„Je oordelen naar de manier waarop hij vliegt
betwijfel ik of hij ooit de 2000 haalt55
,,A
„Ambassador at large
„Quatre ffiles et la mere,
cinq diables pour Ie père"
DONDERDAG 29 JUNI AS. WORDT
Herkenning
Abraham in
ere hersteld
Boetelijst
an een positie die formeel
geen inhoud heeft, is door
de prins inhoud gegeven,
dat is zijn grote verdienste"
i,Waarom loopt-ie toch altijd met
die opzichtige anjer op zijn re-
Vers?" „Prins Bemhard weet
zijn activiteit en fantasie om te
zetten in groot nut voor heel het
land" „Het is eigenaardig, dat
hij het Engels beter spreekt dan
het Nederlands, maar ja, hij zit
blijkbaar liever in het buitenland"
„Ik zou me geen betere voor
zitter kunnen indenken, al was het
alleen maar om z'n enorme ken
nis van zaken" „Och, ik weet
eigenlijk niet veel meer van hem
af dan dat hij graag vliegt en
paardrijdt" man heeft
een zeldzaam plichtsgevoel en
ontplooit daarbij een energie, die
nauwelijks valt te rijmen met zijn
toch niet bijzonder sterke consti
tutie".
Reizen
Werkend
Ongebruikelijk
Stem van het hart
Geboren vlieger
ZATERDAG 24 JUNI 1961 PAGINA 9
PRINS BERNHARD vijftig jaar
Bij dit geschakeerde assortiment opvat
tingen over de Prins der Nederlanden
willen we het voorlopig laten. Wij teken
den ze dezer dagen op, en ook zonder
Verdere uitleg is tiet .wel duidelijk, wel
ke categorieën van de bevolking hier
aan het woord waren. Niet slechts zijn
(vele) vrienden, maar ook zij die slechts
van tijd tot tijd relatie met hem onder
houden, laten zich met opvallend veel
lof en waardering over prins Bemhard
Uit. Natuurlijk kunnen we dat in enkele
gevallen een dosis byzantinisme van af
trekken, maar dit doet aan de grote
Populariteit waarin de prins zich in die
kringen kennelijk mag verheugen, wei
nig afbreuk. Anders is het daarbuiten,
"aast waardering ontmoet men ook veel
scepsis en lichtvaardige kritiek, voor
namelijk te herleiden tot onbegrip en
gebrek aan interesse. Met brede lagen
van ons volk heeft de prins inderdaad
weinig contact, misschien wel minder
uan hij zelf zou wensen. Het gevolg is,
«at deze categorie zich prins Bemhard
slechts pleegt voor te stellen, gezeten
zyn Ferrari, op zijn geliefd paard
Amerika. Zijn directe bemoeiingen met
het krijgsbedrijf beginnen in Frankrijk
waar hij het bevel krijgt over de Prin
ses Irenebrigade, een der beroemdste,
maar ook berooidste legertjes die de
ze oorlog hebben meegestreden. De prins
wist voor zijn mannen eens 18.000 over
jassen uit de magazijnen van Montgo
mery te „versieren", en de generaal
moet hem dit nog steeds niet hebben
vergeven. Spoedig daarna werd de prins
benoemd tot bevelhebber van de Neder
landse Strijdkrachten, hetgeen beteken
de dat hij het bevel voerde over man
schappen die voor een groot deel nog in
bezet gebied woonden. Allen die toen
met de prins te maken hadden en in het
begin op een mislukking van deze taak
rekenden, getuigen nu nog van hun be
wondering voor de organisatorische ga
ven die prins Bemhard wist te ont
plooien. Het was de zoveelste testcase
die hij met goed gevolg doorstond. Zijn
34ste verjaardag bracht de prins door
met een rit in een jeep door westelijk
Nederland, die zeldzame ogenblikken
van toenadering opleverde en de band
tussen Nederland en de Oranje-dynastie
aanmerkelijk verstevigde.
