Mogelijk bijeenkomst
met 75 Nederlandse
m issiebisschoppen
Op deze en de volgende pagina's vindt
men enige artikelen en beschouwingen
ter inleiding op de kerkvergadering
die donderdag a.s. te Rome geopend wordt
Mgr. W. BEKKERS:
Van Nicea tot en met het
eerste Vaticaanse Concilie
TRENTE: de
grote ommekeer
Acht van het
Oosten en
twaalf van
het Westen
ZATERDAG 6 OKTOBER 1962
Paus Paulus III 15341549)
Een zitting van het Concilie van Trente
Op zondagmorgen 25 januari 1959 kondigde Paus
Joannes XXIII in de basiliek van St.-Paulus
buiten de Muren te Rome, tijdens een toespraak
over de geestelijke noden van onze tijd, zijn plan aan
een Oecumenisch Concilie voor de universele Kerk bij
een te roepen. In een ommezien was dlit verbazing
wekkende bericht over de hele wereld bekend, dank
zij de moderne communicatiemiddelen. Sindsdien wordt
er. tot op de dag van vandaag, onophoudelijk gesproken
en geschreven over deze unieke gebeurtenis in het
leven der R.K. Kerk. Dat was zeer nodig! Er leeft im-
iners op het ogenblik niemand meer, die nog een be
wuste herinnering heeft aan het laatste Concilie, dat,
zoals men weet, gehouden werd van 8 december 1869
tot 18 juli 1870. Voor het besef der gelovigen zijn Con
cilies feiten uit de geschiedenis, waarvoor alleen histo
rici en theologen belangstelling koesteren. Dit is uiter
aard een ernstige misvatting. Algemene Kerkvergade-
ringen zijn van essentiële betekenis voor het leven der
Kerk, zij „vormen de grote keerpunten in haar ge
schiedenis" (Jedin). Nu de Paus ons met de werke
lijkheid van een Oecumenisch Concilie confronteert,
leek het ons nuttig voor onze lezers een overzicht-in-
vogelvlucht samen te stellen van alle Concilies, due tot
nu toe in de geschiedenis der Kerk gehouden zijn. Dit
moge ertoe bijdragen de wereldomvattende betekenis
van wat volgende week te Rome gebeuren g^t enigs
zins te verduidelijken. Wij beperken ons hierbij tot de
werkelijk oecumenische Concilies, die als zodanig
oflicieel door de Kerk erkend zijn, met oorbijgaan der-
hahe van de andere min of meer belangrijke regionale,
provinciale, diocesane en plaatselijke kerkelijke vei
gade ringen of synoden.
De acht eerste
Oecumenische
Concilies van
het Oosten
KnDgenbll!eenk5rs;- die- volgens Hande-
oufte„" r6ond' £°e?r ..Apostelen en
nieï
Paus Julius II (15031513)
Paus Silvester (314335)
Een plechtige zuimg njaens het
Mgr. W. Bekkers.
Hoe stelt een bisschop
zich het a.s. Concilie
voor? Wat verwacht
hij van zijn deelneming aan
deze historische ontmoeting
van het wereldepiscopaat?
Hoe denkt hij de komen
de maanden in Rome te
zullen doorbrengen en
maakt hij zich geen zorgen
over de gang van zaken in
zijn bisdom, als hij zo lang
verstek moet laten gaan?
We zijn het gewoon gaan vra
gen aan mgr. W. Bekkers, bis
schop van 's Hertogenbosch, die
zich ondanks de duizend en één
dingen die in de dagen vóór het
vertrek zijn aandacht vroegen,
even wist vrij te maken om deze
vragen te beantwoorden.
Twintig
Oecumenische
Conci lies
HET CONCILIE
is een avontuur
In feite werd zij stilaan de Rijkskerk.
De grote Concilies uit de eerste dui
zend jaar van de Kerkgeschiedenis o -
den dan ook vaak „Rijksconcilies
genoemd, omdat de keizer van Byzan
tium ze bijeenroept met goedvinden van
de Paus, die ze als regel door lega
ten voorzit en hun besluiten, door zpn
bekrachtiging, geldigheid verleent, ue
Algemene Concilies hebben veelal een
dubbel doel: doctrinair en disciplinair:
de leer moet worden vastgelegd in
strikte overeenstemming met de Open
baring wat niet zelden noodzakelijk
was naar aanleiding van ketterijen, en
het christelijk leven vraagt vaak om
hervorming en aanpassing aan de be
hoeften en noden van een speciale tijd.
kend, al geldt zij hi l?v00?°ookhf zJkere
beginnen pas; nadat de Kerk door toe
doen van keizer Constantijn de Grote
(het Tolerantie-edict van Milaan 313)
geheel vrij naar buiten kon treden en
geer vervolgingen meer te vrezen had.
