HET LEVEN ALS EEN DANSFEEST
Dubrovnik zingt van liefde,
slivovica en Tito en danst
de twist in de maneschijn
Gastvrijheid en mahana
zijn overal heilig
Reizen naar
en verblijf
in Dubrovnik
m n I
I m Wi
Ascese voor nu?
ZATERDAG 11 AUGUSTUS 1962 PAGINA 1»
Dubrovnik is een lied. Een
onvergetelijk lied van de
zon, die al 's morgens vroeg
de middeleeuwse stad op haar
schiereiland in de Adriatische
Zee, de Jadranski More, met al
haar gloeiend licht overgiet. Blan
ke straten en pleinen, paleizen en
tientallen kerken, huizen langs
trap-steegjes, fletsrode daken. Ze
venduizend mensen wonen binnen
de zware muren die wat eens een
zelfstandige republiek was omrin
gen. De meeste mannen verdie
nen juist genoeg om huur, voed
sel en kleding te kunnen betalen,
maar veel meer willen ze ook niet.
Vroeg opstaan, zeven, acht uur
werken meestal in het jongere
Dubrovnik buiten de muren
en 'smiddags een urenlange siesta.
Voor het overige: zitten of lig
gen op de trappen van de vele
historische gebouwen die de stad
aan de voet van de Sergiusberg
tot één museum maken. En maar
kijken naar al die flanerende
mooie meisjes in de hoofdstraat
Placa.
Auto's taboe
Subtropisch
Ook hier: Duitsers
„Many possibilities"
Athene der Slaven"
Zevenduizend vrienden
i als je tenminste geen Duitser bent.
van l^loce. 's Nachts slapen daar de
Over dezel;de weg, waarover zij s nachts zwaarbeladen naar de stadsmarkt zijn boerinnen, die achter hun zwaar bela-
af gezakt, verlaten de ezeltjes tegen de middag Dubrovnik. De stad begint dan den ezels 'en muildieren van soms tien-
aan een urenlange siësta. tallen kilometers ver naar de stad zijn
•■HHIIIIlIHHNnilUlllllllllltlltllllllllllIHMIIltiiiiiiiiiiiiiiiiiii
De KLM is de dertigste jcnl gestart
met een speciale toeristeniyn Am
sterdam - Diisseidorf - Zagreb -
Dubrovnik; 's zaterdags vliegt een
Convair heen, 's zondags komt hij terug.
De gastvrijheid van de luchtvaartmaat
schappij danken wij het, zulk een
vlucht te hebben kunnen meemaken
om de stad en omgeving een week
lang te gaan bekijken. Er blijkt voor
deze nieuwe dienst al grote belangstel
ling te bestaan, ook voor het najaar,
wanneer dé temperatuur in Dubrovnik -
in een gebied met de meest wolkenloze
dagen van Europa per jaar - nog steeds
even aangenaam als nu is. Natuurlijk
zijn er nog vele andere mogelijkheden
om de stad te bereiken. Er zijn boot
diensten van Italië uit, men kan de ge
hele reis per trein afleggen of ook een
mooie tocht per auto erheen maken.
Men zal in Dubrovnik weinig moeite
hebben met het vinden van onderdak.
Er zijn vijftien hotels (in drie
klassen) met een capaciteit van in to
taal 1200 bedden, terwijl vele particu
lieren kamers verhuren, eyentueei met
verzorging van een of meer maaltijden.
De hotelprijzen (inclusief volledig pen
sion) variëren, in het toeristenseizoen,
juli en augustus, van 12.- tot 37.50
p.p.p.d. In de overige maanden kunnen
reducties tot 50% worden verleend. Een
goede slaapplaats bij particulieren vindt
men, overeenkomstig accommodatie, voor
anderhalve tot vijf gulden per nacht
Het plaatselijk bureau voor vreemde
lingenverkeer verstrekt, evenals het kan
toor van het grote Joegoslavische reis
bureau Puthik. beide bij de Pile-poort,
graag alle inlichtingen. Door bemiddeling
van Putnik kan men ook zijn kamers
reserveren - hetgeen voor de zomer
maanden wel moet worden aanbevolen,
wil men althans wat dat betreft al zijn
wensen zien vervuld. Voor het overige
doet men er goed aan, zich voor een
reis naar Dubrovnik - en naar Joego
slavië in het algemeen - te vervoegen
bfl het Nationaal Joegoslavisch Ver-
keerbureau voor de Benelux. Singel 440,
Amsterdam, telef. 020-64754. Uitgebreid
informatie- en documentatiemateriaal
ligt er voor de bezoeker klaar en de
directeur, Milivój Pavela, zingt er
de hoogste lof van zijn land - zonder
overigens iets te veel te zeggen.
