ZomertentoonsteUing in Rijksmuseum
Prinses Beatrix sluit
studietijd feestelijk af
Noordelijke vertaling van
zuidelijk Rococo
Nederlandse scheepvaart gaat
moeilijke tijd tegemoet
Revaluatieverlies f 60 miljoen
Nieuw bewijsstuk tegen de
gearresteerde stuurman
Het Q 40
Interessant panorama
van een verguld tijdperk
PAUL
VLAANDEREN
Cor de Kraker
krijgt zes jaar
Brief van Nederlander aan zijn
vrouw is in handen van politie
Verkiezingen in
Zuid-Afrika
Trein ontspoort:
24 doden
Raket van Israël
brengt conflict
!sfeature"syndi cat e!
„10 VIVAT" IN HUIS TEN BOSCH
Talrijke diefstallen op
buitenlandse schepen
gepleegd
Weer 20 dividend
Leidsche Wol verkoopt
ingekochte aandelen
aan aandeelhouders
1 10 a pari
MOORD OP ENGELS DIENSTMEISJE
Nog dit jaar
DC-8 met vijf motoren
naar Karachi
Ben Goerion ging zijn
boekje te buiten
DINSDAG 11 JULI 1961
PAGINA 2
In de nacht van de dertigste
november 1718 sneuvelde de
koning-veldheer van Zweden,
Karei XII in een loopgraaf bij
Frederikshal in Noorwegen. In de
nacht van de zestiende maart
1792 werd de kunstminnende
koning Gustaaf III van Zweden
bij een luidruchtige maskerade op
het toneel van de Stockholmse
Opera getroffen door een kogel
van een sluipmoordenaar. Deze
twee pistoolschoten omlijsten een
tijdperk, dat in de geschiedenis
van Zweden als merkwaardig
bestempeld kan worden, een bloei
tijd voor humanistische cultuur
en natuurwetenschappen, voor
kunst en kunstnijverheid. De dood
van de koninklijke militair in de
loopgraaf en de moord op de fijn
zinnige estheet in de opera zijn
twee dramatische gebeurtenissen,
die in de vaderlandse geschiede
nis van dit ruige Scandinavische
land de inleiding en de afsluiting
vormen van wat de Gouden Eeuw
van Zweden kan worden genoemd.
INTU55ENiN (Vft DAT 6 NIET
m LANDHUISJE -I BEPAALD opwindend
W~... HEMr /5 f/? nu Mfr o/ir
k D« AAN Of HAND HAT RN
wk^vERscHRimiuK geknetter!;
BWP^wat n er~^££
Waan di hand? hw\
THAN EN MR. VLAANDEREN
gaan ONVERWACHTS
NAAR SIR ARTHUR KIDSON
V- EN NU VERDWIJNT
k MEVROUW VLAANDEREN.
De Gouden Eeuw in Zweden
joE VERDWIJNING VAN INA VERONTRUST CL EO I 1
ÉTOgTHt^maiiM'.-,.*- w.->•! -m- nas-«a wr -f.tlXt'': 7- v
rtjke en sierlijke aardewerk op deze
tentoonstelling te zien. De zilver
smeedkunst stond op hoog peil even
als de meubelkunst. Men kan talrijke
kunstvoorwerpen bewonderen: de
kostbare kroonjuwelen, die door een
speciaal koninklijk besluit nu voor het
eerst in het openbaar worden ge
toond, het grote zilveren doopvont
uit de kapel van het koninklijk paleis
en dat nu nog steeds bij de doop van
de Zweedse koningskinderen wordt
gebruikt, kostbare geweven bekledin
gen uit vorstelijk bezit, meubels van
internationale klasse, waaruit opnieuw
de Franse invloed blijkt, glas met fij
ne geslepen voorstellingen, het kro-
ningsornaat van Gustaaf III en zijn
vrouw koningin Sophia Magdalena en
curiosa uit de wereld van de boek
kunst. Als sluitstuk staat in een
aparte zaal opgesteld het décor van
het eerste bedrijf van het door Gus
taaf III geschreven drama „Konin
gin Christina". Op de tentoonstelling
kan men daar muziek uit de acht
tiende eeuw beluisteren en men
waant zich even in een voorname
zaal van het buitenverblijf Drottning-
holm, waar de portretten van bleke
vorsten met grote melancholieke ogen
uit hun dikke gouden lijsten u aan
kijken.
