 'F dere naam en in het gestolen uniform
H' "W van een luchtmachtkorporaal, in Zuid-
WZ'ïtJt JtejSw - Duitsland gevangen laten nemen door
mk WmmTf t (ie Amerikanen. Die hebben hem niet
i herkend.
V - Toen tijdens de Neurenberger pro-
S® 'fflf cessen zjjn naam steeds vaker werd
genoemd als een van de beruchtste na-
Zo ziet het interieur van de zaal in het gemeenschapsgebouw (Beit Haam) te zi's, die nog op vrije voeten waren,
Jeruzalem er uit, waar dinsdag het proces-Eichmann begint. Links vooraan de vluchtte hij weg uit zijn krijgsgevan-
Toen Himmler in 1934 besloot de met kogelvrij glas omgeven bank voor de beklaagde. Eichmann heeft daar al genenkamp. Door bemiddeling van
SD was na het grote conflict met de verscheidene uren zitten repeteren. Via een koptelefoon hoort hij, wat er in de oude makkers vond hij een toevlucht
SA, de „Nacht der Lange Messen" zaal wordt gezegd. Zelf maakt hij zich per microfoon verstaanbaar. in Noord-Duitsland, in de
Het is misschien een passend getui
genis voor het Derde Rijk, dat het be
gon aan de vervolging van de Joden,
zonder dat er iemand was, die over
solide kennis aangaande het Jodendom
en het Zionisme beschikte. Als gevolg
van deze lacune was het mogelijk, dat
Adolf Eichmann zijn macabere car
rière maakte.
Celle, waar hij onder de naam Otto
Heninger heeft gewerkt als houthakker
en kippenfokker.
Joodse vrijwilligers hebben de eerste
jaren intensief naar hem gezocht. Zij
hebben de maitressen bezocht, met wie
hij in de oorlogsjaren relaties had aan
geknoopt en zjj hebben gepraat met
zijn vrouw, die na de oorlog geen en
kel levensteken van hem had ontvan
gen. Maar na 1948, toen de staat Is
raël zijn strijd op leven en dood voerde
met de Arabische legers, hadden de
Joodse speurders wei andere dingen
aan hun hoofd.
Eichmann nam in 1950 het besluit
Europa te verlaten. Gesteund door een
van de vele ondergrondse nazi-organi
saties, die toen in Europa werkzaam
waren, is hij via Italië naar Argentinië
gevlucht. Toen hij in Buenos Aires
aankwam, was hij in het bezit van pa
pieren, die op naam stonden van de
katholieke Duits-Italiaanse technicus
Ricardo Klement. Onzekerheid bestaat
o.m. over de vraag of hij ook hulp
heeft gehad van een of meer katholie
ke geestelijken, of hij eerst nog in het
Midden-Oosten is geweest en of hij in
Argentinië contact had met nazi-groot-
heden als prof. Von Leers (thans in
dienst bij Nasser) en wijlen Ante Pa-
velic.
Hoe dan ook, in Argentinië heeft hp
eerst gewerkt bij een Argentijns-Duitse
constructiefirma, Capri geheten, die
enkele projecten uitvoerde in de pro
vincie Tucuman. Daarheen heeft hjj, in
de zomer van 1952, zijn vrouw Veroni
ka en zijn drie zoons laten overkomen.
Toen Capri failliet ging, trok de familie
naar Buenos Aires, waar in 1955 een
vierde zoon werd geboren, die de na
men Ricardo Francisco ontving. „Oom
Ricardo" (zijn zoons wisten eerst
niet. wie hij in werkelijkheid was)
had eerst allerlei losse baantjes. Maar
na verloop van tijd trad hij in dienst
bij de Mercedes Benzfabriek in Suarez,
een wijk in het zuidoosten van Buenos
Aires. Financieel ging het de familie
wat beter en in 1958 begon Eichmann
buurt van I samen met zijn oudste zoons aan de
bouw van een eigen huisje in de troos
teloze buitenwijk San Fernando. Het
was 's avonds, op de terugweg van de
fabriek naar dit huisje, dat hij op 11
mei 1960 door drie leden van de Is
raëlische geheime dienst en enkele
Joods-Argentijnse helpers gevangen
werd genomen.
Eichmann staat dinsdag terecht voor
een hof dat in de eerste plaats geïden
tificeerd wordt met zijn slachtoffers.
Menigeen zou het liever .zijn geweest,
als hij was verschenen voor een inter
nationaal hof (maar dat is praktisch
onmogelijk) of voor een Duitse rech
ter. Maar het is een feit, dat Israël
beschikt over een zeer grondige docu
mentatie inzake de Jodenvervolging ier
nazi's en het kan, gemakkelijker dan
welk ander land ook, getuigen uit zjjn
midden doen verschijnen. Algemeen
tenslotte is het vertrouwen, dat Eich
mann in Israël een eerlijk proces zal
krijgen, waarvan het de bedoeling Is
recht te doen.
