Nederland herdenkt
doden uit oorlog
Koningin legt krans bij
nationaal monument
zijn
WereSdreis
1963
t?
Auto sleurt 3
'oderen mee
Bezwaren tegen Mammoet
wet zijn overtrokken
Het „Hindenburg-raadsel
Reuzen-Zeppelin
kwart eeuw geleden
vergaan
Kuchen
Feestmis voor nieuw college
Indonesië: verzet
tegen
dem ocratie"
op ndm Ssp!
Meningen in protestantse kring
AKKERTJE
Breuk in vakraad
kleinmetaal
Edward Stam
imtl9 nadere
Italiaanse polo-pull in
Meisje omgekomen,
twee ernstig gewond
Dr. Tilanus bolwerk
van behoudzucht
Hitier verbood
heliuminvoer
Russisch monument
in Leusden onthuld
Méér differentiatie
in telefoontarieven
niet gewenst
ZATERDAG 5 MEI 1962
Amsterdam, 5 mei. In het ge-
PER S.S.ROTTERDAM
a v'.a9geschip van de Holland-
bterika Lijn maakt in 1963 een
ls rond de wereld van 80 dagen.
Vo5an'°°Phavens 16 landen.
Aftrek van New York:
Januari 1963.
2iok°Pese deelnemers kunnen
of M Palma, Villefranche
roe- pe's inschepen op
p SP-13 en 6 februari 1963.
i fagëprijzen: vanaf f.9774,-
\/iii Us|ef de reis naar Palma,
rpi ef.ranche of Napels en terug
eis New York-Rotterdam.
.^■'chtingen bij
ÜW
reisbureau.
Kleding-blijheid en
bewegingsvrijheid in
zomer-pullovers van
House of England
goede kleuren
29.50
Lambswoollen pullovers
met V-hals.
In 6 tinten 29.50
Originele Pringie of
Scotland 39.50
f 1.-
Persoonlijke
Leningen
direct
..want Akkertjes zijn
instant cachets met
4-voudlg werkend
micropoeder.
Ontdek óók de wel
daad van Akkertjes
6 stuks 50 ct.
(Van onze verslaggevers)
ti e 'and zijn gisteren weer op plech-
se wijze de gevallenen in de jongste
reldoorlog herdacht. Het koninklijk
•jr en de regering gingen daarbij
\-,r toen zij kransen legden bij het
bij anaal Monument op de Dam. Ook
te R 1 nannument op het Stationsplein
de -aarn het koninklijk paar een
,le fUweg te gaan z:tte De politie
tg®1" gevolgd bij de vele monumen-
lW- e Nederland als droevige herin-
oB'lnK aan de algelopen oorlog heeft
w6ri.cl,t. De traditionele twee minu-
bie ^"te des avonds vormden een mo-
k'eri van bezinning en rouw en zij
ftfit dan ook stipt in acht genomen,
tjp. enrenswaard is echter dat opge-
15 t fn jongelui in de leeftijden van
Am-» 19 jaar op het Mercatorplein in
ljr jdeedam die minuten hebben mis-
kta' 1 om haldadi-heid te plegen en op
•haai ?ele£d en allerwe 1 is dit voor
akte er snel een eind aan.
lo£rsiZencieri nabestaanden van oor-
flrfo lacbtoffers waren des middags in
biet erken in Amsterdam bijeengeko-
Waa' o.a. in de oude Lutherse kerk
ar ook ca 400 autoriteiten aanwezig
seert onder wie ministers en staats
ecretarissen, chefs van staven, de vi-
{H-'S^sident van de Raad van State,
de u ^r" L Beel, de presidenten van
Hief fe Kaad, Eerste en Tweede Ka-
SiifV de gevolmachtigde ministers van
Vaf name en de Ned. Antillen, dragers
den M.W.O. en deputaties van Ne-
fiA.hdse en buitenlandse verzetsorga-
fjties.
