VFT F HFJT JCF, HTTTSMS ZULLEN MOETEN SNEUVELEN
GOEDE resultaten met nog steeds
DURE fabriekswonin
Waterweggebied is het Mekka der
moderne bouwnijverheid
f&iïvliet
tand van geisers en bloemen
Nederlandse boeren kunnen
goed terecht op IJsland
Duizenden hectaren grond
wachten op cultivering
M'
l
Pleidooi voor verdere expansie
van de export-industrieën
NED. MIJ. VOOR NIJVERHEID EN HANDEL
VRIJDAG 16 JUNI 1961
PAGINA 9
fer - t
Climax
Bouwdoos
Daar komt de president
van IJsland", zei mijn
aar komt de president
van IJsland", zei mijn
vriend Sigidur Magnus-
son, met wie ik op de rand van
het openlucht-zwembassin in
Reikjavik zat. Hij wees op een
statige kaarsrechte man met
artistiek lang grijs haar, die, ge
kleed in een kort zwembroekje,
de witte badhanddoek in een rol
letje onder de arm geklemd, over
het plankier naar de douche ste
vende. Niemand keek op of om.
Het is voor de IJslanders immers
de gewoonste zaak van de wereld
dat de sportieve 67-jarige presi
dent Asgeir Asgeirson de nieuwe
dag begint met een bad in het
naar zwavel smakende lauwe
bronwater.
SYSTEEMBOUW in opmars over
terrein vol HINDERNISSEN
(Van onze verslaggever)
Uit het raam is nog juist de
karakteristieke toren van Den
Uriel te zien. Hij vormt een
wazig baken in een landschap
"at tot aan de kim is bedekt met de
Woed van gulle weiden, getemperd
door een lichte ochtendnevel. Vla»
haast het raam hangt een kleine plat-
e^tfrond, een kaartje vol tunnels, k -
halen, havens, industriecomplexen
Woongebieden. En twee ingenie"
Jh'en in de groene verte en p
'jch het panorama voor te enkele
Ws ditzelfde raam hun £vereenkom-
foren zal bieden, geheel Want
»hg de schets aanduw
het land waarop d t dit grazige
Rozenburg en het h» door het VQol_
Parades is toebede^^ voltrekt zich
haar nabije K ogenschijnlijk is er
Weinig dafde rust van akkerbouw en
Weideteelt verstoort, maar de blin-
kendwitte hoedendozen van een tank-
Dark links In het beeld opdoemend,
geven de onweerstaanbare opmars
van de olie-industrie te vermoeden,
be Europoort is in volle aanbouw.
Het kaartje zal te zjjner tijd vervan
gen kunnen worden door een foto. En
de heide ingenieurs geven zich een
ogenblik aan dagdromerij over. Op
die foto ontwaren zij, ver achter de
tóoouetten van raffinaderijen en zee
schepen, de blanke vlakken van rjj-
*ige woonblokken: hun persoonlijk
aandeel in de driftige ontginning die
heel dit gebied zich moet laten wel
gevallen. Zij bedenken trots, dat de
gigantische flats in de woonsector
van de Europoort in slechts ruim een
half jaar gebouwd zijn. Wie kan daar
wgen op? Bovendien liggen de huur
prijzen gunstiger dan voor soortgelijke
Woningen gebruikelijk is. Het heeft
lang geduurd, maar de strijd is ein-
lelijk beslist. Ook de overheid ziet
hu duidelijk in, dat alleen door op i
hysteembouw een beroep te doen de
Woningnood kan worden gelenigd. Ge-
Schoolde vaklieden zijn als witte ra-
Ven, bakstenen zijn vrijwel nergens
hxeer te krijgen en de kwaliteit van
systeemwoningen kan iedere verge
