Ajaccio. stille stad aan blauwe golf
140 jaar en 150 jaar geleden
Zweedse ex-bisschop komt
opnieuw voor de rechters
Oorlogsmisdadigers in Italië
Laatste twee hopen vrij
te komen
DAAR WERD NAPOLEON GEBOREN
PAS VERSCHENEN BOEKEN
1
Zijn nieuwe gegevens voldoende om
onschuld te bewijzen?
Ze klakken nog steeds met de hakken
DINSDAG 22 AUGUSTUS 1961
PAGINA 6
Dit jaar 1961 is het 140 jaar geleden, dat Napoleon
stier* en er verliepen 150 jaren, sinds diens zoon,
de koning van Rome geboren werd. De twee her
denkingsdagen hebben in Frankrijk aanleiding
gegeven tot talrijke manifestaties. Men zou er uit
kunnen concluderen, dat de herinnering aan de
IJzeren Corsicaan nog steeds in het Franse volk
leeft. Zulks hoewel de niet-Fransman onwillekeu
rig geneigd zou zijn een zekere onverschilligheid
te veronderstellen, nademaal Frankrijk in twee
wereldoorlogen ettelijke grote legeraanvoerders
heeft opgeleverd, om te beginnen met Foch, Joffre
en Pétain (al verspeelde deze laatste in Vichy zjjn
roem) en voorlopig te eindigen met Charles de
Gaulle. Bovendien, zo de tweede Napoleon slechts
sentimentele herinneringen opwekt, de derde was
niet bepaald een glorie voor Frankrijk. De vele
republikeinse jaren na hem moeten voorts de
groei, welke het woord „L'Empereur", de keizer,
omstraalt, wel hebben doen verbleken..,.. Het lijkt
inderdaad zo, ofschoon men het niet zou zeggen,
als men de boeken beziet, welke nog steeds over
Napoleon verschijnen. Ook de talrijke artikelen,
welke ter gelegenheid van Napoleons sterfdag in
-'cze maanden in kranten en tijdschriften versche
nen het eerste feit zegt wel iets, aangezien de
dagbladpers toch bij voorkeur plaats inruimt voor
hetgeen de massa interesseert alsmede de her
denkingsplechtigheden, welke in tal van plaatsen
en zijn en nog gehouden zullen worden,
pleiten voor een grote aanhang. Maar juist een
njorhf ''"beid als de dodenmis by de Napoleonstom
be in de Dome des Invalides te Parys wijst er
weer op, hoezeer de cultus van de IJzeren Corsi
caan en het door hem gestichte, kort geleefd heb
bende Frankrijk-van-Rome-tot-Hamburg, zich
chts tot een betrekkelijk kleine kring beperkt....
In „Le Petit CaporaV
Geen Bernadotte!
In de Rue Saint Charles
Wat overbleef....
De Chapelle Imperiale te Ajaccio
tijdens een herdenkingsplech
tigheid
Chapelle Imperiale
Het standbeeld van Napoleon
en zijn broers
A
Diversen
Woensdag laatste vuur
werk in Zandvoort
„Beverwijk" tegen
„Lisse"
Italië zegt „proost"
met STOCK»
de echte Italiaanse
VERMOUTH die
de fijnproever
verlangt
Jongelui regelden in
Zandvoort het verkeer
Met gestolen politielamp
(Van een correspondent)
STOCKHOLM, Het hoogste
justitiële orgaan van Zweden
het Hoogste Gerechtshot, heeft
kort geleden toestemming gege
ven tot een nieuwe behandeling
van het geruchtmakende proces
tegen bisschop Dick Heiander van
de Zweedse Lutherse staatskerk.
Bisschop Heiander werd in 1954,
na een proces, dat bijna twee jaar
duurde, veroordeeld tot ontzet
ting uit zijn hoge ambt. Men
achtte bewezen, dat hij zich
schuldig had gemaakt aan het
schrijven en verspreiden van ano
nieme brieven, waarin hij bele
digende aanvallen richtte op zijn
tegenstander bij de in 1952 ge
houden bisschopsverkiezingen in
het Zweedse diocees Strangnas.
Deze verkiezingen werden uitein
delijk door Heiander gewonnen.
