Honderd jaar geleden werd
O
gehore
n
I
4
.Kermis op platteland van - Joegoslavië
Mannetje van Plitvice draagt
blauwe cape en groen hoedje
I
D
mn
H
M
Beschermer van de
ontheemden
i
I
DE WEG NAAR SPLIT
IS EEN WONDER
ONGEREPTHEID
F.
WÊSÊÊÊ
MAANDAG 9 OKTOBER 1961
p het einde van de vorige
eeuw was Fridtjof Nansen
wereldberoemd als Poolrei
ziger. Door zijn expeditie naar
het Noordpoolgebied had hij
zich een grote naam verworven.
Als hij na zijn terugkeer van deze
expeditie, in 1896, nooit meer iets
opzienbarends gedaan had, zou
hij toch de geschiedenis zijn in
gegaan als een man van groot
formaat. Maar als wij nu terug
zien op het leven van Nansen,
dan denken wij toch vooral aan
de prestaties die hy in de jaren
1920 tot 1930 heeft verricht.
Morgen, 10 oktober, is het
honderd jaar geleden dat deze
vermaarde Noor werd geboren, en
bij de viering van dit eeuwfeest
zal ongetwijfeld het accent gelegd
worden op het werk dat hij gedaan
heeft voor de ontheemden. Nansen
heeft zich, behalve als ontdek
kingsreiziger, ook onderscheiden
als diplomaat en als geleerde, en
hij heeft met zijn groot intellect
belangrijke politieke en weten
schappelijke arbeid verricht. Maar
hij liet niet alleen zijn verstand
maar ook zijn hart spreken, en
om de blijken van zijn menslie
vendheid verdient hij onze bijzon
dere achting. Hij bracht een groot
offer toen hij zijn veelbelovende
wetenschappelijke carrière opgaf
om zich aan een onmenselijk
zware humanitaire taak te gaan
wijden. Omstreeks de eeuwwisse
ling was hij een zoöloog van naam
en ook op het gebied van de oce
anografie had hij toen reeds zijn
sporen verdiend. Voor de ontwik
keling van deze takken van we
tenschap zou hij ongetwijfeld nog
veel meer hebben kunnen doen,
als hij zich niet geroepen had ge
voeld zijn talenten op ander ter
rein ten nutte te maken
IN»*
jr
1
V -
Er bestaat een opmerkelijk verband
tussen Nansen de mensenredder en
Nansen de ontdekkingsreiziger. Als
beschermer der ontheemden zou hij
nooit zoveel tot stand hebben gebracht,
als hij niet had kunnen voortbouwen
op de roem die hij twintig jaar tevo
ren had geoogst met zijn spectacu
laire expedities naar Groenland en het
Noordpoolgebied. De Noor Nansen
kreeg in de jaren twintig steun van
vele buitenlandse regeringen voor zijn
stoutmoedige plannen, omdat men hem
uit de beschrijvingen van zijn ontdek
kingsreizen had leren kennen als een
integer en moedig man, en omdat men
diep ontzag koesterde voor zijn orga
nisatietalent, zijn doorzettingsvermo
gen en zijn oprecht idealisme.
De term ..idealist" wordt niet altijd
in vleiende zin gebruikt. Het woord heeft
vaak een bijbetekenis van naïef en irre-
eei. Men heeft Nansen inderdaad wel
een te grote argeloosheid verweten, als
hij zich weer eens op éen groot humani
tair project wierp. Maar in zijn ontwa
penende eenvoud lag juist zijn grote
kracht. Nansen heeft in zijn idealisme
dromen gekoesterd, die niet verwezen
lijkt zouden worden. Met president
Wilson werkte hij voor de stichting van
een onafhankelijke staat Armenië en
het was voor hem een bittere teleur
stelling dat dit plan niet uitgevoerd kon
worden. Hij koesterde ook grote ver
wachtingen van Duitslands toetreding
tot de Volkenbond, maar ook deze illu-
Op ander ter-
hij
sies bleken ijdel te zijn
rein heeft hij echter voor miljoenen men
sen zegenrijk werk gedaan. Velen die
door de hongerdood bedreigd werden,
hebben aan hem hun leven te danken,
en anderen werden door zijn toedoen
teruggebracht naar hun haardsteden,
waarvan zij verdreven waren. Het idea
lisme van Nansen was over het alge
meen een zeer practisch idealisme. Hij
volstond niet met het lanceren van een
gedurfd plan, maar hij werkte zelf hard
aan de uitvoering van zijn denkbeelden.