Daar komt nog bij, dat de eens en voor
altijd gegeven Openbaring steeds dui
delijker voor het gelovige volk dient te
worden geformuleerd en verklaard. De
noodzakelijke ontwikkeling van het in
zicht in de goddelijke Openbaring is dan
ook duidelijk uit de geschiedenis der
Concilies af te lezen.
De acht eerste Oecumenische Conci
lies zijn alle in het Oosten gehouden.
Daaronder zijn de eerste vier van uit
zonderlijk belang, omdat daar het trim-
tarische en christologische dogma zijn
formulering kreeg.
Te Nicea werd in 325 tijdens het pon
tificaat van Silvester tegen Arius, die
om zijn persoon en welsprekendheid
grote aanhang vond voor zijn onortho
doxe leerstellingen aangaande de twee
de Persoon van de H. Drievuldigheid,
plechtig de godheid van Christus, in
wezen volkomen gelijk aan de Vader,
als dogma afgekondigd. Er werd een ge
loofsbelijdenis opgesteld, waarin deze
overtuiging duidelijk tot uiting kwam.
Het tweede Concilie vond plaats te
Constantinopel in 381 tijdens het ponti
ficaat van Paus Damasus. Keizer Theo-
dosius de Grote riep het bijeen. D.e
z.g. Kappadociërs, n.l. Basilius, Grego-
rius van Nazianze en Gregorius van
Nyssa hebben daar een grote rol ge
speeld. Er werd vastgesteld dat God
één is in wezen en drievuldig in Per
sonen. Veroordeling werd uitgesproken
over allen, die de godheid van de Zoon
en van de H. Geest loochenden. De ge
loofsbelijdenis van Nicea kreeg een
nieuwe bevestiging en nadere uitbrei
ding. Sindsdien spreekt men van het
Niceno-Constantinopolitanum, de ge
loofsbelijdenis, die sedert de elfde eeuw
als „Credo" in de H. Mis bekend is.
Uit hoofde van de steeds voortgaande
dogma-ontwikkeling spreekt het eigenlijk
vanzelf, dat de theologen, nu de leer
over de H. Drievuldigheid vaststond
zich gingen bezig houden met het Mys
terie van de Persoon van Christus. Dit
heeft tot heftige strijd geleid, die meest
al genoemd wordt de strijd tussen de
Alexandrjjnse school met Cyrillus als
voornaamste vertegenwoordiger, en de
school van Antiochië, waarvan Nesto-
rius bisschop van Constantinopel, de
opvattingen fanatiek verdedigt.
Het Concilie van Efese, 431, door kei
zer Theodosius IX uitgeschreven en bij
gewoond door drie legaten van Paus
Coelestinus, is een rumoerige, al te
menselijke aangelegenheid geweest.
Toch werd uiteindelijk de strijd beslist
door de veroordeling en verbanning van
Nestorius en de dogmaverklaring van
het goddelijk Moederschap van Maria:
Zij is de Moeder van de ene goddelijke
Persoon, die twee naturen bezit, de god
delijke en de menselijke.
Daarmee zijn echter de moeilijkheden
over de Persoon van Christus nog met
overwonnen. De monnik Eutych.es had
Nestorius krachtig bestreden maar leg
de zoveel nadruk op de goddelijke na
tuur van Christus, dat deze a.h.w. de
menselijke natuur absorbeert, waardoor
de mensheid van Christus onvoldoende
tot haar recht komt. Men noemt deze
opvatting het monofysitisme, de leer
van de éne natuur. Er is hierover hevig
tumult geweest. Ben in 449 weer te
Efes bijeengekomen Concilie heeft zelfs
geweldpleging zien gebeuren. De lega
ten van Paus Leo de Grote kregen niet
eens de kans diens schrijven, waarm
de christelijke leer werd uiteengezet,
voor te lezen. De Paus desavoueerde
dan ook deze bijeenkomst en sprak van
een „roverssynode". Hij eiste van de
keizer een nieuw Concilie, dat tenslotte
gehouden werd in 451 te Chalcedon. Vijf
pauselijke legaten hebben de leiding er
van gehad, terwijl onpartijdige verte
genwoordigers van keizer Marcianus
voor een goede orde zorgden.