Zo is in grote trekken het beeld van
een tijdperk, dat voor Zweden van be
lang is geweest. Het is een sierlijke
en soms wat ongelijkmatige periode ge
weest maar ook een tijdvak, waarin de
krachten opnieuw werden gebundeld,
waarin de grote academies en genoot
schappen werden gesticht, waaronder de
beroemde „Svenska Akademien", die
heden ten dage nog bestaat en de No
belprijzen toekent, de eeuw van de gro
te botanicus en geleerde Linnaeus.
Voor het Europese aanzien van het Ro
coco is Zwedens Gouden eeuw niet van
zo'n belang; de tentoonstelling is een
panorama van de noordelijke cultuur
uit die dagen, meer nuchter en min
der warmbloedig dan elders op het
vaste land.
Het is, aldus dr. A. van Schendel,
hoofddirecteur van het Rijksmuseum,
bij ons weinig bekend dat in 1945 te
Stockholm een tentoonstelling van Hol
landse kunst: „Voor het land van
Rembrandt" werd georganiseerd ten
behoeve van de hulpactie aan het toen
nog bezette Nederland. Het onvergete
lijk manna, het Zweedse wittebrood
werd dus ook enigszins ingezameld
door de kunst. Daarom is het goed de
ze tentoonstelling te begrijpen als een
nieuwe getuigenis van de oude vriend
schap.
FRANS DUISTER
Schets voor het décor van Gustaaf Ill's toneelstuk „Koningin Christina". Hoe het in werkelijkheid er uit ziet kan men
in het Rijksmuseum zien-.
gasten was het met twee man uitgebreid.
Behalve de Weénse en Hongaarse melo
dieën, die tot het favoriete genre van
prinses Beatrix gerekend kunnen wor
den, werd ook vurige Zuid-amerikaanse
muziek gespeeld, waarop de prinsessen
Beatrix, Irene en de achttienjarige Mar
griet, voor wie het een der eerste feest
jes was in zo'n gezelschap enthousiast
de cha cha cha dansten. Het was een in
ternationaal muziekprogramma dat werd
gebracht, ook Franse chansons ontbra
ken niet. Daartussen door speelde het
orkest veelal verzoeknummers van de
gasten en op speciale wens van prin
ses Irene de fascinerende muziek uit
de film Orfeu Negro.
Daartussen door werden spelletjes ge
daan. In de verschillende zalen van het
paleis waren koude buffetten aangericht,
waar de gasten zich graag door de
blauwgejaste lakeien lieten bedienen
toen daarvoor de tijd was aangebroken.
Frans Dehue ruilde daarbij zijn piano
voor de accordeon en transformeerde
zijn band tot een wandelend orkest, dat
zich achtereenvolgens in alle zalen liet
horen. Voor men het wist was het half
drie, het tijdstip waarop het feest moest
eindigen. Prinses Beatrix had haar stu
dietijd definitief, maar feestelijk afge
sloten.
AMSTERDAM, 10 juli De recht
bank heeft een 38-jarige Rotterdamse
koopman, alias „Cor de kraker" of „De
hondekop", wegens een reeks van grote
gelddiefstallen aan boord van buiten
landse zeeschepen in verscheidene Ne
derlandse havens, veroordeeld tot zes
jaar gevangenisstraf met aftrek van het
voorarrest, plus voorwaardelijke terbe
schikkingstelling aan de regering. Het
was het 30ste vonnis dat „Cor de kraker"
werd opgelegd.
Een 33-jarige kelner uit de Maasstad,
werd wegens medeplichtigheid en heling
veroordeeld tot twee jaar gevangenis
straf met aftrek van het voorarrest.
„Cor de kraker", die volledig had be
kend, was maar een negental van deze
in de afgelopen drie jaar gepleegde geld
diefstallen, waarbij voor vele tienduizen
den guldens aan Nederlandse en buiten
landse valuta waren gestolen, ten laste
gelegd.