et sociaal bewustzijn
Bernhard spreekt uit zijn voor
van prins
Prins (zonder bril!) samenlezend met prinses Irene.
dat deze categorie zich prins
£lc~u*-- -1-
in
j-- - 6CUC1U paaiu
Arquebuse of in de cockpit van het
nieuwste vliegtuig, allemaal zaken, die
levendig tot de verbeelding spreken
maar de indruk wekken dat de prins
der Nederlanden zich uitsluitend met
dit soort spectaculair amusement
houdt. Een bedrieglijke indruk,
wy hopen duidelijk te maken.
zitterschap van de Demobilisatie-
raad en de Niwin, even na de
oorlog, in 1947 ondernam hij het eer-
ste.. werltbezoekt een instituut dat nog
altpd succes heeft. Maar de richting
die de prins verder zou kiezen om zijn
land te dienen, werd pas definitief be
paald in 1981, toen hij gevolg gaf aan
"'tnodiging van de regering om de
zakelijke belangen van Nederland in
den vreemde te bepleiten. Dit lag ge
heel in zijn lijn, het strookte met zijn
grote belangstelling voor economische
kwesties. En zo begonnen de grote rei
zen naar het buitenland, door velen ten
onrechte als plczieruitstapjes betiteld.
Men zou de reacties eens moeten ho
ren van degenen die op zo'n tocht in
7-Ün gezelschap verkeerden. De prins is
gewend om dan een bijna onrustbaren
de, en voor zijn omgeving in elk geval
ontmoedigende en uiterst afmattende
activiteit te ontwikkelen. „Als wij al
drie keer afgedraaid waren, besloot de
prins bijvoorbeeld, nog éven een paar
Nederlanders te bezoeken, die in de
buurt in een ziekenhuis lagen", zo ver
telde ons een zakenman die het „ge-
op-
naar
Want de wezenlijke werkzaamhe
den van prins Bernhard spelen
zich meestal af buiten aanwezig
heid van film, televisie en pers
en dus in feite zonder verdere getuigen
dan de groepjes prominente figuren,
m wier midden hij keer op keer vertoeft.
Jr'e Prominente figuren zijn bijvoorbeeld
<je bevelhebbers van luchtmacht, leger
vloot, iedere week bijeen op het
hoofdkwartier De Zwaluwenberg te Hol
landse Rading, van welke strydkrach-
ten de prins inspecteur-generaal is, of-
Wel de commissarissen van K.U.M.,
hoogovens, Fokker en de Jaarbeurs,
Jan wie de prins er één is, ofwel het
"«stuur van de Federation Européen-
de la Culture, waarvan de prins pre
sident is. Het is slechts een vrij wille
keurige greep uit de talrijke functies die
?"ns Bernhard bekleedt, maar genoeg
bootrït*,? te. duiden, dat hij zich in de
t,nr>ii«chrrBlonen van bet militair, eco-
wegèn zoweu'tureel, leve" P1^ be"
r 2r r,s land als daarbuiten.
Geen wonaer, dat velen u„t
zicht op hem verhezen en z?ch hfiivpn
blindstaren op de schittering van het
openbaar vertoon, op officiële nlecht-
statigheden en op de liefhebberijen die
hij op voor ieder zichtbare wijze beoe
fent.
Het zou overdreven zijn te beweren,
dat prins Bernhard (Leopold Friedrich
Eberhard Julius Kurt Karl Gottfried
I'eter) von Lippe-Biesterfeld op slag
aller harten stal toen zijn verloving met
kroonprinses Juliana bekend gemaakt
Werd. Immers, zyn persoon en zijn
"aam waren vrij onbekend on boven
dien: hjj was een Duitser, en het ge
boorteland van de prins stond om-
streeks die tyd 1936 hij ons niet
bijzonder goed te boek. Dat laatste
werd er overigens niet beter op, on
danks het toch gastvrij onthaal dat de
uitheemse echtgenoot van de kroonprin
ses te beurt viel. Zijn vroegere landge
noten zouden de prins zelfs eens vol
bitterheid een verrader noemen die zijn
Heimat verloochende. Geïnteresseerden
in onze vaderlandse historie zal het
wellicht plezier doen te weten, dat het
geslacht Von Lippe al eens eerde een
rol heeft gespeeld binnen onze huidige
grenzen, al geschiedde dat in een ver
verleden. Omstreeks 1225 was de bis
schop van Utrecht namelijk een zekere
Otto zur Lippe, en diens broer was
proost in Deventer. Beiden kwamen om
in een gevecht tegen Drentenaren.