Juist dezer dagen is in de Kosmos-
reisgidsenserie een aan Joegoslavië ge
wijd deeltje verschenen. Wij hebben
moeten constateren dat het althans wat
Dubrovnik betreft nogal eens onnauw
keurigheden of zelfs onjuistheden bevat.
In kleine kroegjes of op de terras
sen van wat grotere café's wordt er
de Turkse koffie gedronken, als aan
loop tot het genot van vele glaasjes
pruimenjenever. En dan: met een paar
man zingen, eeuwfenoude liederen over
vreugde en verdriet van de liefde. Ze
zingen ze meerstemmig, die prachtige
melodieën, en naarmate de konobar,
de kelner, meer slivovica in de glazen
heeft geschonken, met grotere geest
drift. Soms komen hun de tranen in
de ogen: wat zijn ze gelukkig, te le-
veu in hun paradijs. Vooruit, een vol
gend lied, op een al even schone wjjs.
Maar deze keer gaat het over Tito,
die ze vrijwel allemaal beschouwen als
hun ,,drug", grote vriend en kameraad,
die Joegoslavië gerust tot een modern,
„zelfs communistisch" land mag ma
ken, als hij Dubrovnik maar laat zoals
het is.
Hup, nóg een slivovica. En van
avond gaan we dansen, bij voorkeur
op de patio van de Jadran, overblijf
sel van wat eens een Klarissenkloos-
ter was. Twist en cha-cha-eha op de
muziek van een studentenorkest. Men
sen, wat een heerlijk leven. Vreemde
ling, kom erbij zitten en doe mee
komen lopen voor de dagelijkse markt.
Tegen vier uur, het tijdstip waarop zü
naar binnen mogen, stellen zij zich op
voor de run naar de beste plaats op
de twee marktpleinen tussen de aan de
stadspatroon, Sveti Blaho (Sint Bla-
sius) toegewijde kerk en de kathedraal
Santa Maria Maggiore, waar Blasius'
hoofd en een uitgebreide en kostbare
kerkschat worden bewaard.
Wie niet heeft gezworven tussen
de kramen met wat de dik
wijls nog in oorspronkelijke
klederdracht gestoken vrou
wen aan groenten, fruit, vlees en
kaasjes hebben meegebracht, heeft
Dubrovnik niet gezien. Maar sta er
wel vroeg voor op, want vóór zeven
uur 's morgens, wanneer de dagelijk
se arbeid begint, is er de grootste
drukte. Die heel vroege uren bieden
trouwens ook de enige kans, de ezels
in de stad te zien. De rest van de
dag en nacht is het oude Ragusa al
leen voor mensen en vogels (veel dui
ven en zwaluwen) toegankelijk. Hon
den zijn taboe, een enkele magere
kat kan er nog mee door, maar over
auto's behoeft men niet eens te pra
ten. Verrukkelijke stad, vooral des
nachts, wanneer de elektriciteit uit
valt vorige week nog gebeurde
dat tweemaal en het enige licht
dat van maan en sterren is, tot grote
vreugde van de vele gelieven, waar
aan deze parel van de Joegoslavi
sche Rivièra 's avonds laat en
's nachts nog zo rijk blijkt te zijn.
Dubrovnik telt alleen al vijfentwintig
katholieke kerken en kapelletjes, waar
van er nog achttien in gebruik zijn, al
ziet men er dan ook alleen de oude
ren en de kleine kinderen. Aan de
glanzende hoofdstraat, tegenover de Ono
frio-fontein, ligt de Franciscanenkerk
van Sveti Spas, de Heilige Verlosser,
waar 's zondags een prachtig koor
Wreikt kerk 6^" klooster ^van de vV A.