LEIDEN, 10 juli In de vergadering
van de raad van commissarissen van de
Leidsche Wolspinnerij is besloten aan
aandeelhouders voor te stellen het divi
dend over het boekjaar 1 april 1960 tot
en met 31 maart 1961 te bepalen op twin
tig procent, waarvan zes procent reeds
als interimdividend betaalbaar werd ge
steld. Ten aanzien van de resterende 14
procent wordt voorgesteld vier procent
uitsluitend j contanten beschikbaar te
stellen en de overige tien procent naar
keuze in contanten dan wel in gewone
aandelen der vennootschap (v. j. 20 pet.
dividend, waarvan tien pet. in aandelen).
Bovendien besloot het bestuur uit
sluitend voor aandeelhouders der ven
nootschap beschikbaar te stellen een ge
deelte van het bezit aan ingekochte
eigen aandelen en wel zodanig, dat op
elke tien aandelen uitstaande per 31
maart 1961 kan worden verkregen één
gewoon aandeel tegen 100 procent.
SCHIEDAM, 11 juli By de tewater
lating van het motorschip Katsedijk bij
de Werf Gusto in Schiedam heeft de
directeur van dé Holland-Amerika Lijn,
de heer P. van Houten, verklaard dat
de scheepvaart in Nederland een moei
lijke tijd tegemoet gaat. Als reden van
de moeilijkheden gaf hij op het nog
steeds te grote surplus aan tonnage,
de revaluatie van de gulden en de
toenemende interventie van buitenlandse
regeringen in de „vrije scheepvaart".
Hoewel de opgelegde tonnage sterk
is verminderd, aldus de heer van
Houten, bedraagt deze toch nog drie
miljoen ton. Dit surplus oefent druk
uit op de vrachtenmarkt, die hier
door op een laag peil blijft. De reva
luatie van de gulden bleek voor de
scheepvaart een gevoelige klap, n.l
een verlies van 60 miljoen gulden per
jaar.
Voorts noemde de heer van Houten
met, name de herziening van de scheep-
vaartwetg«»ing in de Verenigde Staten,
de z.g. bonner-bill, als voorbeeld van
de toenemende interventie van buiten
landse regeringen. Als dit wetsvoorstel
door de senaat ongewijzigd wordt aan
genomen zal het varen in conference-
verband op praktische gronden' niet
meer mogelijk zijn. Daardoor dreigt
een chaos in de scheepvaart te ontstaan.
Het eenzijdig vaststellen van regels
voor de scheepvaart door een mogend
heid noemde de heer van Houten on
aanvaardbaar. Hij was van mening dat
een eensgezind front van Nederlandse
reders in goede samenwerking deze
moeilijkheden het hoofd zouden kun
nen bieden.
Ook vroeg hij samenwerking tussen
Amsterdam en Rotterdam om de ver-
voerslading voor Nederland te be
houden.
De „Katsedijk" is een enkelschroef
motorvrachtschip van circa 7200 ton van
het openshelterdek-type. Het schip
krijgt vijf laadruimen met een totale
capaciteit van 436.000 kubieke voet,
daarvan is ongeveer 37.000 voet voor
het vervoer van bevroren lading inge
richt. Het schip is 141,20 meter lang en
18,82 meter breed.
ROTTERDAM, 11 juli De 29-jarige
Amsterdamse stuurman van de kust
vaarder „Wiema", die verdacht van
moord op het 21-jarige dienstmeisje Mar-
gareth Hughes in het kleine plaatsje Me-
nai by Liverpool op 1 juli door de En
gelse politie is gearresteerd heeft in
feite z)jn daad toegegeven in een brief
aan zijn vrouw. Een medeopvarende
had de brief op zijn verzoek uit Enge
land moeten smokkelen. De brief is
echter in handen van de politie.
De „Wiema" arriveerde gisteren in
Rotterdam. Kapitein T. A. Belstra, ge
zagvoerder-eigenaar van het schip, ver
telde wat zich rondom de arrestatie van
zijn stuurman naar is gebleken heeft af
gespeeld.