Herbert Kappler, de man, wiens naam zoveel malen gedurende het
proces Eichmann is genoemd, vertoeft sinds dertien jaar in een soort
vesting bij de havenstad Gaëta aan de Thyrreense Zee. Het is een oud
gebouw, door zware torens geflankeerd, dat hoog en somber zich ver
heft boven grillige, bijna loodrecht in de zee afdalende rotsen. De
zee, met klippen bezaaid, vormt een sterke branding, welke elke ont
snapping onmogelijk maakt. Het is een gevangenis voor militairen
Herbert Kappier, ex-luitenant kolonel van de SS en majoor Walter
Reder zijn er de enige oorlogsmisdadigers, die momenteel nog in Italië
gevangen worden gehouden. Beiden werden ze tot levenslang ver
oordeeld. De eerste, naar bekend, wegens het wegvoeren en doden van
honderden Italiaanse Joden en het doen fusilleren van talrijke gijze
laars, de tweede wegens de massamoord op tweeduizend burgers te
Marzobotto, z.g. wegens represailles. Ze wonen in twee aangrenzende
cellen, waarvan ze in deze warme maanden de deuren steeds open
mogen hebben. Het zijn modelgevangenen. Geen enkele maal hebben
ze zelfs een poging tot ontvluchting ondernomen. Het tweetal gedraagt
zich inmiddels nog volkomen militair. Ze spreken elkaar nog, steeds
met u aan en met Herr Rauptmann en Herr Major en wanneer ze
elkander groeten, gaan ze in de houding staan en klakken met hun
hakken
a
717alter Reder
Vijftig kilo zuiver goud
Herbert Kappler
Diep geschokt
(Va
den
Ka
De buitenlandse journalisten, aanwezig, gaven zich met een zekere teleur
stelling rekenschap van een opvallende matheid. Voorts viel hun de afwezigheid
van de hoogste autoriteiten op. misschien verklaarbaar, doordat het ditmaal
om de Koning van Rome ging, voor wie de H. Mis gelezen werd. Ze bekeken
met verbazing het eenvoudige kaartje, waarmede een gedeelte van de zitplaat
sen voor de „keizerlijke familie" gereserveerd was. Wat deze keizerlijke familie
aangaat, ze werd vertegenwoordigd door de prins en de prinses Napoleon. Er
waren slechts enkele hoge officieren, onder wie maarschalk Juin. Verder voor
namelijk eenvoudige burgermensen, hoofdzakelijk vrouwen. Het merendeel
daarvan droeg geen hoed. maar een hoofddoek. Men kreeg de indruk, dat de
Napoleon-mythe nog slechts bij de kleine man voortleeft!
Het is inmiddels niet zo gemakkelijk
hier en passant een gevolgtrekking te
maken. Feit blijft de stroom van publi-
katies. Wellicht valt deze nog meer op
hier in Ajaccio, Napoleons geboorte
plaats, waar elke boekwinkel een specia
le plaats aan Napoleontische geschriften
heeft ingeruimd en aan de souveniers uit
stenen en metalen Napoleonnetjes in al
lerlei houdingen bestaan. De IJzeren Cor
sicaan voor vensterbank, consolletje en
schoorsteenmantel, in elke gedaante
somber voor zich uit starend, de armen
gekruist, zijn steek half over het voor
hoofd De klassieke houding, door de
periode der verbanning op Sint-Helena
geïnspireerd. Thans zijn de collecties
aangevuld met reprodukties, schilderijen
en tekeningen van Napoleon als gelukki
ge vader, de koning van Rome op een
arm of gebukt over diens wieg of spe
lend met het opgroeiende kind.
We zouden de Napoleon-verering, hoe
deze ook moge zijn, zonder meer kunnen
overlaten aan het zwaar worstelende
Frankrijk van De Gaulle, hetwelk mo
menteel bezig is, een erfenis op te ma
ken, waarvoor Napoleon minstens gees
telijk de grondslag legde. Maar het lot
heeft ons nu eenmaal naar deze tamelijk
onaanzienlijke stad op het prachtige,
doch onherbergzame eiland Corsica ge
voerd en we achten het daarom onze
journalistieke plicht, in weerwil van een
felle zon langs dè plaatsen te gaan, door
de herinnering aan Napoleon tot monu
menten verheven. Trouwens, wie zou na
laten, ze te bezoeken, eenmaal beland op
de Cours Napoleon, waar kleine bordjes
er naar wijzen? Men versterkt zich eerst
aan een tafeltje van het Grand Café Na
poleon met een „express", de zwarte
koffie, die er aan herinnert, dat Corsica
eens Italiaans was of met een kleine
maaltijd in het restaurant .,Le Petit
Corporal" en gaat op weg
Eenvoudig, omdat men niet aan Napo
leon ontkomen kan, hier in Ajaccio. Elke
naam en elke uitdrukking, voorkomend
in de over de veroveraar geschreven
standaardwerken, waarvan we ten on
zent toch ook ons deel gehad hebben,
vindt men op café's, restaurants en op
winkelruiten terug. Ook de koning van
Rome is niet vergeten, evenmin zijn
moeder, madame Mère Letizia en de
maarschalken ontkwamen er aan, dat
hun naam geleend werd. Als we het goed
hebben, komt die van de „verrader"
Bernadotte in Ajaccio's toeristenindus
trie niet voor.