Voorts is in 1515 een verwant uit het
huis Nassau getrouwd met een telg uit
het geslacht Lippe, reden waarom men
de wapens van beide vorstelijke fami
lies nog aantreft in het kerkje van
Hall op de Veluwe. Tenslotte is een der
takken Von Lippe lange tijd in het be
zit geweest van de heerlijkheden Via-
nen en Ameide en zelfs van de ruïne
van Brederode.
iettemin, Bernhard von Lippe
was een volslagen vreemde voor
ons land. Hy was bijna 25 jaar
toen hy voor het eerst voet op
onze bodem zette. Zijn carrière was
nog maar nauwelijks begonnen, al wa
ren de vooruitzichten toen al veelbelo
vend. Prins Bemhard, wiens oom, de
broer van zyn vader, tot 1918 de heer
sende vorst von Lippe was, had na zijn
kostschooljaren en rechtenstudie in
Lausanne, München en Berlijn overi
gens een voor een zo voornaam per
soon vrjj ongebruikelijke weg ingesla-
foii' Ten ^ele Meld dit verband met het
mil,' -ii 1 z«n familie min of meer ge-
«loch! was met de keizer. Het ge-
weinic i,i?n LiPPe vertoonde namelijk
en „,f. gesPr?ken Pruisische trekken
meer internationaal ingesteld.
Ten dele lag het ook aan de zakelijke
instelling van prins Bernhard, die daar
om geen politieke functie begeerde
zoals vorstelijke personen in het toen
malige Duitsland plachten in te nemen
maar met de meest nederige positie
by het I.G. Farben-concem in Parijs
tevreden was. „Gunstelingen kunnen
we met gebruiken", had de directeur
gezegd.
'Het moet dan ook uitsluitend aan zijn
ijver worden toegeschreven dat hij snel
promotie maakte. Daarnaast studeerde
hij aan de Sorbonne nog Nederlands,
want hij had intussen zijn toekomstige
vrouw ontmoet in Garmisch-Partenkir-
chen. Het Nederlandse publiek maakte
by een der eerste gelegenheden al ken
nis met een opvallend vlotte en char
mante jongeman, die zelf aan het stuur
van zyn twoseater zat met de kroon
prinses naast hem. Iets ongehoords
voor die dagen, geheel in strijd met al
le protocollaire tradities. Wat eerst als
een stunt beschouwd werd, misschien
een manier om zich populair te maken,
pakte later uit als een voorbeeld van
de betrekkelijke waarde die de prins
aan formaliteiten toekent. En dat er
sinds zijn komst in ons Nederlandse ko
ningshuis zo het een en ander veranderd
is, met name in de afstand volk-vorst,
is niet maar toevallig. Hij is in dit op
zicht te vergelijken met prins Philip
van Engeland, een goede vriend van
hem. die re ook niet tegen opziet zin
loze barricades omver te stoten.
