A
Bat
rarische
i een zaak
hervortnin,
het volk F
van
Duizelende
val van de
Cruzeiro
Maffia op Sicilië viel
door de mand
V'
Interview met Goulart
in droomstad Brasdia
Paters werden bedwongen tot
hhi jmm
yi'gSA'te-ca
ZATERDAG 25 NOVEMBER 1961
PAGINA 9
BRASILIA, november
In het „palacio do Planalto",
waaraan voor eeuwig de naam
van de Tsjechische emigran-
wnzoon Juscelino Kubitschek zal
Wijven verbonden, heb ik dezer
hagen een persoonlijk intervieuw
Sehad met Joao Goulart, vakbe-
jyegingsman, veeboer, grootgrond
bezitter en sinds de onverhoedse
V&1 van Janio Quadros president
Van Brazilië.
Voor een Nederlandse journa-
hst moet dat een eer heten, hoe
pel het eigenlijk een verfijnde
Marteling is. Men had mijn ge
sprek n.l. (na een urenlange ka
binetszitting) geplaatst tussen de
°ntvangst van een filmster en die
yan tweehonderd burgemeesters.
Een ordening, die veel geduld en
°P het critieke ogenblik een slag
vaardigheid vereist, die zich via
°iken lastig laat overbrengen.
Goulart is nu eenmaal een
typische vertegenwoordiger van
Wt onmetelijke Brazilië, dat zich-
*6k zo graag een continent
ty°ernt. Hij spreekt Zuid-Ameri-
ahs Portugees, heeft van het
e«taan van Engels en Frans on- Egn glijke opname van v
Principieel zich daarvan in een
intervieuw te bedienen. Dus is
b^n aangewezen op een tolk.
Ww- °en naam- doch geen taak had~
(Van onze Romeinse corres
pondent)
oor de rechtbank van Mes
sina zal in januari een pro
ces gevoerd worden tegen de
lokale maffia van Mazzarino, een
gemeente van 20.000 zielen in
zuid-Sicilië. De bende bestond uit
vier man. Beschuldigd van mede
plichtigheid zijn de vier paters
van het kloostertje nabij Mazza
rino. Het gaat hier, naar plaatse
lijke normen, niet om een grote
zaak: er is slechts sprake van één
moord, een poging tot moord,
geweldpleging, bedreiging en af
persing van wat miljoenen
lire. Maar de eerste bijzonderheid
is, dat de maffiosi op aanwijzing
werden gepakt en dat dus voor een
enkele maal de ring der „omerta",
van het zwijgen werd doorbroken.
Als tweede bijzonderheid mag gel
den, dat het hoofdkwartier van de
bende zich op het kloosterterrein
bevond en dat de paters die bende
hand- en spandiensten verleenden.
tp a^bts'v^;J'e^'00Tt Pv 'let „palacio da Alvorada", het paleis van de dageraad,
Ct Oscar iZ van president Goulart. Een schepping van de Braziliaanse archi-
rri^yeri die een grote invloed van Le Corhusietwnet zwier verwerkte.
*9;
me vragen zouden zijn, streek met de
hand door zijn al schaars wordende,
grijzende haren, en zei: ,,De agra
rische hervorming is geen zaak van
de regering. De agrarische hervor
ming is iets, dat het volk wil. Wat
het volk wil, is een zaak van het par
lement. Het parlement dient hier dus
voor te gaan en de regering zal de
stappen van het parlement dan ooi-
met grote belangstelling volgen."
Hfl moet aan mijn gezicht hebben ge
zien, hoe verbaasd ik was, dat de wer
king van de parlementaire democratie
zo werd uitgelegd door de president
van een land, waarin men Europa kan
verdrinken. Een tweede nadere vraag
bracht echter geen verduidelijking. Hij
herhaalde moeizaam met andere woor
den zjjn eerder ingenomen standpunt
en de conclusie is dus onontkoombaar:
Ook deze regering durft het niet aan
een groot algemeen geldend project op
tafel te brengen, waaraan in Brazilië
nu al tientallen jaren gedokterd
wordt. Het is te gevaarlijk, want de fi
nanciële machten die haar steunen ge
dogen geen radicale koerswijziging en
Goulart heeft niet die kracht en die
aanhang, waarmee zijn voorganger Qua
dros waarschijnlijk deze klip zou heb
ben kunnen omzeilen.