De durf en de vindingrijkheid die hij ten
toon spreidde bij het voorbereiden en
het uitvoeren van de expedities naar
de barre sneeuwvelden van het hoge
noorden spraken later ook uit zijn werk
voor de krijgsgevangenen, de vluchte
lingen en de slachtoffers van een hon
gersnood.
Fridtjof Nansen, die op 10 oktober
1861 in een dorpje vlakbij Oslo
werd geboren, genoot in zijn jeugd
een Spartaanse opvoeding. Hij
heeft eens gezegd, dat hij van nature
een zwak karakter had, maar dat zijn
strenge opvoeding beslissend is geweest
voor zijn vorming. Reeds als kleine
jongen leerde hij van zjjn moeder skiën,
wat hem later op zijn tochten in de
Poolstreek goed te pas gekomen is. In
zijn kinderjaren werd hem de liefde
voor de natuur bijgebracht, die hem
ais jongeman zou bewegen dierkunde te
FRIDTJOF NANSEN,
poolreiziger,
.awrtlffi
Nansens schip, de „Fram", die op het ijs van de Noordelijke IJszee. De foto werd genomen in de zomer van 1895.
gaan studeren. In zijn jeugd leerde hij
ook de stilte waarderen zoals hij die in de
Noorse woudeii leerde kennen. Veel la
ter zou hij, in een redevoering, verkla
ren: „Men moet allereerst zichzelf vin
den, en daarvoor moet men de een
zaamheid en de contemplatie zoeken".
Als Nansen een man was geweest
met een grote behoefte aan gezelschap
en gezelligheid, had hij zijn ontdekkings
reizen niet kunnen maken, en als hij
niet reeds jong geleerd had zelf beslis
singen te nemen, zonder voortdurend
het advies van anderen in te winnen,
dan zou hij later niet aan ondernemingen
begonnen zijn die aanvankelijk in de
ogen van velen tot mislukking gedoemd
schenen.
Op 27-jarige leeftijd promoveerde
Nansen aan de universiteit van Chris
tiana (Oslo) tot doctor in de natuur
wetenschappen op een proefschrift
over het centrale zenuwstelsel van
laag-ontwikkelde dieren, en in dat
zelfde jaar (1888) maakte hij, met
vjjf andere mannen, een tocht op ski's
dwars door Groenland. Het was een
buitengewoon zware en uitputtende
reis van anderhalve maand, waarbij
de groep soms temperaturen moest
trotseren van 45 graden Celsius on
der nul.
Maar vijf jaar later zou Nansen een
tocht maken waardoor hij internationale
bekendheid verwierf. Hij hoopte met
een expeditie de Noordpool te kunnen
bereiken, maar hoewel hij dit doel niet
haalde, kwam hij toch dichter bij de
Pool dan ooit enige ontdekkingsreiziger
vóór hem. Hij had een speciaal schip
laten bouwen, dat tegen de druk van
het Ijs bestand was, en hij noemde dit
vaartuig: „Fram" (Voorwaarts). De
naam was karakteristiek voor Nansen,
die zijn expedities altijd zo organiseerde
dat h(j niet kon terugvallen op een vei
lige basis. Hij zorgde dat hij op zo'n
basis uitkwam, maar hij schrok er niet
voor terug figuurlijk gesproken
zijn schepen achter zich te verbranden.
Voor hem bestond er op zjjn avontuur
lijke reizen slechts één richting: voor
waarts, en aan een terugtocht wilde hij
nooit denken.
Nansen liet zich tijdens zijn expeditie
van 1893 met zijn „Fram" invriezen, en
hij hoopte dat zijn boot met het om
ringende ijs in de richting van de Noord
pool zou drijven, omdat hij berekend
had dat er zeestromingen in die rich
ting waren. Zijn theorie bleek juist te
zijn, maar het ging hem in de praktijk
niét vlug genoeg. Nadat hij al meer
dan een jaar in het Poolgebied had ver
toefd, verliet hij op zekere dag, met
één metgezel, het schip om uitgerust
met ski's, hondensleeën en kajaks, de
tocht voort te zetten. De andere beman
ningsleden van de „Fram" zouden het 1
schip naar Noorwegen terug brengen,
en Nansen en diens kameraad zouden
samen hun weg naar de bewoonde we
reld zoeken. Zij naderden de Pool tot
op 320 km (86 gr. 14'), en .angezien hun
proviand opraakte, moesten zö hun
koers wijzigen om zo snel mogelijk een
kamp te bereiken. Zij werden tenslotte
door de Britse Poolreiziger Jackson op
gepikt, die hen met zijn schip naar Noor
wegen terugbracht. Nansen was drie
jaar onderweg geweest, en al die tijd
had men in Noorwegen niets van hem
gehoord.