de plechtigheid in de drie kerken,
tRinr telkens een priester, een do
ken®, en een rabbijn voorgingen, trok-
haar j aanwezigen in lange stoeten
'era Darn, waar leden van het ve-
hij henlegioen Nederland de erewacht
bets 1 1 Nationaal Monument hadden
de 2 '5en- De luchtmachtkapel speel-
Paa raalmuziek tot het koninklijk
leai arriveerde. Koningin en prins
het eeiv krans van witte tulpen bij
Voi bionument, waarna kransleggingen
trof i1 door de minister-president
te/' dr- J de Quay en de vice-minis-
hieö nt drs- A- Korthals na-
Van de ministerraad, door de chefs
lucht n der mar'ne- landmacht en
tatip t en door bijna veertig depu-
0 a s v'an verenigingen en instellingen
dj net British legion en de Poolse
eeHlsatle van oudstrijders. Nadat
hoornblazer vanaf de hoogste tre-
tantVan bet Nationaal Monument de
Stilt e dad geblazen werd een minuut
r te in acht genomen. Duizenden zon-
fj'l daarna het .Wilhelmus" mede.
vet koninklijk paar ging aan het hoofd
if/jhet défilé, dat de plechtigheid be-
>.fies avonds is op de Dam bij het-
<j!tde monument de dodenherdenking
°r de hoofdstad gr' "irien. waarbij
(Advertentie)
burgemeester mr. G. van Hall het de
taak van de ouderen noemde de jon-
feren te laten begrijpen wat er tijdens
e oorlog is gebeurd. „De jongeren
moeten weten dat het soms nodig is te
vechten voor de vrijheid en de toe
komst", aldus de burgemeester. De
trappen van het Nationaal Monument
waren na de plechtigheid bedolver on
der bloemen.
Des morgens zijn op de Nieuwe Oos
terbegraafplaats te Amsterdam de
militaire slachtoffers van de oorlog en
de verzetsstrijders herdacht.
Behalve op de Grebbeberg, in Rot
terdam o.a. op het stadhuisplein en bij
het monument „De treurende vrouw",
in Den Haag o.a. op de Waalsdorper-
vlakte en in de grote kerk, in Den
Helder en in Amersfoort, in Maastricht
voor het stadhuis op de Markt in de
St. Willibrorduskapel in Waalre, in
Apeldoorn en Groesbeek, in Groningen
en in Uden, in Utrecht, Loenen en Hol
ten, is er ook een herdenking geweest
in Overveen, waar een stille tocht naar
het nationaal monument op de erebe
graafplaats aan de Zeeweg door enige
duizenden mensen werd meegemaakt.
In Curagao hebben talrijke autori
teiten en belangsi enden bij het oo -
logsmonument aan het Waaigat een do
denherdenking bijgewoond. In Oslo is
voor de in Noorwegen gevallen Neder
landers een plechtigheid gehouden bij
het monument in Vestre Gravlund.
Russen in ons land legden een krans
bij he» monument der geallieerde ge
sneuvelden in Den Burg op Texel.
TOKIO, 5 mei (UPI) Blijkens een
bericht van radio Djakarta zijn diverse
politieke partijen fel in verzet gekomen
tegen een wetsontwerp van president
Soekarno, waarbij nepaaJd zou worden,
dat slechts een derde van het aantal
leden van het parlement door verkie
zingen een plaats zou kunnen krijgen,
terwijl twee derde door de president zou
kunnen worden benoemd.
Het wetsontwerp 's nu ingetrokken.
President Soekarno heeft het ontwerp
voorgelegd aan de Opperste Adviesraad
en gevraagd het ontwerp te ammende-
ren. De voorzitter van deze raid, Sar-
tono, verklaarde dat het ontwerp 16
mei aan een speciale vergadering van
de raad zou word'- voorgelegd, nadat
het eerst door een speciale studiecom
missie zou zijn bestudeerd.
(Advertentie)
(Van onze correspondent)
ENSCHEDE, 5 mei Een over
stekende eend met kuikens is gisteren
op de vierbaans-verkeersweg Enschede-
Hengelo ter hoogte van het landgoed
Drienerlo de oorzaak geweest van een
ernstig verkeersongeluk, waarbij een
I4-jarig meisje werd gedood en drie
van haar vriendinnetjes ernstig werden
gewond.
De 36-jarige Enschedese hotelhouder
G.Z., die met zijn snelle wagen in de
richting Hengelo reed, wilde voor de
eenden uitwijken. Htj kwam daarbij op
de linker rijbaan en gooide het stuui
direct weer om naar rechts. De wagen
schampte een boom, sloeg tweemaa.
over de kop, vloog over het twee meter
brede rijwielpad en sleurde de bi) dc
bermsloot spelende kinderen mee.