Om een ogenblik in een wat rustiger
vaarwater te komen, heb ik hem ver
volgens gevraagd naar zijn mening om
trent de Nederlandse technische hulp
en omtrent een bedrijf zoals Verolme
dat in Brazilië letterlijk uit de grond
gestampt is.
Ik deed hem er kennelijk een genoe
gen mee. Hij kwam wat overeind, sprak
wat sneller en minder haperend.
„Dat mijn echtgenote en ik speciaal
naar de werf van de heer Verolme
president Goulart en zijn echtgenote, de beeldschone Maria Teresa. Tussen hen m ae neer zyn geweesti moet u zjen ais een hom-
- -chir, nr, a» inorf nan Verolme. mage aan Nederland. De opening van
Getwijfeld gehoord, doch weigert c. Verolme. Deze foto werd dan ook gemaakt bij de tewaterlating van het eerste schip op de werf van Verolme
Gelukkig had de Nederlandse ambas
sade mjj daarvoor haar voortreffelijke
culturele attaché, de heer B. Knoppers,
~cr beschikking gesteld, zodat ik mij
"'et behoefde te verlaten op de ratelen
de uitleg van de gestroomlijnde chef-de-
Protocol, noch op die van de even be
dacht- als zwijgzame presidentiële pers-
phef. Het werd daardoor, ondanks zijn
beknoptheid, toch een boeiend en
Soms zelfs stekelig gesprek. De hevig
heid der huidige problematiek en het
geringe machtsbereik van het zittende
gouvernement kwamen er scherp in tot
terwijl bovendien zonneklaar
larf5?t de agitator en redenaar Gou-
valler gemakkelijker beweegt als aan
bot hoogste^cfne"t dan als drager van
Goufarf1chif,derïis van de 43-jarige Joao
en "-ootarn Sk chaotisch. Zelf veeboer
genhik mv a 'ter, zou men hem ei-
ten vL/aJÏV ,e rechtervleugel verwach-
ser' na^tl a'°ude „laisser faire, lais-
Past* Hi: u J10® letterlijk wordt toege-
re h=F _heeft echter een onbedwingba-
ser passer
—■st. Hj
;;ehna"gunaar Populariteit, is met de al
vermF dwingbare reislust, die alle
kenm^C'Sonde Zuid-Amerikanen schijnt te
Ven en de hele wereld rondgezwor-
Pulafil sindsdien dat duurzame po-
moet thans ter linker zijde gezocht
Ontnrvm'0tyen' blus heeft hij zich in 1954
gemaÊ v,als leider van wat ik nu maar
hoem Ye een arbeiderspartij zal
Hij heeft in de vakbewegings-
ep n Q eeh grote rol gespeeld, heeft voor
het rn- gePleit voor een verhoging van
vatl whimum-salaris (het sociale euvel
- azHië) en is er met de hardheid
ilië) en is er met de hardheid
ras-politicus een begrip in
-g ,-erika in geslaagd zich een
®?han banen tot het vice-president-
Q.,?hder de nu al legendarische Ja-
adros.
»- (trnerika
F*1 ons
®eft
hioj
blad van 18 november j.l.
