IDEALE ZAAL VOOR
KAMERMUZIEK
Restauratie van de
Doelen kan niet langer wachten
Culturele strook
Haarlem
en
tussen centrum van
Stadsschouwburg
m
m
RUSTIGE BINNENPLAATS
VOOR RECREATIE
i
I
-WERKSTUK VAN LEVINUS TOLLENAAR -
Monumentaal natuursteenmozaïek in
Haarlems Coornhertlyceum
N',
„lepenhove", modern hotel
met 123 bedden
y
Henri Bende
FRANS DUPONT MAAKT
ONTWERP VOOR
FRANS HALSFILM
GROEN Co.
ZATERDAG 14 APRIL 1962
PAGINA 3
HAARLEM, 14 april. In een tegenwoordig
nogal verborgen hoek van Haarlem ligt het ge
bouw van de St.-Adriaens- of Kloveniersdoelen.
Het ligt aan de Gasthuisstraat, die ongeveer paral
lel loopt met de Gedempte Oude Gracht, vanaf de
Botermarkt in de richting van de Raaks. In 1958
schreven B. en W. in een raadsvoorstel, dat het
gebouw van de Doelen „een van de belangrijkste
monumentale gebouwen in deze gemeente" is. Aan
de kant van de Gasthuisstraat is daar niet zoveel
van te zien, behalve dan de in 1612 nog door
Lieven de Key gebouwde monumentale toegangs
poort. Het gebouw is het mooist, wanneer men
het bekijkt vanaf de binnenplaats van de Doelen:
een prachtige hoge gevel met een monumentaal
bordes, vanwaar Wybold Ripperda in 1572 de
Haarlemse schutters opriep tot verzet tegen de
opdringende Spanjaarden. Een herinneringsplaat
boven de ingang getuigt nog van deze gebeurte
nis, die P. C. Hooft in zijn „Historiën" uitvoerig
en dramatisch beschrijft. In datzelfde raadsvoor
stel van 12 augustus 1958 schreven B. en W., dat
er in dit prachtige gebouw onmiddellijk een aantal
stutten aangebracht waren, omdat er gevaar
dreigde voor instorting. Bij die gelegenheid vroe
gen B. en W. de raad om een crediet van f 45.000
om onmiddellijk de nodige voorzieningen te kun
nen treffen aan De Doelen. Van deze voorzienin
gen was aldus nog altijd B. en W. een aantal
dermate urgent, dat verder uitstel ongewenst
was. Sindsdien zijn er vier jaar verlopen en er is
helemaal niets gebeurd. Een rijksgoedkeuring om
dit restauratiewerk uit te voeren, kon tot dusver
niet worden verkregen.
Exploitatie
Binnenplaats
De monumentale gevel van de
zestiende eeuwse Doelenzaal. Men
ziet de gevel zelden, omdat de bin
nenplaats waaraan zij gelegen is,
veelal is afgesloten voor het
publiek. Het is wel bijzonder
jammer, dat deze zaal nog altijd
geen culturele bestemming heeft
gekregen.
„Culturele strook"
Bestemming
f Jȧ
Aanwinst voor Kennemerland
CENTRALE VERWARMING
OLIESTOOKINSTALLATIES
Symboliek
Inbraak in houthandel
Saunabad
Va"
A*
Intussen zijn de „hangende gymnas-
tiektoeste'Uen" opgeborgen en wordt de
Baal overdag gebruikt voor „grondigym-
hastiek" door het Karei van Mander-
lyceum en het Stedelijk Gymnasium,
terwijl 's avonds verschillende muziek
gezelschappen er hun fanfares blazen.
In een der nevenvertrekken heeft de
schildersbent „De Groep" zich genes
teld, terwijl iin andere bijgebouwen
krachtsport wordt beoefend en de pad
vinderij het spel van verkennen speelt.
En dat alles is een monumentaal bouw
werk, dat langzamerhand een bouwval
aan het worden is.
Het tegenwoordig gebruik, dat scho
len en verenigingen van de Doelen ma
ken, is weinig bevorderlijk voor het be
houd van het gebouw. Het is tevens
Weinig in overeenstemming met het
monumentaal karakter ervan. Wanneer
er gepleit wordt voor een spoedige res
tauratie van de Doelen, moet tegelij
kertijd worden gepleit voor een waar
diger gebruik van de zaal. In dit ver
band lijkt het goed te herinneren aan
het artikel, dat onze medewerker Oli
vier Koop al op 14 juni 1952 in onze
courant publiceerde en waarin hij voor
stelde de Doelenzaal in te richten voor
het geven van kamermuziek. Zijn plei
dooi heeft sindsdien niets aan kracht
ingeboet. Integendeel, bekende voorstan
ders van kamermuziekuitvoeringen in
Haarlem, als dr. J. F. Obermayr, heb
ben sindsdien herhaaldelijk voor een zo
danig gebruik van het gebouw gepleit.