Jacoba Dinkelaar werd op slag gedood,
de 14-jarige Gerardina Traanman werd
zwaar gewond, de 11-jarige Jeanette
Arends liep een gecompliceerde been
breuk op, terwijl de 14-jarige Gezina
Schukkink een aantal kneuzingen op
liep. De automobilist kreeg wonder bo
ven wonder geen letsel. Zijn wagen
werd totaal vernield.
EMMEN, 5 mei Een busje met
acht van hun werk in Duitsland terug
kerende veenarbeiders uit Klaziena-
veen en omgeving is gisteren bij de
grensplaats Ruehiertwist in volle vaart
tegen een boom gereden. Een der
inzittenden, de 29-jarige J B. W. Lam-
bers (gehuwd, een kind), kwam daar
bij om het leven. Vijf anderen liepen
ernstige verwondingen op. Zjj zijn
naar het ziekenhuis te Emmen over
gebracht.
Vermoedelijk is het ongeluk ont
staan door een defect aan het stuur.
De bestuurder, R.B. uit Weiteveen
moest met snijbranders uit de wrak
stukken bevrijd worden. Hij verkeerde
gisteravond in levensgevaar.
I AuverlnutW)
Chief
(Van onze onderwijsredacteur)
DEN HAAG, 5 mei Uit de gelede
ren van christelijk-historischen on anti
revolutionairen hebben de laaiste tijd
enige geluiden over de Mammoetwet
geklonken,-die duidelijk afwijken van de
in protestants-christelijke kringen domi
nerende meningen.
Het anti-revolutionaire Eerste Kamer
lid prof. dr. mr. I. A. Diepenhorst heeft
zich voor de N.C.R.V.-microfoon enkele
weken achtereen opmerkelijk welwillend
ten opzichte van minister Cals uitge
laten In alle eerlijkheid behoort re wor
den erkend, dat deze minister de stof
beter dan wie ook beheerst en dat hij
het niet in de eerste plaats aan slim
heid al kent hij de waarde van deze
eigenschap maar aan bijzondere gave
en grote volhardende ijver te danken
heeft, dat hij een geducht parlementair
strijder mag heten, die in kennis van
de huidige onderwijsproblematiek door
geen volksvertegenwoordiger overtroffen
wordt, zo zei prof. Diepenhorst. H1j
noemde het ronduit afkeurenswaard om
(Van onze
luchtvaartredacteur)
Y f -T was 1937, donderdag
I—I de zesde mei, 'savonds
I 1 kwart over zeven.
Duitslands trots, de Zep
pelin LZ-129 Hindenburg
als 's werelds grootste lucht
schip de „Oceaanreus der
luchten", daalde na zijn een
entwintigste reis van Europa
naar Amerika boven Lalce-
hurst om er te ankeren aan
de grondmast. De 97 passa
giers wuifden mei zakdoeken
naai de menigte op het lan
dingsterrein, daar honderd
meter onder hen. Plotseling
jen ontzaglijk ontploffing en
een enorme, hoog opslaande
vlam. Enkele seconden later
sloeg het gevaarte met een
oorverdovend lawaai bran-
iilliiiiiiiiiimiiliiilliliiiiiiiimiiiiiliiiiiiiiiil
iiiiiiiiiiiiiiiimiimiimiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiii
dend op de grond te pletter.
Ondanks de laaiende hitte
drong het landingspersoneel,
dat zich nog juist in veilig
heid had kunnen brengen,
het wrak binnen. Vierender
tig passagiers en bemannings
leden waren gedood, evenals
zen toeschouwer bij de lan-
dingsmast; van velen vond
men nog slechts de geheel
verkoolde stoffelijke over
schotten. Onder de 63 overle
venden ware de gezagvoer
der, kapitein Max Pruss, en
de man, die een jaar tevoren
het bevel over de „Hinden
burg" had gevoerd en als een
der knapste specialisten der
Duitse civiele en militaire
luchtvaart gold, kapitein
Ernst hehmann.
