.VERLICHTING" en „DUISTERE REACTIE" Geborgenheid bij de lieve meester J. B. WOLTERS 125 JAAR Uit de tijd van BRAVE HENDRIK ROOSJE VLIJTIG en BEMINNELIJKE GERRIT Senaat wil bezitsvorming sneller gestimuleerd zien Werkruimte met radium besmet Maatregelen werkplaats in militaire in Utrecht Economisch plan bij miljoenennota RESA-HILVERSUM Gevaarlijke lichtgevende verf Tien werknemers worden medisch onderzocht •/j fïvve ètetnen PIMf Jh M ililllS -!r v - 1 V m( vrtrfm vwi de Smeet terug* Sbbtr"k» Bouw Starfighters Half miljoen-plan Natuurbad bij Dorst wordt vernieuwd Gebruik Uw vrije zaterdag VVV wil elektronica bij hotelreservering ZATERDAG 5 AUGUSTUS 1961 PAGINA 5 Ik KOM 1 MOV. A8.N06WtlEö« >^JIRü6, ET en chroniqueur van het jaar 1791 heeft aangetekend, dat te dien tijde in ons land een bevolking opgroeide, „volstrekt Van het vee niet te onderschei den dan door de menselijke ge daante en het gebruik der spraak". Analfabetisme, onwe tendheid, armoede, drankzucht, ontucht, rachitis en tering waren de zeven plagen, die een mens waardig bestaan voor de massa onmogelijk maakten. Moraliserende kinderlectuur VRAAGSTUKJE ANNO 1841 NA VO-raad van beheer in Den Haag bijeen Onwezenlijk? DEN HAAG, 5 aug. In de centrale werkplaats van de tech nische dienst der landmacht te Utrecht heeft de RVO/TNO bij radiologische metingen geconsta teerd, dat in de afdeling mecha nische instrumenten (een werk ruimte van twintig bij negen me ter) de vloer en werktafels met bijbehorende laden met radium besmet waren. Bovendien werd in lichtgevende verf, welke in deze werkplaats op snelheidsmeters, kompassen en andere apparatuur wordt aangehracht, de aanwezig heid van radium vastgesteld, of schoon deze verf slechts prome- thium 147 (een ongevaarlijk splijtingsprodukt van uranium en olutonium) mocht bevatten. Reeds in maart 1960 In Genemuiden VLAMMENDE INTOCHT VAN BURGEMEESTER «f fcn^xVfttóBóWïftviv^v vfitóWW1''1 icÖ FtoaftK\*RAft #m*w Ti De stoffelijke ellende van die dagen werd bestreden met bedelingen, armen huizen en hofjes. De „verlichters" lit het begin van de vorige eeuw zochten naar een meer fundamentele oplossing. Met de slogan „Kennis is Deugd" richt ten zij zich op de bestrijding van de on wetendheid. De jeugd moest leren lezen, snel en massaal. Men is er in de negen tiende eeuw inderdaad in geslaagd het analfabetisme een eind terug te drin gen. De kennisverrijking werd echter een zo hoog gewaardeerd ideaal, dat men haast van een eredienst der Rede kan spreken. De reactie bleef niet uit en zij sloeg op haar beurt door. Jacob van Lennep, die in 1823 de school van het bedelaarshuis te Hoorn bezocht, werd aldaar getroffen door het schrijf voorbeeld: „De mensch is een voor treffelijk wezen; men moet niemand om zijne armoede verachten". De jon ge Van Lennep merkte hierbij geme lijk op: „Dus, deze bedelaarskinderen begrijpen, dat zij voortreffelijk zijn en niet veracht mogen worden. Welk eene les om hun hoogmoed op te wek ken!" De vaak heftig gevoerde strijd tussen de „verlichters" en de „duistere reactie" is historisch zeer interessant, maar niet minder geldt dit voor de wijze, waarop men in de vorige eeuw het kennisideaal heeft nagestreefd. De zedekunde nam daarbij, zekei in het begin, een bijzon der grote plaats in. De leesboekjes ston- den vol prekerige stukjes, nuttige sa- j# V 5jfT mcnspraken en brave verhaaltjes; de ge- M 4. ■-» 'VM*t>. dichten waren moraliserende Sinter- dingsgcest van^die tijd is het zestigTiaal deugdzame knaap kreeg een zusje in minnelijke Gerritj', „De vermakelijke zijn :eeds veelzeggend, ^la[jir wanneer boekjes waren. Een enkel citaat zegt WA1nri,U,fnsc%n noemen hem de brave en l!'',°U.