Amerikanen willen in 1968 de maan bereiken
is ondanks de Yostoks
een echte race geworden
Twee schaakspelers van wie de een
hardop denkt en de ander zwijgt
m
Amerika kwam pas op gang
na de eerste Spoetnik
1 r .JhJN
•<j^w1
ife
Gedurfde plannen
I nla? i
8
7s*
ZATERDAG 18 AUGUSTUS 1962
PAGINA 9
Ié:
1
itlÊM
De Amerikanen hebben de maan nog lang niet bereikt, maar
in gedachten zijn zij er al geweest. Twee fantasiebeelden
van een vindingrijk tekenaar, die zich overigens door de
steeds dichterbij komende werkelijkheid heeft laten inspireren.
Hoe snel de ontwikkelingen
zijn op het gebied van de
bemande en onbemande
ruimtevaart wordt men zich be
wust als plotseling het oog valt op
een reeds vergeten datum: 4 okto
ber 1957. Op die dag brachten de
Russen hun Spoetnik I in een
baan rond de aarde. Het was een
indrukwekkende gebeurtenis, die
de hele wereld in opschudding
bracht. Hoewel de meeste mensen
op dat moment waarschijnlijk
biet begrepen wat nu eigenlijk een
kunstmaan is en hoe het komt,
dat zo'n ding alsmaar rond de
Wereld blijft suizen, voelde men
goed aan dat hier een geweldige
technische prestatie was geleverd.
Aan de waarheid van de Russische
beweringen, verspreid door het
officiële persbureau Tass, kon niet
gorden getwijfeld, hoe graag men
dat ook, bijvoorbeeld in de Ver
enigde Staten, zou hebben gedaan.
Radiosignalen van Spoetnik I wer
den in vele landen opgevangen.
Tienduizenden mensen konden de
satelliet 's nachts zien met het
blote oog. Iedereen die deze nieu
we) onbegrijpelijke maan als een
aliende ster langs het firmament
?Kg schuiven was geïmponeerd, of
bjj wilde of niet. De eerste belang
de stap op weg naar de ont-
ekking van het heelal was gezet.
Grommende
generaals
IfjflÉf
i
I ji fx-j
Buizenstelsel
De Amerikaanse astronaut Scott Carpenter laat na zijn ge
slaagde tocht om de aardbol een van zijn dochtertjes het
interieur van zijn ruimtecapsule zien. De >yAurora 1" staat hier
op de basis te Cape Canaveral.
Toekomstplannen
mnL
Saturnus C-5
Rendez-vous
Twee capsules
Vele problemen
IJS
^''""iiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiigiiiiiiiiiiiiMiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimmiiiiii
RUIMTEVAART
^IIUWWIIIIIIUNIIIIIIIIIIIIIIIllllllllllllllllllHIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIHIIIIIIllllllinHIIIIIIIIIHIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIinimilllllllllllllllllllllllllllllllllllHIIII
De Russen liepen htm achterstand op
kerngebied echter snel In. Vanaf het
eerste begin legden zij zich tevens toe
op de bouw van zware raketten om
hun bommen naar elke gewenste
plaats op de aardbol te kunnen schie
ten.
Zo ontstond de Russische voorsprong
bij de bouw van zware raketten. De
VS bleven te lang vertrouwen op hun
bommenwerpers. In het begin van de
jaren vijftig, toen beide landen de lan
cering van een kunstmaan op hun pro
gramma plaatsten, bleek de Russische
winst, die niemand in de V.S. tot nu
toe belangrijk had gevonden, van het
grootste belang. De befaamde „missile
gap" (raketten-kloof) werd een onver
valste Amerikaanse obsessie. Deze
„gap" kreeg ook een duidelijk militai
re betekenis, omdat steeds meer het
inzicht veld won, dat zware bommen
werpers, hoe indrukwekkend ook,
steeds minder strategische betekenis
hadden. De huidige Amerikaanse mi
nister van defensie, McNamara, wei
gert tegenwoordig zelfs genoeg geld
beschikbaar te stellen voor een snelle
ontwikkeling van de supersonische
bommenwerper RS-70, die eerst B-70
heette.