og in ander opzicht is hun positie
dezelfde. Als echtgenoten van
een koningin zonder zelf ooit de
kroon te kunnen dragen is hun
functie in een constitutionele monarchie
vrij zwevend. Zij moeten er zelf inhoud
aan geven. Uiteraard geen benijdens
waardige taak, want wat is gemakke
lijker dan Aritiek te richten op iemand
die op zo hoog niveau eigenlyk geen
verantwoordelijkheden heeft. Prins
Bernhard meende evenwel de stem van
zyn hart te moeten volgen. VVjj kunnen
hem nu dankbaar zijn voor dat besluit,
want de prins der Nederlanden de
titel „prins-gemaal" heeft in ons land
nooit bestaan is er in geslaagd het
oorspronkelijk vacuum van zjjn functie
te vullen met een stroom van activi
teiten, die hem dag in dag uit bezig
houden en weinig blanco ruimte in zijn
agenda overlaten. Niets wijst er op, dat
zijn vijftigste verjaardag in dit opzicht
een keerpunt zal betekenen. Hy heeft
in al die jaren namelijk ook by andere
zoveel energie losgeslagen, dat de prins
wel eens het slachtoffer dreigt te wor
den van zyn eigen ambities.
Prins Bernhard voert het woord.
In de oorlog kreeg de prins pas goed
de kans om te tonen wat hy waard
was. Londen, waarheen hü zich op
'ast. van koningin WilheJmina in
veiligheid had moeten brengen, beje
gende hem koel. Duitsers werden im
mers niet vertrouwd. ,,A leopard never
h's spots" zei een Engels of
ficier van hem. Later zyn die twee nog
vrienden geworden. De prins nam toen
maar een aanbod aan om te leren vlie-
g0n', "et begin van zjjn avonturen
de lucht. Een instructeur schreef
zijn logboek: te oordelen naar de ma
nier waarop hy vliegt, betwijfel ik of
hij ooit de 2000 zal bereiken". Maar de
prins haalde met glans zyn brevet, zij
het onder de opmerking, dat hy moest
waken tegen een zekere roekeloosheid.
Zijn aantal vlieguren zal nu omtrent
de 20.000 liggen, en het aantal vlieg
tuigtypen waarvan hij de knuppel heeft
bediend, schommelt rondom de honderd.
Hy is zelfs één dag houder van het
Prins Bemhard in de cockpit van een „Fairchild C119"
vliegtuig.
een enorm transport-
Prins Bernhard wandelde eens
door de straten van New v ork,
toen hij door een voorbij
ganger herkend werd. Deze
stootte zijn buurman aan en zei:
„look, prince Bernhard". ..Oh", was
het antwoord, „you mean the
that married Rita Hayworth".
goy
noegen" had een prinselijke missie mee
te maken. Overigens kon hy zich geen
prettiger en hartelijker reisgenoot voor
stellen dan de prins, zo voegde hij hier
aan toe. De prins der Nederlanden leidt
geen handelsdelegaties, maar prepa
reert voornamelijk het klimaat voor
gunstige besprekingen. Er zyn wel eens
uitzonderingen. Van de vroegere Argen-
Zelf hebben deze reizer de prins,
behalve uiteraard tal van prettige
herinneringen, als hobby de lief
de voor Zuidamerikaanse muziek
nagelaten. In Soestdyk draait hy graag
plaatjes. Het is vrijwel de enige muziek
die hy kan waarderen. De tekst ver
staat hy woordelijk dank zy zijn kennis
van de Spaanse taal. Tien jaar geleden
nam hij de eerste lessen bij professor
dr. C. F. A. van Dam te Utrecht, zoals
hij in 1937 zich op het Nederlands ge
worpen had met tongverstrikkende zin
netjes als „elf snelle Belgen snelden
van Delft naar Gelderland" en „schran
dere schreeuwers schijnen scherpe
schimpscheuten niet te schuwen". Prof.
dr. J. H. Scholte, zijn leermeester,
noemde 's prinsen accent niet Duits,
maar internationaal met een Engelse
ondertoon. Tja, dat waren blijkbaar des
tijds interessante bijzonderheden Iedere
week studeert prins Bernhard met zijn
secretaris, dr. F. A. de Graaff en nog
enkele anderen nog twee uur Spaans.