Dit „toeristenindustrie" draagt eigen
lijk het hare bij tot het hierboven aange
stipte vermoeden, dat Napoleon wijken
moet voor de grote mannen van onze
tijd. Want uit talrijke gesprekken met
praatgrage mensen hier in Ajaccio blijkt,
dat de Fransen niet en masse naar Corsi
ca komen en een bezoek aan Ajaccio en
de Napoleonrelieken slechts een onder
deel vormt van de „excursions" over het
eiland, waarbij dan de belangstelling der
buitenlanders nog het grootst is. Trou
wens, bij die plechtigheid ter herden
king van de Koning van Rome te Parijs
ontbrak de jeugd totaal.
Het, is overigens met gemakkelijk, van
het ..continent", zoals de Cosicanen
Frankrijk noemen, naar het eiland te ko
men. Er zijn slechts enkele verbindingen
over zee per week. Het een zal hier wel
uit het ander voortvloeien. Weinig be
zoekers, weinig gelegenheid. Men laat
geen schepen varen, als er geen mensen
zijn, die er gebruik van willen maken.
En aldus is het mogelijk, dat we ons
moederziel alleen bevinden in het huis.
waarin Napoleon geboren werd. Het is de
eerste verdieping van een hoogpand, het
welk zich drie verdiepingen hoog van
een tamelijk smalle straat naar een an
dere straat uitstrekt De verdieping komt
op enkele binnenplaatsen uit en omvat
e i twintigtal grotere en kleinere ka
mers. Een paar grote kamers doen aan
als salons en zelfs zalen. De flinke ves
tibule, de brede stenen trap, ze herinne
ren er aan, dat de Bonaparte's een aris
tocratische en welgestelde familie wa
ren. Vader Charles Bonaparte deed met
Letizia te huwen een tamelijk goede par
tij. Doch het heeft Napoleon indertijd wel
enige moeite gekost, adelsbrieven te to
nen, welke hem het recht gaven, de mi
litaire academie voor jonge edellieden
van Brienne te bezoeken. De Corsicaan-
se adel stond in Frankrijk blijkbaar niet
hoog in aanzien. Het eiland was trou
wens doodarm, evenals nu en werd voor
enkele miljoenen door de koning van
Frankrijk (Lodewijk XV) van de repu
bliek Genua gekocht De Corsicanen
hebben lange tijd voor hun onafhankelijk
heid gevochten en daardoor weinig sym
pathie in het nieuwe „moederland" we
ten te verwekken.
Bovendien, Napoleon werd ingeschre
ven als Napoleone Buonaparte, zoon van
Carlo Maria Buonaparte en Letizia Ra-
molino. Het klonk zo Italiaans mogelijk.
Pas later is de Uzeren Corsicaan zijn
naam gaan ver-Fransen. De straat,
waarin het huis zich verheft, want zulks
doet het inderdaad, heet nu Rue Saint
Charles, maar toen Napoleon geboren
werd, was ze de Via Malerba. En de taal
der bewowsrs was het sterk Italiaans
klinkende, Corsicaanse dialect
Napoleon werd er als tweede zoon van
het echtpaar geboren. Onder nogal moei
lijke omstandigheden. Moeder Letizia be
vond zich nl. in de naburige kathedraal
toen het kind zijn komst meldde. Ze snel
de naar huis en kon zich net bijtijds op
een divan neerleggen. Deze divan staat
er nog steeds. Met enkele andere meube
len is hij vermoedelijk het enige meubi
lair, dat uit Napoleons jeugd dateert. Al
le zalen en kamers zijn met grote, in
vergulde lijsten gevatte spiegels ver
sierd. Er hangen brede, kristallen luch
ters van de plafonds. Hier en daar ziet
men een enigszins verfomfaaid schilde
rij van een zoveelsterangs meester. Het
is allemaal een beetje verkommerd en
in empirestijl. Madame Mère heeft uiter
aard later al haar meubilair vernieuwd
en haar grote zoon liet er voor zorgen,
dat het pompeus kon zijn. Het oude meu
bilair is vermoedelijk grotendeels ver
brand en stukgeslagen door de politieke
tegenstanders van de jonge Napoleon,
r - trad, nadat hij als jong officier
groot verlof had verkregen, tot de ran
gen der voorstanders van de definitieve
aansluiting bij Frankrijk toe en verloo
chende de onafhankelijkheidsgedachte.