De „Hindenburg", waarvan
de bouw in 1933 was begon
nen, kwam in maart 1936 op
de werf in Friedrichshafen
gereed. Het luchtschip was
248 meter lang, had een
grootste doorsnede van ruim
41 meter en een gasinhoud
van 190.000 kubieke meter en
was daarmee bijna tweemaal
zo groot als de bekende „Giaf
Zeppelin" De zeer comfoita
bele passagiersverblijvcn
(vierhonderd m2, voor korte
dagreizen aan honderdvijftig
personen plaats biedend) be
vonden zich niet in een spe
ciale gondel, maar in het
scheepslichaam zelf, met een
grote leeszaal, een rookzaal,
een lees- en schrijfkamer,
wandelgangen en 25 hutten.
De luchtschipper had van zijn
gondel met navigatie-, stuur -
en peilkamers een geheel vrij
uitzicht langs de onderkant
van de romp. De propellers
ontvingen van de vier in af
zonderlijke gondels gemon
teerde dieselmotoren in to
taal een vermogen van 4200
pk, hetgeen voor de „Hinden
burg" een kruissnelheid van
125 km per uur betekende
Het luchtschip had, in tegen
stelling tot de „Graf Zeppe
lin", geen vijfde motor voor
de landing, maar een speciaal
wiel, dat als een buffer de
schok moest breken. Het kon
zestigduizend kilo stookolie
meevoeren en had dan een
actieradium van ItOOO km
waarbij dan nog ruimte was
voor het meenemen van
19.000 kg nuttige lading aan
pasagiers en vracht
De oorzaak van de ramp
met de gigantische Zeppelin,
na 57 reizen en in mei '36
reeds een recordvlucht
Frankfort-hakehurst in 62
uur. is nooit hekend gewor
den, ondanks uitgebreide en
langdurige onde.'zoakingen.
Een journaalfilm bood de op
lossing evenmin als de ver
klaringen van redders (onder
wie New Yorks burgemeester
Laguardia) en overlevenden.
Een van de laatsten Albert
Sammt, de enige nog levende
Luftschiffkapitdn met volle
dige bevoegdheid, die destijds
van de „Hindenburg -beman
ning deel uitmaakte, zei ons
vorige week tijdens een korl
bezoek aan ons land, nog
steeds voor een raadsel te
staan.
De veronderstelling (zoals
onder anderen dr. Eckener,
de ziel van de Zeppelinfa-
brieken en voorzitter van de
Duitse onderzoekcommissie
die uitte) dat sabotage de
ramp zou hebben veroor
zaakt, is nimmer juist geble
ken. Resten slechts twee ver
onderstellingen: terugslag
van een der motoren kan ont
snappend gas heohen aange
stoken en dreigend onweer
kan een vonk statische elek
triciteit hebben opgewekt
toen de landingskabels wer
den neergelaten; juist voor
de ontploffing werd bij de
achterzijde van het luchtschip
een vonk gezien en de film
toont als begin van de brand
op dezelfde plaats een kleine
bolle rookwolk.
De „Hindenburg' heeft zijn
vlucht naar Londen, die hij
nog dezelfde avond zou be
ginnen met aan boord passa
giers voor de kroning van
George VI, nooit kunnen ma
ken. Maar de ondergang van
de door de regering in Berlijn
tot „Luftschiff des Deutschen
Volkes" verheven LZ-129 had
wellicht kunnen worden
voorkomen, indien de ballon
met kostbaar mmi: onbrand
baar helium zou zijn gevuld,
in plaats van m'.i het goed
kopere waterstofgas dat reeds
bij een schok in brand kan
raken. De V.S. hadden de
helium-export weliswaar ver
boden, maar voor Zeppelin-
vluchten een uitzondering ge
maakt. Een uitzondering
waarvan echfe~ op last van
Hitler in verband met de
Duitse deviezennood geen ge
bruik was gemaakt.
Maart 1936: de „Hindenburg", het „Luftschiff des Deutschen Volkes"
Friedland in gereedheid gebracht voor de eerste vlucht.
wordt in
tegen deze bewindsman in den blinde
storm te lopen; even verkeerd is het
wanneer sommige afgevaardigden de in
druk wekken zonder hoor en wederhoor
toe te passen, zonder pogingen c-m door
amendementen de stellig in de Mam
moetwet aanwezige texorten te onder
vangen, een „neen 1 ,)jj de eindstem
ming te zullen laten noren. Na bepaalde
veranderingen zou volgens prof. Diepen
horst aanvaarding van het wetsontwerp
tenminste ernstig overwogen moeten
worden.