DR. ROBERT SERVATIUS
HU H IIMflIIIIIIIMIIIIIIlll llllll III! III lil MMMii IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIlllllllllllllllllllllllllllllIllllllllllllllIllllllllIllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Neustadt schrijft, dat een president
niet moet wachten tot de problemen
kant en klaar op zijn werktafel ko
men, maar dat hij er zelf op uit
moet om de potentiële problemen
te vinden vóór zij zich gekristalli
seerd hebben. Volgens de verhalen
in de Amerikaanse pers is dat nu
precies wat Kennedy doet. Een amb
tenaar op het Witte Huis zei onlangs
van zijn baas: „De knaap verslindt
documenten als een termiet." Ieder
een die een memorandum voor de
president schrijft, kan er van op aan,
dat Kennedy het stuk persoonlijk
leest. De president wekt bovendien
steeds de indruk, dat hij tijd in over
vloed heeft om iemand aan te horen.
Eisenhower hield niet van het lezen
van documenten, en hjj wilde zo min
mogelijk gestoord worden. Sherman
Adams, die onder Eisenhower jaren
lang de „chef-staf" van het Witte
Huis is geweest, zei eens tot een
vriend: „Het is voor mij een verloren
dag als ik geen nieuwe methode heb
gevonden om de last van de president
te verlichten." Vooral in de eerste
drie jaar na Eisenhowers hartaanval
van 1955 werd het grootste deel van
het werk van de president door diens
staf verricht.
James Reston heeft in de „New
York Times" geschreven, dat Neu-
stadts boek beschouwd kan worden
als een soort twintigste-eeuwse ver
sie van Machiavelli's ,11 Principe".
De Amerikaanse hoogleraar heeft zich
afgevraagd hoe de machtigste man
van de vrije wereld zijn macht zo doel
treffend mogelijk kan gebruiken. Hij
constateert, dat de president van de
V. S., op grond van de constitutie, de
andere wetten, het gewoonterecht en
de traditie, over kolossale bevoegdhe
den beschikt, maar dat daar niet auto
matisch uit voortvloeit, dat al zjjn
wensen onmiddellijk en geruisloos in
vervulling gaan. De macht van de
president ligt in zjjn overtuigings
kracht, zo kan men Neustadts betoog
in één zin samenvatten. De president
moet er voor zorgen, dat hjj zjjn in
vloed kan gebruiken op het moment
dat dat nodig is.
Op zekere dag tijdens de presiden
tiële verkiezingscampagne van 1952
maakte Truman enkele opmerkingen
over de man die, naar algemeen
verwacht werd, zjjn opvolger zou
HARRY S. TRUMAN
wordenGeneraal Eisenhower. „Hjj
zal hier zitten," zei Truman, terwjj)
hjj met de vuist op zjjn schrjjftafeJ
sloeg: „en hjj zal roepen: Doe dit!
Doe dat! En er zal niets gebeuren.
Arme Ike, het zal heel anders gaan
dan in het leger. Hjj zal zich buiten
gewoon gefrusteerd voelen Tru
man kon uit ervaring spreken. Hji
wist, na een jaar of zeven in het
Witte Huis gezeteld te hebben, wat
de beperkingen waren van de machi
van eten president. Jaren tevoren
had hjj ai eens gezegd: „fk doe de
hele dag liets anders, dan de men
sen overreden die dingen te doen,
waarvan zjj met hun eigen gezond
verstand kunnen weten, dat zjj ge
daan moeten worden. Dat is nu de
macht van een president."
In 1958, toen Eisenhower al vjjf jaar
president was, scheen hjj nog altijd
niet te begrijpen, dat het Witte Huis
geen militair hoofdkwartier in oorlogs-
tjjd is. Een naaste medewerker van
Ike vertelde aan Neusstadt: ,,De pre
sident vindt, dat als hij iets besloten
heeft, de zaak daarmee afgedaan zou
moeten zijn. Als de taak dan onver
richt blijft of slecht verricht wordt,
reageert hij met geschokte verbazing."
Eisenhower kreeg zjjn inlichtingen
slechts uit de officiële kanalen en
langs de hiërarchieke weg, maar
Roosevelt had andere bronnen van
informatie. Hjj controleerde de in
lichtingen van zjjn medewerkers
voortdurend aan de hand van inlich
tingen uit particuliere bronnen. Ter
wijl Eisenhowers persoonlijke ken
nissenkring aanvankelijk vooral tot
de militaire wereld beperkt was, had
F. D. R. relaties onder allerlei soor
ten mensen, en hjj maakte een in
tensief gebruik van die relaties. Het
kon gebeuren, dat Roosevelt een van
zjjn assistenten een ingewikkelde
zaak liet uitzoeken, en dat de assis
tent dan na dagen hard werk rapport
uitbracht, om te ontdekken dat de
president intussen al geheel op de
hoogte was. Vaak was de president
zelf nog meer te weten gekomen,
dan zjjn gespecialiseerde medewer
ker.