Enige uren voor zijn arrestatie had de
stuurman een matroos een brief in de
hand gestopt. „Post hem in de eerste
de beste haven buiten Engeland", voeg-
JOHANNESBURG, 10 juli (UPI)
Volgens politieke waarnemers in de
Unie van Zuid-Afrika is het waarschijn
lijk, dat premier Hendrik Verwoerd in
oktober van dit jaar nieuwe algemene
verkiezingen wil doen houden. Verwoerd
wil opnieuw een vijfjarig mandaat voor
zijn apartheidspolitiek verkrijgen, hoe
wel zijn huidige mandaat loopt tot 1963.
De Nationalistische Partij van Ver
woerd is reeds sinds 1948 aan de macht.
Deze partij, die voornamelijk steunt op
de afstammelingen van de „Boeren"
heeft reeds driemaal achtereen de ver
kiezingen gewonnen. Maar tegenstanders,
over het algemeen de Engels sprekende
inwoners van de Unie, hebben zich ver
enigd in de „United Party", welke partij
sinds 1948 in de oppositie is. De negers
hebben geen stemrecht.
Ook het hoofdbestuur van de „United
Party" verwacht, dat in oktober ver
kiezingen zullen worden gehouden. De
oppositieleider in het parlement, Sir
de Villiers Graaf, heeft reeds zeer ge
heime besprekingen gevoerd met de lei
ders van de Nationale Unie en met „weg
lopers" üit de partij van Verwoerd, ten
einde in de komende maanden in staat
te zijn Verwoerd en de zijnen in de
verkiezingsstrijd eendrachtig tegemoet
te kunnen treden.
SCHIPHOL, 10 juli Vanochtend is
voor de eerste maal een DC-8 lijn-
vliegtuig Van de KLM met passagiers
aan boord (de „Thomas Alva Edison"
met eindbestemming Singapore) van
Schiphol vertrokken met vijf motoren
aan de vleugels. Aan de linkervleugel
had men vlak naast de romp een ex
tra-motor opgehangen, die in Karachi
zal worden achter gelaten als reserve
voor DC-8 machines. Deze kan dan ge
bruikt worden, wanneer in de toekomst
zo'n straalvliegtuig met pech aan een
der motoren krijgt te kampen.
Nu dus aan de linkervleugel drie en
aan de rechtervleugel de normale twee
motoren hingen moest men voor even
wicht zorgen. De extra motor weegt
3200 kg en om de andere vleugel even
zwaar te maken werden de brandstof
tanks van deze vleugel met 3200 kg
meer brandstof gevuld, dan die van de
linkervleugel.
de hij er zenuwachtig aan toe. De brief,
was geadresseerd aan zijn vrouw. Maan
dagmorgen vertrok de „Wiema" zonder
stuurman uit Liverpool. De matroos
toonde toen de brief aan de kapitein.
Deze stelde onmiddellijk de politie1 van
Liverpool radio-telefonisch op de hoogte.
Met een politieboot arriveerde hoofdin
specteur James Morris bij de kustvaar
der, die in de monding van de haven
het anker had laten vallen.
Op verzoek van de hoofdinspecteur
vertaalde de kapitein de brief, waarin
onder meer stond: „Ik heb iets heel
ergs gedaan, dat jij mij niet kunt ver
geven. Vertel niets van de inhoud van
deze brief aan anderen. Als er mensen
komen, die je trachten uit te horen, houd
dan je mond. Zeg alleen dat ik soms
waanzinnige woedeaanvallen heb. Dit
zal wel het laatste zijn, dat je van me
hoort."
Op de avond van de der'tigste'f&ni ont
moetten twee opvarenden van dé „Wie
ma" de stuurman in Menai bjj een melk-
automaat, even voordat zij een meisje
naar later bleek was zij Margareth
Hughes uit een bus zagen stappen.
Beiden zagen de stuurman, die kennelijk
onder de invloed van sterke, drank ver
keerde, verdwijnen in de richting, waar
heen het meisje gelopen was en gingen
zelf aan boord. De stuurman arriveerde
veel later op het schip. De kapitein had
de stuurman eerder op de avond ont
moet in een havenkroegje; hij had niet
veel op met de Amsterdammer, voor wie
de coaster in drie jaar reeds het 22ste
schip was.