De A. R. -spreker noemde dr. Tilanus
„een bolwerk van behoudzucht" Verder
zei hij, dat in de eerste ronde van het
Mammoetdebat in de Tweede Kamer
de gezapige bedaardheid der bedaagden
getriomfeerd heeft. „Adeldom verplicht;
tegenover een briljant minister stelle
zicli een briljante Kamer".
Zeker niet minder aandacht trekt een
publikatie van c.h.-zijde, waarin even
eens werd aangedrongen op een minder
negatieve houding tegenover de Mam
moetwet. In het „Christelijk Historisch
Weekblad" is een met initialen onderte
kend artikel verschenen, dat met name
de vraag opwerpt of verwerping van het
wetsontwerp wel in het belang van het
kind is.
De schrijver verklaart het niet eens
te zijn met degenen, die het wetsont
werp negatief benaderen. Vele van de
bezwaren tegen de Mammoetwet ma
ken een overtrokken indruk.
„Wij zjjn er ook niet van overtuigd,
dat het protestants-christelijke onderwijs
in zijn totaliteit wel zo afwijzend is op
gesteld als uit de commentaren van en
kelen kan worden afgeleid", zo heet
het verder. Er zitten in de Mammoetwet
meer positieve dan negatieve punten,
terwijl de min-punten door amendering
tot een plus kunnen worden. „Verwer
ping van hef wetsontwerp betekent zon
der meer, dat we de bus gemist hebben,
die ons brengt naar een land met een
verantwoord en sluitend geheel van on
derwijsvoorzieningen", aldus net artikel
in he* „Christelijk Historisch Weexblad
AMERSFOORT, 4 mei Op de
plaats waar in 1942 door de Duitse
bezetters 101 Russen gefusileerd wer
den, is vanmorgen een monument ont
huld. Rondom een eenvoudige obelisk
op het landgoed De Treek in de ge
meente Leusden hadden zich vertegen
woordigers van de Sovjet-ambassade,
de ministeries van Buitenlandse Zaken
en van Defensie en ook verscheidene
lotgenoten van de gevangenen uit die
dagen verenigd.
Verder waren aanwezig de burge
meester van Amersfoort, mr. J. de
Witt, de garnizoenscommandant luite
nant-kolonel Baling en een Russische
pope. Nadat het trompetterskorps van
de cavallerie o.l.v. kapelmeester adju
dant J. A. Reijnhoudt de Marche funèbre
van Chopin had gespeeld, hield de tij
delijk zaakgelastigde van de USSR, A.
Matinov, een toespraak waarin hij de
Nederlanders die in de harde tijd van
de oorlog zijn landgenoten hadden ge
holpen, dank zegde. De burgemeester
van Leusden, mr. A. F. H. Bruining.
memoreerde het gruwelijke leed dat de
Russen en andere strijders voor de
vrijheid in het concentratiekamp door
stonden.
Na de onthulling, werden aan de
voet talrijke kransen neergelegd, o.a.
van de Sovjet-ambassade, verschillen
de Oosteuropese staten, de stichting
1940-1945 en het Nederlands oorlogs-
gravencomité. Terwijl het signaal Last
Post klonk kwamen Russische kinde
ren tulpen aandragen. De sobere maar
indrukwekkende plechtigheid werd be
sloten met het spelen van het volks
lied van de Sovjet-Unie en ons Wil
helmus.
Tot mijn innig genoegen
heeft het Concertgebouw
orkest in Japan door
slaand succes geboekt.
Het publiek heeft enorm
meegeleefd. En één Ja
panner heeft zich, zo heb
ik gehoord, schriftelijk bij
de dirigenten Eugen Jo-
chu n en Bernard Haitink verontschul
digd, omdat hij tijdens één concert
tweemaal had gekucht. Je vraagt je
als westerling dan even af of zon
man zijn kuchen niet over bijvoorbeeld
twee of drie concerten had kunnen
uitsmeren.