(?at hij zoo gehoorzaam is, Z-.AC HAMIAS Si MM. een? T hlJ zich zoo vriendelijk je gens ieder gedraagt; TV,;£et E0?'.4 'emand kwaad. Ja. maar dat zijn ook ondeugende kin- K Hendrik*V* kinderen zijn «aarn« bij r <->. f Kinderen, die met Hendrik omgaan, worden nog braver! want zij leeren van hem, hoe zij handelen moeten" etc. „Uitmuntende kinderlectuur", merkte Pagkransje'doo/'^F^u'miter""' De uitgeversmaatschappij J. B. Wolters te Groningen heeft ter ge legenheid van haar 125-jarig bestaan onder de titel „Honderd vijfentwintig jaren arbeid op het onderwijsterrein" een bundel opstellen laten verschijnen, waarin verscheidene aspecten van de Ne derlandse onderwijsontwikkeling in de genoemde periode worden be licht. De bundel is samengesteld onder redactie van prof. dr. 1. J. Brug- mans, die er in zijn inleiding op wijst, dat de geschiedschrijving van het onderwijs in ons land tot dusverre hoofdzakelijk beperkt is ge bleven tot de onderw'jswetgeving en de schoolstrijd. De evolutie van het onderwijs zelf heeft maar weinig aandacht gekregen. Met het her denkingsboek van de N.V. Wolters krijgt de historiografie een zeer waardevolle aanvulling. De keuze van het tijdperk is, zij het niet ge heel (omstreeks 1836 begon zich een bepaalde vernieuwingstendens af te tekenen), vrij willekeurig; de keuze van de onderwerpen is dit nog meer, maar bij dit mer a boire is elke keuze al winst. Dr. E. J. Kuiper geeft een kijkje in de oude Latijnse school, prof. dr. Fr. de Jong Edz. beschrijft de groei van ons onderwijs, prof. dr. H. Nieuwenhuis richt de aandacht op enige hoofdpunten uit de ge schiedenis van de didactiek en methodiek, prof. dr. H. W. Stellwag behandelt het probleem van de didactiek van het v.h.m.o en dr. W. Kuiper tekent de ontwikkelingsgang van het Hoogduits als leervak. Daarnaast is er een opstel van de heer L. W. de Bree, die onder de titel „Geloof in de letterkast" het lager onderwijs omstreeks 1836 schetst, en een opstel van dr. U. J. Boersma, die de geschiedenis van het eesonderwijs op de lagere school behandelt onder de titel „Nuttige boekjes voor brave kinderen". Aan de laatstgenoemde twee hoofdstukken werden de gegevens ontleend voor nevenstatmd artikel. Met deze samenvatting wordt aan de volledige betekenis van dit herdenkingsboek met zijn kostelijke illustraties zeker tekort gedaan, maar we geven op deze wijze toch een indruk van deze interessante uitgave, die jammer genoeg niet in de handel is. Het zou niet zo moeilijk zijn deze reeks nog met vele andere merkwaar dige voorbeelden uit te breiden. Wan neer men het uitsluitend in het, naar hedendaagse opvattingen, anecdotische zoekt, ontstaat er echter een vertekend beeld. We behoeven om het onderwijs in de vorige eeuw niet alleen maar mee warig te glimlachen. De aanbevolen zelf werkzaamheid in de vivisectie op slak ken vormt tenslotte maar een bijver schijnsel. En wat de noraliserende in slag van de schoolboekjes betreft: de ze delijke vorming werd met het hevig be nadrukken van vroomheid, naarstigheid etc. overtrokken en met de „crime doesn't pay"-verhaaltjes zelfs scheefge trokken, maar anderzijds is het onder wijs nadien te sterk in de zakelijke ken nis-sfeer terecht gekomen. Eertijds was het doel de kinderen niet alleen wijzer, doch ook beter te maken. Het accent is in de loop van de negen tiende eeuw verschoven vai het goede via het ware naar het schone. Omstreeks de eeuwwisseling kwam de ontwikkeli ig van het zedelijk gevoel weer meer naar voren en zij staat juist de laatste tijd weer bijzonder in de belangstelling. Ie brave Hendrik heeft zijn tijd g'ehad, maar de zedelijke doelstelling van de school is opnieuw actueel, getuige de discussie, die zich voor wat het open baar onderwijsbetreft heeft afgespe <ld bij het