Onder leiding van prof. Van Dam ver
talen zy standaardwerken van Huizinga
en Fruin in de Iberische taal en Don
Quichote in het Nederlands. Momenteel
prepareren zij een Nederlandse detec
tiveroman voor een Spaanse uitgave. De
voertaal tijdens de lessen van de „klas
van Soestdyk" is uitsluitend Spaans, en
Erins Bernhard beheert persoonlijk de
oetelijst der overtreders. Hij is voor
zitter van het Spaans, Portugees en
Ibero-Amerikaans Instituut en, als één
van de slechts twee, erelid van de Ko
ninklijke Spaanse Academie. Om van
zyn verdere ere-doctoraten nog maar
niet te spreken.
De Bilderbergconferenties, mede op
zijn initiatief ingesteld, zyn de gelegen
heden, waar prins Bemhard zyn idea
len by voorkeur belijdt: de idealen van
een samengeklonken Europa, in elk ge
val van West-Europa, en van een hech
te samenwerking op alle gebied met
Amerika. Vooraanstaande figuren uit
alle vrije landen, totaal meestal 70 a
80, ontmoeten elkaar onder zyn leiding
om openlijk met elkaar te spreken. Het
geen besproken wordt, blijft binnenska
mers, maar ingewijden weten, dat de
resultaten aantoonbaar zijn. De confe
renties hebben de prins in contact ge
bracht met mensen die het lot van de
wereld bepalen. De scherpzinnige wijze
waarop hy de bijeenkomsten leidt, heeft
hem de best denkbare reputatie be
zorgd. Generaal Smuts heeft eens ge
zegd: „jammer dat de prins zich niet
met het staatsleven mag bezighouden;
hy zou anders een der big bosses in
deze wereld zjjn".
Een foto uit 1960. De prins tijdens de openingsbijeenkomst van het studiecentrum
voor militair leidersschap in Huize „Sonneheerdt" te Hilversum.
tijnse dictator Perön nog even een paar
beeld de handtekening los te krygen on
der een contract voor levering van
spoorwegmateriaal. Een order van
tweehonderd miljoen. Een paar dagen
later had Evita Perön een lintje a kon
de prins naar Nederland telegraferen:
„jongens, ik heb ze". Rafael Kubitchek,
de vorige president van Brazilië, noem
de de prins eens „de beste handelsrei
ziger die ik ken, en ik kryg ze hier
allemaal". Nog een paar cijfers die de
betekenis van zijn reizen als „ambassa
dor at large" illustreren. In 1950 voer
de ons land naar Latijns Amerika en
Canada uit voor een bedrag van 320
miljoen gulden. Tien jaar latei was de
ze som gestegen tot 887 miljoen gulden.
Voor Afrika zijn deze bedragen resp.
225 en 809 miljoen gulden.
De volgende week donderdag be
reikt de Prins der Nederlan
den zijn vijftigste verjaardag.
Zonder twijfel zal hij by die gelegen
heid uit diverse geledingen van het
Nederlandse volk tal van gelukwen
sen mogen ontvangen. Het Neder
landse bedrijfsleven dat wel bijzon
dere redenen heeft om zijn erkente
lijkheid jegens prins Bernhard te
betuigen, is van pion men weet
het hem een motorjacht aan
te bieden. Het scheepje is deze week
onder de naam „Budi" te water ge
laten. Dan bereikt ons het bericht,
dat het Station voor Maalderij en
Bakkerij te Wageningen deze vorste
lijke verjaardag wil aangrijpen om
een oud gebruik in ere te herstellen.
Namens het hele Nederlandse bakke
rijwezen zal de prins namelijk een
Abraham worden aangeboden, een
gebeurtenis die met vrij veel ophef
zal geschieden. Vroeger kwam het al
gemeen voor, dat men bij het af
ronden van zijn negenenveertigste
levensjaar een dergelijk baksel kreeg
aangeboden, maar deze traditie is
vrijwel ter ziele. Misschien zal het
gebaar van de bakkers de Abraham
poppen nieuw leven inblazen.
gens
e vraag die vrienden keer op keer
verbaasd stellen, is: hoe kan de
prins dit leven aan, dit dagelijks
terugkerende tempo van 's mor-
8 tot 's avonds 10 uur? En zy
denken dan aan het niet overmatig
Foto
van bijna tien jaar geleden,
prins en zijn hond.