Toen de „Wiema" de volgende mor
gen, zaterdag, naar Liverpool voer,
bemerkte niemand iets vreemds aan
de stuurman. Laat in de avond kwam
de recherche aan boord om kapitein
Belstra te spreken in verband met de
moord op Margareth Hughes. Alle be
manningsleden werden verhoord; ook
namen de rechercheurs vingerafdruk
ken.
Na het vertrek van de politie gingen
de stuurman en een matroos de wal op.
Een uur later waren dezelfde recher
cheurs weer aan boord, nu om de stuur
man te spreken. De kapitein had 'toeval
lig gehoord, dat hij naar de Nederlandse
zeemansclub was gegaan. Daar arresteer
de de politie de stuurman en de matroos.
Hierna kwamen de rechercheurs weer aan
boord, nu om de hut van de stuurman
te doorzoeken. De kapitein vertelde, dat
de stuurman de vorige avond op basket
ballschoenen van boord was gegaan. Af
drukken van deze schoenen waren in
het huis van dr Fisher, waar het meisje
in betrekking was, gevonden. De kapi
tein had dezelfde afdrukken gevonden
op het zeil in de hut van de stuurman,
die de schoenen zaterdag in zee had ge
worpen, „omdat ze tot op de draad wa
ren versleten".
Met de brief heeft de Engelse politie
nu drie bewijsstukken: de vingerafdruk
ken, de voetafdrukken en de brief. Uit
het onderzoek in Menai kwam nog vast
te staan, dat de moordenaar van het
meisje door een klein badkamerraanio.je
de woning van de dokter is binnenge
gaan. Hij trof ct meisje waarschijnlijk
slapende aan.
BANGKOK, 10 juli (UPI) Ten
minste 24 mensen zijn gisteravond om
het leven gekomen, toen een stampvolle
passagierstrein zestig kilometer ten noor
den van Bankok uit de rails liep. Zes
van de acht wagens liepen uit de rails,
toen de door de twee lokomotieven ge
trokken trein met hoge sne'heid een
bocht nam bij Lampang.
Een andere bekende Zweedse schil
der was Carl Gustaf Pilo (1711-1793),
die alles, wat er in het begin van de
veertiger jaren in Kopenhagen nog van
een hoftraditie in late barokstijl was
overgebleven, verdrong en de vrije ro-
coco-stijl voorstond. Hu heeft, terugge
keerd naar Zweden, veel betekend voor
de jongere generatie, die bij hem enke
le tendenzen vond, die de nieuwe ro
mantiek aanhaalde. Dat was in 1770.
Rembrandt's schilderij „Claudius Civi-
lis" werd in Pilo's tijd door de eige
naar in de Kunstacademie in bewaring
gegeven en hing in een der oefenings
zalen. De invloed hiervan op de leer
lingen is groot geweest. Een van deze
leerlingen was Carl Frederik von Bre
da (tijdens zijn verblijf in Engeland,
1787-1796, vriend van Reynolds en on
der invloed van Gainsborough). Er
hangt een portret op deze expositie,
dat hij maakte van Gustaaf III, de ko
ning, die de Zweedse kunst „repatri
eerde". De beeldhouwer Sergei, (1740-
1814) die, naar men zegt, op de
drempel stond om wereldberoemd te
worden in Rome als een van de vroeg
neo-klassieken, gehoorzaamde ook aan
de wens van deze vorst naar Zweden
terug te keren. Van de schitterende
opdrachten waarvan hij droomde is in
het toenmalige kleine Stockholm niet
veel terecht gekomen. Een andere schil
der, die Gustaaf Ill's wens eerbiedigde,
was de landschapschilder Elias Mar
tin. Zo groot was echter de persoon
lijke invloed van Gustaaf III op de
bloei van de cultuur dat na zijn dood
in 1792 een sterke verslechtering in
trad, die het kunstleven in Zweden tot
ver in de nieuwe eeuw zou kenmerken.