Nu mogen wij hem zjjn hoestende
misvatting overigens niet al te kwa
lijk nemen, want hij was toevallig
verkouden. Goed. goed. wie verkou
den is, blijft thuis Maar je moet
maar een niet te temmen behoefte
hebben aan het Concertgebouw-orkest.
In ernst. Géén Japanner zijnde, heb
ik eens met hetzelfde probleem ge
worsteld. Ik had een kaartje voor de
Negende van Beethoven onder Men
gelberg nog wel en ik was ver
kouden. Na ampele overweging be
sloot ik nochtans te gaan. Hoesten,
zo nam ik mij voor. doe je eventueel
alleen tijdens de fortissimi of de uni-
sono-passages. Met name Schillers
„Ode an die Freude" leek mij in de
zen een geschikte uitwijkmogelijkheid.
Want tegen koor én orkest kan zelfs
de meest bekwame hoester niet op.
Natuurlijk viel mijn keel-irri;atie
precies midden onder het ..Adagio" Ik
onderstreepte het „cantabile" niet al
leen met één of twee kuchen, maar ik
was bljj dat ik niet door enige sup
poosten de zaal uitgedragen moest
worden en dat ik mij nog op eigen
gelegenheid uit de zaal kon verwijde
ren. Niettemin heb ik er nooit zelfs
maar aan gedacht een verontschul
digend briefje aan Mengelberg te
schrijven.
Die kuchende Japanner heeft, naar
mjjn smaak, dan ook op drastische
wijze het verschil tussen een oosterse
en een westerse beschaving gemar
keerd. Ik heb dienovereenkomstig het
idee, dat ik iets aan hem dóen moet.
Ik zou hem kunnen uitnodigen tot een
bezoek aan mijn parochiekerk tijdens
de zondagse preek. Daar telt men
dan één kuchje niet en hjj zou er zich
zelfs wel vier keer ongestraft enig
keelgeluid kunnen veroorloven. Het
geen voor zo'n man, neem ik aan,
een ongekende weelde zou zijn. Maar
niet alle Japanners zijn, als ik het
wel heb, katholiek.
Goed. Ik stuur hem enige opnamen
van het Concertgebouworkest. Dat wil
ik wel. Maar ik ben veel te bang,
dat hij zich dén weer zal verslikken
in enig schriftelijk excuus aan het
adres van de verzorgende grammo
foonplaten-maatschappij
Zo ziet u maar weer. ook westers
beschaafd zijn is niet zo eenvoudig
als u wel denkt.
(Advertentie I
NEDERLANDSCHE MIDDENSTANDSBANK
(Van onze Haagse redactie)
DEN HAAG, 5 mei. De minis
ter van Verkeer en Waterstaat ziet
geen aanleiding de bestaande abon
nementstarieven voor aangeslotenen
op het telefoonnet te wijzigen. Ook
is hij niet van plan de tarieven zo t«
veranderen, dat in elke sector vol
gens het lokale tarief zonder beper
king van gespreksduur kan worden
getelefoneerd.
Minister Korthals heeft dit meege
deeld in antwoord op vragen van het
Tweede-Kamerlid mej. Ten Broecke
Hoekstra (V.V.D.) over de ongelijke
telefoontarieven in ons land.
Advertentie)
Uw zorgen voor morgen bij DE OLVEH geborgen.
(Advertentie)
DEN HAAG, 5 mei. Gisteren is
er een breuk ontstaan in de eenheid
die men in de vakraad voor de kleine
metaalnijverheid de afgelopen maan
den met grote moeite heeft kunnen
handhaven. Zij is ontstaan nu de vak
raad, met uitzondering van de ANMB
bereid is gebleken zich nader te bera
den over nieuwe cao-voorstellen om
het college van rijksbemiddelaars voor
te leggen.
De ANMB handhaaft de voorstellen
die 22 februari door de vakraad zijn
gedaan. Met betrekking tot deze nieu
we collectieve arbeidsovereenkomst
heeft het college van rijksbemidde
laars geen aanleiding kunnen vinden
het unanieme advies van de Stichting
van den Arbeid op te volgen.
In de praktijk heeft het overgrote
deel van de handarbeiders in de kleine
metaalnijverheid, naar aangenomen
wordt, reeds het voorgestelde verhoog
de uurloon.