Het huis werd bestormd, moeder Letizia
moest overhaast de vlucht nemen en de
vechtersbazen voor de onafhankelijkheid
lieten de rode haan kraaien
Napoleons eerste bewogen jaren en in
het bijzonder zijn activiteit op Corsica
worden in zijn levensbeschrijvingen ten
onzent over het algemeen niet breed uit
gemeten. Maar hier in Ajaccio wordt er
juist in deze herdenkingstijd van alle
kanten de aandacht op gevestigd. Men
herinnert er ons meer dan elders aan,
dat de jongp Napoleon niet alleen een
revolutionair is geweest, maar ook een
Corsicaan, die de grootheid van Frank
rijk verkoos boven de onafhankelijkheid
van zijn geboortegrond. Hij vocht in een
hardnekkige burgeroorlog en ontsnapte
ettelijke malen op het laatste ogenblik
aan zijn vijanden. In een der kamers van
het geboortehuis wijst men een losse
plavuis aan, waardoor hij zich herhaal
delijk een weg naar een veiliger oord
verzekerde.
Het is ook in de Rue Saint Charles
dat de romantiek der historie de bezoe
ker te hulp moet komen, om de tamelijk
prozaïsche werkelijkheid wat op te fleu
ren. De werkelijkheid van voorheen en
nu. Wat het nu betreft, de Rue Saint
Charles is een slecht geplaveide, vervuil
de straat in een vervallen buurt, waar
het vuil de hoeken vult en men af en toe
over groente-afval, en rottende vruchten,
indolente honden en spelende, haveloze
kinderen heen moet stappen, om wat een
nationaal monument is te bereiken. Eén
ding moet echter erkend worden, het ge
boortehuis van Napoleon is beter onder
houden dan de kazernewoningen, die er
omheen staan.
In een soortgelijke, verkommerde
buurt staat ook de Chappele Imperiale,
in welker crypte de meeste leden van
het Bonaparte-gezin, bijna allen tot ko
ning of koningin verheven, in marmeren
sarcofagen begraven liggen, gebalsemd
en wel. Een gids noemt met de welspre
kendheid van een verkiezingsredenaar
deze kapel een nogal pompeuze kerk
de glorie van Corsica en hij verzekert
ons, dat men doende is, om ook het stof
felijk overschot van de Koning van Rome,
temidden van de Bonapartes op te ne
men. Het werd pas in de afgelopen oor
log naar Frankrijk overgebracht en toen
in de Dome des Invalides bijgezet. Maar
Corsica wenst ook deze Bonaparte in zijn
midden, zo riep hij pathetisch uit in de
doodse stilte van dit enigszins benau
wende familiegraf
Napoleonrelieken kan men ook bewon
deren in het stadhuis en elders te Ajaccio,
zoals zijn houten wieg en de marmeren
doopvont in de kathedraal, waarin de te
re baby gedoopt werd en de naam Na
poleon ontving, naar een oom van hem.
Het spreekt eigenlijk vanzelf, dat Ajac
cio vervuld is van de herinnering aan
haar grote zoon. Wie zou het de stad en
haar bewoners' kwalijk nemen? En wie
zou het haar euvel duiden, dat er twee
monumenten staan? Het ene, het oudste
is een tamelijk eenvoudig standbeeld op
een knus pleintje, omgeven door palmen
en ander geboomte. Het andere, waarlijk
pompeus, verheft zich op een groot plein,
waar men een prachtig vergezicht op de
golf van Ajaccio heeft. Het stelt Napo
leon voor, met zijn broers, gekleed in
Romeinse toga's. Het doet nogal zonder
ling aan. Dit pronkstuk werd door Na
poleon II onthuld.
Hier, met aan de ene kant het pano
rama van de op heuvels gebouwde stad,
in welks midden een enorm flatgebouw
zich tegen de blauwe hemel aan het
verheffen Is, aan de andere de oude stad,
waar de IJzeren Corsicaan als kind
speelde en als verdere begrenzing het
blauwe water van de golf en de er langs
liggende bergketenen, hebben we op een
bank even gemijmerd over het lot van
de man, die ons vaderland het aanslibsel
van Franse rivieren noemde en het der
halve annexeerde, daarbij het recht ne
mend, onze weesjongens en studenten In
zijn Grande Armée in te lijven.