Hoe dan ook, de achttiende eeuw
is voor Zweden een merkwaardige
geweest. De kunstnijverheid werd
aangemoedigd; aardewerkculturen
bloeiden in Rörstand en op Marie-
berg. Er is veel van dit mooie kleur-
(Van onze Haagse redactie)
DEN HAAG, 10 juli Met een dave
rend „Lang zal ze leven", gevolgd door
een uit volle borst meegezongen „lo vi
vat" vaagden zo'n tweehonderd gasten
de ontroering weg die zich meester
dreigde te maken van prinses Beatrix.
Dat gebeurde zaterdagavond op haar af
scheidsfeest Ms studente, dat in het Huis
ten Bosch werd gegeven, toen een stu
diegenoot haar een boek had aangeboden,
waarin een aantal vrienden en vriendin
nen, mede-studenten, elk een bladzij
hadden gevuld met foto's en persoonlijke
herinneringen uit de Leidse studenten
tijd. Drs. Beatrix van Oranje was op
recht verrast met het persoonlijke ge
schenk en toonde zich echt getroffen.
Door het uitgelaten gezang, dat direct na
haar dankwoord werd ingezet kreeg de
vrolijkheid alweer de overhand.
Het was geen „officieel feest" dat de
prinses in het luisterrijke Huis ten Bosch
aanbood, maar echt een ongedwongen
studentenfuif. De gasten in gewoon
costuum of cocktailjurk reden veelal
in eigen auto de oprijlaan van het pa
leis op en begaven zich, eenmaa1 binnen,
direct naar de prinses om haar te feli
citeren met de succesvolle afsluiting van
haar studie. Veel tijd voor weemoedige
gedachten werd prinses Beatrix niet ge
laten op dif afscheidsfeest: vrijwel de
gehele avond werd er gedanst in de
tent, die in de prachtige tuin was op
geslagen en vanwaar de gasten een ro
mantisch uitzicht hadden op de vijver.
Het Haagse orkest van Frans Dehue, dat
wel meer de muziek verzorgt bij feest
jes op het paleis en in kringen van het
corps diplomatique, bestaat normaal uit
drie musici. Vanwege het grote aantal
JERUZALEM, 10 juli (UPI) De
lancering in Israël van een meteorolo
gische raket, verleden week, blijkt niet
alleen de woede te hebben opgewekt
van de omliggende Arabische landen,
maar ook van de Israëlische minister
van transport, Ben Aharon. Deze mi
nister heeft vanmorgen een verklaring
uitgegeven aan de pers, waarin hij stelt
dat Ben Goerion, die de lancering
heeft „doorgedrukt", huiten zijn boekje
is gegaan. De minister-president had
eerst overleg moeten plegen met de an
dere leden van het kabinet, dan had
schadelijke publiciteit misschien kun
nen worden vermeden, aldus minister
Ben Aharon. Het is begrijpelijk, dat
hjj zich gepasseerd voelt, want het me
teorologisch onderzoek ressorteert on
der ijn departement.
Voordat minister Ben Aharon zjjn
verklaring uitgaf, had Ben Goerion zijn
beleid reeds tijdens een kabinetszit
ting verdedigd. Hij zette uiteen, dat de
lancering van de raket „een bijzon
der geval" was. Het project was reeds
jarenlang in het geheim voorbereid,
maar men ging ijlings tot lancering
over toen men vernam, dat de rege
ring van de Verenigde Arabische Re
publiek raketten had besteld in de Ver
enigde Staten en voornemens was er
in de nabije toekomst een te lanceren,
waarschijnlijk op 23 juli, de verjaar
dag van de Egyptische revolutie.
ELISABETHSTAD, 10 juli (Rtr.) -
Zevenhonderd gevangenen, allen leden
van de ir oppositie zijnde Baloebaket-
partij, zijn vandaag in Katanga vrijgela
ten. Zij kregen amnestie ter gelegenheid
van de herdenking van het feit, dat Ka-
tanga één jaar geleden onafhankelijk
werd. Onder de vrijgelaten gevangenen
bevindt zich een aantal parlementsleden.
riDAT ft HET EFFECT
/VAN BOUGIE5 ZONDER
nONT3T0RIN6bKA PPEN
iSlR ARTHUR. HET BETE-
\HENT DAT TOBy PENNANT
-DOOR DE LAANRUDT
Het eerste deel van de Zweedse acht
tiende eeuw werd nog gekenmerkt door
de oorlogen van de veldheer Karei XII,
een figuur, die zijn tijdgenoten zo fasci
neerde, dat zelfs een Voltaire een
scherpzinnige en briljante monografie
over hem schreef. De dood van deze
koning maakte definitief een einde aan
Zwedens positie als grote mogendheid,
waarvan Gustaaf II Adolf de grondleg
ger was geweest in de eerste decennia
van de zeventiende eeuw en waarvan
de rijksgrenzen zich tijdelijk langs de
gehele Oostzee uitstrekten.