Met een van hun zware raketten slin
gerden de Russen hun eerste Spoetnik
de ruimte in. Op dat moment werden
de Amerikanen zich dubbel pijnlijk van
hun achterstand bewust. De produktie
van zware raketten kreeg extra prio
riteit. De Amerikanen ontdekten ech
ter nog iets anders. Hun ruimtevaart
bureau. Het National Advisory Com
mittee for Aeronautics, had reeds lang
de lancering van een kunstmaan op
zijn programma staan. Het leger, de
luchtmacht en de marine óók. De mi
litairen werkten echter onafhankelijk
van de burgers van het NACA. Er
werd veel dubbel werk verricht, het
geen nog werd verergerd door het feit,
dat ook de drie onderdelen van de
strijdmacht, uitsluitend om prestige-
JOHN
GLENN
SCOTT CARPENTER
s/v*
tij,', Kussen zelf zorgden er wel voor
bioD-Üe", succes propagandistisch zoveel
biaa J' werd uitgebuit. De veelge-
als e Amerikanen kregen er zoiets
Coiv,S?n "utionaal minderwaardigheids-
1ka?iex ^an- De kritiek van de Ame-
brotr» kranten op het ruimtevaart-
SekoUiT1^ van Washington was on-
de moRif - "f1 l00nt> v5J"f jaar later,
is „J?eite na te gaan wat er sindsdien
''Keen ,oe nu lle verhoudingen
veji ";;en 1Jvat, de toekomstperspectie-
J'ierhH .- belangrijkste vraag, die
kjk Is: staat de mens werke-
mein et p.lmt het heelal Wt zijn do-
"ln te maken?
lii?elAmof'kanen konden maar moei-
Soviote-?ryperl. dat een land als de
hOH 2lYni«f,U,?at, !aar geleden
de achterlijk gebied was, hun
has p"meur op ruimtevaartgebied
besr.^,iaeS"0ept Een stortvloed van
verdachtmakingen,
öe .'Oke verwijten en gefundeer-
hoofa werd uitgestort over de
dif xl1 van de personen die voor
SehrJ.p ec verantwoordelijk werden
n' Naaf goed-Amerikaanse
ieu 't'f- werd alle vuile was buiten-
langen. Langzaam maar zeker
werd het ook voor. de buitenstaander
duidelijk wat er precies aan de hand
was.
Twee belangrijke factoren vooral wa
ren verantwoordelijk voor de situatie
in Amerika, zoals die op dat moment
was. Op de eerste plaats, zo bleek,
had de zaak een zuiver-militaire ach
tergrond. In de eerste jaren na de oor
log bezaten de Verenigde Staten een
volstrekt monopolie op het gebied van
de kernbewapening. Om hun kernbom
men naar alle delen van de wereld te
kunnen vervoeren, bouwden zij een
geweldige vloot zware bommenwer
pers, die werden ondergebracht bij
het Strategie Air Command, het SAC.
redenen, naast elkaar of tegen elkaar
in werkten.
De regering-Eisenhower greep dras
tisch in. Het NACA werd opgedoekt en
vervangen door de NASA, de National
Aeronautics and Space Administration,
wederom onder leiding van burgers.
Het leger, de luchtmacht en de mari
ne, hoe hard de admiraals en gene
raals ook gromden, werden aan de
NASA ondergeschikt gemaakt. Al het
werk werd van nu af aan nog maar
één keer gedaan, én goed.