De zaal van De Doelen biedt ruimte
voor 300 tot 400 zitplaatsen en een
behoorlijk podium. Deskundigen noe
men de akoestiek voortreffelijk. De
belangstelling voor kamermuziek is
snel groeiende in Haarlem. In het
afgelopen jaar werden kamermuziek
uitvoeringen in de Concertzaal door
gemiddeld ongeveer 450 personen be
zocht. Het is een bekend feit, dat de
kamermuziekuitvoeringen in Amster
dam vele belangstellenden trekken uit
Haarlem en omgeving. Verwacht mag
worden, dat dergelijke uitvoeringen in
een bijzonder mooie en geschikte
Zaak, onmiddellijk nabij het centrum
van de stad gelegen, zeer veel be
langstelling zullen trekken.
Niettemin is het duidelijk, dat kamer-
muziek-uitvoeringen niet voldoende zijn
°m de Doelenzaal redelijk te exploite
ren. Maar ook voordrachtavonden kun
nen er zeer goed gehouden worden. Tal
v.an avonden van b.v. de Volksuniver-
jtaeit die nu plaats moeten vinden in
de Renaissancezaal van het Frans Hals
museum, zouden in de Doelenzaal bij-
Zonder goed tot hun recht komen. En
Waarom zou deze prachtige zaal in bij
zondere gevallen niet door de gemeente
voor representatieve doeleinden ge-
muikt kunnen worden? Men zou kun-
d®n denken aan een Nieuwjaarsconcert
^bijzondere ontvangsten.
°e vraag is niet of een dergelijke
,xPloitatie rendabel is, want een ge-
,p?dw als de Doelen, dat door B. en W.
cif een der belangrijkste monumenta-
gebouwen in Haarlem genoemd
wordt, zal toch gerestaureerd moeten
vRrden. Restauratie zonder meer zou
i takenen, dat men een soort open
luchtmuseum begint. Belangrijker nog
dat men een dergelijk prachtig
PPuwwerk in de hedendaagse samenle-
•n® weer een functie geeft. Dat is
temeer noodzakelijk nu er voor tal van
bijeenkomsten als boven beschreven,
geen geschikte ruimte in de binnenstad
voorhanden is.
Natuurlijk zal het nodig zijn om het
gebouw van de Doelen een vrijere lig
ging te geven. Op het ogenblik ligt het
ingebouwd in een van de minst aan
trekkelijke gedeelten van de binnen
stad. Maar reeds geruime tijd is een
sanering van dit gebied toegezegd. Zijn
wjj goed ingelicht, dan wil men de hele
bebouwing van het vierkant Luitesteeg-
Gedempte Voldersgracht - Zuiderstraat
- Gasthuisstraat neerhalen en hier een
ruim plein aanleggen. Het gebouw van
de Doelen zou dan aaiVdit plein komen
te liggen, zij het met de lange blinde
muur, die de binnenplaats omsluit. Men
kan zich overigens voorstellen, dat die
muur wordt afgebroken en dat 'het Doe
lengebouw rechtstreeks aan het aan te
leggen plein komt te liggen. Maar het
is natuurlijk ook mogelijk de rustige
binnenplaats als zodanig te behouden.
iniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiniiii'
Het tegelplaveisel te vervangen door
gras en hier een ingebouwde tuin te
doen ontstaan vooral ten behoeve van
de van groen gespeende omwonenden.
Het poortje naast het Hofje der Twaalf
Apostelen aan de Gedempte Volders
gracht en de Hoofdpoort aan de Gast
huisstraat zouden dan opengesteld moe
ten worden.
In de onmiddellijke omgeving van het
'Doelengebouw op de hoek van de
Gasthuisstraat en de Zuiderstraat
ligt nog een historisch belangrijk ge
bouw: het voormalige Lutherse Wees-
en Armenhuis, dat tegenwoordig in
Het onlangs gereedgekomen verbouwde
hotel-restaurant „lepenhove" aan de
Hartenlustlaan in Bloemendaal. Vanmid
dag werd het hotel officieel in gebruik
genomen.
gebruik is als limonadefabriek en car-
tonnagefabriek. Wanneer men dit ge
bouw zou kunnen inrichten als Muziek
school, zou de Doelenzaal voor deze
school een bijzonder geschikt audito
rium kunnen zijn.