In die tijd van oorlog op oorlog wa
ren de meeste Zweedse kunstenaars
naar verschillende Europese landen
geëmigreerd. Vooral naar Frankrijk
en Engeland. Daar was immers het
klimaat beter vooreen rustige én
degelijke ontwikkeling van wat er
aan beeldend vermogen mocht slui
meren bij deze jonge Scandinaviërs.
Toen echter, slechts een tiental ja
ren na de dood van Karei XII, het
land zich snel herstelde en de econo
mische toestanden weer gezond wer
den, waren er in het land zelf geen
Zweedse kunstenaars van enige bete
kenis meer. Het parlement wilde de
groeiende welvaart een eigen accent
geven. Tot dit doel schiep men zich
een kans door de bouw van het Stock
holmse paleis als uitgangspunt voor
een herlevende cultuur te stellen.
In 1697 werd het koninklijke paleis in
Stockholm door brand verwoest. Karei
XII had daarna aan de architect Nico
las Tessin opdracht gegeven een ont
werp voor een nieuw paleis te maken.
Halverwege de bouw moest men ech
ter door de duurte van de oorlogen
het werk laten rusten. Eerst in 1723
kon men de steigers weer beklimmen
om met de bouw verder te gaan. Dit
paleis in Stockholm en de kunstzinnige
versieringen daaraan vormden het cen
trum van het opbloeiende Zweedse
kunstleven. Men was echter genood
zaakt een aantal buitenlandse kunste
naars over te laten komen, die de ver
sieringen op verantwoorde wijze zouden
uitvoeren. Vooral vanuit Frankrijk wil
den de Zweden graag beeldhouwers en
schilders in dienst nemen, want de roep
van de naar het Rococo zich ontwikkel
de pracht rondom de „Zonnekoning"
vond in het pas tot rust gekomen Zwe
den gretig gehoor. Zo is het aan ver
schillende van die kunstenaars te dan
ken, dat reeds in 1730 het Rococo zijn
intrede deed in de Zweedse cultuur.
Het is de tijd van sierlijke dans, van
de galante stijl, van het verfijnd ple
zier in de salons en van de behaag
zieke liefdestaferelen, voor ons twintig
ste eeuwers aantrekkelijk om de hoffe
lijkheid en tegelijk onaangenaam om
de schijn. Het is een merkwaardig tijd
perk, waarin alles is doordrongen van
een nieuw stijlgevoel, dat zich mani
festeert in allerlei kunstuitingen, maar
vooral in het dagelijkse leven van de
vooraanstaanden, waaronder men ze
ker ook de gegoede rijke burgers moet
rekenen.
De kunst van deze eeuw in Zweden
vormt het onderwerp van de zomer-
tentoonsteliing, die tot 17 september
aanstaande in het Rijksmuseum te Am
sterdam is ingericht. Het is het vrien
delijke antwoord op de tentoonstelling
van Hollandse kunstnijverheid uit onze
Gcuden Eeuw die honderd jaar eer
dei wodt gerekend die in 1959 te
Stockholm werd gehouden en die zeer
veel belangstelling heeft gekregen. De
expositie in Amsterdam omyat afbeel
dingen van Zweedse architectuur uit
die dagen, schilderijen en beeldhouw
werken, tekeningen en aquarellen en
een volledig in eer. geheel aparte zaal
opgesteld décor, afkomstig uit het thea
ter te Drottningholm. Vervolgens is er
een inzending, wel de interessantste,
van zilverwerk:,
ceramiek, glas,
boekkunst, costu
mes, geweven stof
fen en meubels,
uit de Zweedse acht
tiende eeuw. Deze
kunstnijverheid uit
het tweede (teel
van deze Gouden
periode kan men
onder de naam
Gustaviansk Stil
samenbrengen; zij
dankt deze naam
aan de koninklijke
promotor van scho
ne kunsten en we
tenschappen, Gus
taaf III. de zoon
van koningin Lou
isa Ulrica. Het is
de eerste keer, dat
een dergelijk groot
overzicht van deze
Zweedse gouden
eeuw buiten Zwe
den wordt getoond.