lijking doorstaan. Gemeenten die be
reid zijn hun programma geheel in
systeembouw te verwezenlijken, mo-
pen dan ook bouwen zoveel als ze wil-
en. De jaarlijkse contingenterings-
"toeiljjkheden behoren voor haar tot
"et verleden
teelai5r och, wie is het gegeven sys-
schiin Uwers in hun hart te kijken? Mis-
tcheidV zÜn hun idealen wel veel be-
ven. Der dan wiJ hun thans aanwrij-
Van SZe twee ingenieurs, directeuren
£r0 riif aannemingmaatschappij Pana-
arsen rnet het Deense systeem
geval ?n Nielsen, hebben ons in elk
datj "Is hun overtuiging beleden,
"t de systeembouw een enorme vlucht
«•ai nemen over enkele jaren. Die ten-
Jens, menen zij, is nu al heel goed te
hespeuren. Wie uitsluitend afgaat op de
"antallen tot dusverre in systeembouw
Uitgevoerde woningen, moet wel de in-
druk krijgen, dat de nieuwe methode
v&n bouwen, zo principieel verschillend
^an het orthodoxe en in sommiger ogen
"<?g steeds alleen zaligmakende procé-
haar plafond heeft bereikt. Immers,
enkele jaren schommelt het nume-
S® aandeel van de systeembouw in
ronri woningproduktie van ons land
pieu 10.000 a 11.000 stuks, met een
centr,}'an bijna 14.000 in 1950. In Pr0"
teenu? uitgedrukt was 1951 voor de sys-
Jia jhouw het glansjaar, toen deze bfl-
brr.?ertig procent van de gezamenlijke
"Uktie voor zijn rekening aan. Maar
Dura-Coignetwoningen in aanbouw. Er komen nog twee verdiepingen op.
blok. De hele dag doet die kraan niet
anders dan zware betonnen vlakken
van jen vrachtwagen tillen en ver
volgens neerlaten op het bouwblok.
Zo groeit als een monsterachtige leg
puzzel een complex systeemwoningt-i
volgens het principe van de bouw
doos. Het bouwproces heeft inderdaad
een sterke vereenvoudiging onder
gaan. De gediplomeerde ernst van
het traditionele bouwen is hier ver
vangen door een bijna speels pas- en
meetwerk met behulp van meren
deels ongeschoolde krachten.
Met veel fantasie en vindingrijk
heid, maar meestal met een te
kort aan praktische kennis, heb
ben na d< oorlog vele tientallen
personen zich onledig gehouden met het
samenstellen van nieuwe systemen ten
einde de bouwcapaciteit te vergroten.
Niet minder dan 445 stelsels, kwamen
daarop ut hun koker, maar hun ge
meenschappelijk lot werd na korte of
langere tijd de prullemand. Thans wor-
enke'e minuten is zo'n element op zijn plaats gesteld. De bouw is tegelijk
eenvoudig en solide.
de
Uat:
ie">
Jen o50llw steeds hartelijker binnenha-
rvv.iU~4 Unnuh
8'tUati<?r'e grote steden is juist uit de
ren, d»»Van 1958 tot 1960 te c°nclude'
!eemu.: de gemeentebesturen de sys-
Pr°gra ®en grotere portie van het bouw-
trouwen aan de nieuwlichters toever-
dam 450 werd in 1960 te Amster-
diverSp pct- der gebouwde woningen in
Haag fystemen uitgevoerd, in Den
daar pct. Rotterdam steekt
gen af kwart wat flauwtjes te-
0rhgevi'n eer daar de onmiddellijke
de svstof zonder voorbehoud aan
®chiedarS ouwers heeft overgeleverd:
zelfe vpor 83 pct. en Dordrecht
tvas dat ..^e volle honderd. In 1959
aat cijfer nog tachtig.