Moderne Poolreizigers beschikken over
vliegtuigen en radio, en zij profiteren
van nog talloze andere moderne uitvin
dingen. Maar Nansen werkte nog onder
betrekkelijk primitieve omstandigheden,
en van zijn fysieke en psychische kracht
werd onnoemelijk veel gevergd. Van de
ze expeditie gaf hij een wetenschappe
lijk verslag in zes boekdelen, terwijl hij
daarna voor een populaire beschrijving
zorgde. Dit laatstgenoemde boek werd
in de hele wereld een best-seller. (Een
Nederlandse editie verscheen in 1897 te
Leiden onder de titel: „In Nacht en
IJs").
Nansen werd in 1897 hoogleraar in
de zoölogie aan de universiteit van
Christiana, maar al spoedig zou hij voor
een diplomatieke taak geroepen wor
den. In 1905 speelde hij een belangrijke
rol bij Noorwegens afscheiding van
Zweden, en vervolgens werd hij gezant
in Londen van het nieuw onafhankelijke
Noorse koninkrijk.
a 1920 werd hij door de Volkenbond
benoemd tot Hoge Commissaris
voor de Krijgsgevangenen, en in die
functie heeft hij niet minder dan
50.000 mannen naar hun vaderland la
ten terugkeren. Vooral in Siberië ver
toefden, jaren na de wapenstilstand,
nog honderdduizenden krijgsgevange
nen die de vrijheid hadden gekregen
naar huis te gaan, maar die niet over
het geld en het transport beschikten om
de verre reis te maken. Nansen bracht
het geld bijeen, en hij leende schepen
voor het vervoer. Binnen anderhalf jaar
ladat hij zijn taak had aanvaard, kon
hij reeds met voldoening op het resul
taat van zijn inspanningen terug zien.
Intussen had de Volkenbond hem in
1921 ook met de zorg voor de vluchte
lingen belast. Nansen heeft voor de
ontheemden van de jaren twintig zeer
veel'kunnen doen, en hij gaf zijn naam
aan een internationale indentiteits-
kaart voor „displaced persons" die
geen normale pas meer bezaten. Do
Nansen-pas werd door niet minder
dan vijftig regeringen erkend.
Maar alsof deze taken al niet zwaar
genoeg waren, kreeg Nansen er in 1921
nog een bij. Op verzoek van het inter
nationale Rode Kruis begon hij met de
bestrijding van de hongersnood in Rus
land. Vooral in de Oekraïne en aan de
oevers van de Wolga zwierven miljoe
nen uitgehongerde mensen rond. Tussen
1921 en 1923 organiseerde Nansen, met
groot succes, omvangrijke hulp-acties,
en zijn werk trok zo de aandacht dat
hij er in 1922 de Nobelprijs voor de
vrede voor kreeg. Het geld dat Nansen
als Nobelprijswinnaar ontving, gaf hij
volledig uit voor zijn humanitaire werk.
In de jaren twintig zorgde Nansen
ook voor een uitwisseling van een
Griekse minderheid in Turkije tegen
een Turkse minderheid in Griekenland-
Het was een vplksverhuizing van in
totaal bijna twee miljoen mensen, die
door deze fantastische oplossing voor
veel ellende gespaard bleven, aange-
Fridtjof Nansen. Een portret uit 1897, dat door een Londense fotograaf gemaakt
werd. Toen Nansen van zijn Poolexpeditie teruggekeerd was, hield hij een serie
lezingen in Europa en Amerika, en overal werd hij als een held begroet. De
roem die hij toen oogstte, kwam hem ruim twintig jaar later zeer van pas,
toen hij geld en goederen inzamelde voor zijn grootse humanitaire projecten.
zien er ernstige spanningen bestonden
tussen Turkije en Griekenland; span
ningen waarvan deze minderheden het
slachtoffer dreigden te worden.