Edward Stam, muziekleraar
aan het Katholi»k Gelders
Lyceum en het Thomas a
Kempiscollege te Arnhem,
doceert ook buiten de sfeer van
het onderwijs. Een ontmoeting
met hem is altijd een college
musicologie. Zijn hart moet daar
van wel boordevol zijn.
Behalve leraar en gewaardeerd
muziekcriticus is Edward Stam
een vruchtbaar componist. Dat
hij moderne muziek van hoog
gehalte levert blykt uit de prij
zen, waarmee hij bij verschil
lende compositieprijsvrat en eer,
erkenning en waardering oogst
te. Zo werd zijn orgelcompositie
ter gelegenheid van de ingebruik
neming van de gerestaureerde
Grote of St.-Jacobskerk te Den
Haag bekroond, de Mastreechter
Staar bekroonde zijn compositie
„Leben eines Mannes" bij het
jubileum van dat befaamde en
semble, Harmonia kende hem de
eerste prijs toe voor een koorlied
en toen de orde der Carmelieten
een internationale prijsvraag uit
schreef ter gelegenheid van het
vijfde eeuwfeest van het Scapu
lier, werd de Missa Carmeli Glo
ria Montis van Edward Stam
bekroond. Zijn Missa Magna ad
Fugam bezorgde de componist
een opdracht van de World Library for Sacred Music te Cincinnati (V.S.)
en vestigde door haar kwaliteiten de aandacht op deze nog jonge componist
van motetten, koorliederen, orgelwerken en missen. Zelfs componeerde
Edward Stam eens een Missa pro Tubantlbus, hetgeen zoveel betekent als
Mis voor Tukkers.
In Arnhem, de woonplaats van de componist, is dat allemaal eigenlijk
slechts in een klein kringetje bekend. Een scheppend kunstenaar voorname
lijk op het gebied van de kerkmuziek, timmert nu eenmaal niet aan de
brede weg. Edward Stam is een vernieuwer van de kerkmuziek en hij wil
dat wel weten ook. De parochi-koren kunnen niet blijven teren op Perosi,
Cuypers en zelfs niet op het nu weer vaker gebrachte werk van Haydn en
Mozart. Weliswaar is het Gregoriaans aan geen kerkmuzikale mode onder
hevig, de meerstemmige muziek is dat bepaald wél, wil zij van haar tijd
zijn, maar zij moet naar boventijdse waarde streven.
De eis van aanvaardbaarheid door het kerkvolk houdt in, dat een mo
derne missa dit volk althans in fragmenten moet aanspreken. Daarom kan
en mag een moderne compositie van kerkmuziek niet zonder meer breken
met de traditie. Bovendien is het de vraag, of moderne kunst, waarin elke
binding met de traditie is doorgesneden, wel symboolwaarde als kerkelijke
kunst kan hebben, zo meent Edward Stam in moedige oprechtheid-
Ter gelegenheid van de plechtige inzegening van het nieuwe Thomas
a Kempiscollege op 7 mei heeft Edward Stam een mis gecomponeerd, die
blijk geeft van een oorspronkelijke visie. Het „eeuwige" Gregoriaans is
daarin in de voornaamste delen van de mis gehandhaafd, maar wordt als
het ware omspeeld en omzongen door meerstemmig koor. Daartoe moesten
de Gregoriaanse gezangen enige maatindeling krijgen. Met dit novum heeft
Edward Stam een imposant geheel bereikt, dat een sterk feestelijk karakter
draagt. De instrumentale begeleiding is geschreven voor orgel, koper en
pauken. Buiten de gebruikelijke gezangen voor deze mis componeerde
Edward Stc.m in dezelfde geest een Sacerdos et Pontifex, een Veni Creator
en een Christus vincit, respectievelijk te zingen bij de binnenkomst van de
kardinaal of diens plaatsvervanger, de zegening en na de plechtigheid.
De eerste uitvoering wordt 7 mei gegeven onder leiding van de componist
en met medewerking van de ruim vijfhonderd leerlingen van het Thomas a
Kempiscollege. De instrumentale begeleiding wordt verzorgd door Peter
Franken aan het nieuwe Bachorgel geschenk van de ouders van de
leerlingen en door leden van het Gelders Orkest