de Belgische oud-minister Ray-
hti ®cheyver over diens val een
Spy 'or en lezenswaardig artikel ge-
Ct6V6n-Ik zou daar van mijn
graag enkele details aan toe-
VajF0' Toen Quadros, oud-gouverneur
van d°
06 staat Sao Paolo, in het begin
het
jaar zijn tegenstander in de
0rri de presidentiële zetel, gene-
als bot, glorieus versloeg, voerde hij
Wa V6rhiezingsembleem een bezem. Hij
kejk de man> die v or het eerst en
ard het gevecht aanging met de
tie '1 Idnd onvoorstelbare bureaucra-
j-, en corruptie. Hij hield grote
hield
die ~"Amaak onder de talloze bureaus,
velj maakte een eind aan het eu-
Wa Van het „drie-baantjes-stelsel",
iv, c'00r vele overheidsdienaren drie
Salaris toucheerden voor nauwe-
d\vonéén voUedige dagtaak. Hü be
lle^.8 de corruptie, herstelde het mo-
W 're evenwicht en wist zich bij dit
ep n iccecht gesteund door het grote
bat WUlende deel van de nati8-
e? bfazih daar?a toch gevallen is, heeft
k gen e ik mag dat od grond van
mag dat op grond van
'gen met een gerust
li26s,.enri„ n in brede lagen een ver
af 'rinin,?,, Ultwerking gehad. Janio en
Itk hoon t?16 waren tekenen van geloof
'hgojj Men was inf}erdaad in brede
haT:'1 Wüü». "lcle "au uy 6ITOU
,art Vervf mgen met een gerust
aI'm in hraiio ineen een var.
et
h
ffhtiek v2fbaasd over zijn buitenlandse
>f0riën.te«pro-communistisch
8e aeitnïe Z1j niet uitgebuit door han-
toren, die hun weelde en hun
invloed bedreigd zagen nooit tot zulk
een desastreus resultaat geleid hebben.
Ik schrijf desastreus en ik geloof niet,
dat ik daarmee overdrijf. Competente
waarnemers hebben mU verzekerd, dat
op het ogenblik van Janio's heengaan
daarom geen revolutie in Brazilië is los
gebarsten, omdat een algemene versla
genheid de harten had bevangen. Men is
hier niet zo licht ontvlambaar als kleu
mende Europeanen wel eens menen. Ook
Brazilië kent de „paciencia", de duld-
zaamheid van de underdog en het is
deze paciencia samen met een gevoel
van volslagen uitzichtloosheid geweest,
die allerlei politieke machten in staat
stelden een soort tussen-oplossing te con
strueren, waarvan Joao Goulart de ex
ponent is. - - -
De tragische exponent m.i. Hij is niet
de gekozen, noch 'de geliefde président.
Hij is de grondwettelijke president. Hij
staat aan het hoofd van een schip, waar
van de werkelijke kapitein ergens over
de wereld zwerft. Over die kapitein
spreekt Brazilië. Zijn naam staat op alle
muren. Zijn foto prijkt nog bijna dage
lijks in alle kranten en het is eigenlijk
in zijn naam, dat de gezamenlijke gou
verneurs van de Verenigde Staten van
Brazilië regering en volk hebben opge
roepen om door te gaan. „Janioisme
zonder Janio".
Dat program zou dus ook het pro-
gram-Goulart moeten zijn. Doch hoe
lang heeft hij te leven? Zal hij het voor
jaar 1962 halen? Zal het volk toch nog
roepen om Quadros, zoals de Fransen
de legendarische De Gaulle hebben ge
roepen? Of moet de onkreukbare Pinto,
minui
lllllllllinilllllllllillllllllHlllllllllinillillllllllHIIMIIIIMIIIIIIII'
gouverneur van de staat Sao Paolo,
dezelfde staat die Quadros voortbracht
de sterke man worden die het zin
kende schip van staat alsnog een veili
ge haven binnenloodst?
Want, dat is duidelijk, het schip zinkt.
Janio's val heeft het elan en het ver
trouwen geschokt. De corruptie heeft op
nieuw de kop opgestoken. De dagdieve
rij is herbegonnen en de vlucht van het
Braziliaanse kapitaal is uitgegroeid tot
een gestage, brede stroom. De directe
gevolgen daarvan zijn niet uitgebleven.
Goulart, de man die zo vaak en zo wel
sprekend voor de arbeiders gepleit had,
kon een verhoging van de minimum-sa
larissen niet achterwege laten. Dus is ze
gekomen. Veertig procent. Een voor Ne
derland huiveringwekkend getal, maar
voor Brazilië letterlijk een druppel op
een gloeiende plaat, aangezien de rege
ring in de volslagen onmogelijkheid ver
keert om de prijzen in de hand te hou
den.