ontwerp-mammoetwet. Interieur van een school omstreeks het midden van de negentiende eeuw (ont leend aan het „Nommerkransje" van J. F. L. Muller). Uit de bijbehorende tekst „Acht maal tien is tachtig": Van de Tachtig kindren, die men In de school aanwezig ziet, Zit ons Jantje wel het laagste Maar is vast de traagste niet. Ja, ik durf er wel op wedden: Dat, eer 't volgend jaar zich sluit, Jan reeds aan de tweede rij zit, Juist tien plaatsen meer vooruit. Een man laat bij zijn sterven eene zwangere vrouw en een vermo gen van 12.000 gulden na; hij heeft bij uitersten wil bepaald, dat, ingevalle zijne weduwe eenen zoon ter werela brengt, deze 4000 gulden en de moeder 8000 gulden zal bekomen, doch dat. in dien zij eene dochter baart, deze 8000 gulden en de moeder 4000 gulden zal ontvangen. Wanneer nu de weduwe drielingen, en wel twee zoonen en éene dochter ter wereld brengt, zoo is de vraag hoe de nalatenschap verdeeld moet worden, wanneer men aanneemt, dat de wilsbepaling ten doel hebbe, dat de moeder tweemaal zooveel als een zoon, doch slechts half zoo veel als eene dochter ontvange. iiiiiimiiiiHiiiiiiminiiiimiimiiiiimimiiiiiimmiiiimiiiiii (Van onze Haagse redactie) DEN HAAG, 5 aug. De regering heeft het voornemen om gelijktijdig met de miljoenennota 1962 aan de Tweede Kamer een summier voorlopig econo misch plan voor dat jaar aan te bieden en te publiceren. Aldus de ministers, prof. dr. J. Zijlstra van Financiën en drs. J. W. de Pous van Economische Zaken in hun antwoord op vragen van het Kamerlid de heer Peschar (PvdA). Met de vragensteller menen de be windslieden, dat een gedachtenwisseling over de economische betekenis van de begroting slechts tot haar recht kan ko men tegen de achtergrond van een overzicht van de nationale economie in haar geheel. DEN HAAG. 5 aug. Naar wij ver nemen is hier donderdag voor de eerste maal bijeen gekomen de onlangs ge vormde zogenaamde NATO F 140 G or ganization board. Deze organisatie, min of meer te beschouwen als een raad van beheer, was nodig geworden, nu het te Koblenz gevestigde bouwbureau voor het F 104 G-projeet niet meer be staat uit deskundigen van de bondsre publiek Duitsland. België en Nederland, maar is uitgebreid tot een bouwbureau van de NAVO. Deze uitbreiding was noodzakelijk met het oog op het feit, dat meer lan den tot aanschaffing en bouw van de „Starfighter" hebben besloten dan op het moment dat de Bondsrepubliek, België en Nederland tot stichting van dit bouwbureau overgingen. Nicolaas Beets in 1838 opDit zal dan ook wel hebben moeten gelden voor het werkje van een andere auteur, die de jeugd voorhield, dat „de sterkste held kwak is in Je armen van den Wellust", ***aar een paar jaar late klonken er toch ™el wat kritischer geluiden. De school opziener dr. H. J. Nassau schreef in f«43: „Geen deugd, zoo klein, of ze geeft •h die boekjes, in tijdelijke welvaart, hare goede procenten. Waartoe deze misleiding? Wèl berekende ondeugd Seeft, niet zelden, grovere winsten van mterlijk genot en welvaart." In „De hieuwe Kindervriend" var. 1850 stond *chter nog het volgende lesje: „Raadseltje: Hoe gaat het met mede deelzame kindertjes? Antwoord: Met zulke kindertjes gaat het altijd goed. f?