Nansen heeft met zijn arbeid voor de
Volkenbond te veel van zijn krachten
gevergd, en hij heeft zich letterlijk dood
g'ewekt. Hij stier15 in Oslo op 13 mei 1930,
en hij werd dus nog geen 69 jaar oud.
De vluchtelingenorganisatie van de
Volkenbond werd, na de dood van de
grote vriend der ontheemden, het Nan
sen Bureau genoemd, en Nansens werk
is na de tweede wereldoorlog voortge
zet door de Verenigde Naties die ook
een Hoge Commissaris voor de Vluch
telingen aanstelden. Ieder jaar wordt
door deze Commissaris een Nansen-pen-
ning uitgereikt voor bijzondere verrich
tingen op het gebied van de vluchte
lingenzorg.
H. BRONKHORST
In het begin van de jaren twintig heerste er hongersnood in de Oekraïne. Dit
is een foto van uitgehongerde kinderen Nansen organiseerde, met steun van het
Amerikaanse Rode Kruis, een hulpactie. Zijn organisatie heeft enkele miljoenen
mensen het leven gered.
.een man slacht een schaap.
e weg van Plitvice naar Split gaat niet over rozen. Hij houdt
het meer met de doornen. De Algemene Nederlandse Wiel
rijders Bond rapporteert deze weg in het vaderland als
een vrij slechte steenslagweg. Dit wekt belangstelling
voor de vraag hoe er volgens de Bond een steenslagweg uit moet
zien om slecht of heel slecht te zijn. Zeker is dat geen enkele
Nederlandse wielrijder zich zou kunnen voortbewegen over een
vrij slechte steenslagweg als die naar Split. Het bultige cake-walk-
karakter ervan is des te verrassender, omdat men van Karlovac
tot Plitvice de ongekende weelde van het asfalt heeft ervaren. Al
vorens men kennis neemt van het groenblauwe wonder der zes
tien watervallen, kan men echter reeds weten dat men in een
streek is beland waar men dubbel op zijn hoede moet zijn. Men
kan dit weten aan het mannetje van Plitvice. Het mannetje van
Plitvice draagt heel toepasselijk een blauwe cape en een groen
hoedje. Als u parkeerruimte zoekt, snelt hjj op u af en plakt een
groen plaatje op uw voorruit. Dit plaatje draagt het raadselachtige
opschrift „The parking". Het mannetje zelf hijgt voornamelijk.
Zo, zegt hij dan, alsof hij u van een wisse dood gered heeft. Dat
maakt 100 dinar. Voor u is dan alles verder gratis. Entree, wan
delpark, foto's maken en bloemen plukken.
Er is in feite echter niets gratis dan het parkeren, hetgeen men
vrij kan vertalen met „The parking". Het wandelen langs de meren
geschiedt via een loket en kost 500 dinar per persoon. Waarmee
alleen maar gezegd wil zijn, dat het toerisme hier niet meer in de
kinderschoenen staat.
sloten moet worden. Het lijkt op: kruip dore, de laatsten zullen
wij vaaangen!
Een jonge boèr die wij om uitleg vragen, vertelt het ons met
handen en voeten. Het is nu kermis. De oogst is binnen en de
kerk viert feest. En het feest is eerlijk als het land. Men bemerkt
geen twens of teenagers. Van kwijlzang geen spoor. Er staat ook
geen forum op het programma en zelfs geen sportpraatje. En zo
er al een luidspreker bestaat, laat hy slechts sterke Kroatische
stemmen door. Het feestmaal weerspiegelt de velden. Gelig witte
brood, schapenvlees, vygen, olpven, paprika ep pruimen. Van
bouwstop heeft men hier geen flauw vermoeden. Wie bouwen wil,
hp bouwe. Maar dan wel met eigen hand en klompen natuursteen
zonder specie. En men is ronduit tegen het vegetarisme. Een
man met een bruine scherpgesneden kop, die wellicht nog be
zoek verwacht, is bezig aan de deur van zpn huis een schaap te
slachten. Het is een tafereel dat men bhjkbaar gewoon is, want
niemand besteedt er bijzondere aandacht aan. Het huis is gedekt
met massieve leien. Aan de rand van het dorp, dat plotseling op
houdt, staan drie wegwpzers. Naar pas uren later blpkt, staat
minstens één van die wpzers verkeerd. Wie gewend is dit land te
voet te doorkruisen, weet dat wel en let er niet op. Borden zijn
voor vreemdelingen. Zij wijzen de weg naar het hart, dat, zo
het leeft, zyn redenen heeft, die de rede niet kent. Borden met
afstanden en snelheden bergen seinen uit een wereld van techniek
en materie. Men moet die zelf maar opvangen en vertalen, als
men uit die wereld komt Waar de mens geen norm meer is.