Z(j heeft daarvoor noch het apparaat,
noch de mensen die een apparaat zou
den kunnen vormen. Het resultaat is
dan ook ontstellend. Op de dag in sep
tember, waarop ik mijn Zuid-Amerikaan
se reis aanving, stond de cruzeiro 190
tegen een dollar. Nu is ze de 300 ge
passeerd, en al lijkt haar grootste val
gestuit, de vooruitzichten blijven som
ber. Er zijn n.l. twee factoren, waar
aan op korte termijn niemand iets kan
veranderen, die èn de economie èn de
regeerbaarheid van dit land constant
bedreigen.
De eerste daarvan heeft Brasilia. De
ze imposante stad, déze impulsieve
schepping van Juscelino Kubitschek,
waarvoor de geniale Lucio Costa op
een paar vodjes papier het grondplan
schetste, betekent voor dit land een
voortdurende scheiding tussen leer en
leven. De leer is, dat Brazilië door
plotseling meer dan duizend kilometer
landinwaarts in een 'olslagen woestenij
een nieuwe hoofdstad te bouwen de we
reld een voorbeeld heeft gegeven van
ongekende durf en spankracht. Die leer
is juist. Iedereen, die 's avonds na een
urenlange vlucht door het absolute duis
ter de mathematische lichtjeswereld
van Brasilia ontwaart, wordt bevangen
door een gevoel van immense bewonde
ring. Wie de geschiedenis hoort van
het woeste en vrijgevochten leven in de
„Cidado Livre", waar de arbeiders
huisden die Brasilia bouwden, voelt een
beklemmende huiver en als 's morgens
de zon koninklijk boven Brasilia rijst,
groeit de bewondering uit tot ontroe
ring. Brasilia is prachtig. Haar concep
tie is klaar en haar regeringscentrum
met het grandioze „Plein der drie
machten" bevat een groep gebouwen
van een althans voor mij ongekende
schoonheid. Het „Paleis van de dage
raad" tenslotte, waar de president
woont, aan de oevers van een immens
kunstmatig meer, lijkt het volstrekte
evenwicht tussen deze eeuw van de
techniek en de sprookjeswereld van
„Duizend en één nacht". Zo is er veel.
Er moet een ondergrondse kathedraal
komen, waarvan nu al bovengronds een
machtige kroon naar de hemel klimt.
Overal is groen. Overal is ruimte. Het
eenrichtingsverkeer is door de hele stad
consequent toegepast, nergens zijn ge
lijkvloerse kruisingen, de grote woon-
flats zijn wonderen van heldere orga
nisatie, etc., etc. Dat is Brasilia van
de buitenkant. Dat is Brasilia, waaraan
de wereld zich (terecht) vergaapt, dat
is Brasilia zoals het het onderwerp
werd voor duizenden boeken en docu
mentaires. Het Brasilia van de leer dus.
Er is echter ook nog een ander Brasilia.
Dat is de verlaten hoofdstad in het bin
nenland, waarvan in Rio iedereen zegt:
„Ga je naar Brasilia? 's Morgens ver
trekken 's avonds terugkeren. Dan
heb je het helemaal gezien/' En ook
dat is waar. Het grote Brasilia, waar
toch al 150.000 mensen wonen, is leeg
en levenloos. Ambtenaren, die er zich
willen vestigen, krijgen direct dubbel
salaris. Er is een brede avenue, vele
kilometers lang, voortreffelijk geplaveid,
met links en rechts niets anders dan
bush. Om de paar honderd meter kom
je een bordje tegen. Een ervan luidt:
No. 5, Nederlandse ambassade. De Ne
derlandse ambassade is er echter niet.
Net zo min als die van de meeste an
dere landen. Brasilia, het prachtige on
overtroffen Brasilia, de trots van iede
re Braziliaan, is n.l. een verbannings
oord. De deputado's komen er met te
genzin naar toe en dan waarschijnlijk
nog maar alleen, omdat dt reis- en
verblijfkostenvergoedingen niet onaan
zienlijk zijn. In het vliegtuig, dat ze aan
voert toevallig had Ik daarin ook
een plaatsje bemachtigd vloeit de
whisky met stromen. In de uitgelaten
heid, die daardoor ontstaat, noemt men
Brasilia een banjo. Gauw even naar de
kabinetszitting, gauw even naar het
parlement en als het kan nog dezelfde
dag terug naar Rio, waar in Copaca-
bana het leven een dansfeest is.