- H' - gaat het met gierige kinder tjes? A. Met gierige kindertjes gaat het altijd slecht. m Hoe gaat het met kindertjes, die «e waarheid zeggen? A- Zulke kindertjes krijgen vergif fenis. R. Welke kindertjes hebben hef meeste genoegen? A. Die met elkander In vrede leven." Niet alleen op de prekerige toon, maar ook op de zakelijke inhoud van de leer boekjes was gerechte kritiek te oefenen. De auteur van „Merkwaardig heden uit het Rijk der Natuur" (1834) vertelde van een moeder, die een leeuw smeekt haar kind te sparen en het beest deed het nog ook. Een andere schrijver bracht de kinderen bij, dat men een slak de kor kon afslaan en dat het dier na lige tijc hiervoor een nieu we kop in de plaats kreeg. „Even zoo geeft het de natuur Ook wederom een nieuwen staart wanneer gij denzelven hebt afgesneden. Gij kunt zeiven de proef daarvan nemen Voor een beoordeling van de sfeer in de school van 125 jaar terug vindt men een goed uitgangspunt in de be- VivUeetie schrijving van het zilveren jubileum v,vl3 van een scl. idopziener in de eerste helft van de vorige eeuw. 3ij dit feest werd een prent vervaardigd, waarop on der meer een moeder te zien was. die haar kinderen wees op het oorstbeeld van de achtenswaardige inspecteur. Het jongetje staarde vol verrukking naar het beeld, het meisje klemde zich volgens de beschrijving aan hare moeder en be loofde „altijd deugdzaam te zullen zijn en steeds met liefde aan den kinder vriend te zullen denken." Het doet alle maal wat onwezenlijk aan, maar was het zo onwezenlijk? De rekensommetjes van de eerste helft der vorige eeuw doen ons even eens wonderlijk aan: „Een man kan met zijne vrouw een at bier in twaalf dagen ledig drinken; de vrouw alleen kan zulks in dertig dagen. Men vraagt, hoe veel dagen de man zoude noodig hebben om het vat te ledigen." liJdoorCR°°neuad' een boekje voor aankomende lezers, met plaatjes a- G. Rijkens, schoolonderwijzer te Groningen. (Illustraties ontleend aan Honderdvijfentwintig jaren arbeid op het onderwijsterrein, 1836-1961; ui tg. J. B. Wolters). Men denke a~n de deplorabele staat, waarin het arbeiderskind van die dagen leefde. Jonge dienstmeisjes, ontslagen vanwege de belasting op het personeel, geraakten gemakkelijk op de verkeerde weg. Ouders in nood haakten naar de eerste verdiensten van hun kinderen; talrijke ondernemers maakten van kin- derexploitat' allerminst een gewetens zaak en er was geen overheid, die het kind in bescherming nam. In die maat schappij was de school stellig een asyl een veilige beslotenheid, waar een kachel brandde, waar nu n can gezon gen werd, verteld en "elezen over we relden, die het kind na z'n schooljaren nooit meer zou betreden. Het is daar om toch wel mogelijk, dat de school opziener een weidoenersfiguui werd en dat de schrijver van „De Vrolij' e School jeugd" tocli de juiste tóón trof. toen hij „Pietje Vlug" liet zergen: „O Meester heeft mij zoo lief" T.E. (Van onze correspondent) OOSTERHOUT, 4 augustus Het na tuurbad „Surae" bij Dorst onder Ooster hout, dat zich mag verheugen in een snel groeiende faam, zal binnenkort wor den uitgebreid tot een recreatieoord van de eerste orde. De gemeente Oosterhout wil hierin een half miljoen steken. De Roermondse landschapsarchitect, ir. Vallen, heeft een plan gereed gemaakt dat voor wat betreft de bebouwing is doorgezonden aan architect Wesselo te Bussum, een autoriteit op het gebied van zwembadaccommodaties. Het natuurbad „Surae" bestaat uit een aantal vennen die door wellen wor den gevoed. De biologische structuur van het water is uitermate gunstig. Het bad is gelegen in een boscompiex van 1100 hectaren dat met uitzondering van een klein gebied der waterleidingmvj., geheel vrij toegankelijk is. Bovendien is dit bosgebied het eerste dat men ko mende uit het Westen langs de nieuwe rijksweg 27 tegenkomt. Het gemeente bestuur poogt thans de rijksoverheid te bewegen tot het verlenen van financiële hulp. Men meent hiervoor goede kansen te hebben daar „Surae" alles heeft wat nodig is om tot een commercieel verant woorde exploitatie te kunnen komen. (Advertentie) om Uw positie te verbeteren. Volg een goede schriftelijke cursus bij (35 jaar examenervaring) Vraag prospectus of inlichtingen (Van onze Haagse redactie) DEN HAAG, 5 