Het vierde Oecumenische Concilie van
Chalcedon (451) is uiterst belangrijk
geweest. De autoriteit van de Paus
kwam daar zeer duidelijk tot uiting.
Alle bisschoppen verklaarden eenstem
mig, dat „Petrus door Leo" gesproken
had. Het dogma van de twee naturen
in de ene goddelijke Persoon van Chris
tus werd plechtig gedefinieerd, terwpi
het verzet van de Paus tegen het voor
stel om aan de bisschoppelijke stoel van
het tweede Rome (Constantinopel) de-
zelfde voorrechten toe te kennen als aan
die van het eerste Rome, het primaat
schap van de bissdhop van Rome nieu
we nadruk verleende.
Tntussen werkte het monofysitisme
nog door. Een vrij onverkwikkelijke
geschiedenis is verbcm-den aan de z.g.
Drie Kapittelen", die uiteindelijk toch
door Paus Vigiliu® veroordeeld wer
den Daaraan is het te danken, dat
het'tweede Concilie van Constantinopel
7ssli onder keizer Justmianus, als hel
vijfde Oecumenische Concilie de ge
schiedenis is ingegaan.
net Tcsdp Oecumenische Concilie, het
derde van Constantinopel (680-681) had
weer met een nieuwe moeilijkheid te
maken Na overleg met Paus Agatlio
t-ien keizer Constantijn IV deze Kerk
vergadering bijeen onder voorzitter-
sohaD van de pauselijke legaten. Som
m ge theologen leerden, dat er in Chris
fnc maar één wil was, de godmense
liike wil het z.g. monotheletisme. Deze
rvnvatting werd op het Concilie nadruk
kelijk veroordeeld: er zijn in Christus
twee naturen, dus ook twee willen. Zo
hebben de zes eerste Oecumenische
concilies na veel moeizaam studeren
en hardnekkige strijd, onder het op-
nergezag van de Paus van Rome lang
zamerhand de juiste verklaring van de
tussen begonnen de Germanen en Ara
bieren in de wereldgeschiedenis mee te
„„reken In het Westen werden een aan
tal belangrijke plaatselijke synoden ge
houden Tot een Oecumenisch Concilie
is het daar niet kunnen komen, omdat
Rome tot het Oostromeinse rijk be
hoorde en nog niet voldoende invloed
had in de Westerse landskerken.
Keizer Leo de Isauriër, waarschijnlijk
beïnvloed door Joodse en Mohamme
daanse denkbeelden, vaardigde in 726 een
bepaling uit, waardoor de verering van
beelden verboden werd. Zo begon de
eerste grote beeldenstorm (Ikonokias-
me), die veel bloed heeft doen vloeien
(Vervolg op volgende pagina)
formele gesprekken zeer veel tijd zullen
vragen, zodat er voor toeristische ge
noegens weinig gelegenheid zal zijn. Al
voegt hij daar meteen aan toe, dat men
om de geesten fris te houden de vrije
tijd niet helemaal mag vergeten.
„De tijd is tamelijk beperkt: op 9 ok
tober gaan kardinaal Alfrink, mgr. De
Vet en ik van Schiphol naar Rome en
Ihet is niet onmogelijk, dat het Concilie
al op 8 december wordt geschorst. Als
't er in zit zullen we echter zeker profi
teren van het unieke samentreffen van
alle bisschoppen, om diverse dingen te
doen die anders nooit mogelijk zijn; en
dan denk ik met name aan een bijeen
komst van het Nederlands episcopaat
met alle Nederlandse missiebisschop
pen: dat zijn er 75!"
Mgr. Bekkers en mgr. De Vet hopen
overigens tussentijds nog even naar
Brabant te kunnen terugvliegen om de
•opening van de nieuwe gebouwen van
de Tilburgse Hogeschool en het gouden
feest van de R.K. Leergangen bij te
wonen. Dat is 10 en 13 november; maar
het zal van de agenda van het Concilie
afhangen, of dit bliksembezoek door
gang kan vinden.