Deze instelling is algemeen. Naar
Brasilia gaan beteken' afscheid ne
men van gezelligheid en kennissen en
wat de meest besproken stad ter we
reld daarvoor teruggeeft is te weinig
om velen aan te trekken. Daardoor
wordt haar groei vertraagd. Daardoor
regeert het gouvernement als vanaf
een eiland, vanwaar ze met de
meeste van haar nog in Rio zetelende
diensten' geen voldoende contact heeft.
Dat remt haar slagvaardigheid. Dat
remt haar enthousiasme en dat maakt
na verloop van tijd moede en teleur
gestelde mensen, die alleen in Bra
silia blijven, omdat men haar voor
het forum van een begeesterde, maar
onwetende wereld niet meer verlaten
kan.
Hoe deze situatie zich in de toekomst
zal ontwikkelen, vermag ik niet te zeg
gen. Mij dunkt, dat Brasilia Brazilms
hoofdstad moet blijven, omdat van zo n
kolossale stap geen terug is. Bovendien
heb ik gezien hoe hier en daar aan de
voortreffelijke bouwwerken yan Oscar
Niemeyer al stenen schuurtjes en an
dere aanhangsels gebouwd zijn. Dat
mag lelijk heten, het bewijst dat het
leven zich begint te ontwikkelen. Het
leven, dat Brasilia moet worden.
De tweede factor is het platteland.
Ik geloof niet, dat het goed mogelijk
ls Nederlandse lezers werkelijk een
idee te geven hoe hoog de nood daar
is gestegen. Misschien mag ik het met
twee voorbeelden proberen. In Rio. m
het stralende, prachtige, luxueuse Rio,
wonen 900.000 mensen meer dus dan
heel Amsterdam kan bevatten jn
favelha's. Wat favelha's zijn, hoop ik in
een apart artikel nader uit te werken.
Laat mij nu volstaan met de opmer
king, dat het krotwoningen zijn. erger
dan ik in Nederland ooit gezien heb.
De kippenhokken, waarin vlak na de
'oorlog in de Betuwe en N. Limburg
mensen huisden, moeten en ik zweer
dat ik niet overdrijf riant genoemd
worden bij wat hier voor de meesten
woning heet.
Al deze mensen komen, zonder uit
zondering, van het platteland. Levend
in de diepste, uitzichtsloze ellende heb
ben ze gehoord van de stad. Ze hebben
gehoord van het werkelijk prachtige
Rio, waar hoog op de verste rots een
deze werf is een grote prestatie voor
Brazilië. Wij hebben grote waardering
voor de technische hulp van uw land
genoten en mijn regering zal alles in
het werk stellen om deze werf meer
dere opdrachten te verlenen, opdat de
ze investering inderdaad zijn vruchten
zal afwerpen. Wij zouden een toename
van de technische hulp uit Nederland
ten zeerste waarderen en ik weet b.v.
dat de staat Rio Grande do Sul (waar
een familielid van de president gouver
neur is W.daarop zeer gebrand
is."
Tenslotte heb ik het niet kunnen na
laten de president te vragen naar de
wankele positie van de cruzeiro. Een
hachelijk ogenblik. Chef de protocol en
perschef bogen zich voorover, de presi
dent begon met de vertaling te laten
herhalen en wat daarna volgde kwam
hem maar heel moeilijk over de lippen:
„U raakt aan het grootste probleem
van mijn regering en de minister van
financiën beraamt op het ogenblik
maatregelen, die er voor de toekomst
toe moetén leiden, dat wij voor de ont
wikkeling van Brazilië buitenlands ka
pitaal kunnen aantrekken, zoals b.v.
gebeurde in het geval Verolme. U moet
echter niet vergeten, dat de recente po
litieke crisis (het onverhoeds aftreden
In het ontwerp, dat Lucio Costa voor Brasilia schetste domineert het „Praga dos
trés Poderos" het ylein van de drie machten. In het midden daarvan reizen twee
enorme wolkenkrabbers omhoog, links en rechts geflankeerd door een koepel en
een schaal. Het zijn de ondergrondse immense paleizen voor senaat en Huis van
Afgevaardigden, onderling verbonden door de H-vormige wolkenkrabbers van
het administratiegebouw.
beeld staat van de Heer met uitgestrek
te armen en waar men dus welkom
moet zijn. Welkom en veilig. Alleen
met deze gedachte, met verder geen
enkele zekerheid zijn zij op reis gegaan.