aug. Een groot aantal leden van de Eerste Kamer heeft waardering voor de ernstige po gingen van het huidige kabinet om te komen tot een verantwoord beleid ter bevordering van de bezitsvorming. Evenwel menen deze leden dat het tempo waarin wettelijke regelingen, die bezitsvorming in brede lagen der be volking stimuleren, tot stand komen, bepaaldelijk niet hoog genoemd mag worden. Dit blijkt uit het voorlopig verslag van de Eerste Kamer over het ontwerp van wet premiespaarregelingen en wmstdelingsspaarregelingen voor werk nemers. T(?t 20 vervolgen de leden, is slechts één dergelijke wettelijke re geling gecreëerd namelijk de ieugd- spaarwet. Z)j stellen de vraag of het geen aanbeveling verdient nog meer aan dacht te besteden aan maatregelen, die kunnen bevorderen, dat een gro- tér deel der bevolking dan thans, mede-eigenaar wordt van de produk- tie-middelen. In dit verband infor méren zij naar de voortgang met het wetsontwerp „fiscale faciliteiten be vordering effectenbezit", dat strekt tot het verlenen van bepaalde facili teiten aan beleggingsfondsen. Vele leden merken op, dal het aan beveling verdient de betrekkelijkheid van het aan dit wetsontwerp toe te kennen belang voor ogen te houden. De fiscale faciliteit achten zij geheel on dergeschikt aan het bestaan en het ont staan van spaarregelingen. De bijdrage van de overheid krachtens de voor gestelde regeling in het krachtenspel der hier bepalende factoren, zal huns inziens dan ook slechts gering zijn. Een groot aantal leden zegt verder van oordeel te zijn, dat het tot stand- komen van reële winstdelingsregelingen wordt geremd, omdat deze worden be schouwd als arbeidsvoorwaarden in de zin van het buitengewoon besluit ar beidsverhoudingen 1945 en als zodanig de goedkeuring behoeven van het Col lege van Rijksbemiddelaars. Zij zullen het toejuichen als de regering bereid zal zijn die regelingen in beginsel te onttrekken aan het toezicht van het college. Tenslotte merken vele leden nog op, dat zij in het onderhavige wetsontwerp waarvan de strekking is beperkt tot het bevorderen van de bezitsvorming, on der werknemers, een voorloper zien van een, naar zij hopen, spoedig te verwach ten ontwerp vorr een algemeen gepre mieerde spaarregeling die zij zeer urgent achten. In overleg tussen de commandant van de centrale werkplaats, de ar beidsinspectie en de RVO-TNO is. na dat dit was geconstateerd op 28 juli, terstond het werken met de bewuste verf gestaakt, zijn de werkruimten ont smet en de besmette tafels en laden verwijderd in afwachting van verdere verwerking door de genie. Tien werknemers, die regelmatig in de werkruimte hebben gewerkt, wor den medisch onderzocht op de hoeveel heid radium welke zij mogelijk in het lichaam hebben gekregen. De kans dat deze hoeveelheid het toelaatbare maxi mum overschrijdt of zelfs maar bena dert, wordt echter zeer klein geacht. Op initiatief van de commandant van de centrale werkplaats heeft de arbeidsinspectie reeds in maart 1960 in samenwerking met de inspectie volksgezondheid te Utrecht een on derzoek ingesteld naar de beveiliging van het personeel tegen gevaren van adio-actieve straling. Bij dit onder hoek werd op een aantal plaatsen (op liverse kasten, werktafels, laden en gereedschappen) een straling gecon stateerd welke aan de hoge kant werd geacht. Aan al de daarop gedane aanbevelin gen ter beveiliging is uitvoering gege ven. Niemand heeft er echter aan ge dacht, dat wanneer instrumenten ter revisie worden aangeboden, zich onder het glas van het instrument radio-ac tieve stof kan hebben verzameld en bij het openen daarvan eruit kan vallen. Voor het openen van instrumenten werd daarom niet voorgeschreven, dat dit voortaan slechts onder de kap met