M aar Rotterdam is bezig zich
te revancheren. In Lombar dq-
t"' ai"! de rand van Rotter-
Haas» "airi-Zuui, verrijst woningblok
beeld onin8i>lok, en het vertrouwde
fnenfL-.v" steigers, betonmolens, ce-
femirit?lpen' staPels hout en stenen
n waarvan zich metselaars,
ters ,.„rr4s,: timmerlieden en loodgie-
gerna^b»r wegen' heeft daar plaats
zienvo°i" „een vrij ordelijk aan-
Het een bÜna onnatuurlijke rust.
een t: werk wordt verricht door
kieh on i,-e1 met.ers hoge kraan, die
Wij dig P 'rde fal,s verplaatst even-
y g met de lengte van het woon
den In ons land ruim tien systemen in
toepassing gebracht, ruwweg onder te
verdelen in giet-, stapel- en montage-
bouw. In de gestadige ontwikkeling der
nieuwe bouwmethoden is waarschijn
lijk wel de climax bereikt met het pro
cédé zoals dat >ans in Lombardijen
en elders in het Waterweggebied wordt
toegepast. Het is de meest drastis .ie
vorm van systeembouw, waarbij een
huis uit een bepaald aantal elementen
komt te bestaan die de optimale afme
tingen in verband met transportmoge
lijkheden en verwerkbaarheid hebben
bereikt. Hiermee is, dunkt ons, wel de
grens bereikt van de volledige fabrieks
woningbouw. Onder de eigen vindingen
is er niet één zo ver gegaan als de twee
industriële bouwsystemen die thans
met de grootst mogelijke dementen
werken: ze komen beide uit het buiten
land, het systeem Coignet uit Frank
rijk, het systeem Larsen en Nielsen uit
Denemarken.
Ze vertonen veel overeenkomst met
elkaar. In beide gevallen worden de
betonnen eenheden met behulp van een
torenkraan op de bouwplaats gemon.
teerd. Dit is een heel eenvoudig kar
wei, en wanneer een ploeg enigermate
getraind is, kan een tempo bereikt wor
den van twee woningen per dag per
kraan. De meeste leidingen zijn al ge
prefabriceerd, veel houtwerk is even
eens in de elementen aanwezig, zodat
ook voor de afwerking een minimaal
beroep nodig is op geschoolde werklie
den. Het uiterlijk aanzien van de woon
blokken kan op diverse manieren ver
fraaid worden. Bij het systeem Larsen
en Nielsen heeft men een o.i. esthe
tisch bijzonder bevredigende oplossing
gevonden door de betonplaten met na
tuursteen te bespuiten. De gevels der
Dura-Coignetwoningen zijn bedekt met
een laagje sierbeton, waarvan door
zandstraling het cement wordt verwij
derd. Ook dan ontstaat een aardig ef
fect, dat doet denken aan natuursteen.
Aan de binnenkant is aan weinig of
niets te merken dat hier sprake
is van een nieuwe bouwwijze. De
bewoners weten soms niet eens,
dat hun wanden en vloeren bestaan uit
grote elementen. Het voornaamste is
echter, dat zij over hun huis zelden
klachten hebben. Waar men natuurlijk
het eerst naar vraagt: de gehorigheid,
is een ergernis die de meeste bewoners
van deze fabriekshuizen bespaard
blijft, aangezien de elementen uitste
kende isolatieëigenschappen hebben.
Wei kon de bekende hinder op geza
menlijke trappenhuizen niet worden
vermeden. Ook vingen wij hier en daar
de klacht op, dat men last ondervindt
van tocht, blijkbaar een euvel dat ook
de systeembouw nog niet geheel onder
de knie heeft. De thermische isolatie
is daarentegen weer uitstekend dank zij
toepassing van een laagje schuimplas-
tic tussen de bouwelementen.
De twee fabrieken die deze woningen
produceren, staan eveneens in het zich
dynamisch ontwikkelende Waterwegge
bied. Dura-Coignet heeft een groot com-
Plex_aan de Eemhaven, dat thans in
vol bedrijf is. Er werken ongeveer 250
mensen, voor 90 procent ongeschoold.
Binnenkort zullen veertig Italianen het
personeelsbestand komen versterken.