Dominicanen, mot tussen de vele Van de vroege morgen tot in de late avond is het op Dubrovmks hoofdstraat, de Placa of Stradum, pantoffelparade.
schilderijen Tïtiaans Maria Magdalena. Een heerlijke straat, deze voormalige zee-arm met zijn blanke glanzende plavuizen, waar het wegwerpen van een
Ook Jezuïeten vindt men in Dubrovnik, sigaretteëindje al een misdrijf schijnt. Op de voorgrond links de Rolandzuü, waaraan in vroeger dagen de witf
even ten noorden vlag van de onafhankelijke republiek van Sint Blasius omhoog ging. Op de achtergrond de toren van de Franciscanen'
terwijl Capucijnen ev«
van de stad hun klooster hebben
kerk van Sveti Spas, de Heilige Verlosser.
giers op menige serpentine waar pas
soren inderdaad een ijdele droom zou
zijn dan ook hun angstige gilletjes.
Het oude Kotor en de naar linden geu
rende vroegere hoofdstad Cetinje, zijn
geliefde pleisterplaatsen in dat Monte
Negro, waar de mannen, lange donke
re kerels, er nog niet helemaal aan zijn
gewend, dat ook zij en niet alleen de
vrouwen moeten werken.
Scheherazadede blauwbekoepelde zomerresidentie, waarin vele groten der
aarde Tito's gasten zijn geweest. Het overdadig gemeubileerde gebouw zal nu
een verbouwing van ruim twee ton ondergaan, waarna de heel exclusieve gasten
van het aangrenzende hotel „Argentina", vanwaar uit deze foto werd genomen,
erin zullen worden ondergebracht. Aan de noordzijde van Dubrovniks oude stad
wordt aan een nieuw verblijf voor officiële gasten van de Joegoslavische regering
gewerkt.
met wijngaarden die een van de vele
Dalmatische wijnen voortbrengen, rood
en stoer. De priesteropleiding neemt in
al deze kloosters nog steeds een be
langrijke plaats in, al moet men voor
de toekomst het ergste vrezen, gelet
op het ook in dit deel van Joegoslavië
met het jaar dalende aantal seminaris
ten.
Een „must" onder de schier talloze
bezienswaardigheden van Dubrovnik,
waar praktisoh elk huis al een curio
sum is, is het paleis der rectoren.
In dit zeshonderd jaar geleden door
Onofrio Giordano gebouwde schoolvoor
beeld van laat-gothische architectuur,
dat vooral door zijn heerlijke arcaden
zozeer herinnert aan het Venetiaanse
dogenpaleis, wordt veel bewaard dat
niet alleen voor de bestudering van
de geschiedenis van de sta-a maar ook
van die van de gehele Balkan onmis
baar is. 's Zomers geeft het stadssym-
fonie-orkest nog geen veertig man
tellend, maar voortreffelijk musicerend
er 's avonds vele concerten, met
binnen- en buitenlandse dirigenten en
solisten. Op binnenplaats, trappen en
galerijen is er dan plaats voor twee-,
driehonderd toehoorders. De toegangs
prijzen variëren, maar voor twee kwart
jes boven, hangend over een brede
balustrade, geniet men er evenzeer als
beneden op de duurste zitplaats (een
rijksdaalder). En in de dagen van het
jaarlijkse zomerfestival dit jaar met
De oude haven van Dubrovnik, waar allerlei vaartuigjes te huur liggen voor een
Zee met Tsaar vele eilanden.
tochtje over de blauwgroene Adriatische
onder meer het Nederlands Kamerorkest
is bet paleis het decor voor veel
schoons op het gebied van muziek en to
neel.
Sinds Joegoslavië tien jaar geleden
zijn grenzen voor het buitenlands
toeristenverkeer openstelde, heeft
Dubrovnik al heel wat vreemde
lingen te gast gehad. De meesten wa
ren Duitsers, ook al komen de Joe-
goslaven die nu niet bepaald met
open armen tegemoet en al vertellen
de gidsen in de toerbussen nog zo uit
voerig en soms bijna vijandig over
hetgeen hun land in de jongste oor
log onder de Duitse bezetting moest
doorstaan.