Toen we weer verder wandelden, over
de Corus Napoleon, waar in de namid
dag de grote pantoffelparade van Ajaccio
plaats vindt, ontmoetten we een jong
mens met het profiel van de jeugdige
Napoleon, zoals we dit op zoveel platen
aanschouwd hadden. Nu ja, waarom zou
den er in Ajaccio geen jongelui rondlo
pen, die op Napoleon lijken? Als die
maar niet allemaal Napoleons willen
worden
OBSERVATOR
Prins Bernhard, door Huib Hendrik-
se (de Branding-Amsterdam). Een kor
te geïllustreerde biografie, uitgegeven
ter gelegenheid van de 50ste verjaar
dag van de pins.
Olie op de golven, door W. van Man-
cius (Arbeiderspers-Amsterdam)
Een roman. Otto Keiler heeft een
baan aangenomen bjj een maatschap
pij op Curapao. Op het schip, dat hem
naar de West brengt blijken alle vrou
wen het op hem voorzien te hebben.
Een beschaafde negerarts zorgt, dat het
geluk van twee mensen niet door de
geldmacht van een enkeleing wordt ver
nietigd.
Het Ontslag, door Jürgen Thorwald
(De Fontein-Utrecht)
Het tragische verhaal van de vermaar
de chirurg dr. Ferdinand Sauerbruch,
die bleef voortgaan met zijn medische
arbeid, toen dat door ouderdom en ziek
te niet meer verantwoord was. Dit
boek is een'vertaling (door Wim Zaal)
van het Duitse „die Entlassung".
Bodega rapsodie, door J. C. Falke
(Nijgh en van Ditmar-den Haag).
Een roman, die een vervolg genoemd
kan worden op „Een groene lantaarn"
door dezelfde auteur. Wederom is het
verhaal in Groningen gelokaliseerd. We
derom gaat het over mensen uit de
periferie van de burgerlijke samenle
ving.
Soms dragen kinderen lampen, door
Annie Ferwerda-van den Berg (Kok-
Kampen)
Een degelijke roman over de gebeur
tenissen in een genuanceerd gezin. Bur
gerlijk in de goede zin van het woord.
Ik, Henri Lagasse, door Jan H. Eek
hout (Kok).
De levensbiecht van een mens, die
door zijn zelf-obserVering buiten zich
zelf staat en niet zichzelf kan zijn. Ma
deleine, een vissersdochter doorbreekt
deze impasse.
De carrousel, door Thea de Bom
(Kok)
De hoofdfiguur in deze roman is de
door zijn dorpsgenoten voor een zonder
ling gehouden wagenmaker. Deze'heeft
in zijn achterkamer een miniatuurcar
rousel, waarin alle dorpelingen op de
wind meedraaien. Deze carrousel is
symbool voor het leven. Want wanneer
de bel luidt is het tijd om uit te stappen.
Avontuur met een kerstpudding, door
Agatha Christie (Sijthoff-Leiden Acco
ladereeks)
Zes detect) venoveilen.
Be not angry, door William Michel-
felder (Hutchinson-Londen).
Het verhaal van het dilemma van
een jonge priester, die gefolterd wordt
door zijn liefde voor een vrouw.
Die Deutsche Priesterfrage, door Del-
lepoort, Greinacher, Menges (Grune-
wald-Verlag-Mainz)
Een sociologisch onderzoek over cle
rus en continuïteit van priesterroe
pingen in Duitsland.
Bildungswettlauf zwischen West und
Ost, door L. Froese, R. Haas, O. An-
weiler (Herder-Freiburg)
Een vergelijkende studie, uitgegeven
in de serie „Das padagogische Gesprach"
De hormonen, door prof. dr. M. Tausk
(Erven J. Bijleveld-Utreeht).
Een vierde druk, bewerkt dooi dr. A.
J. Boerman. Het boek is bedoeld voor
hen, die zich niet willen verdiepen in
wetenschappelijke finesses, maar toch
meer willen weten, dan in de z.g. po-
pulair-wetenschappelijke boeken wordt
beschreven.
Bedrijfsopvolging in de landbouw,
door dr. mr. W. B. Helmich e.a. (Klu-
wer-Deventer)
Over het gecompliceerde vraagstuk
van de agrarische bedrijfs- en erfopvol
ging; vooral in juridische en bedrijfs-
technische zin gezien.