De produktk in de fabriek bedraagt
vier woningen per dag, hetgeen nog tot
zes wordt uitgebreid. Dura-Coignet
werkt thans op volle toeren aan zijn
eerste opdracht: de bouw van 3200 wo
ningen in en rondom Rotterdam. Met
de gemeenten Schiedam, Vlaardingen,
Maassluis, Ridderkerk en Spijkenisse
vormde deze stad namelijk een belan
gengemeenschap, zodat het mogelijk
werd een dergelijke jrote opdracht uit
te geven. Het is immers begrijpelijk,
dat een woningfabriek van de geschet
ste allure behoefte heeft aan een lang
lopende produktie teneinde in serie te
kunnen vervaardigen. De investerings
kosten aan machines en ander mate
rieel zijn uiteraard aanzienlijk. Dura
heeft bij de overheid dermate veel be
grip gevonden dat deze onderneming er
in is geslaagd een renteloze lening van
3i/j miljoen gulden te verwerven voor
de bouw van de fabriek, in feite dus een
vorm van subsidie. De directie ver
wacht, dat deze 3200 woningen nog
maar een eerste aanloop zullen zijn.
Het woningtekort in en om Rotterdam
immers nog jaren van grote krachts
inspanning vragen van allen die bij de
bouwnijverheid zijn betrokken.
De fabriek van Panagro-Larsen en
nr. i?e? staat in Maassluis en kijkt uit
?JP ;vet gebied, waarvan wij het beeld
ic ^fnlief hebben opgeroepen. Het
bedrjjf Van een iets bescheide-
maar overigens van het-
rnimot u a!e confectie-karakter als
S»n i4 investeringsbedrag ad 2'/.
'n dlt geval geheel uit eigen
n*ldd®ieP gefinancierd. De eerste op-
d^ac^4 1?T p'"n,en: ruim duizend wonin-
S en Vlaardingen. In
laatstgenoemde gemeente is Ele-
mentum n.v., zoals de fabriek heet, al
bezig met de eerste verdieping van een
aantal woonblokken. Dg onderbouw is
nog in de traditionele bouw uitgevoerd,
maar van nu af komen er sleclits gro
te elementen aan te pas. De puien wor
den van hout gemaakt en in de War-
mondse vestiging geprefabriceerd. Kas
ten, keuken en lavet worden als één
pakket door de torenkraan in iedere
woning gedeponeerd. De schilder is bij
na de enige „traditionele figuur die
men hier nog zal aantreffen. De bespa
ring in arbeidstijd vergeleken met de
orthodoxe bouw bedraagt ongeveer de
helft daarvan. Hierbij is het werk op
de fabriek meegerekend. Larsen en
Nielsen maakt slechts gebruik van
twintig procent bouwvakarbeiders, de
overigen zijn ongeschoold.
Toch kan nog niet één systeem in
ons land prat gaan op lagere
bouwkosten, ook de systemen niet
die al langer worden toegepast.
Aldus hebben de systeembouwers het
voornaamste argument waarmee zij de
woningproduktie zouden kunnen verove
ren, nog altijd niet in handen. Want
enerzijds besparen zjj wel op arbeids
loon door inschakeling van onge
schoolden en door een beduidend snel
ler tempo maar aan de andere kant
zijn de kosten van materiaal en mate
rieel veel hoger. Uit een oogpunt van
kostprijsberekening heffen de nadelen
de voordelen dus op, en de nieuwe
huurders van woningwetwoningen in
systeembouw behoeven geen lagere
huurprijs te verwachten. Voor drie- en
vierkamerwoningen zullen deze resp.
ongeveer 70,- en 80,- bedragen.
Maar de tijd komt de systeembouw
ten gunste. Naarmate de lonen der ge
kwalificeerde bouwvakarbeiders stij
gen, zullen de kostprijzen van systeem
woningen naar verhouding aantrekke
lijker worden. In Zweden en Denemar
ken is het verschil met de traditionele
bouw al ongeveer 'procent, een per
centage dat wellicht in ons land tegen
1975 zal gelden.