Een eindeloze reis uit het verre Noord-
Oosten, vijf tot acht dagen lang, in trei
nen zo overvol en opgepakt, dat ze ver
geleken moeten worden met de trans
porten, waarmee in de oorlog de Jo
den als beesten ter slachtbank werden
vervoerd. Deze interne migratie be
hoort tot de grote socialt drama's van
Brazilië Er worden kinderen geboren,
de doden worden uit de trein gegooid
en zo reist men verder totdat het weel
derige Rio opduikt, waar in de herberg
geen plaats is. Dat deze trek, ondanks
de teleurstellingen toch nog steeds
voortduurt en dat ook bij het sprookjes
achtige Brasilia de favelha's al uit de
grond rijzen, bewijst m.i. voldoende
hoe diep de nood ten plattelande moet
zijn ingevreten. Het tweede voorbeeld
betreft de hulpverlening. Een der be
langrijkste gevolgen van Punta del
Este zal wellicht de grootscheepse hulp
campagne worden voor het N.O. van
Brazilië, waarvan men wel zegt. dat
daar beslist zal worden over het lot
van heel Zuid-Amerika. Met grote Ame
rikaanse hulp. met hulp van Misenor,
met hulp van het in dat gebied einde
lijk ontwaakte Episcopaat,, met hulp
ook van de Nederlandse regering met
hulp van een prachtig gezondheidspro-
iect als van Dr. De Ruyter uit Den
Haag wil men proberen grote structu
rele hervormingen door te voeren, die
het levenspeil van de bevolking ten
minste draaglijk moeten maken Onno
dig te zeggen, dat hierbij ook het op
treden van Fidel Castro en de groeien
de fel links gerichte agitatie ten platte
lande van enorme invloed zijn geweest.
In deze situatie en met deze ge
dachten in mijn hoofd heb ik met
president Goulart gesproken. Hy lag
tegenover mij in een leren fauteuil.
Zijn stijve been gestrekt een siga
ret bugelend in zijn mond. Hijwas ken
nelijk dodelijk veimoeid. De kabinets
zitting had hem uitgeput en de mooie
jufiÉrouw, die mijn voorgangster was,
had hem niet opgefleurd. .Waarom
ook? Zijn eigen echtgenote Maria
Teresa geldt voor een van de mooi
ste vrouwen van Brazilië en ik wil
graag verklaren, dat deze kwalifica
tie inhoud heeft. Journalisten dienen
hun ogen te gebruiken.
„Meneer de president," zo .heb ik
hem na de hier gebruikelijke inleiding
gevraagd, „hoe staat uw regering te
genover de noodzaak van..een agrari
sche hervorming, welke zijn uw plan
nen?"
Hij glimlachte even als had hij wel
verwacht dat het weer onaangena-
van Quadros - W.) de stabilisatie heeft
vertraagd. Het herstel te bevorderen is
onze voornaamste opdracht. Wjj moeten
evenwicht in het budget brengen door
alle uitgaven te beperken, die maar
enigszins beperkt kunnen worden. Aan
de andere kant moeten wij er op toe
zien, dat die uitgaven die voor de ont
wikkeling van ons land noodzakelijk en
onvermijdelijk zijn wel doorgang vin
den. Het hele probleem is bij ons in
studie. U kunt op korte termijn maat
regelen verwachten, want muntstabili-
satie is een eerste voorwaarde voor het
aantrekken van onmisbare buiten
landse kapitalen."