De
wereldsnelheidsrecord geweest, en wei
in een F 104 B Starfighter, waarin hy
tweemaal sneller dan het geluid vloog.
Iedere maand is de prins nog enkele
uren op Schiphol om in de „lokeend"
zyn kennis en reactievermogen op peil
te houden. „Een geboren vlieger'' is
daar op Schiphol het oordeel over de
prins.
Op de 29ste verjaardag van prins
Bernhard stond er in bezet Den Haag
bij het standbeeld van Willem de Zwij
ger een bloemenventer die witte anjers
verkocht. Het was ook de dag, dat
Goebbels een bezoek bracht aan de
vroegere residentie. Hoe het kwam
weet nog niemand, maar plotseling
kregen die anjers symbolische beteke
nis; zjj herinnerden aan vrijheid en
feestelijkheid, en iedereen liep al spoe
dig met zo'n bloem in het knoopsgat.
Later werd in Engeland het Anjerfonds
officieel: Prins Bernhard Fonds, opge
richt, eerst met het doel geld voor oor-
logsmaterieel ter bevrijding van ons
land te verzamelen. Na de oorlog streef
de het fonds culturele doeleinden na.
De prins is- er regent van en legt daar
van dagelyks getuigenis af door een
verse anjer op de revers te steken. In
een New-Yorks warenhuis aan de Fifth
Avenue deed hij daarmee eens een zon
derlinge ervaring op. Hy deed er inko
pen zonder dat het hem was opgeval
len, dat er meerdere heren met witte
anjers rondliepen. Dat waren namelijk
chefs van afdelingen die aan deze on
derscheiding kenbaar waren en korting
genoten bij hun aankopen. De cassiè' -
vroeg daarop de naam van de prins en
belde argwanend de directeur op met
de vraag, of zy een zekere Bernard
Prince ook korting mocht geven. „Dat
is natuurlijk een bedrieger", antwoord
de haar baas om even later de prins
tegemoet te treden en me* fluwelen
stem naar diens bedoelingen te vragen.
Toen was dit amusante misverstand
vlug opgelost.
Het optreden van prins Bemhard ge
durende de oorlogsjaren is van grote be- Een vertrouwd beeld op Schiphol: de prins wordt uitgeleide gedaan door enkele foto's geïllustreerd. Een uitgave van uit-
tekenis geweest, al was het alleen maar leden van het koninklijk gezin (in dit geval de koningin en prinses Beatrix) bij geverscompagnie „De Branding", Amster-
om het contact tussen de regering en zyn vertrek naar het buitenland. dam.
sterke gestel van de prins, dat het in
zyn jeugd al zo te verduren heeft ge
had. Nog in 1952 hadden Amerikaanse
artsen verklaard, dat hy nog hoogstens
acht jaar te leven had. Zij zagen na
melijk enkele kwetsuren die prins Bern
hard aan zyn nekwervels had opgelo
pen, ernstig in. Die dodelijke termyn
;s voorby en de prins geniet nog altyd
een goede gezondheid. Hy heeft een
door sport getraind lichaam en is taai.
De noodzakelyke rust tracht hy de week
einden te vinden in zyn gezin. Dit on
danks de spreuk die zyn asbak siert:
„Quatre lilies et la mère, cinq diables
pour Ie père".
De vader van prins Bernhard zei hem
eens: „twee heerlyke gaven Gods zyn je
op je levensweg meegegeven: je hart
van goud en je helder verstand". Het
is op de vijftigste verjaardag van de
Prins der Nederlanden passend te con
stateren, dat ons land in hoge mate van
deze gaven profyt heeft mogen trek
ken.
HANS STEVENS
Deze gegevens en vele andere zijn te
vinden in het pas verschenen boekje „Prins
Bernhard" door Huib Hendrikse. In een
soort journalistiek overzicht heeft de
schrijver tal van wetenswaardigheden over
de prins en zijn leven samengebracht. Het
werkje is vlot geschreven en met aardige