Voor de overheid is die kostprijsbere
kening doorslaggevend. In 1956 gaf het
rijk de gemeenten toestemming om met
enkele systeembouwers continucontrac-
ten af te sluiten voor de bouw van gro
te aantallen woningen. De betrokken
gemeenten mochten bovendien het haar
toegewezen contingent voor de in sys
teembouw uit te voeren huizen met
twintig procent te boyen gaan. Enkele
duizenden woningen zjjn in die periode
tot stand gekomen en aan de laatste
opdrachten wordt gewerkt, o.a. in Rot
terdam-Zuid, Osdorp-Amsterdam en
in'Den Haag (Mariahoeve). In septem
ber wordt aan het Noordzeekanaal bij
Amsterdam een nieuwe fabriek van
n.v. Nederlandsch Bouwsyndicaat ge
opend, die het systeem B.M.B. toepast.
Maar behalve in Groningen lopen dit
jaar al die contracten, voor de duur
van vijf jaar afgesloten, af. Een her
haling van dergelijke overeenkomsten
is niet in zicht. De overheid wil eerst
afwachten, of de resultaten van deze
eerste proef bevredigend zullen blijken.
Daartoe moet dus bekend zijn, hoe de
huizen zich zullen houden en hoe hoog
de onderhoudskosten zijn.
De systeembouw schijnt derhalve
weer een moeilijke periode tegemoet te
gaan. Het contingentsvoordeeltje blijft
ook volgend jaar nog van kracht, maar
langlopende opdrachten, een voor
waarde voor de meeste moderne bouw-
stelsels, zullen slechts bij uitzondering
worden toegestaan. De systeembou
wers ondervinden het als een ernstig
nadeel, dat de regering slechts één jaar
vooruitziet en telkens opnieuw de aan
tallen verdeelt. Met deze „kruideniers
mentaliteit" zal de systeembouw niet
ver komen. Ook is men nog voortdu
rend in strijd gewikkeld met de van ge
meente tot gemeente verschillende
bouwvoorschriften.
(Advertentie)
slechthorend
Hebt U de advertenties over de
nieuwe PHILIPS oorhanger-- een
klein hoortoestelletje dat maar 8
gram weegt en onzichtbaar achter
het oor gedragen kan worden -
gezien? Natuurlijk hebben wij deze
noviteit voorradig I En natuurlijk kunt
U dit toestelletje, evenals alle an
dere merken die wij voeren, gratis
twee weken op proef krijgen. De
grootste keuze en de beste service
vindt U bij
horen zien
KONINGSTRAAT tt
HAARLEM
TEL tb17t
Over de besneeuwde toppen van een
paar gedoofde vulkanen in de verte
gluurde de zon nieuwsgierig over de
groene en rode daken van Reikjavik,
dat allang was ontwaakt. Wie om zeven
uur. zjjn bed nog niet heeft verlaten,
geldt in dit land als een luilak. Van
langslapers houdt men op IJsland niet.
Vroeg onder de wol.... vroeg op. De
president gaat zijn volk in dit opzicht
voor. Iedere ochtend om precies vijf
voor half acht gaat hij zwemmen. Je
kunt er de klok op geljjk zetten. Als je
hem wilt spreken, heb je dan de kans
van je leven. Trek gerust een paar baan
tjes met hem mee. Hij spreekt uitste
kend Engels. „Veel succes!" grijnsde
Sigidur en duwde mi) van de kant af.
Eerst bleef ik als een loodsvisje in
het kielzog van de president zwemmen.
Toen ik hem probeerde te passeren met
crawlen, keek hij lachend in mijn rich
ting en verhoogde meteen zijn tempo.
Met nauwelijks een handbreedte voor
sprong belandde ik bij de rand van het
kleine bassin. Even keken wij elkaar
aan, wij waren allebei buiten adem.
„I am from Holland, Mr President. I
am a reporter", zei ik.
„Ohhh, very interesting. You like
swimming I see. Hoe bevalt het U
op IJsland?"
„Uw land boeit mij, Mr. President.