Tweede op de ranglijst komen de toe
risten uit het aangrenzende Oostenrijk,
gevolgd door achtereenvolgens Engelse,
Fransen, Amerikanen, Zwitsers, Italia
nen, Skandinaviërs en Nederlanders. De
stad telt, inclusief de jongere wijken,
dertigduizend inwoners en ontvangt nu
per jaar driemaal zoveel toeristen, van
wie de meesten logeren buiten de oude
muren. Daar vindt men de hotels, van
voor en na de oorlog. Daar ook wordt
druk gebouwd aan nieuwe hotels: een
ervan met een openluchtzwembad van
vijftig meter lengte. Binnen het vroe
gere Ragusa is slechts één hotel, maar
wie in de oude stad wil logeren kan
zonder veel moeilijkheden terecht bij
particulieren, tegen dat geldt trou
wens ook voor de hotels heel redelijke
prijzen.
a 1 heeft Dubrovnik zich in de loop
der jaren dan wat meer
J~X_ op het vreemdelingenverkeer in
gesteld en al zijn inkomsten er
uit dan nog zo welkom, haar hartelijk
heid en gastvrijheid heeft de stad nooit
verloren. En er zal heel wat moeten
gebeuren, wil dit wel ooit het geval
zijn, ook al zal de stroom buitenlandse
bezoekers nog zo groeien. Wie komen
wil, kome. Mits hij maar bereid is,
de geest van 'n soort Joegoslavisch „ma-
nana" te aanvaarden of liever: zich
eigen te maken. Dat is overigens in
dit gezegende oord allesbehalve moei
lijk. Wie een paar dagen in Dubrovnik
heeft geslenterd gewoon lopen is er
nu eenmaal niet bij zal zich nog
nauwelijks ergeren wanneer het grote
reisbureau Putnik, waarmee hij een
afspraak voor enige trips heeft ge
maakt, de zaken niet helemaal op tijd
voor elkaar heeft. Zeker, alles kan, is
er beloofd, mogelijkheden genoeg. There
aru many possibilities, is hem gezegd.
Die zijn er inderdaad, ook tot vergissen
en vergeten. Maar wat doet het ertoe?
Het hoort bij het feest van het leven
hier. En dat gaat altijd en onder alle
omstandigheden verder.
Datzelfde Putnik organiseert overi
gens een groot aantal excursies, die de
moeite waard zijn, als het moet van een
hele week. Wie dat te lang duurt
per slot van rekening kan men in en
om Dubrovnik zelf al weken doorbren
gen zonder zich ook maar een ogenblik
te vervelen make zijn keuze uit kor
tere tochten. En laat hij dan toch voor
al eens een dag op stap gaan naar
Monte Negro, het ruige zwarte berg
land van Cma Gora, waarin de Schep
per wel wat erg nonchalant met de
rotsenvoorra-ad schijnt te zijn omge
gaan. Men wage zich er niet met een
eigen auto, ook al zijn de bergwegen
er hier en daar stukken beter dan
zelfs in de onmiddellijke nabijheid van
Dubrovnik. Ga liever met een van een
goede misthoorn voorziene bus, dat is
v-eiliger, al slaken de vrouwelijke passa-
Luttele minuten buiten Dubrovnik
is er nog nauwelijks iets dat
aan de twintigste eeuw herin
nert, op wat telegraafpalen na.
Daar ziet en ruikt men het heerlijk
ste van de subtropische flora. Bou
gainvillaea, brem en rozen, mimosa
en salvia, heide en rosmarijn, irissen
en narcissen, geraniums en blauwe
regen, alles tussen palmen, ceders,
cactussen, cypressen, olijven,, olean
ders, agaven, pijnbomen, sinaasappe
len, vijgen en citroenen, en wat het
verder allemaal mag zijn. Dubrovnik
heeft een jaarlijkse gemiddelde tem
peratuur van zeventien graden Cel
sius, eenzelfde als die van de Franse
en Italiaanse Rivièra, Napels, Sici
lië en Lissabon.