N.A.T.O., door mr. H. R. Nord (Nijgh
en van Ditmar-Den Haag).
Een korte voor iedereen bedoelde uit
eenzetting van de structuur en werk
wijze van de Atlantische Verdragsorga
nisatie.
Op Java staat een huis, door Hein
Euitenweg (Servire-Den Haag)
Een boek, dat de oude pracht en
praal van Java omstreeks de eeuwwis
seling wil doen herleven. Hec boek is
ontstaan naar aanleiding van het feit,
dat de schrijver in een kast bij een oude
kennis een aantal negatieven (op glas
plaat) uit ongeveer 1900 vond. Het boek
is in een licht weemoedige sfeer ge
schreven; het werd met 120 foto's ge
ïllustreerd.
Geriatrie, onder redactie van dr. R.
J. van Zonneveld (van Gorcum-Assen)
Aspecten van de gezondheidszorg voor
bejaarden.
ZANDVOORT, 22 aug. Woensdag
avond zal het laatste vuurwerk van
dit seizoen, georganiseerd door „Tou
ring Zandvoort'op het strand worden
afgestoken. Aanvang 10 uur.
BEVERWIJK, 22 aug. Zondag
speelt de voetbalvereniging „Bever
wijk" op het sportveld aan de St. Aag-
tendijk een vriendschappelijke wed
strijd tegen de derde klasser Lisse.
(Advertentie)
Bianco-Rosso-Secco
Italiaanse
uiaanse qc
literfles D.
Vermouth-Brandy-Likeuren
ZANDVOORT, 22 aug. De politie
heeft aangehouden een 19-jarigie varens
gezel uit Haarlem, een 18-jarige schoon
maker uit Bloemendaal en een 22-ja-
rige draaier uit Haarlem. De politie
was 's nachts gealarmeerd wegens bal
dadigheid in do Haarlemmerstraat. Zij
trof daar de drie genoemde jongeman
nen aan die bij een verhoor op het
bureau van politie niets met de zaak
uitstaande bleken te hebben- Zij wer
den daarna door de politie per auto
weer teruggebracht naar de Zandvoort-
se laan waar zjj waren aangetroffen.
Deze service werd maar matig ge
waardeerd want de politiemannen ont
dekten dat een politielamp uit de auto
was ontvreemd. Onmiddellijk werd de
achtervolging ingezet en op de Zand-
voortse laan trof de politie de drie
knapen aan; met de gestolen lamp
waren zij het verkeer aan het regelen!
Aan deze activiteit werd onmiddellijk
een einde gemaakt, doch niet zonder
verzet van de pseudo-politiemannen.
Later bleek dat zij zich ook schuldig
hadden gemaakt aan diefstal uit een
automaat.
Als bewfls voor Heianders schuld
werd aangevoerd, dat op verschillende
van de ruim vierhonderd anonieme
brieven zijn vingerafdrukken waren
aangetroffen. Voorts werd door een
aantal vooraanstaande taaldeskundigen
vastgesteld, dat de taal en woordkeus
in de brieven identiek was aan die
van bisschop Heiander. Het harde von
nis werd ook in hoger beroep bevestigd,
ook al bleef de bisschop hardnekkig ont
kennen, dat hij de brieven had ge
schreven of verspreid.
Uiteraard wekte de veroordeling van
een vooraanstaande figuur als bisschop
Heiander destijds buitengewoon veel
sensatie. De reacties van het publiek,
kerkelijk of niet-kerkelijk, waren over
het algemeen tamelijk heftig. Velen
achtten de bewijsvoering verre van
overtuigend en eisten reeds toen al een
herziening van het proces. Deze eisen
werden echter alle afgewezen. Ook
actie »-an een aantal geestelijken
begenadiging van de bisschop had g
succes.
In 1957 publiceerde ex-bisschop He
iander een uitvoerige brochure, wa
in hij zfln onschuld trachtte te v
klaren. Ongeveer gelijktijdig .ai tot
zijn advocaat een verzoek in
algemene herziening van het v0n" jJ
Dit verzoek ging vergezeld van -
dossier van duizenden pagina s, 20a
het totale materiaal over het proce
Heiander nu al meer dan twaa»
duizend pagina's omvat. Versch:ine
de malen werd het verzoek tot ne
ziening afgewezen, maar toen net
mei van dit jaar eindelijk was uou
gedrongen tot het Hoogste Gerecni
hof, besloot ditcollege dat er
nieuw proces moest komen.