Ik heb de pre
sident hierna al
leen gelaten. Ik
weet, dat hij voor
de stabilisatie van
de munt denkt
aan een sterke
cruzeiro, naar het
voorbeeld van De
Gaulle. Of hij
daarvoor nog over
voldoende moge
lijkheden be
schikt, mag de
deskundige be
oordelaar. Ik heb
mijn wj gezocht
door de opdrin
gende en ongedul
dige burgemees
ters en als laat
ste onderschei
ding mijn reis
naar beneden ge
maakt met do lift
„voor autoritei
ten". Dan sta je
buiten op het
„Plein der drie
machten". De zon
gaat onder en
verft de ramen
van het paleis.
Ergens in de ver
ste uithoek daar
van, verborgen
achter ik-weet-
niet-hoeveel anti
chambres huist de
president. Een
smalle kamer met
een immens breed
bureau. Joao Gou-
'art heeft dat fel
begeerd. Ik vrees,
dat hij zich
worstelend met de
problemen van dit
immense en toch
prachtige land
nog wel eens af
vragen waarom!
ALBERT
WELLING
Overal in Brazilië staat in witte letters deze kreet op de roodbruine aarde. Ze
vertolkt een verlangen, waaraan ooit hoe dan ook gehoor zal moeten worden
gegeven.
In 1956 eiste de maffia van het kleine
convent te Mazzarino een miljoen lire
(ƒ6000.-), anders zou het klooster in
vlammen opgaan. De paters betaalden
en verheimelijken de zaak naar gebruik.
Het bleek, dat een zekere Carmelo Lo
Bartolo, tuinman van het klooster, de
bendeleider was. Op verschillende ma
nieren, w.o. bedreiging met wapens,
waarmee hij vanuit zijn woning het
klooster, de tuin en de toegangsweg on
der vuur kon nemen, wist hij de paters
in zijn macht te houden. Sindsdien tra
den deze op als de verbindingslieden
tussen de maffia en haar slachtoffers.
Angelo Cannada, een vermogend man,
ontving via een 'achtigjarige pater
dreigbrieven, dat h(j eerst drie miljoen,
later verhoogd tot zes en nog later tot
tien miljoen lire moest betalen. De pa
ter inde de gelden. Maar Cannada
schoof niet vlot af en op een gegeven
ogenblik weigerde hij verder. In mei
1958 werd h(j door twee gemaskerde
mannen uit zjjn auto gehaald, voor de
ogen van zjjn vrouw en zoontje afgerost
en daarna doodgeschoten. Cannada had
natuurlijk nooit aangifte gedaan van de
afpersingen. Het spoor der carabinieri
leidde naar het klooster, maar de getui
genverklaring van de weduwe pleitte de
paters vrij. Verder onderzoek verzand
de op de „omerta".
De afpersing van de weduwe ging in-
Erewacht aan de ingang van het „palacio do Planalto'
president ontvangt buitenlandse diplomaten.
De
tussen onverstoord verder. Tegen de ou
de pater heeft zij gezegd: „God heeft
ons dus verlaten". Het antwoord was:
„Laat God er buiten. Hier moeten we
ons zelf helpen. Er moet betaald wor
den aan die duivels". Zij heeft nog meer
dan een miljoen afgedragen.
De apotheker Colajanni werd voor het
dilemma gesteld binnenkort zijn apo
theek in de lucht te zien vliegen of te
betalen.
De kloosterlingen brachten de bevelen
over en het geld terug. De rechtbank
beschikt bij de stukken over vier dreig
brieven aan Colajanni. Deskundigen heb
ben uitgemaakt, dat die geschreven wa
ren op de schrijfmachine van het kloos
ter. Er zijn meer slachtoffers. Heel Maz
zarino wist ervan. Als er een pijdrager
in iemands huis kwam, sloeg de buren
de schrik al om het hart. Maar ieder
een zweeg.
e man, die haarfijn van alles op
de hoogte was, was de veld
wachter Stuppia. In 1959 kreeg
hij het om een of andere reden
met de maffia aan de stok. Het ge
volg was, dat er een revolver op hem
leeggeschoten werd. Toen de dokters
zijn versplinterde botten oehan-
delden, begreep hij, dat dit zijn laat
ste kuur was. De volgende maal zou
de maffia beter mikken. Toen is hij
gaan praten Binnen het uur waren er
drie man ingerekend. De leider Lo
Bartolo werd een paar dagen later
gevonden. In de gevangenis van Cal-
tanisetta pleegde hij zelfmoord.