Het enige wat ik jammer vind is dat
er geen bomen zijn"
„Jadat is zeker jammer", zei
de president nadenkend. „Maar over
vijftig jaar zullen er grote bossen in
ons land zijn. Dit probleem proberen
we al heel lang op te lossen. Tot nu
toe is elke poging tot herbebossing
van IJsland mislukt. Met de boomza
den die we sinds kort uit Alaska en
Noorwegen importeren, hopen we
meer succes te hebben. Elk jaar wor
den thans een miljoen boomzaadjes
uitgezet op de barre maar vruchtbare
vlakte en er zal een dag komen dat
de IJslandse ponies uilen draven
tussen welig geboomte. Onze voorva
deren, de Vikings, hebben destijds
roofbouw gepleegd. Zij kapten maai
raak om hun huizen en boten te bou
wen en spoedig was er geen boom
meer te bekennen. Tja... wij, de
nazaten zijn er de dupe van. Maar dat
komen we wel weer te boven. Wel.
good bye Sir.., all the best with Hol
land".
Sigidur, die het natte interview met
stomme verbazing op een afstand had
zitten bekijken, dook ineens proestend
naast mij omhoog. „Hoe vind je hem,
onze Asgeirson, wat een kerel hé? Wij
Een luchtfoto van de hoofdstad van IJsland. Reikjavik.
zijn erg blij met hem. Hij staat boven
alle partijen en hii is de onkreukbaar
heid zelf"
Toen we tegen half negen in de kleine
snelle auto van Sigidur naar de binnen
stad reden om te ontbijten, vertelde hij
mij in het kort iets over de bestuurs
vorm van IJsland, dat de oudste wet
geving van Europa heeft
„De Allthing, het nationale parlement,
werd in 930 op de rotsige bodem van
Pingvellir, ongeveer 60 kilometer ten
zuiden van Reikjavik, m het leven ge
roepen. Het was in het jaar 930 dat de
oudste en wijste mannen van de kolo
nisten op deze plek bijeenkwamen om
de wetgeving te grondvesten. Natuur
lijk zijn er in de loop van de jaren tal
van wijzigingen in de „Lög" aange
bracht, maar de principes zijn hetzelfde
gebleven en ons land mag zich gelukkig
prijzen met de vooruitziende blik der
Vikings".
et een gerieflijke Douglas-DC6 van
de Icelandic Airlines „Loftliedir"
was ik met een tussenlanding in
Glasgow in nog geen zeven uur
van Schiphol naar Reikjavik gevlogen.
Wij zijn de Vikings van de lucht", had
captain Eliasson mij toevertrouwd toen
ik hem in de cockpit opzocht. „Wij zijn
een volkomen onafhankelijke lucht
vaartmaatschappij. „Loftliedir" is ner
gens bij aangesloten en bepaalt zelf zijn
tarieven. Niet zonder reden noemt men
ons de vliegzaak voor de middenstan
ders. En dat willen we blijven ook. Wij
IJslanders zijn van nature trekkers. Het
bloed der Vikingers verloochent zich
ook niet in onze generatie. Net als onze
voorouders duizend jaar geleden Ame
rika per schip ontdekten, ja lang voor
Columbus hoor, zo vliegen wij thans
acht maal per week de oceaan over
naar New York. En al is er dan op ons
hele eiland geen trein te bekennen en
al zijn onze wegen over het algemeen
ongeasfalteerd en ongebaand wij
weten met vleugels om te gaan".
Met die trotse lange blonde man, die
captain Eliasson, ben ik na de landing
in Reikjavik naar mijn hotel gereden.
„Ik ben morgen "i, ik nodig je uit met
mij een tocht te maken over het eiland.
Ik kom je tegen ze vei uur afhalen. Ge
schoren of ongeschoren, dat maakt geen
verschil"
Het warmgroene tapijt van mos dat
de hellingen van de lavabergen bedekt,
glansde in de zon toen G< i.ar Eliasson
en ik de volgende dag naar Hveragerdi
reden Dit dorpje I t ongeveer 45 kilo
meter ten oosten van Reikjavik. Soms
stapte ik uit om een foto te maken van
het prachtige landschap met zijn wild-
stromende beken en klaterende water
vallen. Glunderend keek Gunar dan toe.