Aan het plein dat mettertijd tussen
Doelen en Raaks zal worden aangelegd,
zouden dan drie belangrijke culturele
instellingen komen te liggen: de Doelen
zaal als zaal voor Kamermuziekuitvoe-
r.ingen, voordrachten en muziekrecitals,
het Lutherse Wees- en Armenhuis als
Muziekschool en het nieuwe gebouw
van de Stadsbibliotheek. Beziet men
dit plan op de plattegrond, dan ziet men
een „culturele strook" groeien, die van
uit de binnenstad in de richting van
de Stadsschouwburg loopt en die dus
de wel zeer excentrisch gelegen schouw
burg meer naar de binnenstad haalt.
Wanneer men er dan in zou slagen rond
deze „culturele strook" de vestiging te
stimuleren van verschillende gelegenhe
den voor „aansluitend uitgaansleven"
zoals restaurants en café's, eventueel
met expositiemogelijkheid dan komt
men als vanzelf tot verwezenlijking van
datgene, wat in het rapport over de So
ciale Structuur van Haarlem als nood
zakelijk wordt beschreven voor het be
houd van de culturele centrumfunctie
van Haarlem.
Hoe het ook zij, nu de plannen voor
de sanering van de omgeving van de
Raaks binnen afzienbare tijd aan de
gemeenteraad zullen worden voorge
legd, is het noodzakelijk dat men voor
het monumentale gebouw van de Doe
len een daarbij passende bestemming
zoekt. Het gebouw moet echter eerst
en spoedig worden gerestaureerd.
Dat is men buiten alle andere over
wegingen om verplicht tegenover het
voorgeslacht, dat in 1562 dit prachtige
gebouw liet zetten als zetel voor de
St. Adriaens- of Cloveniers-gildebroe-
ders. Niemand minder dan Lieven de
Key heeft er de prachtige poort aan
gebouwd. De huidige staat van het ge
bouw eist, dat met hernieuwde kracht
bij de rijksoverheid wordt aangedron
gen op het afgeven van de rijksgoed
keuring, zodat de restauratieplannen
van 1958 ten spoedigste worden uitge
voerd.
HAARLEM, 14 aprü De Blari-
cumse cineast Frans Dupont heeft van
de staatssecretaris voor O. K. en W.,
mr. Y. Schol ten, opdracht gekregen
voor het maken van een ontwerp voor
een film over Frans Hals. Het is niet
uitgesloten dat de heer Dupont te gele
gener tijd deze film ook zal gaan ma
ken.
In de Nederlandse filmwereld is
Frans Dupont geen onbekende. Vorig
jaar november voltooide hij de film
„Uitzicht op de hemel", welke hij even
eens in opdracht van het ministerie
van O. K. en W. maakte. De film is
een documentaire over de glazeniers
kunst in Nederland. De heer Dupont,
die in dienst is van Multifilm in Hilver
sum, heeft een groot aantal films op
zijn naam staan. Een van de bekend
ste daarvan is „Giethoorn", die hij in
1936 maakte.
y» -
adat bijna een decennium is ge
werkt aan een nieuwe huisves
ting voor het gemeentelijke
oornhertlyceum, zal het niet
lang meer duren of het reeds stervende
lied van de bouw zal geheel verstom
men en plaats maken voor het doel
waarvoor het gezongen is: vermeerde
ring van kennis.
Onder degenen die in het lyceumge
bouw aan de Westelijke Randweg (na
bij Herenweg) hun taak hebben vol
bracht behoort de Haarlemse kunste
naar Levinus Tollenaar. Dezer dagen
voltooide hij een magnifieke en indruk
wekkende wanddecoratie in het trap
penhuis.
BLOEMENDAAL, 14 april Van- plantsoen in Bloemendaal geopend. De
middag heeft de directeur van Haar- heer Van Willige was vergezeld van
lems Bloei en tevens voorzitter van de enkele Haarlemse bloemenmeisjes, ue
Gewestelijke Bond voor Vreemdelingen- Bloemendaalse architect, de heer H. W.
verkeer in Zuid Kennemerland, de heer van Kempen, is er voortronphik^ ïn^ ge-
W. van Willige, het geheel verbouwde
hotel-restaurant „lepenhove" aan de
Hartenlustlaan tegenover het Wildhoef-
,.y.