Toen de bedreiging van Mazzarino
week, kon de politie met meer vrucht
de sporen nagaan.
In 1960 werden de paters ingerekend.
Zij zitten samen in een cel, waar zij
iedere morgen aan een primitief altaar
tje de mis lezen en waar zij tesamen
hun koorgebed bidden. Zij zeggen, dat
zij buiten hun wil tot medeplichtigheid
aan de afpersingen gedwongen werden
en dat zij evenzeer slachtoffers van de
maffia zijn, als Cannada, Colajanni en
de anderen. De kerkelijke overheid heeft
geen strafmaatregelen tegen hen getrof
fen, zolang hun (subjectieve) mede
schuldigheid niet bewezen is.
Over de zelfmoord van Carmelo Lo
Bartolo, het bendeleidertje, moet men
zich geen valse voorstellingen maken.
Het was geen lafheid van hem, eerder
een verwrongen heldhaftigheid. De op
perste wet der maffia is de solidariteit
en de zwijgplicht. In de hete oorlog tus
sen de openbare orde en het „eervolle
genootschap" gaat het hard tegen hard.
Het maffiahoofd van Mazzarino nam
geen risico's. Hij legde zichzelf afdoende
het zwijgen op.
oor de buitenwereld, de rest van
Italië inbegrepen, is het onmoge
lijk zonder meer een juist oordeel
te vellen in deze gevallen. De maf
fia is zeer oud. Wellicht is zij ontstaan
uit de veemgerichten van een dier pe
riodes, dat wanbeheer de bevolking
dwong het recht in eigen hand te nemen.
In elk geval spreken de Sicilianen niet
alleen met angst over „het eervolle ge
nootschap", in de ondertoon ligt ook een
zekere eerbied en de glorie van het ver
zet. Van jongs a' aan is voorts ieder
daar ingeprent zijn ogen wijd open te
houden en zijn mond dicht. De les der
feneraties was, dat men er anders on
er door ging. Verzet betekent ook nu
nog een ontijdige dood. Daar komt de
bloedwraak bij, de zendetta. Een moord
betekent een reeks moorden. Zelden kan
de officiële justitie ingrijpen, want nie
mand heeft iets gehoord of gezien.
Mussolini heeft geprobeerd de maffia
uit te roeien. Hjj stuurde een heel leger
naar Sicilië en gaf de autoriteiten bij
zondere volmachten. De maffia dook on
der. Maar na de landingen der geal
lieerden op het eiland was zij er weer.
De maffia heeft verbindingen en orga
nisaties in Amerika. Het staat vast. dat
de geallieerden voor hun inlichtingen en
oorlogvoering van het eervolle genoot
schap gebruik gemaakt hebben.
Ofschoon er moeilijk achter te komen
is, lijkt het toch wel, dat de maffia
een zekere sociale functie in de achter
gebleven gebieden van Sicilië vervult,
niet alleen die ener sociale bescherming
van de leden en hun familie, maar ook
van een op eigen houtje doorgevoerde
herverdeling van het bezit, van een be-
zitsspreiding. Intussen zijn deze metho
den ver uit de tijd en men krijgt de in
druk, dat de maffia en het oude bandi
tisme meer en meer in gangsterdom
ontaard zijn. Maar de traditie is taai en
de angst groot.
De enige geneeswijze, die de oorzaak
van de kwaal aantast, is het stimuleren
van de ontwikkeling op alle terreinen
van het leven. In dj eerste plaats op
die van werkelijke religie en
strijd verder tegen het nnaIfabetisfR
en de onwetendheid. Dit kan ai.een
met vrucht gebeuren, wanneer de ma
teriële omstandigheden verbeterd wor"
den, alsmede de verregaande armoede
en sociale achterstand. Politiecordons
halen niets uit.
Kapitein in de
schaduw van Quadros