ontstaat de penetratie van het blik. Zes huizen schuilen byeen
tegen een barre steilte. Aan de weg staat een bord met het op
schrift: 30 km. Het is een kosteiyk schild. Wie hier constant zou
ryden met een snelheid van dertig kilometer per uur, zou weldra
geen weg meer weten uit een bolwerk van ineengezegen blik en
verwrongen stangen. Toch leest men hier in het weekend weinig
over onhoudbare toestanden. Ook gedichten over primitieve harts
tochten hoort men sporadisch. Er is zo goed als geen heimwee
naar de jungle. Dat treft men meer in een blikken welvaarts
wereld.
.een briefje op de voorruit.
oezeer wij ook terugwillen mét Rousseau, tegen de avond
kruipt in ons het witte gewoontedier omhoog. Wij ruiken
een stad en wij weten het. Dit is Spalato, thans Split en goed
voor 100.000 inwoners. Hier staat het paleis van Diocletia-
nus, het belangrykste gebouw van de Balkan. De deur van de
aar de weg naar Split is een wonder van ongereptheid. Hö
hobbelt en botst, maar hij biedt daar ruimschoots vergoe
ding voor. Hy is een fenomeen in deze tyd. Ergens pas
seert hij een dorp waar alles is opgegraven. Voor alle hui
zen gapen metersdiepe kuilen. De weg is er versmald tot
een iel spoortje van kleinere kuilen. Wellicht wordt hier goud ge
vonden of uranium. Misschien ook' is de riolering stuk of heeft
men scherven gevonden van een oud servies. Het raadsel is moei-
ïyk te achterhalen. Want er wordt vandaag een heiligenfeest ge
vierd en daarom is de bevolking uitgelopen. Een kerkje onderweg
wordt omzwermd door honderd vrouwen, de hoofden gedekt met
smetteloos witte doeken in tegenstelling tot de doordeweekse
zwarte. Een zwetende boer met een rood kalotje voegt zich aan
onze züde. Hy beduidt ons dat wp door moeten ryden. Het gebaar
is niet dreigend maar uitnodigend en hoofs. De symboliek van de
hand is hier nog elementair. Men kan zich daar niet in vergissen.
Als wij drie kilometer verder zijn gereden, wordt alles duidelijk.
Midden op de weg is een geweldig volkstumult. De buitenste
kringen worden gevormd door oude vrouwen, mannen en kinde
ren. In de kern bevindt zich een krans van jonge vrouwen in
statige kledij. Als wij uitstappen krijgen wij wat de litteraire mede
werker „the shock of recognition" zou noemen. Die schok der her
kenning komt wel aan. Thuis mogen wp graag eens naar een
Chant du Monde plaat luisteren, met Bulgaarse volksmuziek. Wat
wy hier horen is er tot en met de kopstemmen een kopie van. De
zingende meisjes zyn ernstig. Zy dansen in een kring en leggen by
tyd en wyie beentje over, om een schaatsterm uit onze prille jeugd
te gebruiken. Ook trekken zp de 'ring plotseling groter en kleiner,
als was er een onzichtbare gevangene ontsnapt, die opnieuw om-
M'
.vrij slechte steenslagweg.
kathedraal is van Andreja Buvina en dateert uit de dertiende
eeuw, evenals de zeer fraaie preekstoel, op de plaats waar zich
vroeger het mausoleum van Diocletianus bevond.
Maar liever dan de hele woordenkraam van Baedeker is ons
na het binnenland Narodni Trg, het pleintje dat wij het plein
der stemmen zouden willen noemen, omdat heel Split er bp
avond praat en mompelt in een mediterrane geur van zuidvruch
ten en koffie. In de schaduw van het oude stadhuis, als zovele
andere huizen gebouwd in de gotische stpl van het vpftiende-
eeuwse Venetië, schuilt een espresso-bar van hoge allure. Men
mag dat onbelangrijk achten, maar wij houden ervan het kom
pas altpd zelf even op tafel te leggen. John Gunther gaat er
trots op in iedere stad die hp bezocht op de avond van
zpn aankomst nog aan 100 inwoners gevraagd te hebben, wat
zp het typische achtten van hun stad. Die werkwpze lpkt
mp niet alleen onpersoonlpk, maar vooral erg vermoeiend. In
een heel kleine bakkerp staat een nog kleiner vrouwtje. De
armoede van haar rafelende maar tóch kokette kleding is on
beschrijflijk. Zij draagt een charlestonhoed van Venetiaans stro.