Het besluit van het Hoogste Gereeh^*
hof was niet eenstemmig. SomnjjB.
leden meenden in het nieuwe materia
geen aanleiding te vinden om
maar te vermoeden, dat het Pr<j"vfi
tegen ex-bisschop Heiander niet ge"®.,
juist zou zijn geweest. De meerderne1
van het hof was echter overtuigd va
het tegendeel, dat namelijk het nieUA,n
materiaal zo veel nieuwe asPeC;pn
biedt, dat de zaak op bijna alle Puntft
een nieuwe behandeling nodig he®1»
Welke nieuwe gegevens uit het mate
riaal te voorschijn zijn gek men, is nl®
bekendgemaakt, maar men neemt aan>
dat de kwestie van de vingerafdrukken
opnieuw grondig zal worden
zocht. Ook zou zijn gebleken, dat he»
destijds gehouden politie-onderzoek ver
re van volledig is geweest.
Uiteraard heeft het besluit van h®^
Hoogste Gerechtshof tot een nieuwe
handeling van het proces-Helander
te vreugde verwekt bij de ex-bisscnnp
en zijn vele aanhangers, maar in juri"1*
sche kringen twijfelt men er sterk aa"
of het nieuwe proces, dat pas teg®D
het eind van dit jaar zal beginnen'
wel voldoende opheldering zal kunnen
verschaffen in de uitermate gecompn*
ceerde zaak. Maar hoe dan ook, Zweden
zal de reprise meemaken van een va»
de sensationeelste en meest gerucW'
makende processen, die de laatste de
cennia in Noord-Europa zijn gevoerd
Of ex-bisschop Heiander en de Staats
kerk met dit proces gediend zullen ztJ»'
valt echter nog te bezien.
„Het zijn nu eenmaal Duitsers," zeg
gen de cipiers Schouderophalend. Ze heb
ben totaal .geen last van het tweetal, dat
ook met de gevangenisautoriteiten de
beste relaties onderhoudt en talrijke voor
rechten geniet, er o.a. een televisietoe
stel op na mag houden. Nadat als gevolg
van de ineenstorting van het Italië van de
Duce en Het oprukken der geallieerden
in Zuid-Italië de Duitsers Italië vrijwel
bezetten en als een overwonnen land be
handelden, kreeg Kappler, medewerker
van Eichmann, de taak, het Joden
vraagstuk op bet Apennijnse schiereiland
op te lossen. Het was in september 1943,
dat hij hiermede een begin maakte. Op
hoog bevel, zoals hij zich verontschuldig
de, toen hij krijgsgevangen was gemaakt
en zich voor een Italiaans tribunaal te
verdedigen had. Wie precies achter dit
„hoog bevel" zaten, wil men nu ook
graag in Jeruzalem weten. Tijdens het
oroces is zulks niet precies opgehelderd,
maar het was er de Italianen voorname-
lijk om te doen, de oorlogsmisdadiger de
zwaarste straf op te leggen, welke moge
lijk was: levenslang.
In september 1943 dan kreeg de leider
van de Joodse gemeenschap te Rome
een telefonische oproep, om zich met en
kele zijner naaste medewerkers te mel-
,I?n„op Duitse ambassade in de Villa
Wolkonski. Gaarne zag men, dat ook en
kele, spoedig bereikbare andefe leiders
van de Joodse gemeenschap elders in
Italië aanwezig zouden zijn. Kappler
verbonden aan de Sieherheitsdienst
was tot dusver een vrijwel onbekende
voor de Italianen geweest. Hij had vier
jaar lang de contacten van s.S. en Wehr-
macht met de Italiaanse politie onder
houden. Nu trad hij opeens op de voor
grond. Hoog bevel. De Joodse leiders
kregen van hem te horen, dat ze vijftig
kilo zuiver goud ter tafel moesten leggen
en wel binnen twee dagen. Indien dit niet
gebeurde, zouden tweehonderd Joden on
middellijk naar een Pools werkkamp
worden gevoerd. Nu volgde een situatie,
zoals er vele zich ook elders hebben af
gespeeld, maar waarvan indertijd zelfs de
Romeinen weinig geweten hebben. De
grootste geheimhouding werd aan dé Jo
den opgelegd.
Men zocht in allerijl allerlei kostbare
voorwerpen bijeen, probeerde, zoveel mo
gelijk goud bijeen te brengen, maar vijftig
kilo zuiver goud Niet-Joodse bewo
ners van Rome hielpen. Het gerucht van
de moeilijkheden waarin de Joden ver
keerden, drong 'ot het Vatikaan door.