Wie eens wat anders wil dan de stad
bekijken, zwemmen in de kristalhelde
re zee of zonnen op strand en rotsen,
moet, mits hij niet opziet tegen een
urenlange tocht want dat mag met
al die rotsen en rollende stenen geen
wandeling meer heten eens gaan do
len door het land dat daar onmiddel
lijk achter de muren begint te stijgen.
De hoogste punten, enige honderden
meters boven de blauwen en groenen
van de Adriatische Zee, bieden weerga
loze vergezichten. Dubrovnik ligt dan
daar beneden als een maquette in oud-
rose en parelmoer. Schrik niet, wanneer
plotseling enige soldaten van een nabu
rig fort eeuwenoud, maar verboden
voor fotografen tevoorschijn springen.
Ze willen de vreemdeling alleen maar
hun literfles met slivovica aan de lip
pen zetten. Drink een paar stevige slok
ken en zeg een paar vriendelijke woor
den. Met een bedankje en een „heel
goed", hwala lepo en vrlo dobro kom
je hier al een heel eind, vooral als je
de accolade ook nog meester bent.
Dwaail nog wat verder van de kust af
en ga ergens in een dorpscafeetje wat
vastberaden andermaal te demonstre
ren.
rr
Het zou Napels kunnen zijn, maar ook
het oude Dubrovnik heeft zijn trappen-
straatjes, waar de was te drogen hangt.
Pal ten oosten van de hoofdstraat vindt
men ze, in de voormalige jodenwijk, in
overvloed.
boerenbrood met schapekaas eten, met
een glas goede landwijn al mag het
gerust weer pruimenjenever zijn, want
na een paar dagen verwonder je je er
toch al over, dat die niet gewoon maar
uit de kraan komt.
De stad biedt de bezoeker mits
de zuidenwind, de siroko er niet waait
ook alle gelegenheid tot boottochten
over de Adriatische Zee, naar een van
de ruim zevenhonderd eilanden voor
de kust. Prachtige brokken natuur-
beeldhouwerij in rots, waarvan er ve
le worden bewoond. Zoals de paradijs
tuin Lokrum, slechts twee kilometer
uit de kust. Richard Leeuwenhart, na
een schipbreuk hier aan land gekomen,
liet er in de twaalfde eeuw een kerk
bouwen.
Een uit de vijftiende eeuw daterend
Benedictijnenklooster, reeds anderhal
ve eeuw geleden door de monniken ver
laten, en een zomerresidentie van aarts
hertog Maximiiliaan van Habsburg, la
ter keizer van Mexico, zijn nu als sana
toria in gebruik. En ook staande op dit
eiland, vooral hier, ziet men weer
dat onvergelijkelijk schone Dubrov
nik liggen, bereid elke over zee nade
rende vijand vanaf zijn muren onder
vuur te nemen en zfin önneemb&Msheid'
Drie steden op het uitgestrekte
Balkan-schiereiland zijn ais toe
ristencentra befaamd: Istan
bul in het Oosten, Athene in het
Zuiden en Dubrovnik in het Westen.
Zij genieten die roem niet alleen om
hun eigen schoonheid en die van de
onmiddellijke omgeving, maar even
zeer om de rol die zij in het verleden
op velerlei gebied hebben gespeeld.
Dubrovnik moet wat dit betreft wel
de minste zijn, maar dat wil nog niet
zeggen, dat de stad niet vele historie
vorsers, ook van buiten de Balkan,
door haar activiteiten in vergane eeu
wen aan zioh heeft verplicht.
Aan alle zijden uiterst kwetsbaar en
immer omringd door machtiger staten
en staatjes had de republiek van Du
brovnik zich met machtige wallen en
fortificaties tot op de dag van van
daag geheel intact. tegen mogelij
ke vijanden te beschermen. Vruchtbare
grond was er niet, zodat de republiek
Ra. r schepen over de zeeën en haar
karavanen door het ruige binnenland
van de Balkan moest uitsturen. Dat al
les betekende de noodzaak van talloze
tractaten en overeenkomsten: onafhan
kelijkheid en veiligheid moesten even
zeer worden gewaarborgd als economi
sche bestaanszekerheden. En, meesters
in de diplomatie, slaagden de bestuur
ders van de stad er eeuwenlang in, dia
veiligheid en zekerheid te verkrijgen
en te vergroten. Geen concessie zonder
compensatie dat was het devies dat
de stad zelfs onder de hevigste druk
wist hoog te houden en dat de inwoners
vooral als kooplui bekend deed worden
al de Hollanders van de Adriatische
Zee.