Drie slagwoorden zijn het symbool
van de Amerikaanse schema's:
Mercury, Gemini en Apollo. Wat
Mercury inhoudt, is nu bekend
genoeg. Glenn en Carpenter beschre
ven hun drie rondjes rond de aarde in
het kader van dit project. Een zware
Atlas-raket bracht hun capsules, de
Freedom 7 en de Aurora 7 (het cijfer
zeven heeft verder geen betekenis, het
symboliseert alleen de samenwerking
?f i
"■mi
van de zeven Amerikaanse astronau
ten) in de begeerde baan. Alle kran
ten schreven: zij bestuurden hun cap
sule zelf. Het woord besturen echter
is in dit verband een zeer eufemisti
sche uitdrukking. Het is duidelijk dat
noch Glenn, noch Carpenter in staat
waren ook maar één enkele wijziging
aan te brengen in de baan van de
Freedom en de Aurora.
Populair uitgedrukt: een kunstmaan,
bemand of niet, blijft in een baan
rond de aarde omdat de beide krach
ten, die er op worden uitgeoefend, in
evenwicht zijn. Op het moment dat de
capsule van de araagraket wordt los
gemaakt, heeft hij een bepaalde voor
waartse snelheid. Deze voorwaartse
beweging, die men zich moet voorstel
len als een bepaalde kracht, komt over
een met de aantrekkingskracht van de
aarde. De baan rond de aarde Is dus
de resultante van beide factoren. Er
zijn mensen, die denken, dat Gagarin,
Titov, Glenn en Carpenter gewichts
loos werden, omdat zij buiten het aard
magnetisme reisden. Het bovenstaande
maakt duidelijk, dat het tegenoverge
stelde het geval Is. Juist het magnetis
me veroorzaakt de gewichtsloosheid,
in ^combinatie met de voorwaartse
kracht.
Uit hef bovenstaande blijkt ook, dat
Glenn en Carpenter hun capsules niet
zelf kanden besturen. Het enige wat zij
konden doen was het aanbrengen van
correcties in de stand van de capsules.
Deze capsules hebben de vorm van
een televisiebuis. De ene kant ervan,
zo kan men hef zich het beste voor
stellen, is hef taps toelopende gedeel
te van de TV-buis, die in oude toestel
len achter de kast uitsteekt. De astro
naut zil met zijn rug tegen de andere,
brede kant: het „beeldscherm". Hij
reist achteruit: de beweging dus, die
men krijgt, als men een tv-toestei
naar voren schuift.
Rond de capsules van Glenn en Car
penter was een stelsel van bulzen be
vestigd (de zogenaamde „nozzles").
Elke buis was verbonden met een re
servoir waterstofperoxyde, de „brand
stof". Door het bedienen van een hand-
Ie kan de astronaut het waterstofpero
xyde uit bepaalde bulzen laten ont
snappen. Hij verandert dan de stand
van de capsule. Op drie manieren kan
hij correcties uitvoeren. Hij kan het
puntige gedeelte van de capsule op en
neer bewegen (die beweging noemt
men de „pitch"), hij kan dit gedeelte
naar links en naar rechts doen gaan
(de „yaw") en hij kan de gehele cap
sule om zijn as laten bewegen (de
„roll").
Dit is alles, maar het is belangrijk.
Op het moment dat de astronaut zijn
remraketten in werking stelt, ver
breekt hij het evenwicht tussen voor
waartse beweging en aardmagnetisme.
De laatste kracht wordt sterker dan
de eerste, de capsule daalt. De stand
van de capsule op net moment, waar
op de daling begint, is uiteraard van
het grootste gewicht. De voorzijde van
het ruimtevoertuig (het „beeldscherm'
dus) moet precies in de valrichting
wijzen, omdat daar het hitteschild is
bevestigd, dat de enorme hitte, die ont
staat bij terugkeer in de dampkring,
moet opvangen. Bovendien, door het
systeem van „pitch", ,yaw" en „roll"
is de capsule geen redeloos draaiende
tol in de ruimte.