Ik kon aan zfjn ogen zien dat hfl ver
liefd was op zijn land, dat hij nooit zou
willen ruilen, noch voor Florida, nocb
voor de Rivièra. Maar de stoere bere-
boer Petur Gudmundsson, die mjj op
deze zondagmorgen in zjjn hoeve op
glas pure S-otch Whiskey tracteerde,
zei: „Dit land, mijn land, zit dringend
verlegen om goede boeren. Mannen die
van aanpakken weten en die nog pio
nierswerk willen verrichten. Duizenden
en nog eens duizenden hectaren vrucht
bare grond liggen te wachten op zaad,
op gras om weilanden van te maken.
Ons ontbreken de mensen. Het ploegje
IJslanders is te klein om dit enorme
land volledig tot ontginning te bren
gen. Zeg het ze maar, de boeren van je
land. Zij zijn hier welkom. Op IJsland
wordt naar hen uitgekeken.
n een grote groene vallei, die in het
noorden begrensd wordt door een
kolkende brede waterval ligt het
dorpje Hveragerdi. Twee vissers met
liesJaarzen trotseerden de stroomver
snelling en menige glanzende forel liet
zich door hen verschalken. Telkens
wanneer zo'n machteloos spartelende
vis zich had vastgebeten aan de ijzeren
haak rond het aas, plooiden de gezich
ten van de hengelaars zich in een ge
lukkige lach. De buit was groot en de
dag prachtig.
Hveragerdi was een paradijs. Een
oase in een bruin gekloofd landschap,
dat door zijn teveel aan energie de
grond deed barsten om letterlijk stoom
af te blazen. Wie moeder Aarde wil
zien ademen moet naar Hveragerdi
gaan en toekijken hoe de gloeiend hete
stoom omhoog sist, uit ontelbare gaten
en spleten. De geisers zijn het stadje
tot een ware zege geworden want hier
verricht het warme water wonderen in
de natuur. In reusachtige broeikassen
worden niet alleen bloemen en tomaten,
maar zelfs bananen gekweekt die tot
volle wasdom komen dank zij de tro
pische vochtige hitte van de geleide
warmwaterbronnen
Het was hier in de schaduw van een
hoog gegroeide bananenboom, dat ik
een van de weinige Nederlanders op
IJsland ontmoette. Het was hloemist Ton
Ringelbeek, die elf jaar geleden Rijswijk
vaarwel zei om voor goed op IJsland
neer te strijken „Ik wil hier nooit
meer vandaan. Binnenkort krijg ik de
IJslandse nationaliteit. Dit land geeft
mij alle vrijheid die ik nodig heb. Ik
spreek de taal en ik begrijp de mensen".
Nadat ik op een taai en onverzettelijk
IJslands ponypaard de onherbergzame
gebieden rond de vulkaan Hekla had
afgezworven en was teruggekeerd in
Reikjavik, werd ik plotseling geconfron
teerd met het andere, het onrustige en
gespannen IJsland. Een land dat zich
bevindt precies op de grens tussen twee
werelden. IJsland ligt even ver van
New York als van Moskou vandaan. Al
jaren geleden is het touwtrekken tus
sen de Amerikanen en de Sovjets be
gonnen. IJsland werd na lange aarze
ling lid van dd NAVO. De Yanks bouw
den op de meest trieste uithoek van het
eiland de enorme luchthaven Keflavik.
En dagelijks trekken de straalbommen-
werpers condensstrepen in de ijle
blauwte boven IJsland. Keflavik is in
voortdurende staat van paraatheid.
De Russen zijn ook actief op IJsland.
Zij hebben hun ambassadepersoneel tot
100 man uitgebreid. Niemand weet wat
zij precies met deze grote staf uitvoe
ren, maar dat zij succes hebben met
hun propaganda blijkt uit het feit dat
de communistische partij, met Hannibal
Valdimarsson aan het hoofd, met acht
zetels in het parlement is vertegenwoor
digd. Zij is op één na de grootste partij
van IJsland. Het touwtrekken gaat
voort.