O''.:-.
slaagd „lepenhove", dat sinds 1945 door
de heer L. Franken als hotel geëxploi
teerd wordt, tot een der modernste en
grootste hotels van Zuid-Kennemerland
te maken. Met de twee dependances
aan de Zuider. Stationsweg en de Har
tenlustlaan meegerekend, heeft het ho
tel, dat vooral door buitenlanders wordt
lezocht, een capaciteit van lionderddrie-
.•ntwintig bedden.
Bij de eerste ingrijpende verbouwing
in 1955 werd reeds rekening gehouden
met de zo pas gerealiseerde vernieu
wing, waarmee men september vorig
jaar begon. „lepenhove" zou aanvan
kelijk in maart worden geopend, maar
de bouw ondervond tengevolge van de
vorst enige vertraging. De verbouwing
geschiedde door de firma Ottolmi te
Haarlem.
In alle opzichten is het hotel, dat in
een grote behoefte zal voorzien, voor
gasten en bezoekers gerieflijk inge
richt. Vooral door dé moderne verlich
ting ademt het hotel een huiselijke en
gezellige sfeer. Van het oorspronkelijke
gebouw zijn alleen de middengevel en
een torentje bewaard gebleven.
Bekend is reeds, dat naast het hotel
een aanzienlijke parkeerruimte zal wor
den gecreëerd. Het terrein, dat daar
voor moet vrijkomen, is door de ge
meente in erfpacht aan de directie af
gestaan. De dependance aan de Zuider
Stationsweg zal, ten gevolge van het
gereedkomen van het eigenlijke hotel,
met ingang van 1 mei worden opgehe
ven. De villa aan de Hartenlustlaan, die
reeds vier jaar in gebruik is, zal men
als dependance blijven gebruiken. Vorig
jaar hebben zesentwintigduizend gas
ten in „lepenhove" overnacht. Vóór het
hotel ligt een ruim terras, waarop men,
ook zonder hotelgast te zijn, mag ver
pozen.
Advertentie)
BLOEMENDAAL
TFT,FF 54855
t In 1960 ontving Levinus Tollenaar
van het Haarlemse gemeentebestuur
opdracht tot het maken van een schets
voor het bewuste muurmozaïek, be
stemd voor de school die genoemd is
naar de Nederlandse schrijver, huma
nist en graficus D. V. Coornhert.
Om tot een kernachtige symboliek
van Coomherts gedachtenwereld te ko
men heeft Tollenaar zich in diens denk
wijze verdiept. Coornhert, die leefde
van 1522 tot 1590, huldigde een voor
zijn tijd nogal progressief idee, name
lijk die van de verdraagzaamheid. In
een periode van religieuze onenigheid
werd hem dit wel eens noodlottig: door
katholieken en protestanten werd hij
beurtelings op z'n vingers getikt. Coom
herts opvattingen waren geënt op de
Griekse wijsbegeerte en het is dan ook
niet verwonderlijk, dat Levinus Tolle
naar bij dezelfde wereldbeschouwelijke
uitgangspunten belandde. Om het we
zen van Coomherts denkwereld te sym
boliseren in de voorstelling van het
mozaïek ontleende hij zijn figuratie aan
het verhaal uit de Griekse mythologie
„Herakles op de tweesprong", een ty
pisch humanistisch motief. Het vertelt
over de ontmoeting van Herakles met
twee vrouwen, een Apollinische en een
Dionysische. Het eerste type is geeste
lijk ingesteld, het andere werels en op
één van beide moet Herakles zijn keus
bepalen. Op grond van zijn kennis en
inzicht doet hij de juiste keus. Hieruit
blijkt dat voldoende kennis een voor
waarde is voor de vrije ontplooiing van
de eigen persoonlijkheid, waarmee één
van de kernpunten van Coomherts ge-
dachtengang is getypeerd.
Dit wordt in het mozaïek nog eens
benadrukt door de symboliek van Stoa,
de zuilenzaal in het oude Athene, waar
de wijsgeer Zeno doceerde.
Voorts treft men links onderaan het
zogenaamde notarismerk van Coorn
hert, een hart met twee korenaren en
de weegschaal der gelijkberechtigd
heid.
Het mozaïek beslaat een oppervlak
te van 50 m2 en meer dan een ton
natuursteen is er in verwerkt. Na
een voorbereiding van ruim een jaar
heeft het metselwerk nog vijf maan
den gevergd. Gelukkig stond de kun
stenaar niet overal alleen voor. Hij
mocht rekenen op de spontane mede
werking van een groep eigen leerlin
gen die naderhand nog assistentie
kregen van enkele kunstzinnige en
enthousiaste scholieren van het
Coornhertlyceum.