Aanvankelijk lag het in de bedoe
ling, in het kader var, het pro
ject Mercury, nog een derde as-
stronaut rond de aarde te laten
reizen. Van dit plan is men echter af
gestapt. De Amerikanen willen nu nog
deze zomer een ruimtereis van zes om
wentelingen organiseren. Daarna gaan
zij streven naar een vlucht van aent-
tien „orbits", zoals men op Cape Cana-
Omloop vrachtcapsule
met extra raketten
Vracht capsule brengt
extra raketten aan de
bemande capsule
Bemande capsule met
extra stuwkracht naar
de maan
Vrachtcapsule keert
naar de basis terug
Basis
Cape Canaveral
Terugkeer van de
bemande capsule
Baan van de bemande capsule
Baan van de vrachtcapsule
veral, met een bewonderenswaardig
kort woord waarin alleen de Engelse
taal schijnt te kunnen voorzien, de
vluchten rond de wereld noemt. Het
project Mercury is dan afgehandeld,
de uitvoering van het project Gemini
gaat beginnen.
Alleen al uit deze feiten blijkt afdoen
de hoe ver de Amerikanen nog bij de
Russen achter liggen. Gherman Titov
Kwam verleden jaar al tot zeventien
rond wen telingen en de beide jongste
astronauten van de Sovjet-Unie, Andrian
Nikolajev en Pavel Popovitsj, kunnen
om het getal achttien alleen nog maar
lachen. Opmerkelijk is overigens, dat
de Russen er na hun jongste succes
sen van hebben afgezien het Ameri
kaanse ruimtevaartprogramma belache
lijk te maken, wat zij in het verleden
regelmatig hebben gedaan, vanaf de
dag van hun eerste Spoetnik.
In het kader van het project Gemi
ni zullen de Verenigde Staten in het
voorjaai van 1963 een onbemande cap
sule, die ruimte heeft voor twee astro
nauten, in een baan rond de aarde
brengen. In 1964 gaat de Gemini-capsu
le wederom de lucht in, maar dan met
beide plaatsen bemand. Een raket van
het type Titan II zai dit werk moeten
opknappen.
Eveneens in 1964 moet de eerste
Apolio-capsule, die bestemd is voor
drie personen, in een satellietbaan
komen, zjj het nog onbemand. In
1965 moet hetzelfde gebeuren, met
drie astronauten aan boord. In 1968
volgt dan de beslissende stap: de
sprong naar de maan.
rond de maan gehaald en naar het
maanoppervlak geschoten. De derde
astronaut blijft inmiddels rustig in de
grote cabine rond de maan suizen.
Wanneer zijn twee collega's hun werk
op de maan hebben voltooid, stappen
zi) weer in de kleine cabine. Zij heb
ben maar een kleine raket nodig om
zichzelf te lanceren voor de terugreis,
want op de eerste plaats heeft hun
cabine in i et jargon van Cape Cana
veral „bug" geheten slechts een be
trekkelijk licht gewicht en op de twee
de plaats is de aantrekkingskracht van
de maan slechts zestien procent van die
van de aarde.
Nu komt hetmoeilijkste punt: het
Lunar Orbit Rendezvous. De twee as
tronauten in de „bug" komen eveneens
in een baan rond de maan en moeten
contact maken met de grote Apollo-cap-
sule. Als dat lukt, stapper, zij weer
over, waarna men de „bug" verder
eindeloos laat rondcirkelen, omdat men
die toch niet meer nodig heeft. Inmid
dels wordt de kolossale Apolio-capsule
terug naar de aarde geschoten.
De voordelen van een rendez-vous
in de ruimte liggen voor de hand.
Men heeft er wel veel raketten voor
nodig, maar men kan het stellen zon
der de gigantische raket, die nodig
is om rechtstreeks naar de maan
te reizen.
'OE R1 GAGARIN
Dit alles klinkt al fantastisch genoeg.
Het meest fantastische moest echter nog
komen. Men is, na eindeloze berekenin
gen, tof de slotsom gekomen, dat hef
voorlopig uitgesloten moet worden ge
acht de maan rechtstreeks te bereiken.