De drie voorgangers van Kennedy
hadden wei zeer uiteenlopende
opvattingen over de macht van
een president. Voor F. D. R.
was het presidentschap de vervulling
van een lang gekoesterde wens. Hp
genoot van de bevoegdheden die dit
ambt hem gaf, en hjj wenste die be
voegdheden tot het uiterste te benut
ten. Hjj vond het een heel natuurlijke
zaak, dat men hem tot president had
gekozen. Alle schrijvers over Roose
velt zjjn het er over eens, dat de man
bjj de vervulling van zjjn taak niet de
een of andere ideale voorstelling van
het presidentschap voor ogen had; ver
persoonlijkt in een voorganger. Hjj be
schouwde zich zelf als de geboren pre
sident. Zjjn zelfvertrouwen was onbe
grensd, en niet minder ongelimiteerd
was zjjn ambitie volledig de „boss" te
zjjn.
Vóór Truman, na Roosevelts dood,
in het Witte Huis kwam, had hjj het
oresidentschap nooit geambineerd. Ook
het vice-presidentschap, dat hem in
1945 ten deel viel, had hjj nooit ge
zocht. Truman was liefst zjjn hele leven
senator gebleven. Maar Truman had
een sterk plichtsgevoel, en toen het lot
hem het presidentschap op de schou
ders legde, kweet hjj zich met grote
overgave van zjjn taak. Hjj vond zjjn
kracht vooral in het voorbeeld van
twintigste-eeuwse voorgangers als Wil
son en F. D. R„ terwjjl hjj voorts ge
ïnspireerd werd door negentiende-
eeuwse presidenten als Jackson, Polk
en Johnson. Truman hield van het
nemen van beslissingen, en hjj had een
hekel aan uitstel. Hjj had een sterk
gevoel voor traditie, en hjj zag zjjn
werk in voortdurend hitorisch per
spectief. Truman trachtte zijn persoon
gescheiden te houden van het ambt,
en hjj zorgde er angstvallig voor zjjn
privé-belangen buiten de uitoefening
van zijn presidentiële taak te houden
De oud-beroepsmilitair Eisenhowei
had, in tegenstelling tot zjjn twee voor
gangers, geen politieke ervaring. Ter
wjj] vooral voor Roosevelt politiek eten
en drinken was, hield Eisenhower niet
van politiek en stond hjj wantrouwend
tegenover politici. Hjj heeft nooit goed
begrepen, waarom zjjn bevelen niet
automatisch werden uitgevoerd, zoals
dat in het ieger placht te gebeuren.
Neustadt merkt op, dat Eisenhower
niet inzag, dat effectieve macht slechts
geput kan worden uit het eigenbelang
van anderen, en dat dit eigenbelang
van anderen nooit identiek was met
het zjjne.
Eisenhower was de grote oorlogs
held die tot het presidentschap was
geroepen. Roosevelt was een politi
cus die naar persoonlijke macht
streefde; Eisenhower was een held
die slechts de nationale eenheid wil
de bewaren. Het presidentschap zag
hjj niet als een middel om een re
putatie te vestigen, maar als een
bekroning van een reeds gevestigde
reputatie. Hjj beschouwde zich als de
grote Bemiddelaar; een rol die hjj
in de oorlog met zoveel succes ver
vuld had, toen er nog al eens wrjj-
ving was tussen Amerikaanse en
Britse commandanten.
Neustadt is van mening, dat een
president politieke ervaring
moet hebben voor hjj het Witte
Huis betreedt. Als hjj die erva
ring daarna nog moet opdoen is het
te laat. Kennedy, die al in 1947 lid van
het Congres werd, en die van 1953 tot
1961 senator is geweest, is een politi
cus in hart en nieren. Kennedy heeft
het presidentschap wel degelijk geam
bieerd en hjj heeft zich tot het uiterste
ingespannen om de machtigste man
van Amerika te worden. Hjj heeft een
totaal andere opvatting van het ambt
dan Eisenhower, en zjjn persoonlijke
ambities zjjn sterker dan die van Tru
man. Hjj is een bewonderaar van Roo
sevelt, en reeds nu vertoont zjjn optre
den enige opmerkelijke gelijkenissen
met dat van F. D. R.
Volgens Neustadt was Roosevelt tot
nog toe de twitigste-eeuwse president
die de macht van zjjn functie het best
wist te benutten. Maar gesterkt door
zjjn studie van het boek „Presidential
Power" zou Kennedy zich tot een niet
minder krachtig president kunnen ont
wikkelen dan F. D. R.
HANS BRONKHORST
DWIGHT D. EISENHOWER
ERANKLIN D. ROOSEVELT