Artistieke binding
De centrale ligging van het trappen
huis met toegangen tot de lesvleugels
en het licht dat hier door de enorme
ramen binnenvalt, verschaft het kunst
werk een plastische binding met het
gebouw. De onderzijde van het mozaïek
speelt samen met de diagonaal van de
trapopgang en de hoedanigheden van
het wandvlak met de deurgaten die
toegang geven tot de lesvleugels en ook
de balcons hebben mede de compositie
bepaald. Aldus is compositair een ster
ke binding ontstaan van het kunstwerk
met de architectuur van het bouw
werk, zoals dit werd uitgevoerd onder
leiding van ir. H. A. Breuning, hoofd
ingenieur van Openbare Werken. Bo
vendien is het mozaïek door tintkeuze
en structuurwerking prachtig opgeno
men in het muurvlak dat, in granol ge
schuurd, op zichzelf functioneel is voor
de compositie.
Tussenvorm
Wanneer men het kunstwerk In z'n
volle omvang bekiikt krijgt men wel
licht bij benadering een indruk van de
hoeveelheid steensoorten die hierin zijn
verwerkt. Men zal echter nauwelijks
bevroeden met hoeveel zorg (en zorg
vuldigheid!) de vereiste collectie is
vergaard.
Wat Tollenaar zocht vond hij soms ver
buiten onze landsgrenzen, maar ook
dicht bij huis. Het oog valt op een aan
tal rondgeslepen keitjes van het soort
dat in de omgeving van de Drentse
hunebedden wordt aangetroffen. Een
bijzondere steensoort is de oeland, nota
bene afkomstig van een gerestaureerde
vloer in het Koninklijk Paleis op de
Dam te Amsterdam. Met een schier
onuitputtelijke vindingrijkheid zijn de
natuurlijke steensoorten toegepast: tra-
vertijn, Rembrandt-lei, kwartsiet, dia-
bas, bianco, rosa corallo en vele an
dere soorten. Bij de samenstelling heb
ben de gekleurde species een boeiende
functie in het koloriet gekregen en het
filigrain-achtige van de muurbeschrij
ving wordt gesuggereerd door de fraaie
lijnen die zich als tere draden voort
planten en vertakken.
In feite is hier geen sp:ake van een
mozaïek in de strikte betekenis van
het woord. Zoals Levinus Tollenaar ons
vertelde betreft het hier een tussen
vorm van mozaïek. ffito en intar-
sia in steen.
Het pas voltooide kunstwerk is
voor Levinus Tollenaar de tweede ge
meentelijke opdracht in Haarlem. Het
eerste is eveneens een muurdecora
tie, zij het van geheel andere aard,
dat te vinden is in het gebouw van
de Stichting Haarlems Bloei. Dit is
een compositie in een meer compacte
vorm uit gelijkvormige natuurstenen
opgetrokken, in tegenstelling tot de
open compositie van het „Coornhert
monument".
Behalve zijn werkzaamheden voor de
gemeente Haarlem werkte Tollenaar
voor de gemeenten Velsen en Zandvoort
en verder nog voor de Rijksgebouwen
dienst. Ook voor andere opdrachtgevers
was hij werkzaam en zijn muurgrafie
ken, glas in loodramen, plastieken en
mozaïeken treft me- in kerken van de
ze omgeving, in de St.-Lucia-uloschool,
in de verplegersschool van de St.-Joan-
nes de Deo en buiten Haarlem onder
meer in een middelbare school te
Groenlo. Levinus Tollenaar, die mede
werker voor beeldende kunst is aan dit
dagblad, is leraar aan de Kennemer
Streekschool en lid van het Haarlemse
kunstenaarsgenootschap „De Groep^'.
HAARLEM, 13 april,
van woensdag op
houthandel aan de Brouwersvaart inge-
aprii. In de nacht
donderdag is in
een
broken. De daders zijn binnengekomen
door aan de achterzijde een ruit te ver
nielen. In het kantoor doorzichten zij
enkele laden en namen daaruit
een aantal plak- en postzegels mee ter
waarde van f. 60
(Advertentie)
SCHOONHEIDSSALON
i.v.m. de komende feest
dagen verzoeken wij U
beleefd vroegtijdig uw
schoonheidsbehandeling
te bespreken.
met vermageringsmassage
vanaf f 2.50
ZIJLSTRAAT 73 - TELEF. 1.0.5.4.2