„Ja, wat de gang van zaken in het
bisdom betreft als wij in Rome zijn, ik
kan me voorstellen, dat men daarnaar
vraagt. Toch ligt dat tamelijk eenvou
dig: bij afwezigheid van de bisschop
heeft de vicaris uitgebreide volmach
ten. In een goed bedrijf moet de direc
teur wegkunnen! Wijdingen en vorm
sels kunnen natuurlijk niet worden toe
gediend; maar die hebben we „vóór-
gewerkt". In dringende zaken, waarin
de volmachten van de vicaris niet toe
reikend zijn, b.v. in geval van een door
overlijden noodzakelijke benoeming,
wordt contact opgenomen met Rome,
hetzij per brief en in dringende geval
len per telefoon. De bisschoppen heb
ben in Rome hun secretaris bij zich, niet
alleen voor het in Rome te verrichten
werk, maar ook voor het onderhouden
van de noodzakelijke contacten met het
bisdom."
VIC. LANGENHOFF
De drukkende statigheid van de hoge
kamer, waar de huishoudster onder ex
cuses voor het ouderwetse systeem de
houten luiken sluit en mgr. Diepen met
al zijn gezag op ons neerkijkt, is plot
seling verdwenen als de huidige paleis
bewoner, compleet met sigaren, komt
binnengewandeld. „Hebt U zaterdag mijn
t.v.-praatje gevolgd? Daarin heb ik ge
tracht het te formuleren: ik vind het
prachtig, iets mee te mogen maken
waarvan de afloop niet vaststaat; iets
wat veel onzekers inhoudt; iets wat zelfs
op een avontuur kan lijken. Want waar
zoveel mensen, in dit geval zoveel bis
schoppen, samenkomen en samenwerken,
liggen risico's. En als ik zeg: het kan
iets groots worden, dan is dat omdat ik
geloof, dat Gods Geest zelf leidt. Gods
Geest, Die waait waar Hij wil, leidt het
Concilie van een Kerk die wereldwijd
is. die één is in het wezenlijke, maar die
naar streek en aard en leefgewoonten
en cultuur een enorme verscheidenheid
van opvattingen en patronen moet ken
nen en moet kunnen verdragen."
Mgr. Bekkers gaat daar in ons ge
sprek nog wat verder op door. „In de
vergadering van het wereldepiscopaat,
waar we als opvolgers van de aposte
len onder het primaatschap van de
Paus samen de verantwoordelijkheid
dragen voor de wereldkerk, maar
waar we met zeer verschillende men
sen. streken en culturen te maken
hebben, moeten we geloof ik niet
streven naar het compromis, maar
trachten, in de grote diversiteit die er
is, het wezenlijke nog eens echt te
ontdekken."
En de bisschop vervolgt: „Twee ge
dachten dringen zich bij mij telkens
weer op de voorgrond. Allereerst deze:
de mondiale eenwording voltrekt zich
in snel tempo en daarop moet de Kerk,
die wereldwijd is, een antwoord trach
ten te vinden. De tweede gedachte be
treft de vernieuwing en verfrissing die
toch de bedoeling zijn van het Concilie:
hoe integreert de moderne mens de
godsdienst in het leven van alle dag?
Het serieus nemen van het profane, het
voor 100% materialist zijn, daar ligt toch
de opdracht van de geschapen, verloste
christen. Ik meen dat de modem den
kende christelijke mens daarmee wor
stelt 'en daarnaar zoekt. De concrete
toepassingen krijg je als je gaat praten
over huwelijk en gezin, ontspanning en
arbeid; deze kwesties moeten beslist
aan de orde komen. Als we uit Rome
terugkomen met dezelfde formuleringen
die 100 jaar geleden goed waren, is van
vernieuwing geen sprake."
Op de vraag, hoe hjj zich de tijd in
Rome voorstelt, zegt mgr. Bekkers o.a.:
„Wij, dat wil dus zeggen de Nederlandse
bisschoppen, logeren in het Nederlands
college; de studenten gaan tijdelijk in
het college van de Witheren slapen, aan
de andere kant van de weg. Dat wij
samen in het college zullen wonen, is
van belang voor het onderling beraad.
De verwachting is, dat het Concilie be
gint met commissievergaderingen, kleine
groepen dus, waaruit grotere werkver
gaderingen volgen, die weer gevolgd
worden door de plechtige bijeenkomst
in de St.-Pieter. Juist in de tyd van de
vóórvergaderingen zullen we heel veel
onderlinge besprekingen moeten hebben:
gesprekken in de kring van het Neder
lands episcopaat, gesprekken met b.v.
de Duitse bisschoppen of andere groe
pen; kortom: activiteiten in de „wandel
gangen". We hebben een basis waarop
we telkens terugkeren en waar we
doorpraten wat er aan de orde is."
Mgr. Bekkers verwacht, dat al die in-