WILKO A. G. M. BERGMANS.
DEVENTER, 15 juni In de Deven
ter Schouwburg heeft de Nederland-
sche Maatschappij voor Nijverheid en
Handel haar 178ste algemene vergade
ring gehouden. Onderwerp van bespre
king was de ontwikkeling van het in
dustriële klimaat in Nederland.
Het hoofdbestuur van de maatschap
pij heeft hierbij het volgende overwo
gen- Nederland is reeds een geïndustria
liseerd land. Allerwegen wordt beseft
dat industrialisatie voor ons land met
zijn bijzonder dichte en nog steeds sterk
toenemende bevolking levensvoorwaar
de is. Voor industrialisatie is een be
paald klimaat, een bepaalde mentali
teit nodig. Dal „industriële klimaat"
is ontegenzeggelijk reeds aanwezig, zo
wel bij de overheid als bij de industrie
en bij de bevolking. Het hoofdbestuur
is er echter van overtuigd, dat nog tal
van maatregelen kunnen worden ge
nomen om dit klimaat te verbeteren
en verder te ontwikkelen.
Aan de problematiek van het onder
werp heeft het hoofdbestuurslid drs. A.
C. J. Rottier, hoofddirecteur van de
Staatsmijnen in Limburg, vooraf een be
schouwing gewijd, die de inleiding
vormde waarop de sprekers hun toe
lichting afstemden.
Drs. Rottier acht een verdere indus
trialisatie in Nederland noodzakelijk.
Hij bepleitte een verdere expansie in
de richting van export-industrieën met
een hoge rbeids- en kapitaaiprodukti-
viteit.
Prof. mr. H. J. Hellema belichtte het
financieel en fiscaal klimaat. Hij merk
te op dat in 1960 de totale besparingen
in ons land 9.15 miljard bedroegen,
dat is ongeveer 24 procent van ons na
tionale inkomen. De externe financie
ring van de ondernemingen vormt in
ons land geen knelpunt. De omstandig
heden kunnen echter snel veranderen.
Welke investeringen de voortschrijden
de automatisatie en toepassing van kern
energie zullen vergen, is bij benadering
niet te voorspellen. Nu is er nog een
niet onbelangrijke reserve aan risico
dragend kapitaal aanwezig bij de insti
tutionele beleggers.
Spreker acht de interne financiering
nog altijd verreweg de belangrijkste
wijze van financiering van het bedrijfs
leven Zij wordt in sterke mate bevor
derd door de dubbele belastingheffing
van de n.v. Interne financiering is nood
zakelijk voor de besloten vennootschap
pen, die nog geen toegang tot de kapi
taalmarkt hebben.
Men vergeet door de spectaculaire
wereldbedrijven wel eens de grote be
tekenis van da besloten naamloze ven
nootschappen. De binnenlandse omzet
van de open n.v.'s over 1956 bedroeg
ruim 5 miljard, die van de besloten
vennootschappen ruim 10 miljard. De
exportcijfers waren voor de ope n.v.'s
ruim 2 miljard, voor de besloten n.v.'s
f 3.3 miljard.
Zo langzamerhand is iedereen het
er over ;ens dat de belastingdruk in
ons land te zwaar is. Het bedrijfsle
ven zal er, naar prof. Hellema meent,
verstandig aan doen niet te pogen al
te zeer vast te houden aan maatrege
len als investerings-aftrek, vervroeg
de afschrijving, maatregelen ter be
vordering van de export e.d.
Deze hebben uit een oogpunt van de
gelijkmatige druk van de belastingen
een zeer ongewenst effect. Afschaffing
van deze gerichte maatregelen zou z.i.
de enige mogelijkheid bieden om eens
eindelijk een begin te maken met de
vrijstelling van het primair dividend in
de vorm van vennootschapsbelasting en
inkomstenbelasting van de naamloze
vennootschapp en.