Toen de naburige Slavische volke
ren onder vreemde heerschappij wa
ren gekomen, wisten zij dat in Du
brovnik de vlam van al hun aspira
ties branden bleef, ai was het soms
dan nog zo flauw flakkerend. En in
deze geest hebben Dubrovniks dich
ters de vrijheid van hun republiek
verheerlijkt. Een positie die niet meer
dan symbolische waarde had? Maar
de Zuidslavische opstanden van het
begin der negentiende eeuw hebben
toch veelal hun oorsprong gehad in
Dubrovnik of kregen in elk geval
vandaaruit hun stimulansen. Tóén
kreeg deze stad van staatslieden en
dichters zijn bijnaam „het Athene der
Slaven."
Heel Joegoslavië kent de dichter Ivan
Gundulic, wiens bronzen standbeeld op
Dubrovniks markt tussen kathedraal en
Blasiuskerk staat. Het kent ook zijn
„Zonmemeisje": het epos van de vader
met zijn dochter en zeven zonen. Die
zonen, Servië, Oud-Servië, Monte-Negro,
Macedonië, Kroatië, Bosnië en Herze-
gowina kwamen in des sultans krijgs
dienst en sneuvelden. Toen de Turk
de dochter, Dubrovnik, voor zijn harem
kwam halen, bepleitte de vader genade.
En de dochter bleef vrij de diplo
matie had het wéér gewonnen.
Dubrovnik heeft de eeuwen door
nimmer met zich laten spotteS
wanneer het erom ging vrijheid
en eigen karakter te behouden.
De vrijheid van de onafhankelijke re
publiek van Sint Blasius is nu welis
waar tóch verdwenen, maar het ge
zicht en karakter zijn dezelfde geble
ven. Stad zonder snelverkeer, uithang
borden en schreeuwende reklames. Stra-'
ten zonder afval, waar het wegwerpen
van een sigaretteëindje al een mis
drijf schijnt. Stad waar de vreemde
ling zich onmiddellijk thuis voelt en
waar na enige dagen ieder van de
zevenduizend inwoners al zijn vriend
is. Na zo'n halve week ontmoet hjj ef
velen al voor de tweede of derde maal.
En als er tijd voor is en wanneet
is die er niet? moet daar na een
geestdriftige begroeting op worden ge
dronken.
Kom maar, vreemdeling, wij zullen
je laten zien dat het leven goed kan
zijn.
Zivjeli! Proost!
En de vreemdeling weet: Dubrovnik
zien, maar alsjeblieft dan nog nie. ster
ven. Terugkomen. En gauw.
PAUL KLAR®
Het boekje „Ascese voor de heden
daagse mens" had o.i. beter on
vertaald kunnen blijven. In on*
land althans zal het nauwelUK®
iemand aanspreken. Het is geschreven
door Lamberto de Echeverria, profes
sor in het kerkelijk recht in Spanje-
Het richt zich uitsluitend tot mannerr
Spaanse mannen moeten wij hieraa
toevoegen. Er spreekt uit dit boe-W
een mentaliteit, die mogelijkerwu
voor schrijvers landgenoten reeds enig
progressiviteit verraadt, maar, na.
onze eerlijke overtuiging, voor Ne
landse mannen onbuikbaar is.
gaat hier, naar onze smaak, o^U-aar
Christemdom, dat in een onvruehtiJ
formalisme verzand is en daarin n,
de auteur versterkt wordt. Onder
nelijke vroomheid verstaan W1J
wel heel iets anders. Wij kunnen.
boekje dan ook beslist niet aan ®„Her®
Er zijn in ons land heel wat £e^?erken
én oorspronkelijke ascetische w ï0
verschenen, waarbij men zic i^te dit
onwennig voelt als hier. Men ia „r01i,
boek, uitgegeven bij DescléeJ?Loe00B.
w«b, den ook maar liever ong