Ofschoon de
Zweedse achttien-
de-eeuwse kunst
sterk Frans geori
ënteerd was zijn
er toch ook duide
lijk Italiaanse en
Engelse invloeden
aan te wijzen. Het
is te danken aan
het mecenaat van
koningin Louisa
Ulrica, de zuster
van de „verlichte
despoot" Frederik
de Grote, en van
haar zoon Gustaaf
Het portret van Gustaaf 1II van Zwe
den, geschilderd door Carl Frederik
von Breda. Hij werd sterk door de
Engelse schilder Gainsborough
beïnvloed.
III, dat veel van deze kunst in Zweden
is terecht gekomen en daar is geble
ven.
De inrichters van de tentoonstelling
hebben zich dan ook geen moeite ge
spaard om een zo volledig mogelijk
overzicht te geven. Uit Zweedse musea
en uit particuliere verzamelingen zijn
stukken afgestaan. Ook de Zweedse en
Deense koning hebben kunstwerken in
bruikleen gegeven. Eveneens uit Fin
land en Frankrijk zijn werken uit col
lecties beschikbaar gesteld. Vanzelf
sprekend waren de verwachtingen hoog
gespannen. De kunstzinnige geschiede
nis van deze periode in het Scandina
vische is voor de meesten van ons een
dode hoek. Nog nooit is men in de ge
legenheid geweest op een dergelijke
grote schaal iets te zien te krijgen van
wat de Zweden hun Gouden eeuw noe
men. Wie echter meent, dat deze ten
toonstelling een openbaring is, een be
langrijk kunstzinnig evenement, dat
vergeleken kan worden met vroegere
zomertentoonstellingen in het Rijksmu
seum. zal teleurgesteld naar huis ke
ren. Het is wat pijnlijk dit hier zo te
stellen en wij hadden het graag niet
gedaan, maar de middelmatigheid,
vooral van de schilderijen en beeld
houwwerken zal iedereen, na een be
zoek, opvallen. De Gouden Eeuw van
Zweden is kunstzinnig gezien alleen
maar een vergulde krul, een noorde
lijke variatie op een thema, dat elders
in Europa een veel stralender en veel-
zijdiger gestalte heeft gekregen. Zij is
wel geschiedkundig interessant en in
zekere zin ook nog cultuur-historisch.
Gelukkig zijn er werkelijk mooie dingen
te zien bij de kunstnijverheid, terwijl
enkele tekeningen van de beeldhouwer
Johann Tobias Sergei verrassen door
een rake notering en een sfeervolle
uitermate gevoelige interpretatie.
De culturele gerichtheid op het bui
tenland heeft een portretschilder als
Alexander Roslin (1718-1793)de aquarel
list Niklas Lafrensen en de miniaturist
Peter Adolf Hall herhaaldelijk doen be
sluiten buiten Zweden te werken en te
wonen. Om deze metterwoon gevestig
de kunstenaars heen vormden zich voor
bepaalde tijd groepjes jonge Zweedse
schilders, voor wie het verblijf in Pa
rijs een studietijd was en die daarna
verder trokken of naar Zweden terug
keerden om er waardering te vinden
voor hun talent. Een keuze uit het
werk van Roslin is in het Rijksmuseum
te zien, o.a. „De dame met de sluier",
een technisch zeer knap geschilderd
schilderij, waaruit echter duidelijk
blijkt, dat deze Roslin de „Spielereien"
van zijn tijd niet uit de weg kon gaan.
„De dame met de sluier", een vgn de bekendste en popu
lairste schilderijen van de Zweedse schilder Alexander
Roslin. Het stelt de echtgenote van de kunstenaar voor
Marie Suzanne Giroust, die een bekend pastelschilderes was.