Een raket, die voldoende stuwkracht
heeft om een ruimteschip ir. een direkte
baan van de aarde naar d*- maan te
schieten, kan nog nief worden gebouwd.
Bovendien zijn aan een dergoiijke werk
wijze nog vele andere nadelen het
risico van onnauwkeurigheid wordt gro
ter verbonden. Daarom hebben de
Amerikaanse plannenmakers zich ge
heel geconcentreerd op de methode van
hef „rendez-vous in de ruimte", een
romantisch woord voor een hardzake-
lpke en uiterst gedurfde onderneming.
Er zijn, behalve een direkte reis, nog
twee andere methoden om naar de
maan te reizen. De eerste noemen de
Een model van een van de eerste Rus
sische „ruimteschepen", nl. die waarin
de hond „Zwartje" een paar jaar ge
leden als voorloper van de kosmonau
ten een tocht rond de aarde maakte,
waarna het dier behouden op aarde
terugkeerde, is in 1961 in Moskou voor
het publiek tentoongesteld geweest.
mannen van Cape Canaveral kortweg
EOR, een afkorting van Earth Orbit
Rendez-vous. Werkt men volgens dit
systeem, dan brengt men twee ruimte
schepen In een baan rond de aarde, de
een Demand, de ander bevracht met
een raket. Beide satellieten worden er
gens in de ruimte samengevoegd tot
één ruimteschip, waarna d? raket van
de onbemande satelliet wordt gebruikt
cm hef geheel, of een deel ervan, uit
de baan rond de aarde te schieten en
in een baan naar de maan te brengen.
Men moet de astronauten dan natuur
lik ook raketten en een lanceerinstal-
latie meegeven om zichzelf van de maan
naar de aarde te kunnen teiugschieten.
Lang hebben de Amerikanen gewerkt
aan de ontwikkeling van dit EOR-sy-
steelïi. Juist enkele weken geleden ech
ter zijn zij tot de slotsom gekomen,
dat een andere methode de voorkeur
verdient. Die methode heet LOR, een
afkorting van Lunar Orbit Rendez-vous.
Hoewel definitieve beslissingen nog niet
zijn genomen (wat ook niet nodig is,
omdat hef werk voorlopig gelijk blijft)
is het vrijwel zeker dat men het LOR-
systeem zal kiezen voor de toekomsti
ge reizen naar de maan.
Een Lunar Orbit Rendezvous gaat als
volgt Een Apolio-capsule, bemand met
drie astronauten, wordt eerst in een baan
rond de aarde gebracht. Men maakt
enkele „orbits", daarna schieten de as
tronauten zichzelf met behulp van een
meegenomen raket in een Daan naar
de maan. Eventueel kan men hen die
raket ook „nazenden" met behulp van
de EOR-methode. De driepersoonscap-
sule, die drie dagen nogdig zal hebben
om zijn doel te bereiken, landt niet op
de maan, maar begint er omheen te
cirkelen. Vandaar dus de naam: lunar
erbit.
Terwijl de Apollo-eabine rond de maan
cirkelt, stappen twee van de drie as
tronauten over ',n een kleine capsule,
die men speciaal voor dit doel heeft
meegenomen. Deze capsule wordt met
behulp van een raket uit de oirkeling
Aan de voltooiing van de raket Titan
II, die de Gemini-capsule in een baan
rond de aarde moet brengen, wordt
reeds lang hard gewerkt. Inmiddels
staat ook de enorme raket Satumüs
C-ó op stapel. Het is deze raket die
de Apolio-capsule in de ruimte moet
brengen. Het 13 overigens niet noodza
kelijk dat de capsule eerst in een baan
rond de aarde wordt gebracht. Ver
loopt de ontwikkeling van de Saturnus
C-5 naar wens. dan zal men wellicht
in staat zijn de drie astronauten on
middellijk in een baan rond de maan
te brengen, hetgeen nog altijd bedui
dend gemakkelijker is dan een recht
streekse landing op de maan.