af- zulginrichting zou mogen geschieden. Bij de controle op 28 juli, welke werd gehouden in overleg tussen de arbeids inspectie en de commandant van de werkplaats en nadat bij de arbeids inspectie verdenking was gerezen tegen de in de werkplaats gebruikte licht gevende verf, is opnieuw besmetting van de werktafels en bijbehorende la den, alsmede van de vloer geconsta teerd. Als oorzaak daarvan wordt nu ver ondersteld het stof van de lichtgevende verf, dat bij opening van ter revisie aangeboden instrumenten op het be schermende glas kleeft of uit het in strument op de tafels en de vloer valt. Aangezien bovendien de lichtgevende verf welke bij de revisie wordt ge bruikt, radium bleek te bevatten inste- de van alleen het onschuldige prome- thium 147, zijn alle verdere werkzaam heden daarmee gestaakt. Het gevaar van de geconstateerde besmetting schuilt niet in de straling, maar in de mogelijkheid dat radio-ac tieve stol in het lichaam terecht komt. Aldus de toelichting van de legervoor- lichtingsdienst. In afwachting van de spoedig ver wachte militaire radio-actieve-stoffen- beschikking, wordt een aantal voorbe reidende beschermende maatregelen ge troffen. GENEMUIDEN 5 aug. De burge meester was op het terrein van de brand aanwezig", merkte een der toe schouwers op, toen gisterenmiddag al hier een open auto, waarin een offici eel gezelschap was gezeten, plotseling in lichterlaaie stond. Het was een door het gemeentebestuur gehuurde wagen, waarin de nieuwbenoemde burgemees ter de heer M. Soetendal uit Wieringer- werf met zijn gezin een rondrit door de gemeente maakte. Het burgemees- terspaar werd officieel aan de grens der gemeente ontvangen. De plotselinge autobrand verwekte wel enige conster natie, maar de inzittenden kregen geen letsel. Zij konden hun weg vervolgen, dankzij de bereidwilligheid van een fabrikant, voor wiens woning de ge beurtenis zich afspeelde. Deze stelde zijn eigen wagen ter beschikking van het burgemeestersgezin. Zonder noe menswaardig oponthoud arriveerde de stoet bij het raadhuis, waar de nieuwe •burgemeester werd geïnstalleerd. Alle raadsfracties zegden de jonge anti-revo lutionaire magistraat, die beloofde bo ven de partijen te zullen staan, hun steun toe. Van de conflicten, die zich de afgelopen jaren in de raad voor deden, was gistermiddag weinig te be speuren. Enkele raadsfracties ontvouw den verlangiystjes, die reeds de aan dacht van de nieuwe burgemeester Die- ken te hebben. DEN HAAG, 5 aug. Het RAF- kamp Zeelst, dat gebruik maakt van de vliegbasis Eindhoven, zal einde van dit jaar worden opgeheven. De Engelse mi- litairen die hier gelegerd zün, zullen om administratieve redenen worden over geplaatst. Deze overplaatsing geschiedt in twee etappes, in het najaar van 1961 en in het voorjaar van 1962. NADRUK VERBODEN (Van onze Haagse redactie) DEN HAAG, 4 aug. De V.V.V.'s van Amsterdam, Rotterdam en Den Haag gaan de mogeiykheden na voor op richting van een centrale waar de hotel reserveringen langs elektronische weg kunnen geschieden. Het voordeel van dit systeem zal zön dat men het buiten land op aanvraag vrijwel ogenblikkeiyk kan inlichten waar en hoeveel bedden er voor de gevraagde datum vry zijn. Men is hier en daar hoteliers aan het polsen om te horen wat zy van de ui teraard kostbare plannen vinden. Het overleg bevindt zien echtei nog maar in het beginstadium en beslissingen op korte termen zön er dan ook niet te ver wachten. Bij het systeem dat men op het oog heeft zal het mogelijk zyn met één druk op de knop van een wandbord de verlangde gegevens af te lezen. Op het ogenblik zijn deze gegevens pas na vele informaties en berekeningen be kend.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1961 | | pagina 5