Zij koopt een korst brood van gisteren, die zorgvuldig gewogen
wordt. En zonder dat wp ergens naar gevraagd hebben, schetst
zij ons de historisehe rpkdom van Spalato. Als wp haar
complimenteren met haar onberispelpk Duits, kpken haar
prachtige grote ogen tegelpk vertederd en een heel klein beetje
verwptend. Wat dacht u? zegt ze. Ik ben geboren in Beieren.
En ooit was mijn man een vleugeladjudant des Keizers. Maar,
laat zij er van de weeromstuit in uitstekend Engels op volgen,
de tpden verahderen. Waar u die was ziet hangen, vestigde
Diocletianus het absolute keizerschap. Hp was echt een baasje,
behalve thuis waarschijnlijk.
Als ik zeg, dat haar Engels al even voortreffelpk is, lacht
zp als een wpze moeder, die zich aan de tpd onttrokken heeft.
Ik heb in Engeland op school gezeten, zegt ze. Maar dat
is een eeuw geleden. En ik heb zo weinig kans het te oefenen.
Split teert met louter op het verleden. Eergisteren is hier
het grote duel Partizan-Dinamo nog gevochten op de hoogste
toppen der Oosteuropese voetbalacrobatiek. En voor de
achtste maal in successie loopt het Splitfestival met zang
en muziek, toneel en dans. Het zijn de dingen van de dag,
waar de vele toeristen zich weinig van aantrekken. Zp haasten
zich naar de haven, waar zp passage kunnen boeken voor de
grote pretboten, die van Ryeka naar Dubrownik varen. Aan boord
is het druk. De banken op het dek zpn tot de laatste plaats
bezet. Enkele reis toeristenklasse kost nog altpd meer dan
2000 dinar. Maar dat mag men voor de hooggeprezen parel van
het zuiden wel over hebben. Dat men vooral vanuit Split de
boot neemt, komt waarschijnlpk, omdat de weg over land an
dermaal voor het allergrootste deel op het hink-stap-sprong-
systeem berust.
Voor wie in Split terugkeert met de panchromatische beel
den der toeristiek nog in het moede hoofd, heeft de stad overi
gens in alle stilte een verrassing bewaard. Dat is het werk van
Ivan Mestrovic, de grootste der Joegoslavische beeldhouwers,
die in Amerika woont. Zpn kolossaal beeld van bisschop Grigur
Ninski verheft zich dreigend over het Domplein. Maar wie zpn
werk echt wil leren kennen, moet een dag besteden aan de
Galerija Mestrovic en omgeving. Bpzondere vermelding ver
dient daarbij de kruisweg in de oude privé-kapel van Villa Cam-
po Grozzo. Zoals u ziet, zegt onze gids, heeft Mestrovic
zich vooral laten inspireren door de katholieke mythologie. Ik
bekijk hem van terzijde, maar het is niet grappig bedoeld
Vroeger was dit allemaal van een Dalmatische graaf, vervolgt
hp. Nu heeft onze Tito hier verderop zpn buitenverblpf.
Op de prachtige binnenplaats van Campo Grozzo is men de
décors aan het bouwen voor „Caligula" van Camus. Het gaat
over een week in première als belangrpkste moderne toneel-
bijdrage tot het Split-festival. Later draaien wp langzaam om
hoog de bergen in. Het buitenverblpf van Tito ligt idyllisch
verscholen tussen hoge bomen. Naarmate men hoger stpgt,
kan men beter zien dal het in stpl verwant is aan de Villa
Campo Grozzo, maar véél groter. Van Josip Broz Tito hebben
wij tot op heden acht en dertig verschillende opnamen waarge
nomen in etalages, herbergen en binnenhuizen. Zpn buitenver
blijf glanst in de avondzon als een décor waar zelfs Caligula
genoegen mee genomen zou hebben. En was die er niet op uit
een Oosters despoot te zpn, die van zpn paard een consul kon
mak0I1? CAREL SWINKELS