Natuurlijk moet er nog enorm veel
gebeuren voordat het project Apollo in
v/erking treedt. Om te beginnen: in
het kader van het project Gemini zullen
vele astronauten zich moeten oefenen
in de techniek van het rendez-vous in
de ruimte. Daarvoor heeft men de
volgende werkwijze opgesteld. Een At
las-raket zal een onbemand ruimte
schip in een baan rond de aarde bren
gen. Dit ruimteschip voert een raket
mee van het type Agena B. Daarna
brengt de Titan eèn Gemini-capsule,
met twee astronauten aan boord, even
eens in een baan rond de aarde. Aan
de astronauten dan de taak hun ruim
teschip samen te voegen met de on
bemande capsule en de Agena-B-raket
te gebruiken om zichzelf naar de aarde
terug te schieten. Pas wanneer voldoen
de astronauten op deze wijze ervaring
hebben opgedaan met de techniek van
het rendez-vous, kan men er serieus
aan gaan denken een Apollo-cabine
naar de maan te sturen.
Na de geslaagde ruimtevluchten van
Glenn en Carpenter waren de Ame
rikanen vol vertrouwen dat zij de Rus
sen zouden kunnen inhalen en het eerst
de maan zouden bereiken. Na de op
zienbarende prestaties van Nikolajev en
Popovitsj zijn zij dat niet meer. Niet
alleen hebben de beide Russen, naar de
huidige maatstaven gemeten, een zeer
lange tijd in de ruimte doorgebracht,
maar hun twaejngvlucht bewees boven
dien zonneklaar, dat de Russische ge
leerden eveneens de methode van het
rendez-vous in de ruimte hebben geko
zen om naar de maan te reizen. Deze
ontdekking kwam voor de Amerikanen
als een schok. De grote vraag is nu
welk van beide landen hef eerst een
raket kan maken, die voldoende stuw
kracht heeft om een ruimteschip in de
buurt vaii de maan te krijgen. De Ame
rikanen zijn er, getuige hun jongste uit
latingen, nog helemaal niet van over
tuigd, dat de Russen ook deze wedstrijd
zullen winnen.
Bij dit alles kennen dan nog vele an
dere problemen. Wat kan men doen
tegen net probleem van de oververhit
ting? Wat kan men doen tegen de do
delijke stortvloed van radioactieve deel
tjes, die loskomen bij onverwachte erup
ties van de zon? Onze dampkring
„filtert" deze deeltjes en mdakt ze
voor ons onschadelijk. Dat voordeel
hebben ruimtevaarders uiteraard niet.
Han ten, die men in ruimtevoertuigen
heeft meegegeven, vertoonden na terug
keer allerlei gekke genetische afwijkin
gen. En zo kan men doorgaan.
De kaarten voor het spel zijn ge
schud. Niemand weet echter van de
Russen, wat zij kunnen en wat zij doen.
GHERMAN TITOV
N1KOLAJE
POPOVITSJ
Tot hun volgende succesnummer zullen
wij ongetwijfeld weer niets van hen ho
ren. Grote verrassingen blijven mogelijk
en juist dat maakt ae „space raoe" zo
spannend. Het is als een schaakspel
tussen twee personen, van wie de een
hardop denkt en de ander zwijgt. Al
leen zijn zetten zijn zichtbaar.
ARIE KUIPER.
Dze tekening betreffende de geslaagde Russische dubbele ruimtevaart stond
woensdag in het Russische blad „Prauda". Boven de Vostok III van Nikolajev
en onder de Vostok IV van overste Popovitsj. De tekening toont de drietraps
raketten waarmee de ruimtecabines omhoog zijn gevoerd met op de neus deze
cabines, die een granaatvorm hebben en patrijspoorten vertonen. (Telefoto).