Toen men op de tweede dag nog slechts
driekwart gedeelte bijeen had, zorgde de
Paus, dat de rest er kwam.
Het bleek overigens slechts uitstel van
executie te zijn geweest. Het losgeld van
vijftig kilo zuiver goud was een idee van
Kappler, teneinde de voorgenomen de
portatie var alle Joden uit Italië te voor
kom ui. Het hoge bevel aanvaardde het
goud, maar gaf daarna toch orders voor
het uitvoeren van een plan, waarvan de
details reeds geruime tijd te voren te
Berlijn waren uitgestippeld. Eerst zouden
de Joden van Rome worden weggevoerd,
daarna die van Livomo, Ancona, Ferra-
'a, Milaan en Turijn. In oktober drongen
afdelingen van de S.S. belast met de
Endlösung", te Rome de woningen der
Joden binnen en stelden een duizendtal,
waaronder tal van kinderen en zieken,
op transport. Een aantal had bijtijds we
ten onder te duiken, voorvoelend, wat de
transactie niet het goud vermoedelijk be
tekende.
Men heeft niet nauwkeurig kunnen
vaststellen, wat het aandeel van Kappler
hij het wegvoeren der Italiaanse Joden is
geweest. Hijzelf ontkende tijdens zijn pr°"
ces achttien jaar geleden, hiervoor oo»
maar enige verantwoordelijkheid te heb*
ben. De daad, waarvoor hij levensla11*
kreeg, is het uitvoeren van een repj**
saillemaatregel, die aan driehonderdvip'
entwintig Romeinse burgers het leve»
kostte. Het was op 23 maart 1944, dat
Rome in de Via Rasella een bom on»"
plofte. Achtentwintig Duitsers werden
onmiddellijk door gedood. Vier andere»
stierven later in een ziekenhuis. Kapplff
gaf bevel, 320 burgers te arresteren.
liet hen neerschieten en de lijken in
oude steengroeve bij de Via Appia w®r'
pen.
Tijdens het proces verklaarde hij, d1®?
geschokt te zijn door de wetenschap, da
er niet 320, zoals door hem bevolen, ma8^
325 mensen uit weerwraak neergesch"*
ten werden. Bij vergissing had men
vijf te veel gevangen genomenHe13",
waren ze met vijf tegelijk voor de fl
cutiepeletons gevoerd. Indien dit met ti®
was gebeurd, zou de vergissing berne»?
zijn. Volgens verklaringen van getur,
gen zou Kappler, toen een S.S.-man aa»
zelde, om op de weerloze burgers 1
schieten, diens geweer hebben genofl1®
en zelf het eerste schot hebben gel0L'
Later is hij zich met de S.S.-ers 'n ze
café gaan bedrinken, zozeer had d®
represaillemaatregel hem aangegrep®
vertelde hij zijn rechters. Ze waren a»
maal volkomen overstuur
be'
Desondanks werd hjj op grond van
doen neerschieten van de vijf, die "".e
een vergissing en als gevolg van
haart, waarmede de ongelukkigen
mengedreven waren, tot levenslang v
oordeeld, waarbij hem tevens nog een
vangenisstrar van vijf jaar werd
legd wegens de diefstal van vijftig
zuiver goud
Walter Reder, een Oostenrijker. v0^g,
de m de streek van Marzobotto. e®nüur-
presaille uit, welke aan tweeduizend n>
gers, waaronder vrouwen en kind*Len-
hc leven kostte en waarbij enkele
sen zelfs levend werden verbrand gT
had in Rusland een arm verloren.
Italië
zich voor de Sieherheitsdienst m - zyn
beschikbaar gesteld, voerde tijdens
proces te zijner verdediging aanYpn<jeld
op bevel van zijn superieuren g®na
"v in
Het tweetal leeft tamelijk ferap*»' ont-
de vestinggevangenis bij Gaeta. n® en
vangt geregeld zijn salaris uit 0 hting,
Wenen In de stellige verwacht)
over niet al »e lange tijd in vn,n v8n
worden gesteld. Vooral ten aanzi „hliek
Kappler worden in de ®on zijn
telkens campagnes gevoerd te"®1" jicht"
bevrijding „als slachtoffer van zVnX eea>
te bewerkstelligen. En het is ni beli-
onmogelijk, dat zulks ook nog za» e
ren.... k
